هارمونیکا (Harmonica) یا سازدهنی (Mouth Organ) جزو سازهای بادی است و در خانواده سازهای زبانه آزاد (Free Reed Instruments) قرار می گیرد. تولید صوت در این نوع سازها نتیجه ارتعاش یک زبانه (Reed) از جنس فلز است که تنها یک سرآن به بدنه ساز متصل شده و انتهای دیگرش می تواند آزادانه حرکت کند. به ارتعاش درآمدن این زبانه‌ها در اثر عبورجریان هوا موجب تولید صدای ساز می شود.
در دنياي بلوز، پاپ، جـاز و راك، صداي سازدهني‌ ها به گوش مـي ‌رسند. سازي كوچك كه انواع صداها از آن به گوش مي رسد. آنچه كه به وسيله ليتل والتـر(Little Walter)، جونيور ولز (Junior Wells)، هاولين ولف (Howlin’ Wolf)، جيمز كاتن (James Cotton) يا ميك جگر (Mick Jagger) نواخته مي‌شود همگي ساز دهني يا هارمونيكا هستند، اما هر يك صدايي منحصر به خود دارند. هارمونيكا كه نواي آن سالهاست روح و قلب جهانيان را تسخير كرده، سازي ساده و بي‌ تكلّف است. از موسيقي كلاسيك گرفته تا كانتري گاوچران‌ها، از آهنـگهـاي احساسي دور آتش كمـپ گرفته تا هيجان راك اند رول (Rock and Roll)، همه و همه با يك ساز ساده قابل اجرا هستند و كوچك و قابل حمل بودن و راحتي نوازندگي، آن را به يكي از پر طرفدارترين سازها تبديل كرده است. اوتيس اسپن (Otis Span) پيانيست مادي واترز (Muddy Waters) كه يكي از بزرگترين و تاثير گذار ترين آهنگسازهاي سبك بلوز است مي گويد: هارمونيكا مادر گروه موسيقي بلوز است .

تاریخچه
گرچه چینی‌های باستان نوعی سازدهنی با زبانه‌های چوبی داشته‌اند و موتسارت قطعه‏ای برای سازدهنی شیشه‏ای (یک ساز کاملاً متفاوت متشکّل از یک سِری قطعه شیشه‌های کوک شده) نوشت، سازدهنی دیاتونیکی (Diatonic) که ما هم‌اکنون می‏شناسیم، در اوائل قرن نوزدهم، در آلمان ساخته شده است. در سال 1860 وقتی اولین محموله سازدهنی کارخانه Hohner آلمان به آمریکا رسید به سرعت جای خود را بین مردم باز کرد و این ساز به‌وسیله‌ی موج مهاجرین ترک‌کننده‌ی آلمان، به ایالات متّحده و بریتانیای کبیر برده شد و در اواسط قرن نوزدهم، در سراسر جهان، نواخته میشده است. سازدهنی کروماتیک (Chromatic) ، در سال 1918 اختراع شد و از آنجایی که شامل هر دوازده نیم‌پرده‌ی گام کروماتیک می‌باشد، به شما اجازه می‌دهد که آهنگ کاملتری را بنوازید؛ مانند قطعه‌های جاز و کلاسیک؛ و همچنین برای نوازندگی تا حدود زیادی کاملتر است.
Willy Shader, Sonny Terry, Sonny Boy Willamson و دیگران باعث شد تا سازدهنی حتی بعد از الکتریک شدن بلوز و حتی در گروههای بلوز مدرن نقش خود را حفظ کند.




(از بالا) سازدهنی ترومولو, سازدهنی کروماتیک و سازدهنی دیاتونیک.





طبقه بندی کلی
سازدهنی را به روش‌های مختلفی طبقه بندی می کنند اما اگر از سازدهنی‌های بیس (Bass) و کورد (Chord) صرف نظر کنیم ، سازدهنی هایی را که بیشتر برای نواختن سولو (Solo) استفاده می شوند می توان در یک طبقه بندی بسیار کلی به 2 گروه اصلی تقسیم کرد:
سازدهنی‌های دو زبانه ای Doble Reed(ed) Harmonicas
سازدهنی‌های تک زبانه ای Single Reed(ed) Harmonicas

انواع مختلف سازدهنی و کاربردشان
از انواع مختلف سازدهنی بر حسب قابلیت‌های مختلف و جنس صدایشان در سبک‌های خاصی از موسیقی بیشتر استفاده می‌شود که در اینجا به صورت مختصر و فهرست وار به آنها اشاره می کنیم:
سازدهنی ترمولو و اکتاو : سبک‌های Folk و Pop
سازدهنی دیاتونیک : سبک‌های Blues ، Country ، Rock ، Irish ، Folk و Pop
سازدهنی کروماتیک : سبک‌های Classical ، Jazz ، Irish و Pop
سازدهنی بیس و کورد : سبک‌های Classical و Pop البته بیشتر به صورت گروه نوازی.