نویسنده : شعبانعلی جباری
 ویژگی‌های سازمانهای بین‌المللی

سازمان‌های بین‌المللی به تجمعی از دولت‌ها اطلاق می‌شود كه بر اساس یك سند تأسیس، تشكیل می‌شوند و اعضای آن اهداف مشتركی را در چارچوب نهادها و كارگزاری‌های ویژه با فعالیت مستمر و مداوم دنبال می‌كنند.این سازمانها ویژگی‌هایی دارند که عبارتند از:
1- اجتماع دولت‌ها:
اصولاً سازمان‌های بین‌المللی توسط دولت‌ها بوجود می‌آیند و دولت‌ها پس از تأسیس یك سازمان، نمایندگان خود را به سازمان اعزام می‌كنند تا از منافع آن‌ها دفاع كنند؛ برای مثال می‌توان سازمان بین‌المللی كار را نام برد كه در آن علاوه بر نمایندگان دولت‌ها، نمایندگان كارگران و كارفرمایان نیز در مذاكرات شترك می‌كنند و در اتخاذ تصمیم نیز دخالت می‌كنند. البته در بعضی از سازمان‌ها، اعضای آن سازمان‌ها نمایندۀ دولت نیستند بلكه نمایندۀ مردم هستند مثل پارلمان اروپا كه در پی تحولات اخیر سازمان‌های بین‌المللی در اروپا ظهور كرده است.
2- تصویب سند تأسیس:
برای تشكیل یك سازمان بین‌المللی،‌ علاوه بر اجتماع دولت‌ها، تصویب سند تأسیس تحت عناوین (میثاق، منشور، اساسنامه و ...) توسط اعضای آن سازمان لازم است چرا كه بدون سند تأسیس، تجمع دولت‌ها، مثل كنفرانس‌های بین‌المللی خواهد بود كه برای مدت معین تشكیل و پس از آن خاتمه می‌یابد.

آثار سند تأسیس:
الف) اعلام موجودیت سازمان: هر سازمان با تصویب دولت‌ها و با سند تأسیس، تشكیل می‌شود. البته نحوۀ تصویب سند سازمان‌ها از همدیگر متفاوت هستند. در بعضی از آن‌ها، تصویب سند تأسیس با موافقت بعضی از كشورها و در بعضی از آن‌ها با موافقت همه كشورها و در بعضی نیز با موافقت عده‌ای خاص از كشورها صورت می‌پذیرد. برای مثال در بند 3 ماده 110 منشور سازمان ملل متحد، لازم الأجرا شدن منشور، منوط به تصویب كلیه اعضای دائمی شورای امنیت و اكثریت دولت‌هاست. و در ماده 21 اساسنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، شرط لازم الأجرا شدن اساسنامه، تصویب تعداد محدودی از دولت‌هاست مخصوصاً دولت‌های هسته‌ای است.
ب) احراز شخصیت حقوقی و بین‌المللی: تصویب سند یك سازمان، موجب اعطای شخصیت حقوقی مستقل به سازمان است، به‌ گونه‌ای كه آن سازمان پس از تأسیس، مستقلاً به حیات خود ادامه داده و جدای از مؤسس، دارای استقلال مالی خواهد بود و بدلیل داشتن شخصیت حقوقی مستقل دارای وظایف و اختیارات می‌باشد.
3- اهداف مشترك:
سازمان‌های بین‌المللی برای اهداف خاصی بوجود می‌آیند، و اصلاً انگیزه تشكیل آن‌ها به منظور رسیدن به اهداف مذكور می‌باشد. و همین اهداف سازمان است كه چارچوب فعالیت سازمان را مشخص می‌كند. این سازمان‌ها معمولاً دارای دو نوع هدف می‌باشند: اهداف عام و جهانی مثل سازمان ملل متحد که برای حفظ صلح وامنیت بین المللی تاسیس شده است و اهداف خاص: مانند اهداف نظامی (ناتو، ورشو، سنتو) یا اقتصادی مثل اپك و ... می‌باشد.
4- وجود نهادهای خاص:
لازمه تشكیل سازمان‌های بین‌المللی، وجود نهادهایی است كه بتواند توسط آن به اهدافش برسد، و در صورت نبود این نهاد، دستیابی به اهداف سازمان ممكن نخواهد بود. برای مثال امكان و نهادهای سازمان ملل، اگر مجمع عمومی ،شواری امنیت و دبیرخانه سازمان نباشد كارهای سازمان ملل مختل می‌شود.
5- تداوم و استمرار فعالیت:
پشتوانه تحقق اهداف سازمان بین المللی، فعالیت دائمی و مستمر آن سازمان است چرا كه موضوعات و فعالیت‌های سازمان‌های بین‌المللی، امور جهانی و بین‌المللی می‌باشد، حل آن مسائل مستلزم فعالیت دائمی است به همین دلیل اكثر سازمان‌ها مدت فعالیت خود را در سند تأسیس نمی‌آورند.
یكی دیگر از ویژگی‌های سازمان‌های بین‌المللی، خصیصۀ بین الدولی بودن آن‌هاست ولی عملاً بعضی از اعضای سازمان‌ها، كه دولت و كشور نیستند، هم در آن سازمان‌ها، عضو می‌شوند كه البته این عضویت سازمان‌ها، ضرری به این خصیصه نمی‌زند.


منابع:
1- آقایی، داود؛ سازمان‌های بین‌المللی، تهران، نسل نیكان، 1382، چاپ اوّل، ص 17.
2- موسی‌زاده، رضا؛ سازمان‌های بین‌المللی، تهران، نشر میزان،‌1382، چاپ سوم، ص 25.
3- هریسی نژاد، كمال الدین؛ حقوق سازمان‌های بین‌المللی، تبریز، نشر دانیال، 1379، بی چا، ص 33.
4- ضیایی بیگدلی، محمدرضا؛ حقوق بین‌الملل عمومی، تهران، انتشارات گنج دانش، 1379، چاپ چهاردهم، ص 209.