صرفه جویی در مصرف آب و راههای صرفه جویی

[اقاقی]

متن پیش رو حاصل تلاش یكی از كارشناسان آب منطقه ای خراسان رضوی است كه به بهانه خشكسالی و پیامد های بی آبی، آن را منعكس كرده ایم و انتظار داریم شهروندان با بسیج عمومی در امر مصرف بهینه آب در حفظ این مایه حیات بیش از پیش كوشا باشند.

؛بحران كم آبی و تاثیر آن در جهان
؛حجم آب در كره زمین ثابت و در مداری بسته به طور دایم در حال گردش است. همچنین تنها ٣درصد از كل آب های كره زمین كه برای مصارف انسانی مانند كشاورزی و صنعت و شرب مناسب است شیرین می باشد از این مقدار نیز سه چهارم در یخ های قطبی و خارج از دسترس انسان است. بنابراین درصد بسیار كمی از آب دنیا برای ما قابل استفاده می باشد.

پیش بینی محققان دانشگاه كلرادو، حاكی است كه ذخائر آب شیرین جهان هر سال كاهش می یابد و تا ٢٥سال دیگر نیمی از جمعیت جهان با مشكل كمبود آب شیرین مواجه خواهند بود. مطالعات نشان می دهد اكنون یك سوم جمعیت دنیا در نقاطی زندگی می كنند كه آب كافی ندارند. در نواحی روستایی وضع به مراتب وخیم تر است. تنها ٢٩درصد مردم به منابع آب دسترسی دارند و تعداد كسانی كه از تاسیسات بهداشتی استفاده می كنند، حتی به ١٣درصد هم نمی رسد.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد یادآور می شود، نیمی از مردم جهان سوم حتی برای نوشیدن به آب پاكیزه دسترسی ندارندو با وجود این كه سه چهارم بیماری های انسانی به دلیل فقدان آب سالم، می باشد، مع هذا ٧٥درصد مردم جهان سوم از داشتن آب بهداشتی محروم اند.

بر پایه تخمین های سازمان بهداشت جهانی، ٨٠ درصد بیماری هایی كه گریبان گیر انسان است، مستقیما با آب در ارتباط هستند. اگر آب آشامیدنی سالم در اختیار همه انسان ها باشد، بی شك مرگ ومیر كودكان از بیماری های مختلف از جمله اسهال به نصف كاهش پیدا خواهد كرد.
؛میزان متوسط بارندگی سالانه در اروپا حدودا ٧٥٠میلی متر، در آسیا ٥٠٠میلی متر، در ایران ٢٥٠میلی متراست؛ بنابراین در مقایسه با كشورهای پرباران، ایران از حداقل ریزش های جوی برخوردار است با توجه به تقسیم بندی های اقلیمی، استان ما جزو مناطق خشك و نیمه خشك محسوب می شود و تامین آب در چنین اقلیمی واقعا دشوار و پرهزینه است.

در هر حال ما موظف هستیم، هیچ قطره آبی در هیچ گوشه ای از این كشور بیهوده هدر نرود لذا باید درچگونگی مصرف آب و در فعالیت های شخصی و روزانه در راستای صرفه جویی از آب پاكیزه مسئولانه و دل سوزانه عمل كنیم.
همچنین با رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی مصارف آبی افزایش می یابد. از سوی دیگر اعداد و ارقام حكایت از گران بودن هزینه های تامین آب دارد.

؛راه های صرفه جویی آب در منازل
؛ جلوگیری از هدررفت آب از جمله مواردی است كه به صورت یك احساس مشترك در همه انسان ها وجود دارد، اما اغلب خود را درگیر این مسئله نمی كنند و حاضر نیستند تغییری در زندگی روزمره خود ایجاد كنند. خانه یكی از محل های صرفه جویی آب است.

صرفه جویی آب در منازل در وهله اول ممكن است بی اهمیت به نظر برسد، ولی كسانی كه با دشواری های كمبود آب آشنا هستند، می دانند كه اگر هر مشترك بتواند نقشی هرچند اندك در صرفه جویی آب ایفا كند، با توجه به تعداد زیاد مشتركان، درنهایت مقدار زیادی آب صرفه جویی خواهد شد.

[اقاقی]

شرایط و فضای زندگی افراد متفاوت است. مسلما راهكار و صرفه جویی در آب را هر كس می داند و تلاش می كند روش صرفه جویی و استفاده درست را پیدا كند. راه های صرفه جویی بسیار متنوع است:

١ - مصارف آشپزخانه:
بررسی ها نشان می دهد كه بین ٣٠ تا ٤٠ درصد آبی كه وارد منازل می شود در آشپزخانه مصرف می شود.
مضربودن پودرهای رخت شویی و مایع های ظرف شویی درمنازل و نقش آلودگی آن در آب ها و فاضلاب های ناشی از مصارف خانگی محرز شده است.
بنابراین اگر استفاده از این مواد به صورت كنترل شده و محدود انجام پذیرد نه تنها سهم مهمی در سلامت خانواده خواهد داشت بلكه در مصرف كمتر آب نیز موثر می افتد. بنابراین حتی الامكان باید سعی شود شست وشوی ظروف درحجم یك لگن آب داغ انجام شود و سپس مبادرت به آب كشی كرد.
در صورت استفاده از ماشین ظرف شویی برای ظرف هایی كه به چربی و موادغذایی آغشته نباشند دستگاه روی كوتاه ترین چرخه تنظیم و توصیه های كارخانه سازنده دستگاه در راستای صرفه جویی در مصرف آب و انرژی جدی گرفته شود.
همیشه آب آشامیدنی در بطری های دربسته و درون یخچال نگه داری شود، تا مجبور نباشیم برای رسیدن به آب سرد، شیر آب مدتی باز بماند.
برای شست وشوی لباس های خیلی كثیف، ماشین های لباس شویی اتوماتیك به مراتب از غیراتوماتیك مناسب ترند و كمتر آب مصرف می كنند در صورت استفاده از ماشین نوع دوم از تكرار در تخلیه و پركردن آب برای شستن لباس های خیلی كثیف اجتناب كنید.

٢ - استحمام:
بررسی ها نشان می دهد كه برای هربار استحمام ١٢٠ لیتر آب مصرف می شود. یكی از راه های دیگر صرفه جویی در حمام آن است كه لوله كشی ساختمان طوری انجام شود كه با كمترین اتلاف آب، آب گرم به دوش برسد. در جاهایی كه امكانات فنی اجازه می دهد می توان برای افزایش فشار آب شوینده، از شیرهای دهنده هوا در مسیر آب استفاده كرد تا با پاشانیدن آب به صورت قطرات ریز، در مصرف آب صرفه جویی شود. این روش تا ٥٠ درصد مصرف آب را كاهش می دهد.
در شست وشوی دست و صورت و مسواك زدن، نیز سعی شود شیر آب كمتر باز بماند و با استفاده از یك لیوان آب این كار صورت گیرد.

٣ - كاهش حجم فلاش تانك:
وجود فلاش تانك های پرحجم و یا سیفون معیوب در توالت می تواند در هر ساعت ٤٠ تا ١٠٠ لیتر آب را هدر دهد. به طور نسبی یك خانواده متوسط درایران ٤٢ درصد آب تخصیص داده شده در منزل را روانه زه كش فاضلاب ها می كند.
اگر در منازلی فلاش تانك های پرحجم نصب شده و تعویض آن هزینه بر است، با استفاده از ابزارآلات ساده مثل بطری های حاوی شن و قراردادن در داخل فلاش تانك از میزان مصرف اضافی آب بكاهیم. از قراردادن آجر در فلاش تانك به دلیل وجود خرده آجر و گرفتگی فلاش تانك خودداری شود.

٤ - جلوگیری از چكه كردن شیرآب و سردوش ها:
چكه كردن و بسته نشدن كامل شیر آب، می تواند تلفات بسیار زیاد آب را در پی داشته باشد. می توان میزان آب تلف شده در یك دوره زمانی را با قراردادن یك سطل در زیر شیرآب معیوب اندازه گیری كرد.

٥ - منبع انبساط:
در منازلی كه منبع انبساط سیستم شوفاژ آن ها در پشت بام قرار دارد باید سعی شود با تنظیم زنگ ساعت از پرشدن و سررفتن منبع و اتلاف آب جلوگیری كرد.

[اقاقی]

؛ سایر راه های صرفه جویی:

؛استفاده چندباره از آب:
اگر در خانه باغچه دارید می توان هنگام شست وشو و تمیزكردن سبزی و میوه ها از آب مصرف شده برای آبیاری باغچه استفاده كرد. حتی آب حاصل از شست وشوی برنج برای آبیاری گلدان ها مناسب است.

آبیاری باغچه ها:
آبیاری مناسب گلدان ها علاوه بر رفع نیاز آبی و سلامت گیاه در صرفه جویی آب نیز موثر است. آبیاری بی دلیل و غیرضروری باغچه ها و درختانی كه به آب كم نیاز دارند، نه تنها خاك را از موادغنی غذایی تخلیه می كند بلكه سبب روییدن علف های هرز و جذب آب توسط آن ها می شود.
یكی ازراه های صرفه جویی استفاده از سیستم های چكه ای و قطره ای است كه مصرف آب را تا ٥٠ درصد كاهش می دهد. آب دادن در ساعات خنك روز و وجود برگ در اطراف گیاه كه قابلیت نگهداری رطوبت را در خاك دارد سبب مصرف كمتر آب می شود.

شست وشوی اتومبیل:
نخست پیشنهاد می شود كه شست وشوی ماشین در بیرون از منزل و در كارگاه های مخصوص این كار انجام داده شود.
اگر به هر دلیل این كار درخانه صورت می پذیرد باید از رهاكردن شیلنگ باز آب خودداری شود. بهتر است شستن اتومبیل با حداقل آب در حجم یك یا دو سطل آب انجام شود. در این مواقع به یاد داشته باشیم روزانه هزاران انسان در اثر كمبود آب جان خود را از دست می دهند.
پرهیز از استفاده از آب برای زباله زدایی و نظافت: برای تمیزكردن كف حیاط و یا پله های آپارتمان، جارو و سایر وسایل تمیزكننده ها، جایگزین شیلنگ آب شود. میزان هدررفتن آب برای چنین مصارفی را می توان با یادداشت كردن شماره كنتور آب قبل و بعد از شست وشو، اندازه گیری كرد.

استخرهای خانگی:
وجود حوض آب نما و یا استخرهای خصوصی در جاهای گرم كه تبخیر سطحی آن ها بیشتر از ١٥٠٠ میلی متر در سال است مقرون به صرفه نیست. باید حتی الامكان از استخرهای مراكز ورزشی و عمومی استفاده كرد و از احداث آن ها در منازل امتناع ورزید. باید گفت: حتی میزان تبخیر آب توسط كتری و یا سماور و یا ظروف دیگر در روی اجاق گاز هرچند به ظاهر قابل توجه به نظر نمی آید، مورد توجه قرارگیرد.

مصرف غیرضروری آب توسط افراد وسواسی:
دردناك خواهد بود كه شاهد افرادی باشیم كه به دلیل وسواس، آب پرارزش را به فاضلاب ها سرازیر می كنند. آن ها باید به یاد آورند، افراد تشنه ای هستند كه به كمتر از همان آب هدر رفته نیازمندند.

استفاده از آب باران:
در منازل شهری و یا روستایی می توان ناودان ها را طوری تعبیه كرد كه آب باران به باغچه ها هدایت شود.
در یكی از شهرهای شمالی صاحبان بسیاری از خانه ها آب انباری برای جمع آوری آب باران تعبیه كرده اند و در مواقع قطع آب برای شست وشو و آبیاری از آن آب استفاده می كنند.

تلفات خارج از كنترل:
از موارد دیگر هدررفتن آب می توان به نشت آب از لوله های فرسوده كف حیاط، اینچ شوفاژها یا چكه كردن مداوم كولر در پشت بام، اشاره كرد.

صرفه جویی در ایام سفر:
افراد خانواده موظف اند در طول سفر موارد بالا را رعایت كنند تا ساكنان شهرها به خصوص شهرهای زیارتی مانند مشهد كه هرساله بالغ بر ١٤ میلیون زائر دارد با كم آبی و جیره بندی ناخواسته مواجه نشوند.

ممانعت از بازی كودكان از هدردادن آب در منازل:
سالانه حدود ١٦ میلیون كودك زیر ٥سال به سبب كمبود آب آشامیدنی سالم جان خود را از دست می دهند؛ بازی كردن كودكان در منازل در ساعت های متمادی از طریق رهاكردن آب، نوعی بی اعتنایی، (حتی نیاز به آب آشامیدنی) به آینده همین كودكان است.

حصول اطمینان از بسته بودن شیر آب در زمان جیره بندی و قطع آب
در چنین مواقعی اگر قصد ترك منزل را داشته باشیم باید شیر آب ها را كنترل كرد و از بسته بودن آن مطمئن شد، تا هم از بروز خطرات ناشی از بازبودن شیر آب و هم از هدررفتن آب جلوگیری شود. محدودبودن منابع آب و شدت گرفتن روند شهرنشینی، مصرف بی رویه و بدون صرفه جویی در محدوده شهر، همان طور كه قبلا نیز اشاره شد، سفره آب زیرزمینی را آلوده می كند و باعث خرابی كیفیت آب، و ایجاد فاضلاب های میكروبی خواهد شد، و نیز بیماری های علاج ناپذیر را در پی دارد.

[اقاقی]

برای حفظ زندگی سالم، حفاظت از آب سالم و تولیدنكردن بی رویه فاضلاب شهری، به عهده ماست. در صورت صرفه جویی آب، متقاضیان آب نیز كاهش می یابند، مصرف كمتر و آب بیشتری در نهرها و رودخانه ها برای مسكن، تفریح و خلق مجدد حیات وحش باقی می ماند. مشاركت و همكاری زنان در مقابله با بی آبی و بسیج شهروندان در امر صرفه جویی آب می تواند نقش اثرگذاری داشته باشد و گامی موثر در این زمینه باشد.

ترغیب به صرفه جویی خانواده های بی اعتنا به این كار، و دراختیارگذاشتن اطلاعات ارزشمند درباره حفظ و صرفه جویی از آب بسیار حائز اهمیت است، در چنین صورتی، علاوه بر آن كه افزایش سطح ارائه خدمات شهری بیشتر می شود و با قطع و جیره بندی آب نیز مواجه نخواهیم بود، كیفیت و تامین آب گوارا نیز میسر خواهد شد.

هدف ما در زمینه حفاظت از این ثروت طبیعی و نگه داری از آن برای آینده فرزندانمان باید جدی تلقی شود، و در حال حاضر نیز كمك به مناطق محروم و كم درآمد كه به طور مستمر از آب محروم می باشند نیز حائز اهمیت است، اگر در برنامه دولت سیاست انتقال صنایع از شهرهای بزرگ به مناطق محروم اجرا شود سبب خواهد شد تا با افزایش اعتبار، محرومیت زدایی بیشتر و بهتر انجام گیرد.

در پایان باید گفت، علاوه بر راهكارهای صرفه جویی در خانه، اجتناب ناپذیر است كه با رشد صنعتی شدن جهان، بخش صنعت و تجارت كه مصرف كنندگان آب بیشتر هستند و در آلودگی آب نیز نقش عمده تری دارند، به صرفه جویی توجه جدی داشته باشند علاوه بر آن بخش قابل ملاحظه ای از آب مصرفی توسط خطوط فرسوده و انشعابات غیرفنی به هدر می رود، متولیان و متخصصان امر نباید به این مسئله نیز بی اعتنا باشند.دامنه تبلیغات مستمر همراه با نشان دادن معضلات خشكسالی حتی در جهان و فاجعه های طبیعی و انسانی كه در اثر كمبود آب به وجود می آید نیز به عهده مسئولان و متخصصان آب است و رسانه ها باید با برنامه ریزی و انجام كارهای فرهنگی در آگاهی بخشی اثرگذار باشند.
تا این میراث را برای نسل های بعد از خود حفظ كنیم. زیرا دیگران آب را «گل نكردند» ما نیز آن را «گل نكنیم»
جواد حاتمی گزارشگروخبر نگار روزنامه خراسان