حلیمه رحمانی زنجیره تامین گزارشگری مالی (دستورالعمل‌ها و دیدگاههای فعلی)
این مقاله خلاصه‌ای از گزارشی است که فدراسیون بین‌المللی حسابداران
(ifac) درمورد موضوع زنجیره تأمین گزارشگری مالی در سال 2008 منتشرکرده و ماحصل پروژه‌ای است که مجری آن آقای نورمن لیل بوده است.
در سالهای اخیر کوشش‌های بسیاری برای تغییر و بهبود گزارشگری مالی صورت گرفته است. اما نتیجه این کوشش‌ها چه بوده است؟ آیا فرایند گزارشگری مالی بهتر شده است یا بدتر؟ آیا گزارشهای مالی مربوطتر، قابل اتکاتر، و قابل فهم‌تر شده است؟ ازاین پس چه باید کرد؟ اینها پرسش‌هایی است که ifac با انجام این پروژه به‌دنبال پاسخگویی به آنها بوده است.
این گزارش با معرفی «زنجیره تامین گزارشگری مالی» و تمامی حوزه‌های اصلی آن شروع می‌شود که شامل راهبری شرکت، فرایند گزارشگری مالی، حسابرسی گزارشهای مالی و سودمند بودن اطلاعات مالی است. پس از آن روش پژوهش مورد استفاده دراجرای پروژه بیان می‌شود و در نهایت به بررسی و بحث در مورد نتایج حاصل از این پروژه پرداخته می‌شود و راه حل‌های پیشنهاد شده برای آینده مطرح می‌شود.
زنجیره تامین گزارشری مالی
زنجیره تامین گزارشگری مالی به افراد و فرایندهایی اشاره دارد که در تهیه، تصویب، حسابرسی، تحلیل و استفاده از گزارشهای مالی نقش دارند. همه اجزا دراین زنجیره باید دارای کیفیت بالا و ارتباط نزدیک باشند تا به گزارشگری مالی با کیفیت بالایی منجر شود. چرخه با سرمایه‌گذاران و سایر ذی‌نفعانی که در مورد یک شرکت تصمیم‌های اقتصادی آگاهانه اتخاذ میکنند و از این‌رو به اطلاعات مالی برای این تصمیم‌گیری‌ها نیازمند هستند، شروع و به آنها ختم می‌شود. پس از آن، مدیریت است که اطلاعات مالی را برای تصویب نهایی توسط هیئت مدیره تهیه می‌کند. حسابرسان با مدیریت و هیئت مدیره تعامل دارند، از این جهت که اطلاعات مالی را حسابرسی میکنند و اظهار نظر مستقلی ارائه میکنند. اطلاعات مالی منتشر می‌شود و تحلیل‌گران آن را برای استفاده سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان ارزیابی میکنند. در این چرخه افزون بر عوامل پیشگفته، تدوین‌کنندگان استانداردها، و قانون‌گذاران نیز وجود دارند.
2. روش پژوهش
در این پروژه از دو روش برای گرداوری اطلاعات استفاده شده است. روش اول انجام یک پژوهش پیمایشی به‌منظور گرداوری اطلاعات از تمامی حوزه‌های زنجیره تامین گزارشگری مالی شامل تهیهکنندگان،حسابرسان مستقل، استفادهکنندگان، قانون‌گذاران، تدوین‌کنندگان استانداردها و افراد دانشگاهی بوده است، و در روش دوم از مصاحبه استفاده شده است. این مصاحبه به‌صورت تلفنی و با افراد متخصص در تمامی حوزه‌های زنجیره تامین در کل جهان انجام شده است.
پژوهش پیمایشی و مصاحبه ها راجع به موضوع‌های زیر طراحی شده است:
بررسی اینکه آیا از نظر مشارکت‌کنندگان در زنجیره تامین گزارشگری مالی، درحوزه‌های راهبری شرکت، حسابداری و حسابرسی و استفادهکنندگان از گزارشگری مالی بهبودی حاصل شده است یا خیر؛
تعیین نکات مثبت و موارد نیازمند توجه در طی پنج سال اخیر؛ و
پیشنهادهایی برای بهبود کیفیت زنجیره تامین گزارشگری مالی در آینده و گزارشهای مالی (بهبودهای آینده).
دوره زمانی پژوهش پیمایشی از ژوئن تا جولای سال 2007 بوده و مصاحبه‌ها از آگوست تا اکتبر سال 2007 انجام شده است.
تعداد افراد شرکت‌کننده در پژوهش پیمایشی341 نفر از تمام نقاط جهان و از تمام حوزه‌های زنجیره تامین گزارشگری مالی بوده‌اند. درصد افراد مشارکت‌کننده از حوزه‌های مختلف و درصد افراد شرکت‌کننده از نقاط مختلف جهان به‌ترتیب در شکل شماره 1 و 2 ارائه شده است. تعداد افراد مصاحبه شده 25 نفر بودند که از کل جهان و از تمامی حوزه‌های زنجیره تامین انتخاب شده بودند.
.3نتایج به‌دست آمده از پروژه
از شرکت‌کنندگان در پژوهش پیمایشی و مصاحبه‌ها راجع به 4 حوزه زنجیره تأمین گزارشگری مالی یعنی راهبری شرکت، فرایند گزارشگری مالی، حسابرسی گزارشهای مالی و سودمند بودن گزارشهای مالی نظرخواهی شد. خلاصه‌ای از یافته‌های به‌دست آمده در ادامه ارائه می‌شود. این یافته‌ها درقالب سه بخش نظرخواهی شده پیشگفته ارائه می‌شود.
1-3. بهبود راهبری شرکت
بنا بهنظر پاسخ‌دهندگان (از تمامی حوزه‌های زنجیره تأمین گزارشگری مالی)، راهبری شرکت بهطور واضحی نسبت به 5 سال اخیر بهتر شده است. این پاسخ‌دهندگان دلایل متعددی برای اثبات این ادعا ارائه نموده‌اند. برای مثال، هیئت مدیره از مسئولیت‌های خود در قبال ارائه گزارشهای با معنی و عمل به شیوه‌ای مسئولیت‌پذیرانه بیشتر آگاهی پیدا کرده است.
بهنظر بسیاری از پاسخ‌دهندگان تغییرات ایجاد شده در قانون و مقررات باعث بهبود راهبری شرکت شده است. برخی دیگر اشاره کردهاند که افزایش ارتباطات دلیل دیگری برای بهبود راهبری شرکت تلقی می‌شود. پاسخ‌دهندگان احساس میکنند که تعادل بین مخارج و منافع حاصل از راهبری شرکت در طی 5 سال اخیر بهبود یافته است.
-1-3. نکات مثبت
افزایش آگاهی نسبت به اهمیت راهبری خوب
تقریباً تمامی پاسخ‌دهندگان اعتقاد دارند که نقص‌ها و کاستی‌های گذشته که در راهبری شرکت وجود داشت، باعث افزایش توجه به بهبود راهبری شرکت شده است. راهبری خوب اهمیت دارد زیرا باعث می‌شود مدیریت و هیئت‌مدیره از مسئولیت‌های خود در جهت فعالیت به شیوه‌ای مسئولیت‌پذیرانه‌تر در قبال تمامی ذینفعان و فراهم ساختن گزارشهای سودمند برای آنان، بیشتر آگاهی پیدا کنند.
قوانین و استانداردهای جدید
از نظر پاسخ‌دهندگان استانداردها و قوانین حاکم بر شرکتها و هیئت‌مدیره در طی 5 سال اخیر، تغییرات گسترده‌ای داشته است که این امر منجر به بهبود راهبری شرکت شده است. تعداد بسیاری از پاسخ‌دهندگان رویکرد تدوین استاندارد ها و قوانین مبتنی بر اصول را نسبت به رویکرد استانداردها و قوانین مبتنی بر قواعد ترجیح داده‌اند. رویکرد مبتنی بر اصول باعث می‌شود تا شرکتها رویکرد مناسب‌تری را برای راهبری شرکت به‌کار گیرند و منجر به الزامات افشای مفیدتری می‌شود. افزون بر این پاسخ‌دهندگان احساس کردهاند که افزایش نظارت و فشارها به بهبود راهبری شرکت کمک کرده است.
بهبود ساختار هیئت‌مدیره
بسیاری از پاسخ‌دهندگان بهبود در ساختار هیئت‌مدیره را به‌عنوان دلیل مهمی برای بهبود راهبری شرکت تلقی کردهاند. از نظر آنها بهبود اصلی ایجاد شده در ساختار هیئت‌مدیره، پی بردن به اهمیت مدیران غیرموظف و مستقل بوده است. بنا بهنظر برخی از پاسخ‌دهندگان مدیر غیرموظف و مستقل آگاهی بیشتری از انتظارات ذینفعان دارد. افزون بر این، بنا بهنظر پاسخ‌دهندگان پذیرش گسترده‌تر، افزایش صلاحیت و بهبود عملیات کارگروههای حسابرسی باعث‌ایجاد ساز و کاری برای هماهنگ کردن حسابرسی داخلی و خارجی و مدیریت با یکدیگر می‌شود که این نیز به نوبه خود منجر به راهبری خوب شرکت می‌شود.
بهبود مدیریت ریسک و کنترل داخلی
به اعتقاد پاسخ‌دهندگان تأکید روز افزون بر مدیریت ریسک و کنترل داخلی توسط هیئت‌مدیره و مدیریت اجرایی، منجر به گزارشگری بهتر و بهبود عملیات تجاری شده است. با این وجود، برخی از پاسخ‌دهندگان به نحوه اجرای برخی روش‌ها اعتراض کردهاند. برای مثال، مستند سازی و آزمون کنترل‌ها اغلب پیچیده است.
-1-3. موارد نیازمند توجهراهبری ظاهری نه واقعی
به اعتقاد تعداد زیادی از پاسخ‌دهندگان بسیاری از تغییرات ایجاد شده تنها «روی کاغذ بوده است نه در عمل». این پاسخ‌دهندگان راجع به این موضوع که تعداد بسیار کمی از شرکتها بنا به‌دلایل قانونی (به‌جای سازو کارهای خود نظمی)ناگزیر به بهبود راهبری شرکت شده‌اند، اشتراک نظر دارند. پاسخ‌دهندگان یاداوری کردهاند که گسترش فرهنگ راهبری شرکت به مراتب بهتر از اجرای ظاهری (نه محتوایی) است چرا که این امر منجر به ایجاد احساس امنیت کاذب می‌شود.
مقررات بیش از حد
پاسخ‌دهندگان اظهار کردهاند که رسوایی‌های گزارشگری مالی سالهای اخیر در واقع باعث ناامیدی سرمایه‌گذاران شده است. به اعتقاد برخی از این پاسخ‌دهندگان وضع مقررات رو به افزایش، واکنش غیر ارادی به این رسوایی‌ها بوده است. در حالی که این مقررات بیش از حد شده و روز به روز هم در حال افزایش است. به اعتقاد برخی از پاسخ‌دهندگان وجود مقررات بیش از حد، منجر به افزایش الزامات افشا، افزایش هزینهها، و اجرای ظاهری آنها
(به جای اجرای واقعی) می‌شود.
ایجاد نگرش چکلیستی
تصور می‌رود که مقررات بیش از حد باعث ایجاد وضعیتی می‌شود که بر اجرا تمرکز بیش از حد می‌شود نه برموضوع‌هایی نظیر تدوین راهبرد و تقویت واحد تجاری. این موضوع ممکن است باعث ایجاد فرهنگی شود که در آن تنها بر پیگیری قواعد به جای تفکر در مورد چگونگی برخورد با جنبههای راهبردی توجه می‌شود. به نظر بسیاری ازپاسخ‌دهندگان شرکتها بسیار ریسک گریز شده‌اند و به‌جای اینکه ریسک را مدیریت کنند، از آن اجتناب میکنند.
بدهی و ر پرسنلی برای اداره‌کنندگان شرکت و مدیریت رده بالا
به نظر برخی از پاسخ‌دهندگان بدهی و ریسک کارکنان پیش‌روی اداره‌کنندگان شرکت، باعث شده است تا برخی از آنان جایگاه اعضای هیئت‌مدیره را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند. پاسخ‌دهندگان یادآور شدند که انتصاب اعضای هیئت‌مدیره جدید و مدیریت رده بالا تنها بهدلیل افزایش بدهی قانونی مشکل به نظر می‌رسد.
موضوع‌های مربوط به مخارج – منافع
بیشتر پاسخ‌دهندگان معتقدند که تعادل بین مخارج و منافعِ راهبری شرکت بهتر شده است. با این حال بسیاری از پاسخ دهندگان اظهار داشته‌اند که مخارج قوانین و مقررات خاصی، به‌ویژه بخش 404 قانون ساربنزاکسلی، بسیار بیشتر از منافع آنها بوده است.
3-1-3پیشنهادهایی برای بهبودهای آینده:
تمرکز بیشتر بر جنبههای فرهنگی و رفتاری راهبری شرکت
از نظر گروه‌های مختلف پاسخ‌دهندگان، توجه مستمر به جنبههای فرهنگی و رفتاری راهبری شرکت، دارای بیشترین اهمیت است. مبحث اخلاق تنها در شرکتها مهم محسوب نمی‌شود، بلکه در کل زنجیره تأمین گزارشگری مالی حائز اهمیت است.
بازبینی قوانین موجود
تعداد بسیاری از پاسخ‌دهندگان بازبینی در قوانین به وجود آمده در واکنش نسبت به جرایم روی داده، را پیشنهاد داده‌اند. پاسخ‌دهندگان تصور میکنند که در کشورهای در حال توسعه، باید به اصول اساسی که متضمن گزارشگری مالی خوب است، بیشتر توجه شود، از جمله وجود اقتصاد بازار، احترام به قوانین و مقررات و حمایت قانونی از سهامداران اقلیت.
بهبود بیشتر - کیفیت اداره‌کنندگان شرکت
پاسخ‌دهندگان اظهار داشته‌اند که بهطور کلی بهترین افرادی که می‌توانند بر کار مدیریت نظارت کنند، مدیران غیرموظف هستند. از این‌رو تصور می‌شود استقلال اداره‌کنندگان، عنصری اساسی برای یک راهبری شرکت خوب محسوب شود. برای بسیاری از پاسخ‌دهندگان، نکته اصلی در کیفیت معطوف به کسانی است که در هیئت‌مدیره منتسب می‌شوند، یعنی تمرکز بر محتوا نه بر شکل. فرایندهای انتخاباتی و بازبینی‌های سالانه بهتر، ممکن است به بهبود کیفیت مدیران غیرموظف کمک کند. پیشنهاد دیگر افزایش توانایی سهامداران برای عزل اداره‌کنندگان شرکت بود.
برقراری رابطه بهتر بین پاداش و عملکرد
از نظر پاسخ‌دهندگان نیاز است تا بین پاداش و عملکرد بلندمدت شرکت رابطه بهتری برقرار شود و تنها به عملکرد کوتاه‌مدت شرکت توجه نشود.
2-3. فایند گزارشگری مالی
پاسخ‌دهندگان تصور می‌کنندکه فرایند گزارشگری مالی، از جمله تهیه و تصویب گزارشهای مالی داخلی، در طی پنج سال اخیر بهبود یافته است. بهطور کلی پاسخ‌دهندگان ابراز کردهاند که تعادل بین منافع و مخارج فرایند گزارشگری مالی تقریباً مشابه پنج سال گذشته بوده است. با این حال پاسخ‌دهندگان بر این باورند که باید به مسائل مخارج- منافع بیشتر توجه شود.
1-2-3. نکات مثبت
همگرایی مستمر با مجموعه واحدی از استانداردهای گزارشگری مالی
همگرایی با استانداردهای گزارشگری مالی به‌عنوان بهبودی مثبت تلقی شده است. از نظر پاسخ‌دهندگان تبعیت از استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی بهدلیل داشتن یک زبان جهانی باعث افزایش شفافیت می‌شود. هم‌چنین بهنظر می‌رسد این استانداردها بر استانداردهای ملی کشورها نیز اثر مثبت داشته باشد.
بهبود در مقررات و نظارت
از دید پاسخ‌دهندگان بهبود در مقررات و نظارت، تغییری مثبت تلقی شده است. پاسخ‌دهندگان به افزایش نظارت بر گزارشگری مالی توسط قانون‌گذاران با دید مثبتی نگاه کردهاند. به‌ویژه اینکه پاسخ‌دهندگان پیشنهاد کردهاند که مقررات باعث افزایش دقت گزارشهای مالی شرکت شده است.
مشارکت بیشتر هیئت‌مدیره و مدیریت در گزارشگری مالی
مشارکت هیئت‌مدیره و مدیریت در فرایند گزارشگری مالی در سطحی وسیع افزایش یافته است. پاسخ‌دهندگان معتقدند که تمامی سطوح مدیریتی و نظارتی توسط اداره‌کنندگان شرکت بهطور منظم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، و دقت هیئت‌مدیره در مورد کیفیت، صحت و مسئولیتپذیری در قبال اطلاعات مالی منتشر شده برای عموم، افزایش یافته است.
بهبود کنترل داخلی و فناوری
از نظر برخی از پاسخ‌دهندگان شرکتها تأکید بر گزارشگری مالی و کنترل داخلی را (با تأکید بر کیفیت و صحت گزارشگری مالی و نقش حسابرس، کارگروه حسابرسی و مقررات) افزایش داده‌اند. استفاده از فناوری نیز نکته مثبت دیگری در فرایند بهبود محسوب شده است. از نظر پاسخ‌دهندگان استفاده بیشتر از فناوری منجر به افزایش کیفیت گزارشهای مالی می‌شود.
2-2-3. موارد نیازمند توجه
حرکت بهسمت استاندارد های گزارشگری مالی بین‌المللی
بسیاری از پاسخ‌دهندگان اظهار داشته‌اند که حرکت بهسمت استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی تأثیر قابل ملاحظه‌ای داشته است و در عین حال هزینه بر هم بوده است. از نظر برخی از آنان این فرایند تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر شرکت‌های بزرگ داشته است زیرا به‌منظور دستیابی به الزامات مورد نیاز، آن شرکتها را مجبور به بررسی تمامی سیستم‌های خود می‌کند. اما برخی دیگر از پاسخ‌دهندگان بر این اعتقاد بوده‌اند که همگرایی با استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی باعث کاهش سرعت فرایند گزارشگری مالی می‌شود (بهدلیل زمان‌بر بودن فرایند تغییر استانداردهای قبلی به این استانداردها).
حسابهای مطابق / مایر با استانداردهای گزارشگری مالی مختلف
نیاز به اجرای بیش از یک مجموعه از استانداردهای گزارشگری مالی برای برخی از پاسخ‌دهندگان موضوع نگران‌کننده‌ای بوده است. از نظر آنان در این شرایط شرکتها ملزم به گزارشگری به دو روش مختلف هستند و در نتیجه دو مجموعه ارقام از لحاظ محتوایی به‌طورکامل متفاوت، وجود خواهد داشت.
پیچیدگی استانداردهای گزارشگری مالی
بسیاری از پاسخ‌دهندگان خاطر نشان کردهاند که نیاز به سادهسازی استانداردهای گزارشگری مالی وجود دارد. بهنظر می‌رسد استانداردها و موارد افشا بسیار طولانی و پیچیده است. استفاده از روش ارزش منصفانه به‌عنوان یکی از مواردی مطرح شده است که بر پیچیدگی و سردرگمی گزارشهای مالی افزوده است. روش ارزش منصفانه بهطور ضروری منصفانه نیست. به عبارت دیگر، ارقام دارای قابلیت اتکای کمتری هستند، به‌خصوص اگر قیمت‌ها در بازارهای واقعی وجود نداشته باشند.
محیط قانونی
پاسخ‌دهندگان معتقد بودند که شرایط محیط قانونی دشوارتر شده است. الزامات قانونی که باید در یادداشت‌ها افشا شوند، منجر به یادداشت‌های طولانی چندین صفحه ای می شود که از نظر برخی از پاسخ دهندگان نقد شده است، زیرا منجر به کاهش قابلیت درک می‌شود.
از نظر برخی از پاسخ‌دهندگان گزارشگری مالی می‌تواند بهدلیل کاهش الزامات خشک و جدی و ریسک سرپیچی از آن الزامات، بهبود یابد به‌طوری که گزارش‌ها توسط هیئت‌مدیره بهطور واقعی و به‌شیوه‌ای آزادانه‌تر نوشته شود.
3-3. پیشنهایی برای بهبودهای آینده همگرایی
در حالی‌که پاسخ‌دهندگان در مورد محتوای استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی نگرانی دارند، اما با این وجود از همگرایی با مجموعه واحدی از استانداردهای حسابداری جهانی حمایت میکنند.
سادهسازی و شفاف‌سازی استانداردهای گزارشگری مالی
استانداردهای گزارشگری مالی باید بر اداره‌کنندگان شرکت (که قصد ارائه آنچه که انجام داده اند را دارند) تأکید داشته باشند، نه برگزارش سالانه‌ای که در آن الزامات افشای مشخص شده توسط دیگران ارائه شده است. نیاز به تأکید بیشتر بر درست و منصفانه بودن است. بنا به نظر برخی از پاسخ‌دهندگان تمرکز بیشتر بر سادهسازی و قابلیت درک، هم برای شرکتها و هم برای سهامداران خوب است.
توجه هیئت مدیره به کیفیت
پاسخ‌دهندگان براین عقیده‌اند که هیئت‌مدیره باید به کیفیت گزارشهای مالی توجه مستمر داشته باشند. به‌ویژه اینکه معتقدند نقش کارگروههای حسابرسی باید مورد توجه مستمر باشد.
تحصیل و آموزشتر تهیهکنندگان
نیاز به تحصیل و آموزش بیشتر تهیهکنندگان از نظر پاسخ‌دهندگان با اهمیت محسوب شده است. از نظر برخی از آنان این نیاز در پذیرش استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی ریشه دارد. از نظر آنان درک و اجرای این استانداردها دشوار است، از این رو نخست باید آنها را آموزش داد.
3-3. حسابرسی گزارشهای مالی
بهطور کلی پاسخ‌دهندگان تصور کردهاند که حسابرسی گزارشهای مالی طی پنج سال اخیر بهبود یافته است. از نظر تمامی پاسخ‌دهندگان، تعادل بین منافع و مخارج حسابرسی صورت‌های مالی همانند پنج سال گذشته بوده است.
3-3. نکات مثبت
بهبود فرایندها و استانداردهای حسابرسی
بهبود استانداردهای حسابرسی مالی و بهبود فرایندهای حسابرسی، اصلی‌ترین دلیل پاسخ‌دهندگان راجع به بهبود کیفیت حسابرسی است. از نظر پاسخ‌دهندگان کوشش‌های عمده‌ای برای بهبود کیفیت در حرفه صورت گرفته است و وجود الزامات استانداردی بیشتر، حسابرسان را ملزم به کسب شناخت بیشتر از شرکت و فرایند گزارشگری مالی آن کرده است. از این‌رو فرایند حسابرسی را برای شرکت مربوطتر و اثربخش‌تر ساخته است.
افزایش آگاهی، تعهد و شایستگی حسابرسان و کارگروههای حسابرسی
بنابه اظهارات پاسخ‌دهندگان، پاسخگویی حسابرسان افزایش یافته است. هم‌چنین پاسخ‌دهندگان براین عقیده‌اند که کمیته‌های حسابرسی بهطور مؤثرتر عمل کردهاند و ارتباط بین کارگروههای حسابرسی و حسابرسان بهبود بیشتری داشته است.
حسابرسیهای بیشتر مبتنی بر ریسک
از نظر بسیاری از پاسخ‌دهندگان، شناخت واحد تجاری و بهبودهای حاصل شده در رویکرد مبتنی بر ریسک در مورد حسابرسی‌ها، بخشی از بهبودهای مهم محسوب می‌شود. اظهارات آنان بیانگر این مطلب است که در حال حاضر حسابرسان بیشتر بر رویکرد مبتنی بر ریسک کلی واحد تجاری متمرکز هستند تا بر بررسی جزئی رویدادها و معاملات.
افزایش استقلال حسابرس
بنا بر نظر تعداد زیادی از پاسخ‌دهندگان، تقویت الزامات مربوط به استقلال حسابرسان منجر به حرکت مثبتی شده است که دربردارنده نتایج خوبی بوده است. بهبود ویژگی استقلال حسابرسان دارای بالاترین رتبه در بین بهبودهای به وجود آمده در حسابرسی بوده است.
بهبود کیفیت بررسی و نظارت حسابرس
از نظر پاسخ‌دهندگان بررسی کیفیت داخلی و نظارت حسابرس مستقل بهبود یافته، نقش مهمی در بهتر شدن حسابرسی مالی داشته است. پاسخ‌دهندگان اعتقاد داشتند که هم در حرفه حسابداری و هم در خود مؤسسات حسابداری، امکاناتی برای آسان‌سازی و بهبود کیفیت وجود داشته است. طبق نظر آنان، بهبود حسابرسی بهدلیل نظارت برون سازمانی منجر به تغییر در نگرش و نحوه برخورد حسابرسان شده است. در نتیجه این موارد، اعتقاد و اطمینان پاسخ‌دهندگان به حسابرسی، نسبت به 5 سال گذشته افزایش یافته است.
-3-3. موارد نیازمند توجه
کاهش دامنه قضاوت حرفهای
بسیاری از پاسخ‌دهندگان اظهار داشته‌اند که بهدلیل وجود مقررات بیش از حد و ترس از بدهی، شکل حسابرسی از حسابرسیهای اهمیت به حسابرسیهای رسمی (همراه با کاهش حیطه قضاوت حرفهای) تبدیل شده است. بهبود ایجاد شده در استانداردها یکی از دلایل اصلی بهبود در کیفیت حسابرسی مالی است. اما پاسخ‌دهندگان در مورد کاهش استفاده از قضاوت حرفهای حاصل از تجربه نگران هستند.
ترس از بدهی دلیل ایجاد حسابرسیهای دیکته‌ای و نبود نوآوری
بسیاری از پاسخ دهندگان چنین اظهار داشتندکه تبدیل استانداردهای حسابرسی و حسابداری به قواعد، افزون بر نظارت بیش از حد، منجر به ترس حسابرسان مستقل از هرگونه اعمال قضاوت حرفهای شده است. از دید برخی از پاسخ‌دهندگان حرفه حسابرسی باید برای نوآوریهای فعلی مثل حسابرسی مستمر، استفاده از زبان گزارشگری تجاری گسترش‌پذیر (xbrl)، و... بهطور اساسی تغییر پیدا کند.
محدود شدن ارتباط حسابرس با ذینفعان برون‌سازمانی
پاسخ‌دهندگان اظهار داشتند که ترس از دعاوی حقوقی به‌ویژه روابط ذینفعان برون‌سازمانی، بر روابط حسابرس نیز تأثیر داشته است و نسبت به این بخش از فرایند انتقادهایی وجود داشته است. برای بسیاری از پاسخ‌دهندگان، گزارش حسابرسی مستقل آگاهی کمی از کیفیت گزارشهای مالی فراهم می‌کند و بهنظر می‌رسد گزارش حسابرسی به کارگروه حسابرسی که دربر دارنده پیشنهادهایی راجع به حوزههایی نظیر خود شرکت، گزارشگری مالی آن و حسابرسی است، سودمندتر باشد.
محدودیت در انتخاب موسسات حسابرسی
بهنظر بسیاری از پاسخ‌دهندگان، محدودیت در انتخاب مؤسسات حسابرسی مشکلی واقعی اما حل شدنی است. برای مثال شرکت‌های بورسی ممکن است به انتخاب از بین 4 مؤسسه بزرگ مجبور باشند. بنابه نظر یکی از پاسخ‌دهندگان این مشکل در مورد خدمات دیگر به جز حسابرسی نیز وجود دارد.
افزایش هزینههای حسابرسی نسبت به منافع حاصل از آن
بهطور میانگین پاسخ‌دهندگان براین باورند که نسبت هزینه/منافع حاصل از حسابرسی گزارشهای مالی در طی 5 سال اخیر تفاوتی نداشته است. از نظر بسیاری از پاسخ‌دهندگان، درحالی‌که منافع حاصل از حسابرسی افزایش یافته، اما مخارج آن افزایش بیشتری داشته است.
-3-3. پیشنهادهایی برای بهبودهای آینده
توجه مستمر به استقلال، عینیت و درستکاری/ صداق
هرچند که نتایج حاصل از مصاحبه‌ها و پژوهش پیمایشی بیانگر نظر مثبت پاسخ‌دهندگان نسبت به استقلال، عینیت و درستکاری حسابرسان است، با این حال تمامی پاسخ‌دهندگان معتقدند که این موارد مستلزم توجه مستمر است. مقررات، استانداردهای حرفهای و رهنمودها، فراهم کننده پشتوانه‌های حفاظتی مشابه هستند، اما نظر پاسخ‌دهندگان این است که قراردادن کامل رفتار انسان در یک چارچوب مقرراتی دشوار یا غیرممکن است.
همگرایی با مجموعه واحدی از استانداردهای حسابرسی مبتنی بر اصول جهانی
بهطور عمومی پاسخ‌دهندگان راجع به همگرایی با مجموعه واحدی از استانداردهای حسابرسی جهانی به‌ویژه استانداردهای pcaob و ifac نظرهای مثبتی داشته‌اند. با این حال آنها یادآور شده‌اند که این استانداردها باید در چارچوب مبتنی بر اصول باشد و بدون هیچ‌گونه محدودیتی پذیرفته شود. پاسخ‌دهندگان هم‌چنین پیشنهاد کردهاند باید اطمینان حاصل شود که تغییر در استانداردهای حسابرسی، حسابداری و اخلاقی به‌نحو مناسبی صورت‌گیرد.
بهکارگیری یکنواخت استانداردهای حابرسی و حفظ کیفیت در مؤسسات حسابرسی
از دید بسیاری از پاسخ‌دهندگان، مؤسسات حسابرسی که در شاخه مشابهی فعالیتی میکنند، به‌ویژه مؤسسات بین‌المللی، باید منسجم‌تر شوند. ساختار فعلی مؤسسات محلی ممکن است به استانداردهای متفاوتی منجر شود. راجع به این موضوع که حسابرسان به سطوح مهارتی بالا، آگاهی بیشتر از مدیریت مالی و اقتصاد و کسب شناخت بهتر از خطرها و محیط تجاری، و نه حسابداری بهطور صرف نیاز دارند، عقیده مشترکی وجود دارد. بنا به نظر برخی از پاسخ دهندگان، حسابرسان بهدلیل آموزش‌هایی که در گذشته دیده‌اند، ممکن است زمان بیشتری را در بخش مالی شرکت صرف کنند و گزارشگری مالی داخلی را بیشتر مدّنظر قرار دهند. هم‌چنین پاسخ‌دهندگان یادآوری کردهاند که سیستم نظارت فعلی مؤسسات حسابرسی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است و پیشنهاد شده است که برای چنین مؤسساتی ممکن است وجود یک قانون‌گذار واحد مناسب‌تر باشد.
بهبود روابط درون‌سازمانی و برون‌سازمانی حسابرسی
بنابه نظر تعداد زیادی از پاسخ‌دهندگان، حسابرسان می‌توانند روابط خود (به‌خصوص روابط خود با ذینفعان برون سازمانی) را بهبود دهند. ممکن است عدم تهیه گزارش حسابرسی در قالب فرمت استاندارد شده رایج، در شرایط پیچیده تجاری، گزارشگری مالی و حسابرسی مربوط در آن مفیدتر باشد بنابه نظر پاسخ‌دهندگان باید رهنمودهایی راجع به نحوه تهیه چنین گزارشی وجود داشته باشد. گزارش حسابرسی می‌تواند تا حد ممکن فراهم‌کننده آگاهی و بینش بیشتری از فرایند و ارتباطی باشد که در کارگروه حسابرسی و بین کارگروه حسابرسی داخلی و مستقل روی داده است. هم‌چنین گزارش حسابرسی باید به نحو بهتری بازتابی از کار حسابرس باشد.
بدهی محدود/ مناسب برای حسابرسان
هم‌زمان با بحث راجع به اینکه حسابرس باید چه کاری انجام دهد و چگونه ارتباط برقرار کند، بحث دیگری در زنجیره تأمین ارزش در مورد سطح بدهی وجود دارد. بیشتر پاسخ‌دهندگان بر این باورند که فراهم ساختن پشتوانه‌ای ایمن برای حسابرس باعث قوی‌تر و روشن‌تر شدن اظهار نظر وی می‌شود. برای بسیاری از پاسخ‌دهندگان، محدود کردن بدهی یکی از اولویت‌های اولیه محسوب می‌شود.
نیاز به رفع محدودیت در انتخاب موسسات حسابرسی
دیدگاه عمومی بر این است که 4 مؤسسه حسابرسی بزرگ در بازار حسابرسی جهان بسیار قوی هستند و فاصله بین این مؤسسات با مؤسسات دیگر بسیار زیاد است. پاسخ‌دهندگان اشاره کردند که سایر مؤسسات برای پرکردن این فاصله با چالش‌های بسیاری مواجه خواهند بود. هم‌چنین برخی از پاسخ‌دهندگان به مشکل تقاضا نیز اشاره کردهاند.
4-3. سودمند بودن گزارشهای مالی
هدف نهایی اطلاعات گزارشگری مالی کمک به استفادهکنندگان در تصمیم‌گیری راجع به واحد تجاری است. اما اطلاعات گزارشگری مالی تنها منبع اطلاعاتی در دسترس نیست، استفادهکنندگان به مجموعه‌ای از اطلاعات مالی و غیرمالی دسترسی دارند.
سودمند بودن تمامی منابع اطلاعاتی در مورد شرکت
پاسخ‌دهندگان چنین اذعان داشته‌اند که تمامی منابع اطلاعاتی در مورد شرکت سودمند است، اما صورت‌های مالی سالانه شرکت سودمندترین منبع محسوب می‌شود، و پس از آن صورت‌های مالی میان دوره‌ای، از این نظر در درجه دوم قراردارند. اطلاع‌رسانی رسانه‌ای فراهم کننده اطلاعاتی با کمترین درجه سودمندی است. تکرار اطلاعات گزارشگری مالی نیز در تصمیم‌گیری در مورد واحد تجاری برای استفادهکنندگان با اهمیت است. در پاسخ به این پرسش که انتشار گزارش‌ها در کدام حالت (سالانه، شش‌ماهه، فصلی، ماهانه، و یا در زمان وقوع رویدادها) سودمندتر است، بهطور کلی اجماع بر این بود که اطلاعات سالانه سودمندتر از بقیه هستند، اما نه برای هر کسی. اطلاعات ماهانه چندان مورد تأیید پاسخ‌دهندگان نبوده است.
نتایج مختلف در مورد زبان گزارشگری تجاری گسترش
شرکتها می‌توانند برای انتخاب اطلاعات مالی شرکت از زبان گزارشگری تجاری گسترش‌پذیر استفاده کنند، به‌طوری که قادر به سازماندهی دوباره و تحلیل اطلاعات به شیوه‌ای متناسب با نیازهای خود باشند. بهطور کلی پاسخ‌دهندگان بر این عقیده بوده‌اند که زبان گزارشگری تجاری گسترش‌پذیر می‌تواند ابزار مفیدی برای کمک به آنان در یافتن و تفسیر اطلاعات گزارشگری مالی باشد، گرچه سطح قابلیت درک نحوه کاربرد آن پایین است.
گزارشهای مالی کاغذی همچنان سودمند هستند
علیرغم اینکه امروزه گزارشهای مالی بیشتری از طریق اینترنت در دسترس استفادهکنندگان قرار می‌گیرد، ولی با این حال همچنان آنان به دنبال گزارشهای کاغذی نیز هستند.
مربوط بودن، قابل فهم بودن و قابلیت اتکای گزارشهای مالی
بیشتر پاسخ‌دهندگان اذعان داشته‌اند که گزارشهای مالی در کشورهای آنان در طی 5 سال گذشته مربوطتر شده‌اند. بنابراین به‌طورکلی مربوط بودن گزارش مالی نسبت به 5 سال گذشته بهبود یافته است. نظر پاسخ‌دهندگان بر این بوده است که بهطور کلی قابل فهم بودن گزارشهای مالی در طی 5 سال اخیر بهبود نیافته است. بیشتر پاسخ‌های دریافتی نشانگر این موضوع است که گزارشهای مالی در کشورهای مختلف در طی 5 سال گذشته قابل اتکاتر شده است.
1-3. نکات مثبت
بهبود اطلاعات مالی بهدلیل بهبود استانداردها، مقررات و نظارت
همان‌طور که ذکر شد، تعداد بسیاری از پاسخ‌دهندگان راجع به کوشش‌های انجام شده برای ایجاد مجموعه واحدی از استانداردهای گزارشگری مالی جهانی نظری مثبت داشته‌اند. به‌ویژه پاسخ‌دهندگان کار مشترک تدوین‌کنندگان استانداردهای حسابداری بین‌المللی (iasb) و امریکایی (fasb) را مورد تشویق قرارداده‌اند. در بسیاری از کشورها، دولت و یا قانون‌گذار توجه بیشتری به کیفیت اطلاعات مالی در سالهای اخیر داشته است. تعدادی از پاسخ‌دهندگان اشاره
کردهاند که افزایش نظارت خارجی، به کاهش ابهام گزارشگری مالی کمک کرده است و باعث جلب اعتماد عموم به کیفیت گزارشگری مالی شده است.
افشا و قابلیت مقایسه بیشتر در گزارشهای مالی
پاسخ‌دهندگان تصور میکنند که افشای بیشتر برای استفاده کنندگان در مورد برخی از موضوع‌ها، منجر به گزارشگری مالی شفاف‌تر و قابل فهم‌تر از فعالیت‌های عملیاتی شرکتها می‌شود. هم‌چنین آنها معتقدند که یکنواختی بیشتر در گزارشگری، برای مثال پذیرش ifrs ها، منجر به یکنواختی بیشتر و قابلیت مقایسه بهتر گزارشهای مالی در سطح
بین المللی خواهد شد.
بهبود قابلیت اتکا
از نظر بسیاری از پاسخ‌دهندگان، بهبود استانداردها، قوانین و مقررات، فرایند حسابرسی و نظارت باعث بهبود قابلیت اتکا گزارشهای مالی شده است.
تأکید بیشتر بر گزارشهای توضیحی
بسیاری از پاسخ‌دهندگان نسبت به افزایش تأکید بر گزارشگری توضیحی دیدی مثبت دارند. برای مثال وجود گزارش مدیریتی گسترده‌ای که شامل موضوع‌هایی نظیر راهبرد تجاری، مدیریت ریسک، عملکرد واحد تجاری و اطلاعات آینده می‌شود. هم‌چنین آنها به این دلیل گزارشهای توضیحی را ترجیح می‌دهند که مطالعه آنها توسط افراد ساده‌تر است.
دسترسی آسان‌تر به اطلاعات مالی
پاسخ‌دهندگان از اینکه افشای الکترونیک گزارشگری مالی (برای مثال از طریق اینترنت) معرفی شده است، ابراز خوشحالی کردهاند، زیرا منجر به دسترسی آسان‌تر و
بهموقع تر به اطلاعات مالی شرکت شده است. با این وجود، پاسخ‌دهندگان اعلام کردهاند که فایل‌های pdf وسیله خوبی برای انجام این کار نیست، زیرا به آسانی روی صفحه مانیتور قابل خواندن نیست. انتظار می‌رود فناوری جدید مثل زبان گزارشگری تجاری گسترش پذیر(xbrl) وسیله مفیدتری برای آسان شدن دسترسی استفادهکنندگان به یک گزارش مالی خلاصه و اطلاعات تفصیلی‌تر باشد.
2-4-3. موارد نیازمند توجه:
کاهش سودمندی بهدلیل پیچیدگی
طبق نظر بسیاری از پاسخ‌دهندگان، از سودمند بودن گزارش های مالی کاسته شده است، زیرا این گزارش‌ها پیچیده‌تر و درک آنها برای خواننده، دشوارتر شده است. آنها بر این نظرند که محرک‌های این پیچیدگی، الزامات قانونی افشای بیش از حد (به‌ویژه استفاده بیشتر از ارزش منصفانه)، افزایش ترس از بدهی اداره‌کنندگان شرکت و مدیریت رده بالا، افزایش پیچیدگی خود واحد تجاری و حرفه است.
تمرکز بر رعایت به‌جای تمرکز بر محتوا
پاسخ‌دهندگان اعلام کردهاند که تهیهکنندگان بر رعایت استانداردهای گزارشگری مالی تمرکز بیشتری دارند تا برگزارشگری محتوای اقتصادی. این موضوع باعث شده است تا درک گزارشهای مالی برای استفاده کنندگان مشکل‌تر شود.
الزامات قانونی افشای بیش از حد
در بسیاری از مناطق جغرافیایی الزامات قانونی افشا منجر به ارائه اطلاعات خیلی بیشتر و نه لزوماً سودمندتر شده است. الزامات افشای بیشتر باید درک خواننده را بهبود بخشد، اما بسیاری از پاسخ‌دهندگان در مورد این موضوع شک دارند. از نظر پاسخ‌دهندگان الزامات افشای قانونی به‌نحوی است که باعث می‌شود اطلاعات مهم از دید استفادهکنندگان پنهان بماند. پیشنهاد پاسخ‌دهندگان این است که مشارکت‌کنندگان زنجیره تامین گزارشگری مالی برای تعیین اینکه چه اطلاعاتی با ارزش است و چه اطلاعاتی بی‌ارزش، باید با هم تعامل داشته باشند.
استانداردهای حسابداری دشوار و اغلب متغیر
بسیاری از پاسخ‌دهندگان ابراز داشته‌اند که تغییرات و تجدیدنظرهای مداوم در استانداردهای حسابداری نیز به مقوله پیچیدگی دامن می‌زند و این موضوع دلیل اصلی پیچیدگی گزارشهای مالی است، پاسخ‌دهندگان براین نظرند که صورت‌های مالی با تغییرات بسیار، برای افراد غیرمختصص قابل درک نیست. الزامات برخی از کشورها برای گزارش بر طبق بیش از یک مجموعه از استانداردها به سردرگمی تفسیر گزارشهای مالی می‌افزاید.
3-4-3. پیشنهادهایی برای بهبودهای آینده
بهبود روابط در زنجیره تأمین گزارشگری مالی
به اعتقاد بسیاری از پاسخ‌دهندگان نخستین پرسشی که در زمان پرداختن بهموضوع افزایش سودمندی گزارش های مالی مطرح می‌شود باید این باشد که مفید برای چه کسی؟ استفادهکنندگان مختلف نیازهای مختلفی دارند. مدل گزارشگری مالی باید برای استفادهکنندگان اطلاعاتی را فراهم کند که نیاز دارند. پاسخ‌دهندگان چنین اظهار داشته اند که علایق و نیازهای استفادهکنندگان باید نحوه گزارشگری مالی را تعیین کند نه تئوری حسابداری. برای دستیابی به این هدف، باید در فرایند تدوین استاندارد و مقررات، استفاده کنندگان به‌صورت مؤثرتری مشارکت داشته باشند، به‌طوری که نیازهای واقعی آنان به شیوه درستی درک شود. بنا بر نظر پاسخ‌دهندگان رویکرد فعلی کافی نیست.
حرکت بهسمت گزارشگری مالی غیررسمی‌تر واحد تجاری محور
بنا بر اظهارات پاسخ‌دهندگان گاهی اوقات واژه‌ها و تصاویر بهتر از ارقام می توانند آنچه اتفاق افتاده است را توضیح دهند. همان‌طور که بسیاری از پاسخ‌دهندگان اظهار نظر کردهاند، در حال حاضر که گزارش‌ها دشوارتر شده‌اند، اطلاعات توضیحی نیز مهم‌تر شده است. گرچه تعدادی از پاسخ‌دهندگان اذعان داشته‌اند که گزارشگری توضیحی باید شفاف‌تر باشد به‌گونه‌ای که استفادهکنندگان گزارشهای مالی توانایی بیشتری برای درک آنچه که برای شرکت با ارزش است و آنچه که نیست، باشند. این موضوع می‌تواند از طریق شاخص‌های عملکردی کلیدی و مناسب که بازخورد مناسبی از اینکه عملکرد شرکت در راهبردهای خود چگونه بوده است، فراهم کند. پاسخ‌دهندگان هم‌چنین طرفدار شمول بیشتر اطلاعات غیرمالی بودند. به‌ویژه اینکه پاسخ‌دهندگان احساس میکنند که شرکتها باید گزارشگری خود را به موضوع‌های مسئولیت اجتماعی شرکت و موضوع‌های محیطی نیز گسترش دهند.
همسویی بیشتر گزارشگری داخلی و بیرونی
شماری از پاسخ‌دهندگان به همسویی بیشتر گزارشگری داخلی و خارجی معتقد هستند، زیرا منجر به منتفع شدن شرکتها و استفادهکنندگان می‌شود. با این حال یکی از دلایل رد پیشنهاد ارائه اطلاعات مدیریتی بیشتر، خطر بروز اطلاعات محرمانه است.
استفاده بیشتر از فناوری
پاسخ‌دهندگان بیان داشته‌اند که برای تهیه، انتقال و تحلیل اطلاعات می‌توان از فناوری استفاده بیشتری کرد. پاسخ‌دهندگان خواستار دسترسی استفادهکنندگان گزارشهای مالی به اطلاعات از طریق اینترنت و داده‌های الکترونیکی زبان گزارشگری تجاری گسترش‌پذیر(xbrl) هستند
به نحوی که آنها بتوانند اطلاعات خود را تکمیل کنند. فنون جدید مثل زبان گزارشگری تجاری گسترش پذیر، فراهم کننده اطلاعات قابل اتکاء است و استفادهکنندگان از طریق آنها نیازهای خود را برآورده کنند. پاسخ‌دهندگان اظهار کردهاند که زبان گزارشگری تجاری گسترش پذیرباعث می‌شود، حجم بیشتری از اطلاعات، با دقت بیشتر و هزینه کمتری در دسترس قرارگیرد و از طرفی تحلیل گزارشهای مالی را نیز تسهیل می‌کند. در حالی‌که اظهارات پاسخ‌دهندگان دال براین است که زبان گزارشگری تجاری گسترش‌پذیر یا فناوری مشابه می‌تواند سودمند باشد، با این حال سایر پاسخ‌دهندگان یادآوری کردهاند که تمامی استفادهکنندگان اطلاعات نمی‌توانند به‌منظور ارزیابی نتایج، از آن استفاده کنند.
ترویج گزارشگری کوتاه با تمرکز بر موضوع‌های با اهمیت
پاسخ‌های پاسخ‌دهندگان بیانگر این است که یک گزارش طولانی همراه با الزامات افشای بسیار تفصیلی، به‌ویژه برای سرمایه گذاران خُرد، مناسب نیست. پاسخ‌دهندگان در رابطه با این موضوع که بیشتر سرمایه‌گذاران تنها گزارش کوتاه را مطالعه میکنند، اشتراک نظر دارند. هم‌چنین پاسخ‌دهندگان بر این اعتقادند که باید در مورد گزارشگری کوتاه مقررات تدوین گردد، برای مثال تعاریف استاندارد شده و الزمات حسابرسی مستقل.
4. نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش روشن و شفاف است. به این صورت که مشارکت‌کنندگان اعتقاد دارند 3 حوزه زنجیره تأمین گزارشگری مالی یعنی راهبری شرکت، فرایند گزارشگری مالی و حسابرسی گزارشهای مالی طی 5 سال گذشته بهبود یافته است. اما با این حال، متأسفانه آنها باور ندارند که محصولات زنجیره تأمین گزارشگری مالی یعنی گزارشهای مالی، سودمندتر شده است. رفع این مشکل، نیازمند کوشش مستمر تمامی مشارکت کنندگان برای گفتگو و تبادل نظر در مورد اهداف و سرنوشت گزارشگری مالی است، به‌طوری که اطلاعات گزارش شده، نیازهای اطلاعاتی دامنه گسترده‌ای از استفادهکنندگان را مرتفع سازد.
به‌منظور سودمندتر شدن گزارشهای مالی و تحققِ یافته‌های این پژوهش، باید ifac و مجموعه‌های عضو آن با سایر ذینفعان زنجیره تأمین گزارشگری مالی همکاری کنند. گام اول تعیین این موضوع است که برای اینکه گزارشهای مالی برای گروه‌های متنوع استفادهکنندگان سودمندتر شود چه کارهایی باید انجام شود؟ سایرموضوع‌های به‌وجود آمده در حوزه راهبری شرکت، فرایند گزارشگری مالی و حسابرسی گزارش مالی مؤثر بر سودمند بودن گزارشهای مالی را چگونه باید مورد بررسی و توجه قرار داد؟ ifac با کمک کارگروه و هیئت‌های مربوط و در صورت لزوم از طریق پروژه‌های خاص به این موضوع‌های به‌وجود آمده توجه می‌کند و سعی در بررسی آنها دارد.
زنجیره تامین گزارشگری مالی
من همچنان بی امضاء
پاسخ با نقل قول
