مديريت سالن در مرغداری

به طور کلي مديريت صحيح و کنترل شرايط محيطي موجود يکي از ارکان اصلي پرورش محسوب مي شود . در هر سالن پرورش بايد به طور روزانه و دقيق تمامي فاکتور هاي مديريتي را کنترل نمود . اگر شرايط محيطي پرورش پرنده ها تنش زا باشد يا مديريت پرورش آنها ضعيف باشد در اين صورت سويه هاي گوشتي بندرت پتانسيل ژنتيكي خود را بروز مي دهند . در اين بخش به طور خلاصه به اين فاکتور ها اشاره کرده و سعي ميکنيم هر کدام را مختصرا مورد بررسي قرار دهيم .
اين فاکتور ها به قرار زيرند:
1- اقدامات لازم قبل ورود جوجه
رمز موفقيت پرورش طيور گوشتي، اجراي يك برنامه مديريتي مشخص و مؤثر قبل از ورود جوجه‌ها به فارم و طي دوران پرورش است. از آنجا که اجراي برنامه هاي تغذيه اي و بهداشتي در فارمهاي چند سني مشکل است بهتر آن است که از روش يکباره پر و يکباره خالي استفاده شود. جهت دستيابي به نتايج بهتر رعايت مسائل زير پيش از ورود جوجه ها ضروري است:

1- به‌منظور حفاظت از گله‌ها در مقابل بيماريها از نظافت و ضد عفوني شدن صحيح و كافي تجهيزات سالن و محوطه اطراف سالنها مطمئن شويد.
2- بستر در محوطه مادرهاي مصنوعي بايد هم سطح و يكنواخت باشد. بستر ناهموار ايجاد درجه حرارت غير يكنواخت در كف سالن نموده و باعث مخفي شدن جوجه‌ها در بين پوشال بستر و يا در زير دانخوريها و آبخوريها و محروم شدن از آب و دان در مرحله رشد مي‌شود.
3- سعي كنيد كه هر سالن را با جوجه مربوط به يك گله مادر پر نمائيد، اگر اين كار عملي نيست حداقل هر سالن را با جوجه‌هاي مربوط به گله‌هاي مادر همسن پر نمائيد. اين امر رقابت بين طيور را كاهش مي‌دهد.
4- زمان رسيدن جوجه به فارم را مشخص نموده و براي دريافت جوجه آمادگي كامل داشته باشيد.
5- هيترها را كنترل و از صحت كار آنها مطمئن شويد و با توجه به وضعيت هواي محيط 24 تا 36 ساعت قبل از ورود جوجه آنها را روشن نمائيد. در اين صورت قبل از ورود جوجه بستر كاملا گرم و درجه حرارت هواي سالن مناسب پذيرش جوجه مي‌باشد.
6- ضمن جلوگيري از وزش هوا از وجود هواي كافي داخل سالن بخصوص زماني كه از حرارت مستقيم استفاده مي‌كنيد مطمئن شويد.
7- بازاء هر 1000 قطعه جوجه در محدوده مادرهاي مصنوعي 10ـ8 عدد آبخوري آويز ثابت و 6 عدد آبخوري كمكي كوچك كله قندي و يا پلاستيكي، يعني جمعاً 16ـ14 عدد آبخوري در نظر گرفته شود. اين آبخوريها قبل از جوجه‌ريزي بايستي با آب تميز پر شده و درجه حرارت آب آبخوريها بايد حدود 15ـ10 درجه سانتيگراد باشد. همچنين در سيستم آبخوري نيپل نيز بايستي از آبخوريهاي كمكي استفاده شود.
8- اضافه كردن مولتي ويتامين در چند روز اول به آب آشاميدني مفيد مي‌باشد. زيرا ممكن است ويتامين موجود در دان بعلت گرما كاهش يافته باشد.
9- ايجاد فضاي اضافي جهت تغذيه در چند روز اول لازم مي‌باشد. حداقل 20% از فضاي مادرهاي مصنوعي در روي بستر با صفحات مقوائي و يا كفي كارتن پوشانده شود و در آنها هميشه مقدار كمي دان تازه وجود داشته باشد. در اين صورت همواره طيور به دان دسترسي خواهند داشت. بلافاصله قبل از ورود جوجه به سالن دانخوريها را پر نمائيد.
10- شروع تغذيه بايستي با دان كرامبل با اندازه مناسب و بدون گرد و پودر دان باشد.
11- دانخوريها و آبخوريها را مستقيماً زير و يا خيلي نزديك به مادرهاي مصنوعي ندهيد تا طيور براحتي بتوانند در اطراف آنها حركت نمايند.
12- با استفاده از دماسنجي كه بتواند حداقل و حداكثر درجه حرارت را نشان دهد، درجه حرارت محوطه مادرهاي مصنوعي و درجه حرارت سالن را كنترل نمائيد.
13- قبل از جوجه‌ريزي، هيترها را از نظر صحت كار آنها، آبخوريها را از نظر پاكيزگي و عاري بودن از پوشال و درجه حرارت مناسب آب، دانخوريها را از نظر وجود دان كافي و در دسترس بودن آنها كنترل نمائيد.

2- تراكم جوجه‌ريزي
يكي از ضروريات اصلي رشد، حفظ سلامتي و كيفيت عمومي زيست و تامين فضاي كافي براي هر پرنده مي‌باشد. ميزان فضاي در نظر گرفته شده بستگي به مجموعه‌اي از فاكتورها نظير: وزن طيور در هنگام كشتار، نوع سالن (باز و بسته)، شرايط آب و هوائي منطقه و فصل دارد. بدين جهت براي محاسبه ظرفيت جوجه‌ريزي بايستي بطور دقيق از ابعاد داخلي سالن‌ها مطلع باشيم. بطور كلي تراكم جوجه‌ريزي توصيه شده بشرح زير مي‌باشد:
در سالنهاي بسته: در انگليس سازمان حمايت از رفاه طيور هيچگاه تحت هيچ شرايطي اجازه توليد بيش از 34 كيلوگرم گوشت در هر متر مربع سالن را نمي‌دهد. جدول زير با توجه به رفاه طيور و مديريت مناسب و حداكثر توليد 34 كيلوگرم گوشت در هر متر مربع، ميزان تراكم (تعداد جوجه در هر متر مربع سالن) را نشان مي‌دهد:


ميزان تراکم جوجه ريزي در واحد سطح وزن (کيلوگرم)
تراکم (قطعه در متر مربع)

1/25
2/27

5/1
7/22

75/1
4/29

2
17

25/2
1/15

5/2
6/13

75/2
4/12

3
3/11

5/3
7/9




در تابستان و بخصوص در واحدهايي كه امكان بروز مشكلات وجود دارد بايستي تراكم جوجه‌ريزي را كم نموده و در سالنهائي كه از تهويه مناسبي برخوردار نمي‌باشند بايستي دقت بيشتري نمود و تراكم جوجه‌ريزي در آنها را نيز كاهش داد.
سالنهاي باز: تراكم جوجه‌ريزي در سالنهاي باز براساس فصل و نوسانات درجه حرارت متفاوت بوده و بايستي در تابستان از تراكم جوجه‌ريزي در سالنهاي مذكور كاسته شود.

3- تخليه جوجه ها
طولاني شدن زمان تخليه جوجه باعث دهيدراته شدن جوجه‌ها و در نتيجه افزايش تلفات و كاهش پتانسيل رشد مي‌گردد.توجه به کليه نکات زير هنگام جوجه ريزي لازم و ضروري است:

ـ مطمئن شويد كه تحويل و توزيع جوجه‌ها در سالنها بطور صحيح انجام شده است. از انبار كردن جعبه‌هاي حاوي جوجه در منطقه مادر مصنوعي خودداري كنيد.
ـ جعبه‌ها را به آرامي نزديك به‌دان و آب در محدوده مادرهاي مصنوعي تخليه نمائيد.
ـ جعبه‌هاي خالي را در يك طرف سالن‌ها جمع نمائيد تا براحتي بتوانيد آنها را به خارج از سالن انتقال دهيد.
ـ جوجه‌ها بايد سرزنده و شاداب و بدون نقص ظاهري باشند.
ـ جوجه‌ها بايستي در محدوده مادرهاي مصنوعي قرار گيرند كه روشنائي آنها از مادرهاي مصنوعي و يا از لامپهاي سالن كه در بالاي مادرهاي مصنوعي هستند تامين مي‌گردد. در صورتي كه سالن داراي شرايط قابل كنترل باشد محصور كردن طيور در محدوده مادر مصنوعي ضرورتي ندارد ولي در صورتي كه تعداد جوجه‌ها كم باشد و همچنين در سالنهاي باز مفيد مي‌باشد.
1 الي 2 ساعت پس از استقرار، وضعيت توزيع جوجه‌ها در زير مادرهاي مصنوعي و ميزان دسترسي آنها را به آب و دان كنترل نمائيد.


4- كنترل رطوبت
رطوبت نسبي سالن بايد 70ـ50 درصد باشد، رطوبت سالن باعث حفظ كيفيت بستر شده و از خشك شدن زياد بستر و ايجاد گردوغبار جلوگيري مي‌نمايد. رطوبت بالاتر را بايد با افزايش تهويه كاهش داد. افزايش تهويه باعث از دست رفتن گرما و صرف هزينه اضافي است. وسائلي كه بسرعت و به درستي بتوانند رطوبت را اندازه‌گيري نمايند تا حدي غير معتبر مي‌باشند و احتياج به كاليبره كردن مكرر داشته و بدين جهت كنترل رطوبت را مشكل مي‌سازند. ايجاد رطوبت نسبي بالاتر براي جوجه يكروزه استرس جابجائي جوجه از جوجه‌كشي تا مزرعه را كاهش داده و رطوبت كمتر، شانس دهيدراته شدن جوجه را افزايش مي‌دهد.

5- مديريت آبخوري
توزيع آب تميز براي جلوگيري از دهيدراته شدن جوجه در طول دوران پرورش لازم مي‌باشد. مصرف آب و دان بطور مستقيم با يكديگر مرتبط بوده و بدون مصرف آب كافي، مصرف دان كاهش و نتيجتاً ميزان رشد نيز كاهش مي‌يابد. جهت افزايش ميزان رشد نياز مستمر به مدرنيزه كردن تجهيزات داريم.
بعنوان مثال يك پرنده در 10 سال پيش در 50 روزگي به وزني مي‌رسيد كه امروزه در 40 روزگي به آن وزن مي رسد (20% كاهش در سن كشتار) كه نشانگر لزوم افزايش توانائي تجهيزات موردنياز تا 20% مي‌باشد.
امروزه استفاده از آبخوريهاي نيپل مورد توجه قرار گرفته كه در اين صورت براي اطمينان از دسترسي طيور به آب بازاء هر 9 قطعه يك آبخوري نيپل با جريان آب كم و بدون فنجانك لازم است ولي در صورت استفاده از سيستم نيپل با جريان آب بيشتر تعداد پرنده بازاء هر نيپل افزايش مي‌يابد. ميزان موردنياز آبخوري آويز پلاستيكي به قطر 400 ميلي‌متر، براي هر 1000 پرنده 10ـ8 عدد مي‌رسد.




افزايش آبخوري براي جوجه يكروزه:
براي جوجه يكروزه بازاء هر 1000 قطعه جوجه 6 آبخوري كوچك كله قندي و يا سيني در نظر بگيريد. اين آبخوري‌ها هيچگاه نبايد خالي باشند و مرتباً بايد تميز و مجدداً با آب تميز و تازه پر شوند. بسيار مهم است كه روز اول ورود جوجه‌ها به سالن آب در آبخوريها به‌ميزان كافي وجود داشته باشد تا جوجه‌ها براحتي بتوانند به‌آب دسترسي پيدا كنند. سطح آب در آبخوريها با بزرگ شدن جوجه‌ها بايستي كاهش يابد تا از ريخت و پاش آب بوسيله جوجه‌ها جلوگيري شود.
تقريباً 48 ساعت پس از جوجه‌ريزي بايد آبخوريهاي كمكي جمع شوند. ارتفاع آبخوريهاي آويز بايد هم سطح پشت پرنده باشد. تنظيم آبخوريها مرتباً بايد كنترل شده تا ضمن توزيع آب به‌ميزان كافي از ريزش آب و هدر رفتن آن نيز جلوگيري شود.
صرفنظر از نوع سيستم آبخوري همواره بايد بازاء هر 3 متر عرض سالن يك رديف آبخوري در نظر گرفته شود. (توزيع يكنواخت آب در سالن)




مصرف آب (هواي معتدل):
معمولا مصرف آب 1.8ـ1.6 برابر مصرف دان مي‌باشد. اين ضريب بايد بعنوان يك راهنما باشد نه بعنوان يك ضريب ثابت. زيرا كه تغييراتي در مصرف آب با توجه به كيفيت دان، درجه حرارت محيط و سلامتي گله ايجاد مي‌گردد كه بايد به آن توجه و تدبير مديريتي مناسب اتخاذ گردد. استفاده از كنتور آب كه ميزان مصرف آب را مشخص مي‌نمايد، از ابزارهاي مفيد مديريتي است. مشخص شدن مصرف آب و مطلع شدن از وضعيت سلامتي گله مي‌تواند ما را در مورد زمان واكسيناسيون و همچنين درمان گله راهنمايي نمايد. مصرف آب با افزايش درجه حرارت محيط افزايش مي يابد، لذا بايد در حرارت بيش از 30 درجه سانتيگراد آبخوري‌هاي كمكي مورد استفاده قرار گيرند.

6- مديريت دانخوري ها
طول دانخوري زنجيري براي هر پرنده حداقل 5/2 سانتيمتر و تعداد دانخوري بشقابي براي 1000 قطعه 20ـ18 عدد منظور شود.




حداقل يك رديف دانخوري بشقابي براي هر 5 متر عرض سالن لازم است. در دوران پرورش دانخوريها بايد بطرف بالا كشيده شوند، بطوري كه لبه دانخوري همسطح پشت طيور باشد. سطح دان در دانخوريها بايستي به اندازه‌اي باشد كه ضمن دسترسي طيور به دان از ريخت و پاش و ضايع شدن آن جلوگيري شود، كنترل مرتب اطراف دانخوريها از نظر وجود يا عدم وجود دادن، مقدار دان موردنياز در دانخوريها را نشان مي‌دهد. همچنين به‌منظور پيشگيري از ماندن دان در دانخوريها و كهنه شدن و احتمالا كپك زدگي دان، بايد همه روزه پس از مصرف كامل دان قبلي، دان در دانخوريها توزيع شود.



7- مديريت بستر
بستر ممكن است از پوشال چوب، خرده كاغذ يا كاه خرد شده باشد. از مصرف تراشه چوب سفت كه داراي تانن زيادي است و همچنين تراشه چوب‌ريز و خاك اره‌اي كه اگر بوسيله جوجه خورده شود باعث سوراخ شدن چينه دان و سنگدال مي‌شود خودداري كنيد. به‌منظور پيشگيري از بروز بيماري آسپرژيلوز، از مصرف بستر پوسيده و كپك زده خودداري نمائيد. بهترين بستر، تراشه چوب سفيد با كيفيت خوب است.
كاه در صورتي كه به‌صورت صحيح عمل‌آوري و نگهداري شده باشد مي‌تواند بستر مناسبي باشد.
جهت جلوگيري از ايجاد تاول سينه، سوختگي سينه و قرمزي و سوختگي مفصل خرگوشي كه باعث تنزل كيفيت و كم شدن ارزش لاشه مي‌گردد از بستر نرم با كيفيت مناسب استفاده شود. از مصرف پوشال پودر شده، مرطوب و يا كلوخه خودداري نمائيد. بستر با كيفيت خوب داراي 35ـ30 درصد رطوبت مي‌باشد. ارتفاع بستر 7ـ5 سانتيمتر توصيه شده است. هيچگاه بستر قديمي را مجدداً استفاده نكنيد. هميشه بستر قديمي را خارج و براي هر نوبت جوجه‌ريزي از بستر تازه و جديد استفاده نمائيد.

8- مديريت نوردهي و روشنائي
غالباً در پرورش طيور گوشتي از برنامه نوردهي دائمي استفاده مي‌شود، ولي در هر روز بايد ساعاتي را نيز به تاريكي اختصاص داد. خاموشي در ساعاتي از روز باعث عادت كردن طيور به تاريكي شده و از وحشت آنها در موقع قطع برق و نتيجتاً تجمع و خفگي طيور پيشگيري مي‌نمايد. در هنگام طراحي سيستم روشنائي، يك رديف لامپ در بالاي محدوده مادرهاي مصنوعي بايد در نظر گرفته شود تا طيور بطرف منبع حرارتي، آب و دان هدايت شوند.
روشنايي سالن با استفاده از لامپهاي معمولي و يا لامپهاي فلورسنت تامين مي‌گردد و نكته ضروري و اساسي اين است كه نور بطرف يكنواخت در سالن توزيع گردد. اداره رفاه طيور در انگليس، شدت نور حداقل، 10 لوكس در سطح پرنده و متوسط 20 لوكس در كل سالن را توصيه مي‌نمايد. همچنين بسيار مهم است كه امكانات كم كردن شدت نور و تاريك كردن سالن وجود داشته باشد تا بتوانيم مواردي مثل خود خوري را كنترل كنيم.

9- مديريت تهويه و هوادهي
هر اندازه توان رشد پرنده افزايش يابد نياز به تامين اكسيژن و دفع حرارت بدن نيز افزوده مي‌گردد. بنابراين نياز به تهويه در آشيانه‌هاي امروزي به مراتب بيش از سابق است. علاوه بر تامين هواي مورد مصرف مستقيم پرنده، حفظ كيفيت هواي سالن‌ها نيز ضروري است. لذا سيستم تهويه سالن مرتباً بايستي بازنگري گرديده در صورت لزوم اصلاح شود.
در بعضي از فصول سال كه تغيير دما در شب و روز اندك است استفاده از كولر آبي ضروري است (سيستم پد). تهويه ناكافي علاوه بر كاهش اكسيژن لازم موجب افزايش غبار، رطوبت و گاز آمونياك شده به پرنده آسيب مي‌زند و براي پرسنل نيز نامطبوع مي‌گردد. توجه كنيد كه تداوم افزايش گاز آمونياك باعث مي‌شود كه كاركنان به آن عادت كرده و از افزايش بيشتر و خطرناك آن غافل شوند.
اثرات گاز آمونياك در سطوح مختلف در جدول زير تشريح گرديده است:


تراکم آمونياک (ppm)
اثرات

10 - 5
با بيني حس مي شود.

25 - 20
براي مرغ مضر بوده و انسان را ناراحت مي کند.

25
از طرف سازمان بهداشت اروپا براي 8 ساعت کاري ممنوع شده است.

35 - 30
خطر بيماريهاي تنفسي را افزايش مي دهد.

40 - 35
بي اشتهائي طيور آغاز مي شود.

بالاي 50
چشم پرنده اشک آلود، رشد متوقف و بيماريهاي تنفسي آغاز مي گردند.



10- كنترل درجه حرارت بدن
دانستن عوامل اصلي تنظيم كننده دماي بدن پرنده كه بستگي به تهويه و درجه حرارت محيط دارد مفيد است. پرنده قادر است آرايش پرهاي محافظ بدن خود را براساس دماي بدن تغيير دهد. در هواي سرد پرها بصورت عمود بر بدن قرار مي‌گيرند و هواي ساكن محبوس در بين آنها بصورت لايه‌اي عايق كننده عمل مي‌نمايد و برعكس با افزايش درجه حرارت، پرها روي سطح بصورت خوابيده آرايش مي‌يابد و اجازه مي‌دهد حرارت توليد شده در بدن به آساني به خارج دفع شود. سپس پرنده تلاش مي‌نمايد با تنفس دهاني و تبخير آب داخل دهان، خود را خنك كند.
هرچه تنفس دهاني افزايش يابد تبخير و برودت افزايش مي‌يابد. تبادل حرارت بدن مرغ بستگي به‌رطوبت هوا داشته، با افزايش ميزان رطوبت محيط، امكان دفع حرارت بدن كاهش مي‌يابد. در مناطقي كه كاهش رطوبت محيط ممكن نيست، بهترين راه حل، عبور هواي زياد با سرعت 2 متر در ثانيه در اطراف پرنده است و بدون انجام آن پرنده قادر به كنترل اعمال حياتي خود نبوده و تعادل بدنش به هم خورده و با شوك حرارتي تلف مي‌گردد. حرارت بيشترين اثر را در مصرف دان داشته و افزايش هر 1 درجه سانتيگراد به دماي سالن موجب كاهش حدود 1% از دان مصرفي خواهد شد به‌عنوان مثال اگر درجه حرارت سالن از 25 درجه به 35 درجه سانتيگراد تغيير كند و هوا جريان نداشته باشد بيش از 10 درصد از مصرف دان كاسته مي‌شود.
استفاده از هواي گرم :
در صورت استفاده از کوره هاي هواي کرم که سوخت آن معمولا گاز يا گازوئيل است ، در روز اول درجه حرارت سالن بايد 31-29 درجه بوده و سپس به تدريج هر هفته 2 درجه سانتيگراد از ميزان گرماي سالن کاسته شود به طوري که در 35 روزگي به 21-18 درجه برسد.استفاده از هواي گرم مي تواند باعث دهيدراته شدن جوجه گردد ، لذا در اين صورت استفاده از اين سيستم گرمايشي تعداد آبخوري بيشتري مورد استفاده قرار گيرد. در اين سيستم توزيع يکنواخت هوا بر روي درجه حرارت مطلوب موثر مي باشد.
استفاده ازگرمايش مستقيم تشعشعي:
در اين روش از مادرهاي مصنوعي مرسوم بدون اينکه محصور شوند استفاده شده و جوجه ها توسط منبع روشنايي به طرف منبع حرارتي هدايت مي شوند .
درجه حرارت درزير مادر مصنوعي بايستي 33-32 در جه سانتي گراد تنظيم شود در اين حالت درجه حرارت در محلي که نور مادر مصنوعي تمام مي شود 29 درجه سانتي گراد خواهد بود . رفتار جوجه ها راهنماي خوبي براي نشان دادن درجه حرارت مادرهاي مصنوعي است، اگر جوجه ها دور هم جمع شده و سر و صدا کنند نشانگر سرد بودن محيط نگهداري جوجه بوده و اگر آنها از مادرهاي مصنوعي دور شوند ، درجه حرارت بسيار بالاست. جوجه ها بايد در محدوده مادر مصنوعي پخش شوند . پس از 3-2 هفته بسته به درجه حرارت محيط روشنايي بايد افزايش يابد.
درجه حرارت سالن بايستي به تريج در هر هفته 2 درجه سانتي گراد کاهس يابد، به طوري که در حدود 35 روزگي به 21-18 درجه سانتي گراد برسد.


محدود کردن منطقه گرما :
معمولا در سالنهاي باز، مادرهاي مصنوعي بايستي محصور شوند. در اين صورت ارتفاع ديوار حصار آنها ببايد بيش از 30 تا 40 سانتيمتر باشد تا گرما به حد کافي حفظ شده و ضمنا هوا نيز جريان داشته باشد. اندازه محدوده محصور شده بستگي به ميزان درجه حرارت ايجاد شده دارد، اگر درجه حرارت زير مادر مصنوعي 33-31 درجه سانتي گراد باشد، در پيرامون مادرهاي مصنوعي مي تواند در کاهش دسترسي جوجه در زمانهاي حساس به آب و دان موثر باشد. دليل نياز به محدود کردن مادرهاي مصنوعي بايد بررسي شود و سپس با دقت به دسترسي طيور به آب و دان و حداقل ميزان تهويه توجه مخصوص شود اين حصارها موقتي است و بايستي جمع شوند اما تا آن زمان در تامين تهويه و آب و دان بايسي دقت فوق العاده مبذول گردد. در استفاده از فن هايي که به منظور کاهش هزينه هاي گرمايشيمورد استفاده قرار مي گيرند بايد فوق العاده دقت شود.
11- مديريت رشد طيور گوشتي
تنظيم رشد طيور گوشتي با هدف كاهش مشكلات پا و آسيت و همچنين بهبود ضريب تبديل صورت مي‌گيرد. ميزان رشد را مي‌توان با كنترل دان و يا روشنايي و يا تركيبي از هر دو تنظيم نمود.

الف) كنترل دان:
تنظيم رشد از طريق دان، با ايجاد تغييرات در ميزان مواد مغذي دان (تغيير در كيفيت) و يا تغيير در فرم فيزيكي دان (پلت بجاي مش) و يا تغيير در ميزان مصرف (تغيير در كميت) انجام مي‌شود.

ب) كنترل نور:
برنامه‌هاي نور نبايد به طريقي باشد كه طيور در ساعات روشنائي بيش از حد معمول دان مصرف نمايند.
در مدت خاموشي سالن بايد واقعاً تاريك باشد بطوريکه طيور نتوانند به دان دسترسي يابند. برنامه‌هاي نور بايد براساس وضعيت و تجهيزات سالن و امكانات و توان مديريتي تدوين شود.
رعايت موارد زير خطرات ناشي از تنظيم رشد از طريق كنترل دان و يا نور را كاهش مي‌دهد:
ـ هيچ نوع برنامه‌اي را تا قبل از رسيدن طيو به سن 7 روزگي شروع ننمائيد.
ـ 14 روز قبل از كشتار برنامه را متوقف نمائيد تا طيور به رشد كامل برسند.
ـ اطمينان از صحت عملكرد سيستم تهويه منطبق با شرايطي كه پيش مي‌آيد.
ـ تدارك تجهيزات كافي در سالن جهت دسترسي به آب و دان بيش از وضعيت طبيعي.
ـ كنترل مرتب وزن و تنظيم برنامه‌هاي كنترل رشد با توجه به وزن طيور.
12- مديريت آماري
آمار و اطلاعات گله بايد بطور صحيح و دقيق ثبت شود تا بتوانيم وضعيت گله را پيش بيني نموده و برنامه ريزيهاي لازم را انجام داده و همچنين به عملكرد و ميزان مناسب سودآوري گله دستيابيم. همچنين ثبت آمار باعث مي‌شود كه مشكلات احتمالي را پيش‌بيني نمائيم. بطور خلاصه ثبت آمار ابزار فوق‌العاده ارزشمند مديريتي مي‌باشد. توجه داشته باشيد که آمار روزانه ثبت شده مربوط به هر سالن در داخل همان سالن بايد نگهداري شود.

آمار روزانه:
ـ تعداد تلفات، حذف و كشتار.
ـ مصرف آب.
ـ ميزان حداقل و حداكثر درجه حرارت.
ـ مصرف دان.
ـ وزن زنده و افزايش روزانه.
ـ درمان: نوع و ميزان، تاريخ مصرف و مدت زمان مصرف دارو و شماره ساخت دارو .
ـ واكسيناسيون: زمان و نوع و ميزان و شماره ساخت واكسن.
ـ محل تامين دان، سوخت، پوشال و غيره.

آمار توليد:
ـ تعداد و تراكم جوجه‌ريزي.
ـ تاريخ جوجه‌ريزي، كارخانه جوجه‌كشي و گله مادر.
ـ توزيع دان، نوع، زمان مصرف و مدت زمان مصرف مواد افزودني به‌دان.
ـ نتايج كالبدشكافي.
ـ تعداد نمونه‌هاي دان كه از هر محموله وارده به مرغداري بايستي در ظروف در بسته غير قابل نفوذ از نظر هوا و جوندگان تا 3 هفته پس از مصرف نگهداري شود.
ـ تعميرات و نگهداري.
ـ كنترل موتور برق.
ـ كنترل وسائل اخطار دهنده (چراغ زنگ و يا بوق‌هاي خطر).
..
13- ضريب راندمان توليد EUROPEAN PRODUCTION EFICIENCY FACTOR ) EPEF )
..
ضريب راندمان توليد عدد استانداردي است كه به ‌تنهايي بيانگر عملكرد گله گوشتي و دربرگيرنده تمام موارد فني از قبيل وزن زنده ضريب تبديل سن و تلفات مي‌باشد.