خوراكهاى علوفهاى و كنسانتره دام
هرگونه خوراك گیاهى و پرحجم كه ارزش غذایى داشته باشد و خوشخوراك هم باشد، علوفه نام دارد.
الف - علوفه ها
هرگونه خوراك گیاهى و پرحجم كه ارزش غذایى داشته باشد و خوشخوراكهم باشد، علوفه نام دارد.
یونجه یابیده: این علوفه ارزش غذایى زیادى دارد. یونجه به عنوان یك غذاى عالى در تغذیه دام به خصوص براى گاو شیرى استفاده مىشود. پروتئین و كلسیم بالاى این علوفه نشانه مرغوببودن آن است. زمان برداشت یونجه وقتى است كه یك سوم بوتهها به گل بنشینند. در جیره غذایى گاو شیرى، بین دو تا چهار كیلوگرم یونجه در روز كافى و مناسب است.
علف باغ: این علف در تغذیه گاو شیرى و پروارى استفاده مىشود. به دلیل داشتن رشتههاى بلند، نشخوار دامها را زیاد مىكند. به علاوه در گاوهاى شیرى باعث بیشترشدن چربى شیر مىشود. براى جلوگیرى از خارجشدن سریع خوراكهاى آردى از بدن دامهاى پروارى از این علوفه استفاده مىكنند.
كاه به علت خشك و پُرحجمبودن، ارزش غذایى زیادى براى دامها ندارد. از نظر ارزش غذایى، كاه جو از كاه گندم بهتر است. همچنین كاه گندم از كاه برنج بهتر است. براى دامهاى سنگین بهتر است كه كاه به صورت رشتههاى بلند باشد. مصرف كاه باید كم و به مقدار لازم باشد. هر چه مقدار این علوفه در جیره غذایى دامها بیشتر باشد، جلوى هضم و مصرف بیشتر غذا را مىگیرد. بهت راست كاه را همیشه بعد از خوراكهاى دیگر به دامها داد.
اگر كاه و علوفههاى مانند آن به صورت غنى شده به دامها داده شوند. ارزش غذایى بیشتر مىدارند. براى گاوهاى خشك مىتوان مقدار بیشترى از این علوفه در جیره غذایى قرار داد.
سیلوها: براى استفاده بیشتر و بهتر از علوفههاى خشك و هضم بهتر این علوفهها، آنها را سیلو مىكنند.
ب - خوراكهاى فشرده شده یا كنسانتره دامى
علوفههاى آردى و خوراكهایى كه از رشتههاى كمى تشكیل شدهاند رإ؛
»ل خوراكهاى كنسانترهاى مىگویند. وقتى مقدار مشخصى از مادههایى مانند جو، سبوس، تفاله چغندر قند، كنجاله تخم پنبه را با تكمیلكنندههاى معدنى و ویتامینى مخلوط كنند، خوراك كنسانتره تهیه مىشود.
براى برطرفكردن نیاز غذایى دامهایى كه تولید بالایى دارند، علاوه بر علوفه باید مقدار مشخصى از كنسانتره دامى هم استفاده كرد. به گاوهاى بومى و دورگ روستایى كه بیشتر از هشت كیلوگرم شیر تولید مىكنند، باید مقدار مشخصى كنسانتره دامى داد.
به دامداران عزیز سفارش مىشود اگر خوراك را از كارخانه خریدارى مىكنند، در هنگام تهیه و مخلوط كردن كنسانتره در كارخانه حضور داشته باشند. به این ترتیب، مىتوانند كنترل كنند كه از هر مادهاى به مقدار مشخص و لازم در كنسانتره مخلوط شده است و جلوى هرگونه تقلب گرفته شود.
براى تهیه كنسانتره به وسیله خود دامدار، مىتوانید از دستور زیر استفاده كنید. این دستور براى گاو شیرى كه بین ده تا پانزده كیلوگرم شیر تولید مىكند، مناسب است.
مقدار جو سى و پنج تا چهل درصد، سبوس گندم سى تا سى و پنج درصد، تفاله چغندر قند هشت تا ده درصد، كنجاله تخم پنهب پنج تا هفت درصد، نمك نیم درصد و سبوس برنج شش تا هشت درصد باید باشد. به این مادهها مقدارى كربنات كلسیم یا دىكلسیم فسفات هم اضافه مىكنند.
نكتههاى مهم در تغذیه مخلوط علوفه و كنسانتره
براى گاوهاى شیرى روستایى كه تولید شیر آنان به هفت تا هشت كیلوگرم مىرسد، لازم نیست كه از كنسانتره استفاده كنید. با علوفههاى مرغوب مىتوان نیاز غذایى این دامها را برطرف كرد. ولى براى گاوهایى كه در روز بیشتر از هشت كیلوگرم شیر تولید مىكنند، باید از كنسانتره استفاده كرد.
براى این گاوها در برابر هر یك كیلوگرم شیر تولیدى، نیم كیلوگرم كنسانتره دامى لازم است. براى مثال اگر گاوى چهارده كیلوگرم شیر تولید مىكند، باید روزانه هفت كیلوگرم كنسانتره به اضافه مقدار لازم علوفه تازه و مرغوب بخورد.
تغییر جیره غذایى دام باید با احتیاط كمكم انجام شود. تا باعث كمشدن تولید نشود. اگر در غذاى دام از ضایعات استفاده مىشود باید با توجه به نوع ماده افزودنى از مقدار كنسانتره كم كرد.
علوفههاى سبز، رطوبت زیادى دارند. به همین دلیل دو تا سه برابر علوفههاى خشك باید مصرف شوند. اگر بتوان علوفه و كنسانتره را به طور كامل مخلوط كرد، خیلى مناسب است. اگر این كار انجام نشد، سعى كنید فاصله زمانى بین تغذیه با علوفه و كنسانتره خیلى كم باشد.
براى بیشترشدن مقدار تولیدشیره مىتوان تا حدودى از كنسانتره دامى استفاده كرد. مصرف زیاد كنسانتره باعث كمشدن چربى شیر مىشود. در این حالت باید از علوفههاى مرغوب با رشتههاى بلند و كنجاله تخم پنبه استفاده كرد.
دستور تهیه كسانتره براى گوسالههاى پروارى
مقدار چهل تا چهل و پنج درصد جو، سى تا سى و پنج درصد سبوس، ده تا دوازده درصد تفاله چغندر، سه تا پنج درصد كنجاله تخم پنبه، هشت تا ده درصد سبوس برنج را با مقدارى كربنات كلسیم مخلوط كنید. سپس در اختیار دامها بگذارید.
فراهمكردن خوراك لازم براى دامهاى مختلف
همه دامها براى تولید باید انرژى و پروتئین كافى مصرف كنند. مقدار مصرف مادههاى غذایى دامها با هم فرق مىكند.
الف - گاوهاى شیرده: این گاوها به دلیل تولید شیر، خوراكهایى لازم دارند كه پروتئین زیادى داشته باشند. مخلوط علوفههایى مانند یونجه خشك با كنسانتره دامى كه انرژى كافى داشته باشند، بسیار مناسب است.
مقدار خوراك براى این دامها به نوع دام حك هبومى است یا دورگ و مقدار شیر تولیدى بستگى دارد. مقدار ماده غذایى خشك براى گاوى كه دوازه كیلوگرم در روز شیر مىدهد و پانصد كیلوگرم وزن دارد، ده كیلوگرم است. دو كیلوگرم از این مقدار باید كنسانتره باشد.
در ابتداى دوره شیروارى چون دام وزن زیادى را از دست داده و اشتهاى كمترى دارد، باید از علوفههاى مرغوب و كنسانتره خوب استفاده كرد. به علاوه از دادن علوفههایى مانند كاه و سبوس برنج باید خوددارى شود.
ب - گاوهاى خشك آبستن
در آخر دوره شیروارى یعنى سه ماه قبل از زایمان كمكم باید از مقدار كنسانتره دامى و علوفههاى مرغوب كم كرد. به جاى آن مىتوان، خوراكهاى كمارزشتر را در غذاى دام قرار داد. یعنى مىتوان به طور كامل از علوفه استفاده كرد و دیگر به دامها كنسانتره نداد. استفاده زیاد از غذاى آردى در گاوهاى خشك باعث چاقى آنان مىشود. در نتیجه، سختزایى و بیشترشدن هزینهها را به دنبال دارد.
دو هفته قبل از زایمان، كم كم مقدار كنسانتره در غذاى دام را اضافه كنید. همچنین از علوفههاى مرغوب مانند یونجه باید در خوراك دام استفاده كرد.
ج - گوساله هاى پروارى
سه ماهه اول دوره پروار: در این دوره، استخوانها و اندام گوسالهها رشد مىكند. بنابراین گوسالهها به خوراكهایى نیاز دارند كه پروتئین زیادى داشته باشند. براى این كار، علوفههایى مانند یونجه و علف باغ مناسب هستند. به علاوه در مخلوط كنسانتره باید از كنجاله تخم پنبه استفاده كرد. همچنین استفاده از كربنات كلسیم یا پودر آهك و خوراكهاى كلسیمدار ضرورى است.
اضافهوزن روزانه در این دوره، با هزینه كمتر و سرعت بیشتر انجام شود. بنابراین، پروار دامهاى جوان از نظر اقتصادى باصرفهتر است.
سه ماهه دوم پروار: در این دوره گوسالهها رشد ابتدایى خود را انجام دادهاند. در نتیجه، استخوانها و اندامها رشد كمترى دارند. بنابراین، براى پروار و چاقشدن گوسالهها باید از خوراكهاى پرانرژى و علوفههایى كه تا حدودى مرغوب هستند، استفاده كرد.
آرد جو، تفاله چغندر قند، ملاس، علف باغ و مقدارى یونجه و كاه براى این دوره مناسب هستند. در این دوره براى اضافهشدن وزن گوسالهها باید هزینه بیشترى كرد. همچنین هفتاددرصد غذاى دام باید از كنسانتره دامى كه مواد پرانرژى دارد، تشكیل شود.
استفاده از ضایعات در تغذیه دام
نان خشك
خوراكى است كه از آرد گندم به دست مىآید. این خوراك براى دامهاى شیرى و پروارى مناسب است. براى استفاده از این خوراك باید بسیار دقت كرد. زیرا اگر نان خشك كپك زده باشد، باعث مسمومشدن دامها مىشود. به علاوه در درازمدت در گاوهاى شیرى باعث ناراحتىهایى مىشود.
چون نانهاى خشك به طور صحیح جمعآورى نمىشوند، ممكن است لابهلاى آنها چیزهایى مانند تیغ، سوزان و پلاستیك وجود داشته باشد. اگر این چیزها خورده شوند، موجب ناراحتىهاى مختلف براى دام مىشوند.
چیزهایى مانند میخ یا سوزن به طور مسقیم وارد نگارى حیوان مىشوند، كمكم از دیواره نگارى مىگذرند و به قلب مىرسند. در نتیجه باعث مرگ ناگهانى حیوان مىشوند. مادههاى پلاستیكى نیز باعث بستهشدن رودههاى دام مىشوند.
سبوس برنج
نوع درجه یك آن دانههاى برنج دارد و به شكل آردى است، این نوع از سبوس براى دامها مفید است. اما نوعهاى دیگر كه زبره زیادى دارند، براى خوراك دام مفید نیستند. از این ماده در مخلوط كنسانتره براى گاو شیرى شش درصد و براى گاو پروارى نه درصد مىتوان در نظر گرفت.
ملاس
این خوراك، خاصیت انرژى زایى و مُلین بودن دارد. مىتوان تا دهدرصد از آن را در جیره غذایى روزانه در نظر گرفت. شروع تغذیه با این خوراك باید كمكم باشد. ملاس جایگزین خوبى براى غذاتى مانند جو و ذرت است.
استفاده از ضایعات براى كمشدن قیمت جیره غذایى و استفاهد بهتر و بیشتر از محصولات فرعى كارخانهها بسیار مناسب است. ولى مصرف بیشتر از اندازه و ناگهانى این مواد باعث ناراحتىهاى شدید گوارشى براى دام مىشود. براى مثال، استفاده از چغندر خوراكى، خربزه، هندوانه و صیفىجات دیگر باید كمكم شروع شود. یعنى از روزى دویست گرم شروع شود در پایان هم كمكم قطع شود.
روش غنىسازى كاه
به دلیل استفاده زیاد كاه در تغذیه دام، غنىسازى این علوفه اهمیت زیادى دارد. براى غنىسازى كاه، ابتدا آب و مقدار مشخصى اوره را با هم مخلوط مىكنند. اگر ملاس هم وجود داشته باشد، مقدار مشخى از ملاس هم با آن مخلوط مىكنند. وقتى اوره و ملاس در آب به خوبى حل شد، آن را بر روى توده كاه مىپاشند و كاه را به هم مىزنند. سپس آب را در داخل سیلوى سیمانى مىریزند و فشرده مىكنند. با این كار هواى داخل سیلو خارج مىشود. سپس اب استفاده از پلاستیك روى آن را مىپوشانند. این كاه به مدت بیست و پنج روز به همین صورت باقى مىماند و سپس مصرف مىشود.
مقدار مادههاى لازم براى غنىسازى كاه
لاس 4 تا 10 كیلوگرم
كاه 100 كیلوگرم
آب 50 تا 80 لیتر
اوره 4 كیلوگرم
فایدههاى غنىسازى كاه
1- پانزده درصد به ارزش غذایى كاه اضافه مىشود.
2- پروتئین كاه بیشتر مىشود.
3- كاه خوش خوراك مىشود.
4- اگر در غنىسازى كاه از ملاس هم استفاده شود، انرژى آن بیشتر مىشود.
نكتههاى مهم در تغذیه دام
1- براى جلوگرى از نفخ دام باید كاه غنىشده را همراه با علوفههاى خشك دیگر استفاده كرد. مقدار كاه غنىشده را براى گوسفند از دویست گرم و براى گاو از سیصد گرم در روز شروع مىكنند. كمكم این مقدار را بیشترى مىكنند.
2- سبوس به تنهایى، خوراك كنسانتره به حساب نمىآید. از دادن مقدار زیاد این خوراك به دام خوددارى كنید. زیرا باعث كمشدن چربى شیر مىشود.
3- آرد گندم براى تغذیه نشخواركنندگان مناسب نیست. چون پروتئین موجود در گندم باعث نفخ در گاو مىشود. همچنین حركت شكمبه را كم مىكند و باعث ناراحتىهاى گوارشى در دام مىشود
خوراكهاى علوفهاى و كنسانتره دام
پاسخ با نقل قول
