بسیاری از چیپ‌های داخل رایانه گرمای زیادی تولید می‌کنند و باید به طریقی سیستم خنک‌سازی آن فعال باقی بماند.
سازندگان رایانه، فن‌ها را برای کنترل گرما در این سیستم قرار داده‌اند. اگر شما سیستم جدیدی را جمع کرده‌اید یا رایانه‌تان را ارتقا داده‌اید و زیاد گرم می‌شود، باید فنهای جدید و اضافی نصب کنید.
فنهای معیوب را بشناسید
اغلب یک فن در واپسین لحظات حیات خود صداها و لرزش‌های زیادی تولید می‌کند، برخی اوقات هم از قبل هیچ هشداری داده نمی‌شود و فن بی سر و صدا از کار می‌‌افتد.
در کیس رایانه را در حالی‌که روشن است، باز کنید و با چراغ قوه‌ای داخل آن را نگاه کنید اما حواستان باشد وقتی رایانه روشن است، به چیزی دست نزنید. احتمالا چهار فن پیدا خواهید کرد: فن ورودی، فن خروجی، فن خنک‌سازی CPU و فن خنک‌سازی PSU (واحد تهیه انرژی) CPU و PSU در جاهای خود ثابت خواهند بود؛ اما فنهای کیس می‌توانند تقریبا همه جا قرار بگیرند. معمولا فنهای ورودی را در نزدیکی دکمه سیستم در جلو خواهید یافت؛ جایی که می‌توانند هوای خنک را به داخل بکشند. فنهای خروجی برای خروج هوای گرم هم معمولا در عقب یا بالای کیس قرار دارند.
اگر یکی از فن‌ها کارش متوقف شود، ابتدا کنترل کنید تا مطمئن شوید به سیستم وصل است یا نه، اگر وصل بود و کار نمی‌کرد، باید جایگزینی برای آن پیدا کنید.
پیش از نصب فن چه اطلاعاتی باید داشته باشید
در بیشتر رایانه‌ها و کیس‌هایی که امروزه به فروش می‌رسند، محل‌های خالی یافت می‌شوند که اگر تمام فن‌ها هم کار کنند همچنان حداقل برای یک فن دیگر جا خواهید داشت. اگر همه فنهای سیستم‌تان کار کند و هنوز سیستم گرما یا لرزشی داشته باشد، باید فنهای بیشتری را نصب کنید و اگر کیس رایانه‌تان ظرفیت پذیرش فنهای بیشتری نداشته باشد، سیستم‌تان سر و صدای زیادی تولید می‌کند، در آن موقع باید به خنک‌سازی مایع روی بیاورید (خنک‌سازی مایع یاliquid cooling روشی برای خنک‌سازی قطعاتی مانند کارت گرافیک و پردازنده رایانه است).
اما اگر لازم است تا فن دستگاه جابه‌جا شود، اول مطمئن شوید جایگزینی با اندازه و اتصال درست پیدا کرده‌اید.
انتخاب فن درست
فنهای خنک‌سازی در اشکال و اندازه‌ها و رنگ‌های متعددی موجود است؛ از فن‌هایی کوچک گرفته که چیپ‌ها را خنک می‌کنند تا فنهای مرکزی بزرگ که اکثرا انرژی فراهم می‌کنند.
اندازه فنهای معمولی بین 70 تا 140 میلی‌متر است، در صورتی‌که فنهای بزرگ با اندازه بیش از 230 میلی‌متر محبوب‌تر است. فن‌هایی با ضخامت 120 میلی‌متر در کیس‌های جدیدتر پیدا می‌شوند. به دنبال فنی با گردش هوای بالا (به اندازه یک متر مکعب در هر دقیقه یاCFM) سر و صدای کم (به اندازه چند دسی‌بل یاdBA ) باشید. با خواندن روی پکیج دستگاه یا صفحه اطلاعات آن می‌توانید به این نکات توجه کنید.
معمولا فنهای بزرگ‌تر می‌توانند با سرعت کمتری بچرخند و به اندازه کافی هوا را بدون سر و صدای زیاد به جریان بیندازند. برخی سازندگان فن‌ها، سیستم روشنایی LED را داخل آنها قرار می‌دهند تا برای نگاه کردن درون کیس دیگر نیاز به چراغ قوه نباشد.
حفظ فشار مثبت
وقتی فنهای اضافی را در سیستم نصب می‌کنید، حفظ و ابقای فشار مثبت بین کیس می‌تواند از ورود گرد و غبار از هر سوراخ یا شکاف جلوگیری کند. برای حفظ فشار مثبت باید CFM ترکیب شده بالاتری برای فنهای داخلی از فنهای خروجی داشته باشید.
تذکر: بیشتر فن‌ها پیکان‌های کوچک برجسته‌ای در فریم‌هایشان دارند که مسیر جریان هوا را نشان می‌دهد. وقتی نصب انجام شد، برای ورود هوا نشان پیکان به سمت داخل رایانه می‌رود و برای خروج هوا نشان آن به سمت خارج می‌رود.
اتصالات انرژی
بیشتر فنهای خنک‌سازی با انواع رابط‌های استاندارد به رایانه متصل خواهند شد. سیستم‌های مدرن از هدرهای فن با سه یا چهار پین استفاده خواهند کرد، البته رابط‌های خارجی چهار پینی MOLEX هم استفاده می‌شوند.
رابط‌های MOLEX و سه پین آنالوگ انرژی را در فن تولید کرده و آن را می‌چرخاند. رابط‌های چهار پینی هم به صورت دیجیتال کنترل شده و به سیستم امکان تغییر سرعت فن را می‌دهد. برخی مادربردها و کنترل‌کنندگان فن‌ها ارائه‌ای از هدرهای فن سه یا چهار پینی دارند که در محل‌های مختلف اطراف برد قرار گرفته‌اند.
نصب فن جدید
تذکر: پیش از این‌که اجزای جدیدی را در رایانه خود نصب کنید، اول مطمئن شوید دستگاه‌تان خاموش است.برای خارج کردن فن معیوب و نصب فن جدید به آچار پیچ گوشتی نیاز خواهید داشت.
برای خارج کردن فن قدیمی و نصب فن جدید به کیس، باید کابل‌هایی را که به فن معیوب وصل است از هدر یا رابط MOLEX باز کرده و بعد هم فن جدید را به آن اتصالات وصل کنید. برای این کار با یک دست فن را در جای مناسبش نگه داشته و با دست دیگر و با استفاده از پیچ‌گوشتی آن را وصل کنید.
اگر هم کلیپس‌های پلاستیکی دارید، فن معیوب را براحتی با باز کردن کلیپس‌ها خارج کنید و فن جدید را با استفاده از آنها به کیس وصل کنید. فن را به هدر فن استفاده نشده‌ای ببندید. هدرها وسیله‌ای برای مراقبت از اتصال مناسب هستند. هدرهای چهار پینی با فنهای سه پینی کار می‌کنند، اما در این صورت کنترلی روی سرعت فن دستگاه خود نخواهید داشت.
با خرید کنترل‌کننده فن، هدرهای فن اضافی خواهید داشت. در این صورت می‌توانید از آداپتورهای MOLEX سه یا چهار پینی استفاده کنید و فن‌ها را مستقیم به PSU وصل کنید.
تذکر آخر: کابل‌های فن خود را به درستی با کابل یا رابط‌های زیپ تثبیت کنید. این کار موجب می‌شود کابل‌ها به فن در حال چرخش صدمه نزند و باعث سر و صدا نشود. کابل‌هایی که به فن‌ها برخورد می‌کند، می‌تواند کار فن را کاملا متوقف کرده یا به کابل آسیب برسد.
سرعت فن خود را کنترل کنید
همانطور که می دانید هر چقدر تهویه و دمای داخل سیستم مناسبتر باشد عمر دستگاه نیز بیشتر می شود و چه بسا به خاطر سوختن ۱فن ارزان یک CPU یا کارت گرافیک از بین رفته است .SpeedFan یک برنامه کاربردی جالب و رایگان می باشد که کارایی خارق العاده ای دارد. با استفاده از SpeedFan می توانید هر لحظه که اراده کنید از دمای قسمت های مختلف کامپیوترتان مطلع شده و با تغییر سرعت فن , دمای قسمت مربوطه را مناسب تر نمایید .
برخی از خصوصیات SpeedFan عبارت است از :
۱- مشاهده دمای قسمت های مهم سیتم
۲- تغییر سرعت فن های سیستم به مقدار دلخواه
۳- مشاهده ولتاژ ورودی به فن ها
۴- مشاهده سرعت فن ها و مقیاس RPM
همه آنچه باید در مورد خنک‌کننده‌های رایانه بدانید
پاسخ با نقل قول