مقاله بررسی ادرار

[Isooda]

يكي از مواردي كه تا حد زيادي مي‌تواند به تشخيص بيماري‌ها كمك كند، ادرار يا همان بول است.
بول در طب سنتي اسامي ديگري نيز دارد كه يكي از آن تفسره است زيرا تفسير كننده حالت‌هاي بدن است و دليل نيز ناميده مي‌شود زيرا حالتهاي بيمار را به پزشك نشان مي‌دهد تا بتواند در مورد معالجه تصميم بگيرد.
قاروره ظرفي شيشه‌اي است كه ادرار را در آن جمع مي‌كنند و عملاً و بصورت مجازي ادرار را، قاروره هم مي‌نامند.

در بدن چهار هضم وجود دارد كه عبارتند از:
1 – هضم اول: معدي
2 – هضم دوم: كبدي
3 – هضم سوم: عروقي
4 – هضم چهارم: بافتي

كه ادرار در واقع مواد زائد ناشي از هضمهاي دوم تا چهارم است كه تا وقتي كه از مجراي آلت دفع نشده نام ادرار بخود نمي‌گيرد، وقتي از آن خارج شد نام ادرار يا بول مي‌گيرد.

ادرار به چند چيز دلالت مي‌كند:
1 – غذاي مصرف شده كه فرضاً مصرف سبزيجات، زعفران، فلوس، به ترتيب رنگ ادرار را سبز، زرد و قرمز مي‌كنند. 2 – اندامهاي گوارشي كه مهمتر از همه كبد است. فرضاً سفيدي ادرار به خودي خود نشانة سردي كبد است. 3 – اوضاع اعضاي ديگر به واسطة اندامهاي گوارشي. براي مثال از سفيدي ادرار متوجه مي‌شويم كبد سرد است و به واسطة سردي كبد متوجه مي‌شويم شخص درد مفصلي نوع سرد هم دارد.

ادرار از 2 قسمت تشكيل شده است:
1 – قسمت رقيق كه از نوشيدني‌ها بوجود آمده است.
2 - رسوب كه مواد زايدي است كه به دليل نداشتن خاصيت غذائي از غذا جدا شده و ممكن است در ظرف ادرار ته‌نشين شود يا معلق بماند و يا روي ادرار شناور شود.

زمان گرفتن نمونة ادرار:
صبح ناشتا بعد از خواب متعادل بدون اينكه شخص بيخوابي كشيده باشد بهترين زمان نمونه‌گيري است.
بايد توجه داشت كه بعضي از اقدامات مشخصات ادرار را تغيير مي‌دهند و لازم است قبل از نمونه‌گيري اين اعمال انجام نشده باشد.

اين اعمال عبارتند از:
ورزش، فصد، حجامت، ماساژ، حنا گذاشتن، نزديكي و...
بهترين نور براي بررسي ادرار، نور طبيعي است اما گاهي به ناچار مجبور مي‌شويم در افرادي كه هميشه شب‌كار هستند و روز مي‌خوابند، نمونة ادرارشان را شب بعد از بيدار شدن از خواب گرفته و بررسي كنيم. در مورد كساني هم كه دائم روزه‌دار هستند مي‌توان اين كار را انجام داد.

اما اگر شب‌كاري يا روزه‌داري يك امر موقت باشد، در اين حالت ادرار براي بررسي وضعيت فرد قابل اعتماد نيست.

مشخصات ظرف جمع‌آوري ادرار:
1 – شيشه سفيد صاف بلوري شفاف.

2 – به شكل مثانه يا بالون ته گرد باشد كه رسوب طبيعي بتواند ته آن جمع شود و رسوب غير طبيعي پراكنده شود.

3 – اندازة آن متوسط باشد. اگر كوچك باشد و تمام ادرار در آن جا نشود نمي‌توان به مشخصات آن استدلال كرد و اگر خيلي بزرگ باشد نيز ادرار ته ظرف جمع مي‌شود و باز هم نمي‌توان مشخصات واقعي ادرار را متوجه شد.
بايد اندازه‌اي باشد كه تمام ادرار در آن بگنجد و مقداري‌ هم سرش خالي بماند كه بتوانيم ادرار را حركت دهيم.

اگر ظرف كوچك باشد:
الف: به علت تراكم ادرار در ظرف، رنگ آن طبيعي نيست.
ب: امكان به سرعت جدا شدن مواد جامد وجود ندارد.
ج: وقتي قسمت بالايي پر شود روي قسمت پائيني سايه مي‌اندازد.

4 – وسط زير ظرف، برآمدگي به طرف داخل نداشته باشد زيرا باعث جدا شدن اجزاي ادرار مي‌شود.

5 – شيشة ظرف بسيار ضخيم نباشد چون در اين صورت حالت ذره‌بين ايجاد كرده و در ضمن در حركت هم مشكل ايجاد مي‌كند و تموج ادرار غير طبيعي مي‌شود.

6 – ظرف بايد تميز و بدون جرم باشد تا ادرار را بتوان به خوبي ملاحظه نمود. براي اين كار لازم است شيشه با آب مقطر شسته شده تا رسوب آب بر آن جرم ايجاد نكند و در حالت وارونه به طور طبيعي خشك شود و براي خشك كردن آن از دستمال استفاده نشود تا پرز روي ظرف برجاي نگذارد.

7 – نمونه بايد در دماي متعادلي نگهداري شود.

8 – نمونه بايد حركت نداشته باشد زيرا حركت ايجاد حباب و كف روي ادرار مي‌كند.

9 – نمونه زياد نماند و به زودي بررسي شود.

[Isooda]

طريقة بررسي ظرف ادرار:
1 – قدما براي دست راست احترامي خاص قائل بودند لذا توصيه مي‌كنند كه ظرف ادرار با دست چپ گرفته شود.

2 – از ساية خود يا ساير اشياء دور نگهداشته شود و مواظب باشيم عكس لباس يا ساير اشياي رنگي داخل ادرار نيفتد.

3 – در نور طبيعي بررسي شود اما زير نور مستقيم آفتاب هم نباشد چون آفتاب و شيشه حالت ابر‌مانندي در ادرار ايجاد مي‌كنند.

4 – ادرار در حال حركت نباشد زيرا در زمان حركت رسوب با قسمت شفاف مخلوط مي‌شود.

5 – حداكثر ظرف شش ساعت از زمان گرفتن ادرار، نمونه بايد بررسي شود چون اگر هوا گرم باشد رنگ آن تغيير مي‌كند و رسوب آن تحليل مي‌رود و اگر هوا سرد باشد كف روي ادرار از بين مي‌رود و ادرار غليظ مي‌شود و نيز هر چه زمان بيشتر مي‌گذرد به دليل حل شدن حباب‌ها مواد بيشتري ته‌نشين مي‌شوند و روي ادرار فقط آب خالص مي‌ماند و زير آن كدر مي‌شود.

6 – حداقل يك ساعت نمونه بماند و سپس بررسي شود تا رسوب آن فرصت ته‌نشين شدن داشته باشد.

تبصره: بطور كلي مدت زمان ماندن ادرار قبل از بررسي تحت شرايط دماي هوا، فصل، زمان، وضعيت فرد و... متفاوت است و در مجموع مي‌توان گفت بايد به اندازه‌اي كه رسوب جدا شود صبر كنيم.

چيزهايي كه در ادرار تغيير ايجاد مي‌كنند:
1 – خوراكي‌ها و نوشيدني‌ها: سبزيجات، زعفران، فلوس و مرّي بترتيب رنگ ادرار را سبز، زرد، قرمز و سياه مي‌كنند.
نوشيدني‌هاي رنگي رنگ ادرار را به رنگ خود درمي‌آورند و غلظت آن را نيز تغيير مي‌دهند.

2 – اعمال بدني: الف - حنا بستن بخصوص در افراديكه پوست بدنشان نازك است و بخصوص كه مدت زيادي روي پوست مانده باشد، رنگ ادرار را قرمز مي‌كند، اما وجه افتراق آن با خون اين است كه ادرار را غليظ نمي‌كند اما خون در ادرار غلظت ايجاد مي‌كند.

ب – روزه‌داري، بي‌خوابي، نگه‌داشتن ادرار، رنگ ادرار را زرد و قرمز مي‌كند و اكثر اوقات بعد از بيداري زياد رنگ ادرار سفيد و كدر مي‌شود و دليل سفيدي اين است كه حرارت كه باعث به وجود آمدن رنگ ادرار است تحليل مي‌رود و دليل كدورت اين است كه به علت بيداري،‌غذا خوب هضم نمي‌شود و اجزاي غليظ آن در ادرار دفع مي‌شود.

پزشك در اين حالت بايد هوشيار باشد و سفيدي رنگ ادرار را دليل پيش‌آگهي خوب بيماري قرار ندهد.
ج – بعد از نزديكي با انزال يا بي انزال، ادرار گرم مي‌شود و به نظر چرب مي‌آيد. و رسوبي شبيه نخ در ادرار ايجاد مي‌شود.
علت گرم شدن ادرار هجوم خون به سمت اعضاي ادراري تناسلي و علت رسوب ريسماني وجود مذي در صورت عدم انزال يا بقاياي مني در صورت انزال است.

د – اسهال، استفراغ، ورزش و حركات سنگين هر كدام به نحوي ادرار را تغيير مي‌دهند.

توضيح دو نكته به نظر ضروري است:
1) به طور متوسط 12 ساعت طول مي‌كشد تا غذا هضم و جذب كامل پيدا كند و ادراري كه از آن تشكيل مي‌شود نماينده و گوياي آن هضم باشد. اگر چند ساعت بعد از غذا در حالي كه هنوز 12 ساعت نشده است نمونه گرفته شود، ادرار كمرنگتر است چون هنوز هضم كامل پيدا نكرده است و اگر بلافاصله بعد از غذا نمونه گرفته شود اين نمونه براي اين غذا نيست و از غذاهاي قبل از آن تشكيل شده است.

البته استثنايي هم وجود دارد كه ديابت است و در آن بدليل گرم بودن مزاج كبد و كليه خيلي سريع آب جذب مي‌شود.

2) شب قبل از نمونه‌گيري گرسنه و يا با شكم پر نخوابد بلكه كمتر از حد عادي غذا بخورد زيرا هر دوي اين حالت‌ها ادرار را تغيير مي‌دهند.

3 – حالت‌هاي روحي مثل خشم و غضب، ترس، شادي و... هر كدام به طريقي ادرار را تغيير مي‌دهند.

4 – به دليل توجه طبيعت به جانب ديگر ادرار تغيير مي‌كند مثلاً در بيماري‌هاي گرم انتظار داريم ادرار زرد باشد. اما گاهي به دليل گرايش طبيعت به سمت ديگر غير از ادرار، ادرار سفيد مي‌شود.

[Isooda]

افتراق ادرار انسان از ساير چيزها:
1 – مايعات: آب عسل، سنكنجبين، زعفران، آب گلرنگ، آبكامه و آب كاه چيزهايي هستند كه ممكن است با ادرار اشتباه شوند.

وجوه افتراق:
الف – ادرار را هرچه نزديكتر بياوريم غليظتر و هرچه دورتر ببريم صاف‌تر به نظر مي‌آيد بر عكس مايعات ديگر.

ب – در ته ظرف سكنجبين و آب عسل، آلودگي‌اي شبيه عسل وجود دارد و چيزي شبيه ابر وسط شيشه وجود دارد و كف آب عسل زرد است.

ج – رسوب ادرار وسط شيشه و رسوب آبكامه در يك طرف شيشه جمع مي‌شود. رسوب ادرار متحرك است اما در آبكامه چيزي شبيه ابر وسط شيشه وجود دارد.

2 – ادرار حيوانات:
ادرار الاغ غليظتر و سفيدتر از ادرار انسان مانند روغن ذوب شده است و ادرار چهارپايان و اسب شبيه ادرار الاغ ولي از آن صاف‌تر است و به نظر مي‌رسد نصف بالاي آن صاف و نصف پائين آن كدر است.

ادرار شتر زرد مايل به كبودي و بدون كف است و وسط آن چيزي شبيه پنبه زده شده وجود دارد.
ادرار گوسفند مايل به زردي و شبيه ادرار انسان است اما قوام ندارد و رسوب آن مانند روغن يا مانند رسوب روغن است و هرچه غذاي بهتري خورده باشد ادرارش صاف‌تر است.

ادرار آهو شبيه ادرار گوسفند و انسان است اما بدون قوام و بدون رسوب است و به علت حرارت مزاج و سرعت حركات از ادرار گوسفند صاف‌تر است.

دلالت ادرار بر اعضاء:
ادرار بيشتر از همه بيان كننده اوضاع كبد و عروق و اعضائي است كه در آن‌ها عبور مي‌كند يعني كليه و مثانه. بعد از آن نشان دهندة اوضاع قلب و معده و طحال و در نهايت مبين احوال سينه و مغز و مفاصل است.

ادرار اطفال:
در كودكان 7 سال به بالا مي‌توان به مشخصات ظاهري ادرار استدلال كرد اما زير 7 سال به خصوص هرچه سن كمتر باشد ادرار قابل اعتماد و قابل استدلال نيست به خصوص زير يك سال كه طفل فقط شير مي‌خورد. علت اين امر دو چيز است:
1 – ضعف طبيعت و تغذيه با شير كه باعث مي‌شود نتواند مواد رقيق را از ساير مواد جدا كند.
2 – غلبة سردي و رطوبت بر بدن اطفال كه باعث مي‌شود ادرار ايشان كمرنگ‌تر باشد.

مواردي كه در ادرار مورد ارزيابي قرار مي‌گيرند:
1 – رنگ
2 – قوام (رقت و غلظت را شامل مي‌شود)
3 – ميزان شفافيت
4 – رسوب
5 – مقدار
6 – بو
7 – كف
بعضي طبيبان دو مورد لمس و طعم را هم بررسي مي‌كردند اما شيخ الرئيس و ساير متأخرين بدليل نجاست، اين دو مورد را بررسي نمي‌كردند.

اموري كه از ادرار مي‌توان به آنها رسيد:
1 – پيش آگهي
2 – نوع بيماري
3 – مدت بيماري
4 – محل بيماري

1 – پيش‌آگهي: رنگ و رسوب طبيعي ادرار نشان دهندة پيش‌آگهي خوب و رنگ و رسوب غيرطبيعي، بخصوص هرچه غير طبيعي‌تر باشند مانند ادرار سياه نشان دهندة پيش‌آگهي بد هستند.

2 – نوع بيماري: رنگ ادرار تا حدي مي‌تواند طبيعت بيماري را مشخص كند فرضا ادرار زرد نشان مي‌دهد بيماري صفراوي است اما اين كلّي نيست و گاهي به دلايلي در بيماري صفرواي، ادرار سفيد است.

3 – مدت بيماري: اگر ادرار خيلي زود به حالت طبيعي برگردد نشان مي‌دهد بيماري بزودي بهبود مي‌يابد و برعكس.

4 – محل بيماري: فرضاً نوع رسوب در بيماري‌هاي كليه و مثانه متفاوت است و يا اگر خون در ادرار وجود داشته باشد بسته به روشن يا تيره بودن آن مي‌توان تشخيص داد منشاء خون از مجاري تحتاني يا فوقاني است.

ضررهاي ادرار نكردن به موقع:
1 – احتباس ادرار
2 – ايجاد فيستول و مجاري جديد كه به مناطق غير طبيعي سرباز مي‌كنند.
3 – تشكيل شن و سنگ كليه و مثانه

نگهداشتن ادرار به سه دليل رنگ ادرار را نيز تغيير مي‌دهد:
الف – قسمت رقيق از رونه‌ها ترشح شده و غليظ آن باقي مي‌ماند.
ب – به دليل تندي كه ادرار دارد، توقف آن در مثانه باعث مي‌شود رطوبات مثانه ذوب شده و با ادرار دفع شود.
ج – به علت ماندن ادرار در مثانه و تأثير حرارت روي آن، رنگ و وضعيت ادرار تغيير مي‌كند.

مرجع:
كتاب خلاصة الحكمة صفحات 640 - 651
تأليف محمد حسين عقيلي خراساني
تصحيح آقاي اسماعيل ناظم
انتشارات اسماعيليان