جنبش هاي كارگري كه در ابتدا بنا بر نيازهاي روزافزون كارگران به تامين منافع اجتماعي شكل گرفت به تدريج موجب پيدايش انجمن ها، اتحاديه ها و سنديكاهاي كارگري گرديد. اين تشكيلات نقش واسطه اي بين جامعه كارگري و شركاي اجتماعي خود را برعهده گرفتند. تنش اخير به وجود آمده بين نهادهاي دولتي و فعالان كانون عالي شوراهاي اسلامي كار در انتخاب نمايندگان اتحاديه هاي كارگري نشان داد كه تشكيلات كارگري در ايران هنوز نتوانسته است به جايگاه، ارزش و هويت واقعي خود دست پيدا كند.
اين تشكيلات مي توانند ابزار مؤ ثري براي جلوگيري از زياده خواهي هاي اجتماعي و منطقي سازي آنها باشند. تشكل ها و مجامع كارگري با وحدت رويه از اجراي نادرست قوانين و تفسيرهاي نابجاي قوانين و مقررات جلوگيري مي كنند و در مسير احقاق حقوق اعضاي خود از طريق تعامل دورانديشانه با نهادهاي كارفرمايي و دولت ها گام برمي دارند.
دكتر محمدحسين فرجاد جامعه شناس و آسيب شناس اجتماعي دانشگاه تهران تشكيلات كارگري در ايران را گروه قانوني مي داند كه به صورت اتحاديه ها، صنوف، مجامع، كانون ها و شوراها براساس اساسنامه و در راستاي احقاق حقوق كارگران و رسيدن به اهداف تعيين شده به وجود آمده اند.
وي دربارهِ جايگاه و اهميت تشكل هاي كارگري در ايران مي گويد: متا سفانه در كشور ما به دليل شرايط سخت اقتصادي و اجتماعي، كارگران آنچنان مشغول كار و فعاليت هستند كه فرصتي براي شركت در فعاليت هاي اجتماعي پيدا نمي كنند.
اين جامعه شناس اجتماعي اذعان مي كند كارگران در كشور ما نتوانسته اند از فرهنگ و اخلاق تشكيلاتي برخوردار شوند. درحالي كه كارگران كشور ما بار مضاعفي از كار و تلاش جامعه را بر دوش مي كشند و چرخ هاي اقتصاد كشور با دست آنها در چرخش است. اما عدم آگاهي به حقوق خود و قوانين حاكم بر روابط كار به همراه ساده انديشي و پايين بودن فرهنگ موجب شده تا در فعاليت هاي اجتماعي نظير تشكيلات كارگري كمتر حضور داشته باشند.
فرجاد مي افزايد: فعاليت تشكيلات كارگري ايران را نمي توان با كشورهاي پيشرفته مقايسه كرد زيرا در آن كشورها، آزادي اجتماعي بيشتري وجود دارد و كارگران در رفتارهاي اجتماعي و گروهي تا حد بسيار زيادي آزادي دارند درحالي كه در كشور ما هم كارگران فاقد فرهنگ اجتماعي لازم براي وحدت گروهي هستند و هم اين كه مسئولان حكومتي به چنين تشكل هايي هنوز اعتماد ندارند.
فرجاد معتقد است با فرهنگ سازي از طريق رسانه هاي جمعي و اتحاديه ها و صنوف مختلف و همچنين بالا بردن فرهنگ كارگران و اعتماد بيشتر به تشكيلات كارگري مي توان اميدوار بود كه در آينده كارگران بتوانند با وحدت و يكپارچگي در تصميمات مهم و سرنوشت ساز دخالت داشته باشند و منافع خود و اعضاي تشكيلات خود را تامين كنند.
بسياري از صاحبنظران نقش دولت در گسترش فعاليت تشكل هاي كارگري را امري اجتناب ناپذير مي دانند. <محمد عباسپور> نمايندهِ مردم اروميه و عضو كميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي در اين باره مي گويد: آنچه در مجامع و تشكيلات كارگري بايد موردتوجه قرار گيرد اهميت اتحاديه ها و تشكيلات كارگري است. دولتمردان بايد با واگذاري امتيازات بيشتر و حمايت بي دريغ از فعاليت اتحاديه هاي كارگري زمينه فعاليت اجتماعي كارگران براي شركت در تصميم گيري هاي كشوري را فراهم سازند. اعضاي كميسيون اجتماعي مجلس درصدد هستند با انتقال نظرات و پيشنهادات اتحاديه و مجامع صنفي به دولت زمينه تصويب قوانيني منطبق با خواستهِ شركاي اجتماعي دولت را فراهم سازند.
عضو كميسيون اجتماعي مجلس با اشاره به اين كه دولت لايحه نظام پرداخت هماهنگ دستمزدها را به همراه لايحه حمايت از جانبازان به مجلس ارايه داده است، مي گويد: انتظار داريم دولت لايحه اصلاح قانون كار درجهت اهميت بخشيدن به فعاليت كارگران و كارفرمايان را به مجلس تقديم كند تا در آنجا بتوانيم از حقوق كارگران كه از مظلوم ترين و زحمتكش ترين اقشار جامعه هستند بيش از اين دفاع و پشتيباني كنيم.
وي مي افزايد: از جمله مشكلات تشكيلات كارگري در كشور ما بهره برداري سياسي از فعاليت اجتماعي كارگران است. براي حل اين مشكل كارگران خود بايد بدانند كه جامعه ما يك جامعه سوسياليستي نيست بلكه جامعه اي اسلامي است كه كارگر درآن جايگاه ويژه اي دارد تا اندازه اي كه پيامبراسلام بر دستان كارگر بوسه زده است. معتقديم تقويت اتحاديه هاي كارگري هم به نفع دولت است و هم به نفع گروه كارگران، زيرا در توسعه بخش توليد نقش اصلي را ايفا مي كند.
علي اكبر عيوضي، رئيس هيا ت مديره كانون شوراهاي اسلامي كار تهران نيز با اشاره به اين كه جامعه كارگري نبايد زيرفشار هيچ گروه يا حزبي قرار داشته باشد، مي گويد: در كشور ما تشكيلاتي كه به كارگران اختصاص دارد بايد درجهت منافع آنان گام بردارد و مستقل عمل كند.
وي مي افزايد: شوراهاي اسلامي كار استان تهران درحال حاضر راهي را آغاز كرده اند كه اميدواريم ادامه يابد زيرا تشكيلات ما زير بار حرف و نفوذ هيچ حزب و گروهي نخواهد رفت و بنا بر اقتضاي منافع اعضاي خود با هر گروهي رابطه اي حسنه و دوسويه برقرار مي كنيم تا منافع خود را تامين كنيم. متا سفانه در كشور ما احزاب و گروه هاي سياسي موجب شده اند تشكل ها و اتحاديه هاي كارگري جايگاه اصلي و مستقل خود را به فراموشي بسپارند. احزاب سياسي به خاطر اهداف و نظرات خود سعي كرده اند از فعاليت اجتماعي كارگران بهره برداري سياسي كنند ازاين رو كارگران بايد هوشيار باشند و دولت در اين راستا بايد همدوش و همراه آنها باشد. درمقابل اين نظريه عليرضا حيدري دبيركانون عالي شوراهاي اسلامي كار كشور معتقد است تشكل هاي كارگري و كارفرمايي قوي و تا ثيرگذار مي توانند جلوي هر اتفاق و حادثه ناخوشايندي را بگيرند.
وي مي گويد: تشكل هاي ضعيف و به بازي گرفته شده نمي توانند در گفت وگوهاي اجتماعي به شركت گرفته شوند.
حيدري مي افزايد: آنچه مسلم است تمامي تشكيلات و اتحاديه ها بايد در يك محور توافق داشته باشند. بايد در بسياري موارد هوشيار باشيم زيرا منافع دولت با كارگران در جاهايي با هم برابر نيست، هر گرايشي كه با رويكرد دولتي باشد بايد در اهداف و كاركردهاي آن شك كرد. چنين تشكل هاي بايد حذف شوند زيرا منافع چنين تشكل هايي با منافع اعضاي آن در تضاد است. در ادامه اين نظريه رضا پاكزاد، رئيس هيا ت مديرهِ كانون بازنشستگان و مستمري بگيران تهران بزرگ، به نقش سنديكاهاي كارگري در تامين منافع كارگران تا كيد مي كند و مي گويد: درحال حاضر اتحاديه هاي كارگري آزادي عمل كامل ندارند. در كشورهاي ديگر سنديكاهاي كارگري منافع كارگران را به طور هدفمند دنبال مي كنند اما در كشور ما سياسي گري و حزب بازي باعث شده تا كارگراني كه بايد به اتحاديه هاي كارگري خوشبين باشند نسبت به اين تشكيلات بي توجه و خنثي شوند. اين امر باعث شده از كارگران بهره برداري سياسي شده و با تفرقه موجبات فروپاشي اتحاديه ها و تشكل هاي كارگري فراهم شود. براي حل اين مشكل دولت بايد پا درمياني كرده و از تشكل هاي كارگري در همه جوانب حمايت كند، از سوي ديگر با اعتماد به تشكل ها و استقلال عمل به فعاليت تشكل هاي كارگري زمينه را براي تامين منافع كارگران فراهم سازد.

منبع:هفته نامه آتیه