بهره وری و خودکفایی خریدنی نیست

[Borna66]

سخنم را از یک سوال شروع می کنم، چگونه ممکن است صنعتی که قدمتش نزدیک به 70 سال است تنها با 30 درصد ظرفیت خود تولید کند؟ شاید این سوال سبب کنجکاوی خوانندگان گرامی شده باشد که کدام صنعت در اقتصاد ایران این گونه است؟ صنعت غذایی با قدمت بیش از 70 سال که جزو صنایع استراتژیک اقتصاد ایران محسوب می شود در آستانه بحران کمبود گردش سرمایه قرار گرفته است. عده ای
معتقدند که علت پایین بودن ظرفیت های تولیدی، کمبود گردش سرمایه است و اگر این معضل حل شود، ظرفیت های تولیدی نیز ارتقا پیدا خواهند کرد.

آنچه علم اقتصاد به نگارنده یاد داد این است که پول به عنوان نهاده تولید تنها در شروع تولید می تواند نقش ظرفیت سازی را ایفا کند و در ادامه تولید، پول نقش علتی نخواهد داشت بلکه همانند روغن موتور است که ارتباط دهی بین نهاده ها و ستانده ها را برقرار می کند. بنابر این پول نمی تواند ظرفیت سازی کند، بلکه مقیاس تولید را افزایش داده و این به معنای ظرفیت سازی نیست. تولید کنندگان می گویند که می توانیم توان صادراتی خود را افزایش دهیم ولی ظرفیت های تولیدی این اجازه را به ما نمی دهد. و بعد می گویند که باید به ما پول و سرمایه داده شود تا ظرفیت سازی کرده و توان صادراتی خود را افزایش دهیم.

در حالی که به عقیده نگارنده به کار بردن مفهوم ظرفیت سازی بهانه ای برای دریافت پول برای توسعه مقیاس تولیدی است. چرا که همین که صنعتی تنها از 30 درصد ظرفیت خودش می تواند استفاده کند این واقعیت را برملامی سازد که پول عامل کاهش ظرفیت های تولیدی شده است. نگارنده معتقد است همین پول هایی که در قالب گردش سرمایه به صنایع ما داده شده، ظرفیت های تولیدی ما را کاهش داده است. اگر بخواهیم به زبان ساده علت این امر را بیان کنیم باید بگوییم که اقتصاد ایران به علت توهم صنعتی شدن سریع و با تکیه بر درآمدهای نفتی فراوان، گرفتار قصه دردناکی به نام واردات کارخانجات و قطعات و ماشین آلات شده است در حالی که هیچ گاه به دنبال آن نبودیم تا این واردات عامل خودکفایی اقتصاد ما بشود. نتیجه این اتفاق در نهایت این شد که امروز گفته می شود صنعت غذایی پس از 70 سال به حمایت های دولت محتاج است، صنعت غذایی پس از 70 سال تنها از 30 درصد ظرفیت های خود می تواند استفاده کند، چرا که صنعت غذایی مانند صنایع دیگر احداث شده تا تنها تولید بالایی را به رخ بکشد؛ احداث نشده تا در این صنعت خودکفا شویم و با استقلال کامل دست به تولید داخلی بزنیم.

در این شرایط، طبیعی است که دنبال دانش تولید کارخانه ها نرویم. وقتی هم که با بازدهی پایین کالاهای سرمایه ای و نیروی انسانی مواجه هستیم کاهش ظرفیت های تولیدی را بهانه ای برای کاهش توان تولید قرار می دهیم در حالی که کاهش ظرفیت تولید به علت جاه طلبی های گسترش مقیاس تولید، بدون توجه به خودکفایی بوده است و این چرخ را پول به حرکت در آورده است. پول نفت همواره در غیاب ظرفیت های تولید، عاملی برای گسترش مقیاس تولید از طریق واردات بیشتر کارخانجات بوده است که علاوه بر پوشش دادن به کاستی ها، ظرفیت های اقتصاد ایران را نیز تجزیه و تحلیل کرد. ب

ه عقیده نگارنده تنها توجه و تمرکز دولت باید ظرفیت سازی باشد نه توسعه مقیاس تولید. چرا که مقیاس تولید، تابع ظرفیت های تولید است به گونه ای که این ظرفیت های تولید توان گسترش تولید را مشخص می کنند و از آنجا که پول، ظرفیت سازی به وجود نمی آورد و تنها در جهت توسعه کمی تولید حرکت می کند، عاملی برای ظرفیت سوزی بیشتر و تهدید جدی تری برای تولید بیشتر می شود.

برای ظرفیت سازی تنها باید کاری کرد که در صنایع وارداتی از طریق فعالیت های تحقیق و توسعه و توسعه دانش خودکفا شویم چرا که ظرفیت سازی یعنی ارتقای بنیه تولیدی و این به معنای تولید توام با بهره وری و خودکفایی است، امری که با پول به هیچ عنوان نمی شود ایجاد کرد. بهره وری و خودکفایی کالایی نیست که آن را در بازار خرید و با آن ظرفیت های تولیدی را افزایش داد.