.استفاده از(جی آی اس) در امور شهری خاصه طرحهای جامع و تفصیلی (ايران)
طی چند سال اخیر اقداماتی در زمینه طرح ریزی بعضی از مناطق شهری در ایران صورت گرفته است. در روند تولید طرح ابتدا باید هدف مشخص گردد، سپس شناسایی و بعد اهداف اجرایی آن تحلیل گرددو در نهایت طرح را انتخاب و اجرا نموده و نهادی بر آن نظارت نماید.
این طرح ها در قالب طرح توسعه شهری مطرح می گردند که طرح های هادی روستا – هادی شهری- تفصیلی و ... نيزاز آن دسته اند.
درطي چند دهه اخیر و به خصوص پس از انقلاب اسلامی با رشدفزاينده شهرنشینی مواجه شده ایم و اين در حالی است که وضعیت شهرها پاسخگوی نیازهای مردم نمی باشد در نتیجه این نیازها باید از بعد اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد چون مشکلات اجتماعی و اقتصادی طبعاً پیامدهای روانی را به دنبال خواهد داشت. البته مشکلات با يكديگر در تعاملند و نمی توان گفت که اگر شخصی از لحاظ درآمدی در رفاه باشد مشکل مسکن، آموزش بهداشت و ... را نخواهد داشت و یا به عکس.
برای حل این مسائل می توان از طرحهای توسعه شهری در مقیاسهای متفاوت استفاده نمود. برای نمونه به طرح تفصیلی می پردازیم. در این طرح ابتدا باید ماهیت و ارزش زمین را در طرحهای مکان یابی و ضوابط طرح تفصیلی وارد کنیم که علاوه بر پارامترهای هندسی و دسترسی، ، پارامترهای قیمت زمین را هم در اختیار بگیریم.
برای به دست آوردن ماهیت و ارزش زمین ابتدا باید برداشتی از وضع موجود انجام شود. برای حفظ و نگهداری آن اطلاعات و وارد کردن داده ها نرم افزار GIS به کمک می آید. به وسیله این نرم افزار همه اطلاعات مربوط به وضع موجود از لحاظ کاربری، کیفیت، عمر بنا، طبقات، وضعیت معابر و تفکیک پلاکها و ... را وارد، مشخص و حتی آنها را به روز نمود.
البته در مورد تفکیک زمینها باید گفت که یک فعالیت ساختمانی نمی باشد و بایستی در چهارچوب طرحهای آماده سازی زمین که سند پایین دست طرح تفصیلی مي باشد استفاده نمود. ولی برای شروع کار ساختمانی و ساخت و ساز مهم است چون بدین ترتیب نوع کاربری و ارتفاع پذیری و معابر و ... آن مشخص می گردد. یا بهتر است بگوییم که بسته به نوع کاربری یا منطقه بندی شهرها به مناطق مسکونی -تجاری- صنعتی - اداری .... تفکیکها فرق می کند. برای مثال: روش LR بیشتر برای زمینهای بزرگ کاربرد دارد زیرا مالکین این زمینها بایستی مقداری از زمین خود را به منظور اجرای طرح توسعه شهری و دستیابی به خدمات در خدمت نهاد و یا ارگانهای محلی و قرار دهند. از جنبه های قابل توجه این طرح بعد مشارکتی آن است که هم سود برای ساکنین و هم برای دولت را دربردارد. دلیل استفاده از GISدر روش LR به اين صورت مي باشد که داده های اولیه برای تعیین ارزش ملک و نیز جایگاه آن در قطعه بندی جدید بسیاز زیاداند و GIS می تواند این داده ها را با هم مورد بررسی قرار دهد.
پس از مشخص شدن همه این موارد و وارد شدن داده ها و اطلاعات نوبت ارائه طرح می باشد. بدین صورت که با اطلاعات موجود برای سال طرح مثلا دوره 5 یا 10 ساله برنامه ریزی کنیم. با توجه به جمعیت و بعد مسافت و به کمک آناليز داده ها توسط نرم افزار GIS در محیط Arcmap ببینیم مثلا چند مدرسه در مقاطع مختلف، یا چند مرکز بهداشتی – درمانی، چند فرهنگسرا- کتابخانه و ... نیاز داریم و آنها را در طرح خود پیش بینی کنیم.
با اطلاعات وارد شده در برنامه GIS، محیط Arcmapبر اساس کیفیت و عمر بناها می توان محله هایی را که فرسوده هستند و نیازمند نوسازی و بهسازی می باشند شناسایی کرد و برای هر کدام طرحهای جداگانه موضوعی یا موضعی در نظر گرفت و در بطن همان طرح تفصیلی گنجاند و راهکارهایی برای اصلاح و ترمیم و بهسازی آنها ارائه داد. به کمک یکی دیگر از محیطهای GIS به نام Arcsceen می توان نقاط ارتفاعی و توپوگرافی سطح زمین را در وضع موجود شناسایی، داده را وارد نمود و مطالعات مورد نظر را روی آن انجام داد. و بدین ترتیب می توان شیبهای بخشهای مسئله دار از قبیل دفع آبهای سطحی ، آب باران، آب و فاضلاب و ... را اصلاح كرد.
از آنجایی که درصد بیشتر سطح یک منطقه مربوط به پلاکهای مسکونی می باشد (حدود 50 درصد) پس از لحاظ کیفیت و کمیت از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. علاوه بر این که اطلاعات مربوط به کاربری و کیفیت و عمر بنا و .... وارد شده، حد و حدود مالکیتها هم مشخص می باشد و بدین ترتیب سعی می شود که حق و حقوق شهروندی ضایع نگردد (در حین تعیین کاربری جدید، یا همان کاربری، یا تغییر عرض گذرها با توجه به نیاز محل و یا این که ارتفاع پذیری پلاکها را با توجه به حدود پلاکهای مجاور و مسئله سایه اندازی و عرض معابر و ... در نظر گرفت. پس اطلاعات وارده باید آن قدر دقیق باشد که بتوان به آنها استناد نمود و آنها را به ثبت رسانيد. حتی می توان برای بعضی از محله ها مرکز محله در نظر گرفت بدین صورت که با توجه به اطلاعات وارده بر اساس کیفیت، عمر بنا و ... محلهای قدیمی و قابل تخریب را خراب و تعریض گذر انجام داد و مراکز محله ای که شامل مراکز تجاری، آموزشی، فرهنگی و ... ایجاد کرد. و سپس در محیط Arcsceen یک الگوی سه بعدی برای طرح در نظر گرفت که آیا ایده ها و طرح های پیشنهادی قابل اجرا می باشد یا خیر؟
باید توجه داشت که کاربری یک زمین می تواند همزمان به یک تصویر ماهواره ای وابسته باشد. اما به دلیل این که داده های دیجیتالی به روشهای متفاوت جمع و نگهداری شده اند ممکن است دو منبع داده ای نتواند کاملاً همساز باشد. بنابراین GIS باید بتواند داده ها را از یک ساختار به ساختای دیگر پوشش دهد.
هنگامی که همه وضع موجود شهر، طرحهاي پيشنهادي و ... مناطق مختلف یک شهر همپوشاني شوند بسیاری از مسائل ترافیکی، حمل و نقل، سرویسهای پستی، تسهیلات مانند برق و تلفن و ... حل خواهد شد و کمک بزرگی به سازمانهای اجرایی شهر از جمله شهرداریها، آتشفشانیها، بیمارستانها و ... خواهد شد. چرا که یکی دیگر از قابلیتهای GIS استفاده از سیستم کدگذاری (آدرس دهی) است. در جهان واقعی از آدرس، به عنوان یک تفسير مهم جهت مشخص کردن مکان یک عارضه استفاده می شود. در واقع، آدرس، رابطه يکتایی بین مکان عارضه و توصیف محل آن را برقرار می کند. باید در نظر داشت که به کارگیری آدرس برای کاربران از لحاظ ساختاری نسبت به مختصات قابل فهم ترمي باشد. به عنوان مثال برای یک شهروند پرسش و پاسخ از پایگاه داده اطلاعات مکانی به وسیله آدرس بسیا راحت تر است تا استفاده از روشهای دیگر. به همین علت است که آدرس دهی به اطلاعات مکانی در سیستم GIS شهری به عنوان یکی از داده های پایه و زیرساختی به اطلاعات مکانی از اهمیت بسیار بالایی در دنیای GIS برخوردا است. می توان از این سیستم برای اطلاعات زیرساختاری، جهت اشاره به محل دقیق ارگانهایی که افراد در آنها به فعالیتهایی از قبیل کار، تجارت، تفریح و یا مکانهای آموزشی می پردازند، استفاده نمود. چنین اطلاعاتی در بسیاری از کشورها به عنوان یکی از اساسی ترین اطلاعات به شمار می رود.
آخرین مبحث در مورد GIS پیاده سازی آن به صورت تبادل باز اطلاعات در یک سازمان است. به این معنا که اطلاعات، فردی مرزهای سازمانی باید به اشتراک گذارده شود. در حال حاضر کمتر سازمانی در ایران را می توان یافت که انگیزه و تمایلی به اشتراک داده در ماورای مرزهای سازمانی خود داشته باشد.
Gis چیست؟
پاسخ با نقل قول
فايل ضميمه
