بعد از بيماري هاي قلبي عروقي سرطان به عنوان اولين عامل مرگ و مير در بيشتر كشورها مطرح است. سالانه حدود 7 ميليون نفر در جهان در اثر ابتلا به سرطان جان خود را از دست مي‌دهند و برآورد مي شود تا سال 2020 شمار موارد جديد ابتلا به سرطان در هر سال از 10 ميليون نفر به 15 ميليون نفر برسد و حدود 60 درصد از اين موارد جديد در كشورهاي درحال توسعه خواهد بود.
در كشورهاي توسعه يافته سرطان هاي ريه، كولون، پستان و پروستات شيوع بيشتري دارند و در مناطق در حال توسعه سرطان هاي معده، كبد، مري، دستگاه ادراري تناسلي بيشتر شايع هستند. شيوع سرطان پستان در بيشتر كشورها در حال افزايش است. تغيير شيوه زندگي نيز در اكثر نقاط دنيا در افزايش شيوع سرطان موثر بوده است.
واژه سرطان به فرآيند تكثير كنترل نشده بافت ها اطلاق مي شود. عوام مختلفي در بروز سرطان موثر شناخته شده اند. در حالي كه مصرف دخانيات بزرگترين عامل ايجاد سرطان است اصلاح رژيم غذايي و انجام منظم فعاليت هاي بدني، عوامل مهمي در پيشگيري و كنترل سرطان به شمار مي روند.
مواد غذايي مي توانند نقش مهمي در مراحل مختلف بروز سرطان توسط عوامل سرطان زا داشته باشند. عوامل موتاژن مانند افلاتوكسين توليد شده توسط كپك ها و يا نيتروزآمين ايجاد شده در غذاهاي حاوي نيتريت و يا نيترات در مرحله آغاز سرطان موثر شناخته شده اند.
بعضي از عوامل غذايي با كاهش صدمه به dna خاصيت ضد سرطاني دارند مانند مواد شيميايي موجود دارچين و يا كلروفيلين موجود در كلروفيل ها
بعضي ديگر از تركيبات نيز با غير فعال كردن مواد سرطان زا، خاصيت ضد سرطاني دارند مانند پپتيدگلوتاتيون و يا ويتامين e با خاصيت آنتي اكسيداني خود و يا ويتامين c با نقشي كه در مورد نيتريت ايفا مي كند. مواد غذايي همچنين ممكن است منجر به پيشرفت و يا مهار سرطان شوند كه اثر آن ها توسط تاثيري است كه بر وضعيت سيستم ايمني بدن مي گذارند.
عوامل غذايي كه در پيشگيري از انواع سرطان موثر شناخته شده اند به طور خلاصه شامل موارد زير هستند:
سبزي ها به ويژه سبزي هاي برگ سبز، هويج و ميوه ها منجر به كاهش موارد ابتلا به سرطان ريه، معده و روده مي شوند. فعاليت بدني نيز در كاهش بروز سرطان روده موثر شناخته شده است.
چربي زياد و رژيم غذايي و چربي هاي اشباع و حيواني در احتمال افزايش شيوع سرطان پروستات موثرند. كيلوپن (گوجه فرنگي)، فيتواستروژن هاي سويا نيز از عوامل موثر در كاهش شيوع اين سرطان هستند.
به طور كلي سبزي ها، ميوه ها، آنتي اكسيدان، فيتوكميكال ها، سير، پياز، كاهش چربي دريافتي فيبر غذايي كنترل وزن و فعاليت بدني در كاهش بروز انواع سرطان موثر شناخته شده اند.
ساليسيلات موجود در بعضي از مواد غذايي مثل قارچ، كشمش، توت فرنگي، سيب، ادويه ها مثل آويشن، دارچين، نيز در كاهش خطر ابتلا به انواع سرطان موثرند.
روش هاي طبخ و نگهداري مواد غذايي نيز در اين زمينه موثرند. روش هاي نادرست طبخ مانند دوددادن، نمك سود كردن، حرارت دادن شديد مواد غذايي با ايجاد تركيبات سرطان زا مثل هيدروكربن هاي پلي سيليك و آمين هاي هتروسيليك باعث افزايش شيوع سرطان مي شوند. پري و پروبيوتيك هاي موجود در ماست و شير از عوامل غذايي موثر در كاهش ابتلا به سرطان هاي دستگاه گوارش مثل سرطان معده هستند.
از آن جا كه عوامل غذايي علت حدود 30 درصد از موارد ابتلا به سرطان را در كشورهاي غربي تشكيل مي دهد مي توان گفت رژيم غذايي پس از دخانيات دومين عامل قابل پيشگيري از سرطان به شمار مي آيد. در سال هاي اخير شواهد زيادي مبني بر ارتباط اضافه وزن و چاقي با انواع زيادي از سرطان ها نظير سرطان مري، پستان و آندومتر به دست آمده است كه خود به طور مستقيم با رژيم غذايي مرتبط است.
از آن جا كه تغذيه نامناسب، فقدان تحرك جسماني، چاقي و مصرف دخانيات عوامل خطر مشترك در بـــروز بيماري هاي مزمن هستند. اجراي برنامه هاي پيشگيري از سرطان در قالب برنامه هاي ملي پيشگيري به شكل ادغام يافته با ساير بيماري هاي مزمن راهبر مناسبي براي كاهش شيوع اين معضل بهداشتي است.