مقدمه
1
«قل سيروا في الارض فانظروا كيف بداء الخلق ثم الله ينشي النشاء الاخرة ان الله علي كل شي قدير»
اي رسول به مردم بگو كه در زمين سير كنيد و بنگريد كه خدا چگونه آفرينش را آغاز كرد و سپس خداوند جهان آخرت را ايجاد خواهد كرد كه خداوند به همه چيز قادر و توانا است .
حركت و سفر به منظور ديدن پديده هاي ناشناخته و سرزمين هاي مختلف و مناظر جذاب طبيعت در نهاد انساني نهفته است . از ديرباز همواره گروههايي از انسان ها به خاطر ديدار بلادي ديگر و آشنايي با اقوام وجوامع مختلف بشري و ديدار مناطق جذاب و دلفريب طبيعت و نيز دادوستد كالاهاي مختلف رنج سفر را بر خود هموار نمودند و با وجود خطرات مختلفي كه زندگي و مال آنها را تهديد مي كرد راهي مناطق ديگر دور و نزديك مي گرديدند .
بسياري از ستارگان پر فروغ دانش بشريت به منظور دسترسي به معارف عالي و سر چشمه لايزال حقيقت از سر و جان مي گذشتند و رنجها و سختي هايي مي كشيدند و راهي سفر مي گرديدند . در طول تاريخ گروههايي از طالبان علم براي راه يابي به دانش مرارت هاي فراواني را متحمل مي گرديدند تا بتوانند افق هاي دوردست را بپيمايند و از محضر عالمان و رجال دانش بهره بگيرند و به كشف رموز خلقت نائل آيند و بر اساس همين دستاوردها و موفقيت ها بود كه سرزميني جديدي كشف گرديد و دايره داد و ستد ها گسترش يافت و روستاها و شهرها و راهها و مراكز تجمعات انساني از رونق بيشتري برخوردار گشت . اين گونه مسافرت ها تا انقلاب صنعتي اروپا به همين انگيزه ها ادامه داشت ، اما پس از شكل گيري انقلاب صنعتي اروپا و ايجاد دگرگوني ها و تحولات عظيم در 1- سوره عنكبوت آيه 19
بسياري از زمينه ها ، مقدمات شكل گيري صنعت توريسم فراهم گشت .
1
2
صنعت توريسم علاوه بر اشتغال و در آمد زدايي و ارتقا سطح فرهنگ به مثابه پلي قلمداد مي گردد كه انسان ها و مليت هاي گوناگون را به يكديگر ارتباط مي دهند و موجبات استحكام و پيوند هاي اجتماعي ملل را فراهم مي ساخته و در بسط و گسترش روابط بين المللي و بر قراري صلح جهاني نيز سهم به سزايي را ايفا مي كند . كشور هاي مختلف جهان در سال 1996 ميلادي 423 ميليارد دلار از قبل صنعت توريسم درآمد داشته و در همين سال 595 ميليون نفر جهان گرد به كشور هاي مختلف جهان مسافرت نموده اند . به گفته آقاي آنتونيوساويگناك دبير كل سازمان جهاني توريسم يا همان w.t.o صنعت توريسم در سال 2007 به عظيم ترين صنايع مبدل خواهد گرديد و در حدود 660 ميليون نفر توريست از كشور هاي مختلف بازديد خواهند نمود . با توجه به اهميت جهاني اين صنعت بدون ترديد كشور ما با توجه به وجود جاذبه هاي متنوع طبيعي و چشم اندازهاي زيباي جغرافيايي و ميراث هاي عظيم تاريخي و مراقد متبركه زيارتي و سياحتي و آثار بديع و با شكوه هنري ، داراي جايگاه ويژه اي است كه در اثر توجه و بذل عنايت بيشتر مي تواند به يكي از قطب هاي بزرگ توريستي تبديل گردد و ميليون ها جهانگرد شايق را به طرف اين مرز و بوم بكشاند .
فروردين 85
از آنجايي كه در گذران اوقات فراغت از يك سو انسان و از سوي ديگر محيطي كه انسان اوقات فراغت خود را در آن سپري مي كند ، وجود دارد و دانش جغرافيا هم به مطالعه رابطه و تأثيرات متقابل انسان و محيط مي پردازد ، بنابراين گذران اوقات فراغت از جمله مباحثي است كه در دانش جغرافيا مورد مطالعه قرار مي گيرد .
مفهوم جهانگردي
هنگامي كه صفحات تاريخ را ورق مي زنيم به انسان هاي جسور و بي باك و انديشمندي برخورد مي نماييم كه به منظور آشنايي با اقوام و ملل گوناگون و افزايش آگاهي هاي خود و نيز مقاصد ماجراجويانه رنج و مرارت سفر را بر خود هموار نمودند و راهي سفرهاي دور و نزديك گرديدند. اهدافي كه اين بزرگان و ماجراجويان در پي آن بودند با مقاصدي كه جهان گردان امروز در پي آن مي باشند كاملاً متفاوت مي باشد . توريست هاي امروزي براي گذران اوقات فراغت و استراحت ، زيارت و سياحت ، تفريح و تفرج ، آشنايي با ساير فرهنگ ها و سرزمين ها و نيز ديدار از ميراث هاي فرهنگي وتاريخي عازم بلاد ديگر مي گردند . با وجود آن حركت هاي جهان گردي را از دير باز « از سال 776 ق.م » يعني از برگزاري نخستين المپيك يونان به خاطر داريم اما تحول را در اين صنعت در دهه هاي اخير شاهد هستيم .
لغت توريسم در لغت توريسم به معناي سياحت در داخل يك كشوريا كشورهاي خارجي است ، در حالي كه جهانگردي در فارسي به معناي جهان را گذاشتن و سير آفاق كردن معني مي دهد و سفرهاي داخلي را در بر نمي گيرد . در زبان فارسي كلمه سياح در گذشته به كساني گفته مي شده كه با هدفي و منظور مشخصي دست به سفر مي زنند مانند ناصرخسرو و سعدي و اين واژه در زبان فارسي تا نيمه اول قرن بيستم در معناي فوق بكار مي رفت تا آنكه واژه جهان گرد و جهانگردي جاي آن را گرفت . اصطلاح توريست يا همان جهان گرد معمول شد كه از همان زمان توريسم به معناي مسافرت ها گفته مي شد كه هدف آن استراحت ، گردش و سرگرمي و آشنايي مردم بود نه كسب درآمد و اشتغال به كار .در سال 1933 در يكي از نخستين كتبي كه در مورد جهان و جهانگردي انتشار يافت جهانگرد به كسي اطلاق شده است كه دو شرط درباره او مصداق داشته باشد . اول آن كه از محل اقامت خود براي مدت كمتر از يك سال دور بوده و دوم آنكه از محل جديد كسب درآمد ننمايد .در سال 1936 در كتاب صنعت جهانگردي ، جهانگرد به عنوان فردي كه با هدف كاري غير از آنچه در وطن خود دارد به كشور هاي ديگر وارد شده و در آنجا بخشي از درآمد خود را هزينه مي كند .در سال 1937 در كميته ويژه اي كه جهت بررسي پاره اي از مسائل صنعت تشكيل گرديد مفهوم توريست به شرح ذيل تعريف مي گردد :
1) افرادي كه يك دوره 24 ساعته يا بيش تر به يك كشور خارجي سفر مي كنند توريست خوانده مي شوند .
2) افرادي كه در جهت خوشگذراني ، دلايل شخصي يا مسائل بهداشتي به مسافرت مي روند .
3) افرادي كه براي شركت در كنفرانس ها مسافرت مي كنند .
4) افرادي كه در جهت انجام كارهاي بازرگاني مسافرت مي كنند .
5) افرادي كه به يك گردش دريايي مي روند .
در سال 1963 كنفرانس جهاني توريسم در شهر رم برگزار گرديد و واژه توريسم را به شرح ذيل تعريف نمود :
توريست كسي است كه به طور موقت مسافرت مي كند و در كشور مورد علاقه خود حداقل 24 ساعت اقامت مي يابد .در ضمن هدف از مسافرت خود را يكي از موارد زير انتخاب مي كند :
1
استفاده از تعطيلات ، مطالعه و تحقيق ، موارد مذهبي و ورزشي ، تجارت و امور بازرگاني ، مسائل خانوادگي ، مأموريت ، شركت در كنفرانس ها .
2
دكتر برنكر عضو انستيتوي جهانگردي وين در تعريف توريست مي نويسد : هنگامي كه تعدادي از افراد يك كشور به طور موقت محل اقامت خود را ترك نموده و به منظور گذراندن ايام تعطيل ، بازديد از آثار تاريخي ، شركت در مسابقات و كنفرانس ها ، ديدن اقوام و خويشان از نقطه اي به نقطه اي ديگر بروند ، جهانگردي آغاز مي گردد .
سازمان(wto)جهان گردي را در قالب بازديد تعريف كرده است : بازديد كنندگان كساني هستند كه به كشور ديگري غير از كشور محل اقامت خود وارد مي شوند ، ومقصودي به غير از آن چه در كشور خود داشته اند پيگيري مي نمايند . اين گروه شامل جهانگردان و كساني كه به گشت هاي كوتاه تفريحي مي روند نيز مي گردد .
اما در تعريف جهانگردي بايد كليه عواملي كه در جهانگردي اثر مي گذارند ، مد نظر قرار گيرند ، اين عوامل عبارتند از :
الف ) جهانگرد
ب ) عرضه كنند گان خدمات و كالاهايي كه مورد نياز جهانگردي .
ج) دولت : سياست هاي دولتي در مورد جهانگردي
د) جامعه ميزبان : فرهنگ لغت و تلقي ها ، جاذبه هاي جهانگردي
جهان گردي ، تركيبي از فعاليت ها ، خدمات ، سياست ها ، خط مشي ها ، ضوابط ، فرهنگ ها و كالا هايي است كه براي تحقيق يك سفر سياحتي ضرورت دارد .
گذشته تاريخي صنعت جهانگردي
جهانگردي از دوران پيشين در برخي از ممالك رايج بوده و افراد و گروههاي خاصي به امر مسافرت مبادرت مي ورزيدند . در سرزمين هاي اروپايي از دير باز اشكال جهانگردي متداول بوده است . مسافرت هاي كاشفان ، سياحان ، ماجراجويان ، درويشان و قلندران كه گاهي با تهور و ماجراجويي انجام مي شد نيز حكايت از اشكال ديگري از جهانگردي را در دوران هاي پيشين مي نمايد كه گاهي چنين سفرهايي منجر به كشف سرزمين ها با راههاي تازه اعم از زمين و دريايي مي شد . از آن جمله اند : كريستف كلمب ، ماژلان واسكودوگاما و... . آن چه كه در اين ارتباط محقق است آن است كه اروپاييان در قرن 15 و 16 ميلادي به اكتشاف دريايي مهمي دست يافتند و پس از عبور از مغرب و جنوب آفريقا ، سر انجام به جنوب شرق آسيا راه يافتند 1
سوابق تاريخي و معروفيت شهرها و جاذبه هاي مختلفي كه در آن ها وجود داشت انگيزه سفر نخستين مسافران تفريحي بوده است . در قرن هفدهم هجوم مسافران به فرانسه به جايي رسيد كه موجب شد شخصي به نام سن موريس در سال 1672 نشريه اي به نام راهنماي سفر به فرانسه منتشر نمايد . اين نشريه براي راهنمايي مسافراني نوشته شده بود كه براي بازديد و ستايش زيبايي هاي فرانسه و آموختن زبان و همين طور آشنايي با نحوه زندگي مردمان به اين كشور مي آمدند . به دنبال دگرگوني و تحولاتي كه در ساختار اجتماعي و اقتصادي اروپا در طي قرن 18 و 19 ناشي از انقلابات كشاورزي صنعتي روي داد ، به تدريج يك نوع مسافرت تفريحي براي استفاده از سواحل درياها و سرگرمي و استراحت ، جاي مسافرت هاي سنتي – آموزشي اشراف را گرفت و افرادي كه به اين منظور به ويژه در فرانسه مسافرت مي كردند ، توريست ناميده مي شدند . اين گونه مسافرت ها را اصطلاحاً مسافرت بزرگ مي گويند . از قرن 19 به بعد دگرگوني ها و تحولات گسترده اي در امر جابه جايي مسافران صورت پذيرفت . راه آهن ساخته شد . ساخته شدن راه آهن نقطه عطفي در تاريخچه مسافرت مي باشد .
در اواسط قرن نوزدهم توريسم بين المللي تحت تأثير ايده هاي رمانتيك نقاشان و شاعران ، اعتلاي جديدي پيدا كرد كه به موازات آن گسترش كوهنوردي و تصورات ناشي از كشف ارتفاعات ناشناخته ابعاد تازه اي به جريان جهانگردي داد ، به طوري كه تحولات اخير منجر به پيدايش نخستين تشكيلات سازمان يافته جهانگردي شد .عموميت يافتن جهانگردي ابتدا در دهه دوم قرن بيستم بين كارمندان و سپس بعد از جنگ جهاني دوم در بين كارگران رواج يافت و به دنبال آن تأسيسات جهانگردي نيز در مناطق داراي جاذبه جهانگردي توسعه پيدا نمود . از اين رو ضرورت گذران اوقات فراغت و استراحت به عنوان يك نقش اساسي انسان ارزشي نظير ديگر نقش ها و وظايف اساسي دارد . دقيقاً از همين فلسفه علمي و اشغال فضاي ايفاي نقش فراغت ، آن را بيش از بيش و به مراتب قوي تر در حوزه عملكرد و بررسي دانش جغرافيا قرار داد .
انگيزه ها و اهداف جهانگردان
جهانگردان و توريست ها از بازديد ممالك ديگر اهداف و انگيزه هاي مختلفي دارند كه برخي از آنها به طور اجمال در سطور زير مورد بررسي قرار خواهند گرفت .
1) اهداف ورزشي : در دنياي جهانگردي به گروههاي عظيم برخورد مي كنيم كه آنان از زواياي ورزشي مي نگرند . هدف آن ها از مسافرت به ديگر ديار ، سرگرمي و تفرج و ورزش است .
2) اهداف فرهنگي : همواره در بين جهانگردان افرادي وجود دارند كه هدف آنان از سير و سفر شناخت فرهنگ ها و آداب و رسوم ملل ديگر مي باشند .
3) زيارت اماكن مقدس و مذهبي : هر ساله ميليون ها نفر از جهانگردان جهت زيارت اماكن مقدسه خويش راهي ممالك ديگر مي شوند . اين قبيل جهانگردي كه نمونه بارز آن در مشرق زمين ديده مي شود از مشهور ترين انواع جهانگردي قابل رؤيت مي باشند .
4) شناخت اماكن تاريخي : اماكن تاريخي و آثار باستاني ، موزه ها و ... از اماكني هستند كه هر ساله تعداد كثيري از جهان گردان را به طرف خود جذب مي نمايند و در ممالك مشرق زمين و كشور ايران قابل رؤيت مي باشد .
5) 1
اهداف تجاري و تخصصي : برخي از جهانگردان مايلند در كنگره هاي المپيادي تخصصي و نمايشگاههاي مصنوعات جديد شركت نمايند كه خود اين امرباعث شكل گيري نوع خاصي از جهانگردي مي گردد كه از اهميت خاصي برخوردار مي باشد .
والنس اسميت جهانگردي را به 6 نوع به شرح ذيل تقسيم مي نمايد : 1 ) جهانگردي قومي 2) جهانگرد هنري 3) جهانگرد تاريخي 4) جهانگرد طبيعت گرا 5 ) جهانگردي تفريحي
6) جهانگرد كاري
طبقه بندي جهانگردان به شش گروه غير قابل تغيير نيست زيرا كه در اغلب موارد جهانگردان تركيبي از هدف ها را در ذهن داشته و با اين اهداف چندگانه مسافرت مي نمايند .
توريسم و ارزش هاي اقتصادي در ممالك مختلف جهان
جهانگردي در سنوات اخير از جهت اقتصادي و اشتغال و در آمد زايي مورد توجه خاص كشور ها قرار گرفته است : برابر اعلام w.t.t.c صنعت توريسم تا سال 2007 يكي از فعال ترين و پر درآمد ترين صنايع جهان خواهد بود و در سال 2007 قدرت و كارايي اين صنعت نسبت به زمان فعلي دو برابر مي شود و درآمدي بالغ بر 9700 ميليارد دلار به خود اختصاص مي دهد .
اهميت جهانگردي
الف ) اهميت اقتصادي : امروزه بسياري از كشور ها سعي مي كنند تا امكانات لازم جهت رشد و توسعه جهانگردي را در كشور خود بوجود بياورند . زيرا فعاليت هاي جهانگردي يكي از راههاي عمده كسب درآمد مي باشد . در كشور هاي در حال توسعه جهانگردي بالاترين منبع درآمد مهم حتي پس از درآمد هاي نفتي مي باشد به عنوان مثال در كشور هايي نظير مكزيك و مصر منافع حاصل از جهانگردي پس از صدور نفت رقم بالايي را به خود اختصاص داده است .
جهانگردي از دو راه مي تواند به توسعه اقتصادي كشور ها بويژه كشور هاي كم درآمد كمك كند : 1) افزايش درآمد 2) ايجاد اشتغال
1) وقتي جهانگردان به كشوري وارد مي شوند الزاما ً بايد هزينه هايي را در آن كشور بپردازند مثل هزينه غذا و هزينه محل اقامت در هتل و مهمانخانه ها ، هزينه تفريحات ، هزينه حمل و نقل در داخل آن كشور ، هزينه گشت ها و تورهاي داخلي و همچنين پولي كه بابت وروديه به موزه ها و بناهاي تاريخي و ساير وسايل مورد نياز خود خرج مي كنند . اين هزينه ها را جهانگردان با ارزي كه همراه آورده اند مي پردازند و در واقع مثل اين است كه خدمات و كالاهاي داخل كشور به كشور جهانگرد صادر شده باشد . به اين جريان اقتصادي كه از طريق جهانگردي حاصل مي شود « صادرات نامرئي » مي گويند .
2) با توسعه فعاليت هاي جهانگردي زمينه براي ايجاد اشتغال فراهم مي شود و اين امر بخصوص براي كشور هايي كه با جمعيت جوان و متقاضي اشتغال روبرو هستند ميد است . با جلب جهانگرد به يك كشور ، بخش هاي ساختماني در زمينه ساختن هتل ها و رستوران ها فعاليت مي كنند . صنايع ساخت قايق هاي تفريحي ، توليد لوازم چادر و اردوگاه و لوازم ورزشي بيشتر مي شود . تعدا د افراد بيشتري به عنوان كارگر و كارمند در هتل ها ، رستوران ها ، مؤسسات و دفاتر مسافرتي ، گمرك و حمل و نقل مشغول به كار مي شوند. راهنمايان جهانگردي ، مراكز تهيه نقشه ها و بروشور هاي مختلف ، مراكز توليد صنايع دستي و فروشگاههاي عرضه كننده آن ، توليد و مسته بندي فرآورده هاي غذايي و... افزايش مي يابند . در بعضي از مناطق كه در فصل هاي معيني مثلاً تابستان با زمستان تعداد زيادي جهانگرد را به خود جلب مي كنند ، افراد محلي با ارائه خدماتي به جهانگردان نظير اجاره اتاق ، فروش مواد غذايي ، صنايع دستي ، و نظاير آن ، شغل دومي براي خود مي يابند .
ب) اهميت فرهنگي : علاوه بر اهميت اقتصادي ، توسعه جهانگردي به تبادل فرهنگي ميان كشور ها كمك مي كند و بينش اجتماعي و تفاهم بين المللي افزايش مي يابد .
صنعت توريسم
پاسخ با نقل قول
