روان‏پریشی یا سایکوز روان‌پریشی (سایکوز psychosis) یا اختلالات شدید روانی، نوع شدید بیماری روانی است که ویژگی عمده آن فقدان واقعیت‌سنجی یا قطع ارتباط با دنیای واقعی است. معمولاً بیمار رفتارها و صحبت‏های غیر طبیعی دارد. فعالیتهای جسمی و روانی او به حدی دچار اختلال می‏شود که باعث به هم ریختگی فعالیتهای فردی و اجتماعی‏اش می‏شود. چنین بیماری معمولاً از بیماری خود آگاهی ندارد و خود را فرد سالم می‏داند و از درمان خودداری می‏کند. در این نوع بیماری اغلب ضایعه مشخصی در مغز مشاهده نمی‏شود. روان‌پریشی را به دلیل تفاوت در شروع و سیر بیماری، مدت بیماری و بهبودی به چند گروه اصلی تقسیم می‏کنند.

سایکوز به عنوان یک اختلال ادراک و تفکر شناخته می شود. فاکتورهای مستعد کننده شامل سن، طول مدت PD ، و اختلالات خواب REM هستند.36 اگر شدید باشد، سایکوز ممکن است موردی باشد که رفتن به آسایشگاه را سبب می شود، بخصوص اگر بیماران علایم حمله و آشفتگی را نشان دهند.39 معمولترین دلایل علایم سایکوز در بیماران مبتلا به PD کاربرد دارو است.40 تخمین زده می شود که تا 30% بیماران مبتلا به PD ممکن است مبتلا شوند. آنتی کلی نرژیک ها غالباً درگیر هستند، اما در واقع همه داروهای PDمی توانند علایم ایجاد کنند. سایکوز تمایل دارد در حضور بینش سالم و حسی واضح بروز کند. توهم های القاء شده با دارو در مراحل اولیه، قابل مشاهده، واضح و غیر تهدید کننده است، اما ممکن است با پیشرفت PD دردسر سازتر شود. آنها ممکن است آنقدر واضح باشند که بیماران جهت رفع آن تلاش کنند. اگر بیماران و پرسنل درمانی آزار نبینند، نیازی به درمان نیست. خیالات باطل همراه با PD اغلب طبیعتاً آزاردهنده هستند، و معمولاً عقاید بی دینی( نظامی یا مالی) را شامل می شوند.40 علل صحیحی همچون عفونت و اختلالات متابولیک باید برطرف شوند. دلایل ممکن دیگر از علایم القاء شده با دارو باید شامل داروهای ضد درد، کمک کنندگان به خواب، ضد اضطراب ها و ضد افسردگیها باشد. اگر اقتضاء کند، کم کردن و قطع درمان مضر احتمالی باید آغاز شود. (جدول2) اگر کم کردن دوز دارو منجر به بازگشت علایم شد، و یا سایکوز باقی ماند، یک داروی ضد سایکوز ممکن است بکا رود. درمان معمولاً تا آخر عمر خواهد بود.39 آنتی سایکوتیک های سنتی، آنتاگونیست های گیرنده D2 هستند و باید از آنها اجتناب شود.27 از نوع بی قاعده آنها، کلوزاپین تنها دارویی است که در مطالعات بالینی متعدد حذف علایم را نشان داده است در حالیکه از عملکرد حرکتی محافظت می کند.40 هرچند، ریسک آگرانولوسیتوز، تشنج، میوکاردیت، و هایپوتا نسیون ارتواستاتیک دارو را به یک انتخاب اول نامطلوب تبدیل می کند. کواتیاپین در میان آنتی سایکوتیکهای بی قاعدۀ باقیمانده کمترین احتمال را دارد که عملکرد حرکتی را از بین ببرد. این دارو معمولاً انتی سایکوتیک انتخاب اول در بیمار مبتلا به پارکینسون در نظر گرفته می شود. شواهد کمی وجود دارد که کاربرد الانزاپین را تایید می کند، و رسپریدون نشان داده است که علایم مرتبط با پارکینسون را بدتر می کند.38 جدول 2 ترتیب پیشنهادی برای کاهش دارو در بیماران با سایکوز 40 آنتی کلی نرژیک ها آمانتادین/ مهارکننده های مونوآمینواکسیداز B آگونیست های دو پامین مهارکننده های کاتکول-o- متیل-ترانسفراز لوودوپا درمان شیزوفرنی با داروهای ارزان تر و قدیمی تر ضد سایکوز هزینه کلی درمان این بیماری را تا حد بیش از 30% کاهش داده و در ضمن، افزایش عوارض جانبی و یا کاهش اثر درمانی را نسبت به داروهای با نام های تجاری جدید در بر نخواهد داشت. این اظهارات بوسیله یک مطالعه در زمينه صرفه اقتصادی منتشر شده در American j. of psychiatry تأئید شده است .در مطالعه جدید، نویسنده اصلی مقاله روبرت روزنک و همکارانش از دانشگاه پزشکی ییل به مقایسه هزینه های کلی درمان- شامل هزینه های بستری – داروی ژنریک قدیمی پرفنازین با چهار داروی برند جدید پرداختند. نتایج این مطالعه اذعان می دارند که متوسط هزینه درمانی ماهانه با پرفنازین 960 دلار، شامل 50 دلار هزینه دارو بوده است. در مقایسه، متوسط هزینه ماهانه درمان با Zyprexa کارخانهEli Lilly 1404دلار شامل 545 دلار هزینه دارو بوده است.


این مطالعه همچنین نشان می دهد که آن دسته از شرکت کنندگان در آزمون که پرفنازین مصرف می کرده اند از کیفیت زندگی بیش از 18 ماه بیشتر از آنهائی برخوردار بوده اند که داروهای دیگر را مصرف می نموده اند. هرچند این گفته از نظر آماری اختلافات چندان چشم گیری نشان نداده است. سال گذشته، یافته های جداگانه ای از مطالعه CATIE بیان داشت که پرفنازین به اندازه داروهای جدید دیگر در درمان شیزوفرنی موثر است(Johnson,wallstreet j,12/1) . آنالیز جدید انجام شده بر روی این موضوع اولین مطالعه با نگاه اقتصادی بر روی داروهای ضد سایکوز در آمریکا است. پیشنهادات: نویسندگان این مقاله و بسیاری از متخصصین اعصاب و روان، از جمله رئیس NIMH آقای توماس اینسل، می گویند که پیام این مطالعه این نیست که بیمارانی که با داروهای آنتی سایکوز جدید روند درمانی و پاسخ خوبی را تجربه نموده اند باید دارویشان را با داروهای قدیمی تر تعویض نمایند. زیرا اگر بیماری به داروئی پاسخ مثبت داد باید بر روی رژیم درمانی خود بماند. هرچند از آنجائی که بسیاری از بیماران مبتلا به شیروفرنی معمولا نیاز به تعویض داروهایشان دارند، بسیاری از آنها می توانند کاندیداهای خوبی برای درمان با داروهای ژنریک ارزان تر و قدیمی تر باشند. در قسمت سر مقاله ، رابرت فریدمن، سردبیر AJP ، می افزاید که تحقیقات بیانگر آن است که داروهای جدیدتر عوارض جانبی متفاوت اما نه لزوماً کمتری نسبت به داروهای قدیمی دارند. فریدمن می گوید اگر بیماران دچار عوارض مزمن هستند و دارو مصرف نمی کنند یا قصد تعویض آن را دارند، مطمناً انتخاب عاقلانه و صرفه جویانه که بر روی اثر بخشی درمان نیز تأثیر چندی نمی گذارد، همان داروهای قدیمی ترند. روزنک می گوید، این مطالعه تعداد داروهای ضد سایکوز در اختیار پزشکان را تا3 برابر افزایش داده است. او می افزاید، قبل از CATLE، ما 5-6 دارو داشتیم و فشاری بر ما تحمیل شده بود که از حدود 15 داروی دیگر استفاده کنیم. چیزی که CATLE به ما می گوید این است که پزشکان باید در انتخاب داروی مناسب برای بیمار دستشان باز باشد و از تمام 20-19 داروی موجود در این زمینه با صلاح دید خود استفاده کنند.


داروی آزمایشی شرکت لیلی ممکن است برای شیزوفرنی موثر باشد. شرکت Eli lilly داروی جدیدی را آزمایش کرده و دریافته است این دارو نه تنها علائم شیزوفرنیا را بهبود می بخشد بلکه بسیاری از عوارض جانبی داروهای قبلی نظیر افزایش وزن، افزایش کلسترول و تغییرات هورمونی را ندارد. دکتر ساندیپ پاتیل و دکتر داریل شوپ از کمپانی مرک و همکارانش در شرکت Eli lilly داروی جدیدی را با نام Ly2140023 بر روی 196 بیمار بررسی کرده اند. تمام بیماران بستری شده و به تدریج از برنامه داروهای ضد سایکوتیک خود خارج شدند. اين بيماران با یک روش دوسوکور در مدت 4 هفته با داروی جدید درمان شدند. نتایج این آزمون در مجله Nature Medicine به چاپ رسیده است. مطالعه دوسوکور یعنی نه پزشک و نه هیچ یک از بیماران از دریافت داروی آزمایشی و یا Zyprexa و یا پلاسبو آگاهی نداشته اند. در حدود 32درصد از بیماران درمان شده با Ly2140023 دچار توهم، هذیان و مشکلات فکری کمتری شدند. در كنار اين جامعه گریزی، فقدان احساسات و علائم احساسی مربوط به شیزوفرنی نيز در آنها کمتر پدیدار شد. این آمارها در مقایسه با 41% بیماران دریافت کننده Zyprexa (اولانزاپین) و تنها3% بیماران دریافت کننده پلاسیبو قابل توجه است. نکته مهم اینجاست که بیماران دریافت کننده Ly2140023 از عوارض جانبی کمتری رنج بردندکه از جمله آنها مي‌توان به بی خوابی، سردرد و تهوع خفیف اشاره کرد. بیمارانی که روی Zyprexa بودند دچار افزایش تری گلیسیرید خون، بی خوابی، افزایش وزن و سایر عوارض جانبی شدند. دیابت نیز یکی از عارضه های جانبی داروی Zyprexa است. یافته های حاصل از اين تحقيق این مطلب را به ذهن مي‌رساند که دسته جدید داروئی ممکن است راه جدیدی را برای درمان شیزوفرنی به عنوان یک بیماری جدی روانی که فرد را گرفتار هذیان و توهم می سازد، ارائه دهد. این بیماری 1% از جمعیت جهان را گرفتار كرده است. داروهای ضد سایکوز کنونی بر روی نروترنسمیتر دوپامین اثر می گذارد که دستکاری این نوروترنسمیتر باعث ایجاد عوارض جانبی شدید و ناخواسته ای می شود. Ly2140023 مسیر متفاوتی را تحت تاثیر قرار می دهد و بر روی گلوتامیت موثر است. این اولین دارو از دسته جدید آگونیست گیرنده MGlu2/3است. اطلاعاتی که بر اثر آگونیست های MGlu2/3 بر درمان سایکوز تاکید می ورزند، ممکن است درمان جایگزینی برای شیزوفرنی ارائه کنند. اثربخشی آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک در مبتلایان به آلزایمر آنتی‌سایکوتیک‌های نسل 2 (آتیپیک) امروزه به صورت گسترده‌ای برای درمان سایکوز، تهاجم و آژیتاسیون در بیماران مبتلا به آلزایمر به کار می‌روند، اما منافع آن‌ها قطعی نیست و در مورد بی‌خطری آن‌ها نیز نگرانی‌هایی وجود دارد. در این مطالعه 42 مرکزی دوسو کور با شاهد دارونما، 421 بیمار سرپایی مبتلا به آلزایمر همراه با سایکوز، تهاجم یا آژیتاسیون به صورت تصادفی اولانزاپین (دوز متوسط 5/5 میلی‌گرم در روز)، کوئتیاپین (دوز متوسط 5/56 میلی‌گرم در روز)، ریسپریدون (دوز متوسط 0/1 میلی‌گرم در روز) یا دارونما دریافت کردند. دوز داروها در صورت نیاز تعدیل شد و بیماران تا 36 هفته پیگیری شدند. متغیرهای اصلی مطالعه عبارت بودند از: مدت زمان مصرف دارو تا زمان قطع آن به هر دلیل، و تعداد بیمارانی که در هفته 12 حداقل بهبودی در علایمشان بر اساس مقیاس برداشت کلی از تغییر بالینی (CGIC) ایجاد شده بود. در این مطالعه هیچ‌گونه تفاوت معنی‌داری از نظر مدت زمان مصرف دارو بین داروهای مختلف یافت نشد. از نظر قطع دارو به خاطر بی‌اثر بودن، اولانزاپین (1/22 هفته) و ریسپریدون (7/26 هفته)، در مقایسه با کوئتیاپین (1/9 هفته) و دارونما (0/9 هفته) عملکرد بهتری داشتند (002/0=p). از نظر قطع دارو به خاطر عوارض جانبی یا عدم تحمل، دارونما از همه بهتر بود (009/0=p). هیچ تفاوت معنی‌داری بین گروه‌های مختلف از نظر بهبود مقیاس CGIC وجود نداشت. در مجموع این مطالعه نشان می‌دهد عوارض جانبی آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک در درمان سایکوز، تهاجم یا آژیتاسیون در بیماران مبتلا به آلزایمر بر اثربخشی و منافع احتمالی آن‌ها می‌چربد و در مورد استفاده روتین از این داروها در سالمندان مبتلا به آلزایمر باید تجدید نظر شود.