تحليل رفتار متقابل چيست؟




از سال 1970 TA بصورت رسمي در جهان شناخته شد وبنيانگذار آن دكتر اريك برن ميباشد. اين نظريه داراي ديدگاههاي روانشناسي فردي و اجتماعي است.
TA (تحليل رفتار متقابل) راهي است براي آنكه ببينيم بين مردم و درون مردم چه مي گذرد. با اين روش ميتوان روشن كرد كه در لايه هاي زيرين ارتباطات جاري بين انسانها به واقع چه چيزي در حال رخ دادن است و انتخابهاي ديگري را نشان ميدهد كه كساني كه درگير آن روابط ميباشند بتوانند چنانچه بخواهند از آن اجتناب كنند.
TA بطور گسترده اي در اين زمينه ها مورد استفاده قرار ميگيرد:
مديريت، تعليم و تربيت، سياست ،مذهب ،آموزش ،مشاوره ،رواندرماني و روانپزشكي.
TA روشي بسيار متداول است زيرا بطور گسترده اي از زبان محاوره اي استفاده ميكند كه براي تمام افراد در تمام سنين قابل درك است.
درTA افراد براي يافتن راه حل مشكلاتشان مشاركت دارند، آنها اين توانايي را ميابند تا از طريق بستن قرارداد به شناخت توانائيهاي بالقوه خود براي تغيير پي ببرند.
نهايت كاركرد TA در آن است كه افراد را به نقطه اي هدايت كند تا با نگاهي نو به تجارب ناخوشايند گذشته شان بتوانند رفتارشان را اصلاح كرده يا تغيير دهند تا به اين طريق به خود كمك كرده و به يك برنده تبديل شوند.

نظرات و مفاهيم در TA

حالات نفساني خود
درون هر انساني يك مكالمه دايمي وجود دارد، گاهي يك جروبحث ، گاهي جدل. وقتي شخص
تصميمي ميگيرد ، درواقع اين تصميم ناشي از مكالمات ذهني و دروني فرد و آنچيزي است كه به خود مي گويد.
TA به اين انواع تجليات خود حالات نفساني من ميگويد TA همچنين شرح ميدهد كه اين گرايشهاي دروني متفاوت از كجا نشات ميگيرند.
حالات نفساني خود شامل والد، بالغ و كودك است TA براي هر يك از اين حالات نفساني خود صفات مثبتي را در شرايط خاص قائل است. هر يك از اين حالات نفساني احساسات، تفكرات و قضاوتهاي ارزشي خاص خود را دارا ميباشد.

والد:مجمو عه اي از پيشداوريها، باورها و تعصبات ميباشد . اين بخش از شخصيت با دستورالعملهاي زندگي و بايد و نبايدهاي آن سر و كار دارد و داراي دو بعد ميباشد يكي بعد نوازشگر است كه حالت حمايتي دارد و بعد ديگر انتقادگر است كه بر خلاف بعد قبلي سختگير ويا آزارگر نيز ميتواند باشد. والد ميتواند كنترل كند، تصميم بگيرد، نقش بازي كند و دليل تراشي كند و نيز ممكن است دربعضي موارد نيز حق با او باشد. والد انتقادگر را معمولا در افرادي با عزت نفس پائين وعناد بخود همراه دانسته اند.

بالغ: خوب پردازش كردن اطلاعات و برخورد مناسب و شايسته از حالات نفساني بالغ سرچشمه ميگيرد. تصميماتي كه منطقي و برمبناي حقايق موجود ميباشند نيز از حالات نفساني بالغ نشات ميگيرند.
اظهارنظرهاي منطقي و احساسات اخلاقي ، اهداف و واقعگرايي با اين بخش از شخصيت ما سروكار دارند.

كودك: در تعاريف TA كودك بعنوان منبع خلاقيت ، بازآفريني و منبع اساسي سرزندگي محسوب ميشود. هيجانات، احساسات و تصوراتي كه كودك دارد ممكن است توسط يك والد سختگير و حتي توسط يك والد نوازشگر سركوب شود كه ميتواند در دراز مدت بر شخصيت فرد اثرات نامطلوبي داشته باشد كه خود ممكن است به بيماريهاي روان تني نيز منجر شود. اين بخش از شخصيت چنانچه تحت نظارت بالغ قرار نگيرد ميتواند ديدگاه غير واقعي نسبت به زندگي داشته و براساس تكانه هاي احساسي و هيجاني رفتار كند.


هدف TA كمك به فرد است تا انتخاب كند كه در شرايط و زمانهاي خاص ميخواهد در كداميك از حالات نفساني باشد بجاي اينكه صرفا اجازه دهد تا اين حالات نفساني دائما احساسات ، افكار وگرايشات و رفتار او را كنترل كنند.


نوازشها و مبادلات
TA معتقد است كه تمام تعاملات بين افراد از نوازشها و مبادلات ساخته شده.
نوازش: هر نوع ارتباط متقابل بين دو نفر در واقع به معناي آن است كه فرد ديگري متوجه حضور ما شده و يا به ما اين احساس را بدهد كه حضور ما را درك كرده است. نوازش ميتواند كلامي يا غيركلامي، مثبت (در آغوش گرفتن)يا منفي( كتك زدن) ، شرطي يا غير شرطي و داراي شدتهاي متفاوت باشد.
يك مبادله ارتباط بين دونفر يا يك معامله دو جانبه نوازش بين آن دوميباشد.
گاهي مبادلات «متقاطع» و گاهي «پنهاني» ميباشند و گاهي باعث سو تفاهمات و يا قطع شدن روابط ميگردند. بطور كلي شش رابطه بين حالات نفساني دو نفر وجود دارد كه عبارتند از رابطه: والد- والد ، والد-كودك، والد – بالغ، بالغ – بالغ، بالغ – كودك و كودك- كودك.

به عنوان مثال:
صحبت راجع به آب و هوا ميتواند راهي براي ارتباط والد- والد باشد ، يك گفتگوي منطقي بين دو نفر ميتواند راهي براي ارتباط بالغ- بالغ باشد و همچنين زماني كه دو نفر با هم شوخي و تفريح ميكنند نيز ميتوانند در حالت نفساني كودك- كودك باشند.

مواضع فرد در زندگي
مفهوم ديگري كه در TA مطرح است آن است كه مردم نگرشهاي اساسي خاصي را نسبت به خود و ديگران انتخاب ميكنند كه ميتواند مثبت يامنفي باشد . اين نگرشها ميتوانند به اين صورت باشند : من خوب هستم يا من خوب نيستم وديگر آنكه : تو خوب هستي يا تو خوب نيستي.

ساختارهاي زماني
TA به شش روش گذراندن وقت وزمان اشاره ميكند:
1- كناره گيري
2- تشريفات
3- وقت گذراني
4- فعاليت
5- بازيها
6- صميميت

اريك برن در معروفترين كتاب خود «بازيها» به تشريح و آشكار كردن اينكه مردم چطور با انجام عادات وكارهاي رواني ناسالم باعث رنجش و ناراحتي خود و ديگران ميشوند پرداخته
است كه البته ميتوان آنها را تغيير داد .


بازيها و نمايشنامه ها

بازيها راههايي هستند كه فرد در كودكي آموخته و با انجام آنها فرد از ايجاد صميميت اجتناب ميكند( آگاهانه يا ناآگاهانه)، كه البته ميتواند با بازنگري بالغ آنها را تغيير دهد. بازيها بر خلاف مفهوم رايجشان لزوما به معناي لذت بردن و داشتن اوقات خوب نيست بلكه در واقع بايد از آن اجتناب كرد وتا حد امكان سعي در رها شدن از آن داشت.