سیستم حسابداری زمانی در تصمیم گیری مفیداست كه متناسب با اهداف مدیریت طراحی شود ودر حقیقت این سیستم شبكه ای از ارتباطات صوری است كه با ارائه اطلاعات به مدیران اجرایی آنها را در دستیابی به اهداف اصلی وفرعی تعیین شده از طرف مدیران عالی رتبه یاری می كند .از آنجا كه سازمانهای نوین همیشه در حال تغییر وتحول هستند طراح سیستم حسابداری همواره اهداف ، منابع موجود وساختارهای سازمانی را تغییر می دهد تا بتواند انواع اطلاعات متناسب با اهداف مدیریت را گردآوری ، طبقه بندی ، محاسبه وگزارش گند .
بنابراین سیستم حسابداری به عنوان ابزاری در تعیین اهداف وتاثیر گذاری بر رفتار مدیریت نقش غالب را دارند ودر واقع سیستمهای حسابداری متناسب با تصمیم گیری واجرای مدیریت ابزاری جهت گردآوری ، تفسیر وگزارشدهی اطلاعات هستند . كه برای كمك به فرایند های مدیریت صورت بندی می شوند. این سیستمها وظیفه دارند اطلاعات مورد نیاز سازمانها را تولید وارائه كنند .كه این اطلاعات به 3 نوع تقسیم می شوند :
· اطلاعات مربوط به ثبت نتایج
· اطلاعات مربوط به جلب توجه
· اظلاعات تصمیم گیری
در سیستم حسابداری اغلب به 2 واژه توجه می شود : 1-كارایی 2- اثر بخشی
كارایی عبارت است از میزان برون داد سازمان در مقابل واحدهای درون داد و اثر بخشی عبارت است از درجه موفقیت سازمان در رسیدن به اهدافش .
با توجه به نظریه سنتی سازمانی ، سازمان تابع یك سلسه مراتب ارتباطی است كه این سلسله مراتب به خوبی شناسایی وتعریف می گردد .بنابراین كارها می تواند با كارایی و اثر بخشی مطلوب انجام پذیرد ودر حقیقت فرض بااین است كه افراد سازمانی را می توان با كمترین مشكل كنترل وهدایت كردومدیریت بر تمامی امور احاطه ای كامل دارد . مدیریت در سطوح بالای سازمان اختیارات ومسئولیت های كامل اداره سازمان را به عهده دارد لیكن به منظور عملی نمودن كنترلهای لازم بخشی از اختیارات ومسئولیتهای خود را به مدیران اجرایی تفویض می نمایند كه این گروه نیز به همین ترتیب به مسئولین رده بعد وهمین طور این تفویض اختیار ات ومسئولیتها تا آخرین فرد اجرائی ادامه می یابد .هر سطح تفویض یك رده سرپرستی ونظارت را تشكیل می دهد وتعداد قسمتها یا واحدهای تحت نظارت در هریك از سطوح دامنه كنترل را نشان می دهد .
حال حسابداری سنجش مسئو لیت ((RAS به سیستمی از حسابداری اطلاق می شود كه اطلاعات مالی لازم در مورد عملكرد قسمتهای مختلف یك سازمان را گرداوری نموده ، در اختیار مدیران سطوح بالا قرار دهد .
سیستم حسابداری مسئولیتی امكان ارائه گزارشات عملكرد واحدهای تحت مسئولیت مدیران تابعه را در قالب ارقام واعداد برای ارزیابی عملكرد انان به مدیران سطوح بالا را فراهم می سازد وبه طور كلی حسابداری سنجش مسئولیت یك سیستم گزارشگری اطلاعات است كه داده های مالی را بر مبنای حوزه های مسئولیت یك سازمان طبقه بندی می كند ودرآمد وهزینه از حوزه های عملیاتی را كه جهت كنترل به مدیر واگذار می شود دسته بندی وگزارش می كند .در واقع حسابداری مسئولیت یكی از فنون حسابداری است كه جهت پاسخگویی به نیلزهای سازمان با توجه به نظریه سنتی سازمان ابداع گردیده است . این فن ، كارایی عملكرد هر مركز مسئولیت یاهر واحد اجرایی را ارزیابی می كند ونتایج به عنوان اطلاعات بازخورد برای اعمال كنترل استفاده می شود . در نتیجه میزان موفقیت هر واحد اجرایی در دستیابی به اهداف سازمان ارزیابی می شود .
مراكز مسئولیت responsibility centers :
از نقطه نظر كنترل مدیریت ، به دو دلیل ، اطلاع از نحوه ارتباط هزینه ها به قسمت ها اهمیت دارد : الف ) ضرورت پی گیری مسئولیت ب) ضرورت شناسایی قسمت های ضعیف در زمانهای مختلف
بدین ترتیب سیستم حسابداری می تواند هزینه ها را بر حسب مبدا هزینه جمع آوری كند و از این طریق حسابداری مسئولیت اعمال می شود . در حقیقت اساس سیستم حسابداری سنجش مسئولیت ، این است كه هر یك از بخشهای تابعه واحد انتفاعی را نوعی مركز مسئو لیت محسوب ومتناسب با وظایف محوله سازماندهی كنند . مركز مسئولیت معمولاكوچكترین واحد در بافت سازمانی است و به بخشی گفته می شود كه مدیر آن مسئول سیستم حسابدهی در قبال نتایج مالی فعالیتهای ان بخش می باشد . مراكز مسئولیت را معمولا به چهار نوع به شرح زیر طبقه بندی كرد :
مركز هزینه :cost center بخشی از سازمان است كه مدیر آن مسئولیت حسابدهی در قبال هزینه های انجام شده در آن بخش را بر عهده دارد . مثلا بخش رنگ كاری یك كارخانه اتومبیل سازی را می توان مركز هزینه محسوب كرد .
مركز درامد revenue center : مدیر یك مركز درامد ، مسئولیت كه حسابدهی درامدهایی را برعهده دارد كه به ان مركز نسبت داده می شود . مثلا بخش فروش یك یك شركت تولیدی ، مركز درامد به شمار می آید .
مركز سود profit center :بخشی از سازمان است كه مدیر ان مسئولیت حسابدهی در قبال سودهای تحصیل شده آن مركز را برعهده دارد . از آنجا كه سود مساوی حاصل تفریق درآمد وهزینه های منسوب به بخش مربوط به خود را عهده دار می باشند . مثلا یك رستوران متعلق به زنجیره رستورانها را می توان مركز سود تلقی كرد.
مركز سرمایه گذاری investment center : مدیر یك مركز سرمایه گذاری مسئولیت حسابدهی سود تحصیل شده در بخش مربوط وسرملیه تخصیص یافته را بر عهده دارد . مدیران این قبیل مراكز در مقابل سود حاصل از به كارگیری سرمایه تخصیص یافته ، مسئولیت حسابدهی دارند . بازده سرمایه گذاری وسود مازاد دو شاخص مهم در ارزیابی عملكرد مراكز سرمایه گذاری است .