اغلب تصور میگردد كه این نرم افزارهای كنترل‌پروژه است كه كار برنامه‌ریزی و كنترل را انجام می‌دهند، در واقع نرم‌افزار كنترل پروژه ابزاری است در دست عامل انسانی مسلط بر روش‌های برنامه ریزی و كنترل. نقش نرم افزارها، نقشی است تسهیل كننده و سرعت بخش. با استفاده از نرم افزار محاسبات بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر انجام می‌شود و در نتیجه، نرم افزار مربوطه در برنامه ریزی و كنترل پروژه ارزش كاربردی نخواهد داشت.
● نقش نرم‌افزار كامپیوتری در مدیریت پروژه
مدیریت پروژه كارآمد به چیزی فراتر از برنامه ریزی خوب نیاز دارد به عبارت دیگر مدیر پروژه كارآمد علاوه بر برنامه‌ریزی به جمع آوری اطلاعات از پروژه، تحلیل آنها و بازنگری به موقع در طول اجرای پروژه احتیاج دارد. دستیابی به این موارد می‌تواند برای مشكلات حل نشده، هشدار و آگاهی سریع را فراهم نموده و در ارزیابی صحیح سایر فعالیت‌ها اثر بگذارد. همچنین گزینه های برنامه‌ای ایجاد كرده و اقدامات مناسب مدیریتی را موجب شوند.
امروزه مدیران پروژه‌ها به مجموعه‌ای از نرم افزارهای كامپیوتری دسترسی دارند و اینگونه نرم افزارها به مدیران پروژه ها در اجرای وظایف مشكل پیگیری اقدامات جاری و كنترل پروژه مساعدتهای زیاد می‌كنند.
منظور از بسته‌های نرم‌افزاری كه به اینها سیستم ها یا برنامه های پیش ساخته یا پیش نوشته هم گفته می‌شود مجموعه‌ای از برنامه‌ها و دستورالعمل‌های پیش نوشته ‌است كه با اجرای دستورهای معین و مشخص اطلاعات ورودی به بسته‌ نرم افزاری را بررسی و كنترل نموده سپس عملیات مقتضی را بر روی آنها انجام می‌دهند و پس از انتخاب و مرتب كردن اقلام اطلاعات مورد نظر، گزارشهای درخواستی را تهیه و چاپ می‌كنند.
بر همه مدیران روشن است كه عالی‌ترین بسته های نرم افزاری جایگزین برای رهبری شایسته و مدیریت كارآمد نیستند و بخودی خود مشكلات كاری را مرتفع نكرده و معایب را اصلاح نمی‌نمایند. بنابراین پیگیری و توجه به بسیاری متغیرهای مرتبط و فعالیت‌ها در پروژه‌های نوین، هدف حساسی برای مدیران پروژه میباشند. توانائی‌ها و قابلیت‌های نرم‌افزارها در مدیریت پروژه بقرار زیر است:
▪ خلاصه اطلاعات پروژه شامل هزینه، زمان و فعالیت‌ها
▪ مدیریت پروژه و توانائی‌های گرافیكی
▪ مدیریت اطلاعات و قابلیت‌های گزارش‌دهی
▪ تحلیل مسیر بحرانی
▪ تهیه انواع گزارش‌های استاندارد
▪ پیگیری چند پروژه فرعی
▪ تهیه شبكه‌های فرعی
▪ تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای مانند آنالیز هزینه،‌ زمان، تخصیص منابع و كنترل هزینه
▪ سیستم های هشدار قبل از وقوع رویداد
▪ تحلیل مستقیم بر روی اصلاح گزینه ها
▪ تهیه نمودار از وضعیت هزینه،‌ زمان و فعالیت‌ها
▪ برنامه‌ریزی منابع و تحلیل آنها
▪ تجزیه و تحلیل هزینه و تحلیل اطلاعات پروژه
▪ تقویم چندگانه
▪ تسطیح منابع
● كاربردهای نرم‌افزار در مدیریت پروژه
مهندسین صنایع نخستین كسانی هستند كه از این رشد سود می‌برند. ولی رشد سریع نرم افزارهای مدیریت پروژه آنان را با مشكل تازه‌ای روبرو نموده كه چگونه باید شایستگی نرم‌افزارهای مختلف را ارزشیابی كرد و آن نرم افزار را برگزید. توانائی‌ها و جنبه های مختلف كاربردی نرم‌افزارها در مدیریت پروژه متفاوت و به طرق گوناگون قابل دستیابی است. بهرحال متنوع بودن آنها بیشتر از جنبه عمق كار و برتری در كاربرد آنها ‌مانند حافظه، ‌نمایش تحلیل و بهره‌برداری پیوسته و كاربر پسند میباشد. اكثر بسته‌های نرم‌افزاری مدیریت پروژه از جنبه های فوق به هم شباهت دارند خصوصا” توانائی‌ها و كاربردهای زیر در اغلب بسته های نرم‌افزاری مدیریت پروژه وجود دارند:
▪ برنامه‌ریزی، ‌پیگیری و نظارت
این موارد از رایج‌ترین مشخصه‌هائی است كه بسته های نرم‌افزاری در زمینه های برنامه‌ریزی، ‌نظارت و كنترل بر فعالیت‌ها،‌ منابع و هزینه‌های پروژه دارا می‌باشند. مشكل داده برای وارد كردن اطلاعات پروژه به كامپیوتر معمولا” بر مبنای استاندارد شبكه های برنامه‌ریزی متداول مانند روش مسیر بحرانی cpm، روشی برای ارزیابی برنامه pert و روش فعالیت بر مبنای خطا می‌باشند. در اغلب بسته های نرم‌افزاری می‌توان عناوین فعالیت‌ها یا وظایف را با برآورد زمانهای شروع و خاتمه، منابع تخصیص یافته، اطلاعات هزینه و سایر موارد را در كامپیوتر وارد نمود و نرم‌افزار همه موارد مذكور را مطابق پیشرفت پروژه بهنگام در‌آورد. نرم‌افزار با توجه به اطلاعات دریافتی،‌ مدارك فنی و وضعیت مالی پروژه، برنامه زمانبندی و تجزیه و تحلیل لازم را فراهم نموده و ارائه میدهد. همچنین نرم‌افزارها معمولا“ ارزیابی و گزارش فشرده‌ای از انحرافات برنامه زمانبندی و منابع پروژه را تهیه می‌كند. تعدادی از سیستم‌های مدیریت پروژه و نرم‌افزارها، كار تسطیح منابع یا نحوه استفاده از منابع در دسترس برای انجام كار و همچنین زمانبندی مرحله‌ای را برای مقایسه فراهم می‌نمایند.
▪ گزارش‌ها
گزارش‌های پروژه معمولا“ از طریق سیستمی كه به كمك فهرست‌های كامپیوتری اداره می‌شود بدست می‌آید و به كاربر امكان می‌دهد كه انواع گزارش‌های استاندارد و معمول را از نرم‌افزار بخواهد. ‌كاربر می‌تواند این گزارش‌ها را تغییر داده یا نوع جدیدی بیافریند. با توجه به توانائی‌های سیستم و سخت افزار مورد استفاده، این گزارشها با نمودار میله‌ای، نمودارهای شبكه‌ای،‌ جداول و سایر نمودارهای گرافیكی همراه می‌شوند.
▪ تقویم پروژه
این توانائی نرم‌افزارها، این امكان را ایجاد می‌كند كه ایام كاری واقعی بر مبنای ساعت،‌ روز، هفته و ماه محاسبه میگردد. بنابراین كاربر می‌تواند دوره‌های غیركاری مانند تعطیلات هفتگی، ایام بیكاری و سایر تعطیلات را مشخص كند. تقویم پروژه را می‌توان بصورت مفصل و با جزئیات یا به شكل خلاصه دریافت نمود.
▪ تحلیل مقایسه‌ای
بعضی از نرم‌افزارهای پروژه برای سهولت در تحلیل مسائل پروژه طراحی شده‌اند. در اینگونه نرم‌افزارها،‌ یك بانك اطلاعاتی جدا و موازی برای پروژه ایجاد شده و تغییرات مورد نظر آن وارد میگردد. سپس نرم‌افزار تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای انجام میدهد و شرایط جدید را بصورت جدول یا نمودار در مقابل برنامه قبلی پروژه ارائه داده و امكان بررسی و تحلیل سریع و آسان را برای مدیریت پروژه فراهم می‌كند.
▪ تجزیه و تحلیل چند پروژه
بعضی بسته های نرم‌افزاری پیشرفته‌تر یك بانك اطلاعاتی كامل دارند كه توسط آن تجزیه و تحلیل و گزارش‌گیری از چند پروژه امكان‌پذیر است. كلیه هزینه ها و زمانبندی‌ها در یك فایل مشترك وارد می‌شود. در نتیجه تركیب و تلفیق پروژه‌ها فراهم می‌شود و مشكلات تقابل داده‌ها و تكرارها را به حداقل می‌رساند.
نرم‌افزارهای مدیریت پروژه را بر مبنای نوع عملكرد و ابعاد مختلف قابلیت‌های آن به سه طبقه تقسیم می‌شوند:
ـ نرم‌افزار سطح یك:
این نوع نرم‌افزارها برای برنامه ریزی یك پروژه طراحی شده‌اند و اصولا“ این دسته‌ از نرم‌افزارها ساده بوده،‌ كاربرد آنها آسان و درك فهم ساده دارند. این نوع نرم‌افزارها فقط تحلیل محدودی از اطلاعات را ارائه می‌دهند و زمانبندی مجدد و خودكار را برمبنای تغییرات مشخص فراهم نمی‌نمایند. بنابراین انحرافات از برنامه اصلی پروژه به برنامه‌ریزی مجدد و وارد كردن اطلاعات جدید به نرم‌افزار احتیاج دارد.
ـ نرم‌افزار سطح دوم :
این نرم‌افزارها برای یك پروژه طراحی شده‌اند و به مدیران پروژه در برنامه‌ریزی پروژه پیگیری و گزارش‌گیری كمك می‌كنند. این نرم‌افزارها تحلیل جامع،‌گزارشهای پیشرفت و تجدید نظر در برنامه را بر مبنای عملكرد واقعی انجام می‌دهند. در حقیقت این نرم‌افزارها برای مدیریت پروژه بعد از مراحل برنامه‌ریزی و برای فراهم كردن امكانات كنترل پروژه بصورت نیمه خودكار طراحی شده‌اند.
ـ نرم‌افزار سطح سه :
این بسته‌های نرم‌افزاری قابلیت برنامه‌ریزی پروژه‌های متعدد را دارا بوده و نظارت، كنترل با كاربرد بانك اطلاعاتی مشترك و نظارت و گزارش‌گیری برای نظارت عالی بر كلیه پروژه‌ها را امكان پذیر می‌سازد.