گیاهان حاصل از دست ورزی های ژنتیکی

[Borna66]

گیاهان حاصل از دست ورزی های ژنتیکی
برنامه براي توليد گياهان مقاوم به شوري
يك گروه از پژوهشگران آمريكايي پيش بيني ميكنند بتوانند گياهاني توليد كنند كه در شرايط گلخانه اي و با آب دريا رشد ميكنند.براي اين هدف, شركتي به نام فيوچراژن با كمك متخصصان سه موسسه پژوهشهاي كشاورزي ايالات متحده تشكيل شده كه در حال گردآوري اكتشافات ثبت شده مربوط به هدف ياد شده است.اين پژوهشگران مدعي هستند كه هدفشان توسعه ژنتيك "دوستدار محيط زيست" است كه تا كنون منجر به توليد ارقام گوجه فرنگي و برنجي شده كه در خاكهاي خيلي شور رشد كرده و در دما و رطوبت پايين به خواب ميروند.اين گروه در حال حاضر مشغول جلب سرمايه براي ايجاد مزارع آزمايشي, و نيز كسب موافقت وزارت كشاورزي و شوراي غذا و داروي ايالات متحده براي استفاده تجاري محصولات خود است.اما روي آوري اخير آن ها به سرمايه گذاران بريتانيايي به جاي آمريكايي, عليرغم تمايل كمتر انگليسيها به اين فناوري, احتمالا منجر به بالا گرفتن دوباره بحث در مورد بي خطر بودن اين نوع كشت خواهد شد.گروه پژوهشگران كه از سه دانشگاه پوردو, آريزونا, و ايلينوي هستند معتقدند كه روشهاي آنان به دليل اينكه ژن جديدي به ريخته ارثي گياه اضافه نميكند نگراني هايي را كه قبلا در مورد دستكاري ژنتيكي گياهان وجود داشت ايجاد نميكند.روش آنان بر پايه مطالعه و افزايش فراواني ژن هايي است كه گياه به كمك آن خود را در برابر شرايط نامساعد محيطي حفظ ميكند. به طور خاص ژني موسوم به Sos1 شناسايي شده كه به گياه كمك ميكند نمك اضافي را قبل از آسيب زدن به گياه دفع كند و به اين ترتيب بقاي گياه را در خاكهاي شور آسان ميكند."برونو روجيه رو" مدير اجرايي فيوچراژن اميدوار است بتواند گياهاني را توليد كند كه بتوان آن ها را به جاي آب شيرين با آب دريا آبياري كرد.با وجود اين هنوز اين برنامه ترديدهايي را بر مي انگيزد. "كارلو ليفرت" استاد كشاورزي ارگانيك دانشگاه نيوكاسل ميگويد: "در حال حاضر مردم نسبت به پديده دستكاري ژنتيكي به ديده شك نگاه ميكنند و به اين شركتها اعتماد ندارند."تا زماني كه آزمايشها كامل نشده, نميتوان از مشكلات عملي اين برنامه سخن گفت. يكي از مشكلات عمده, عملكرد گياه در خاكهاي شور خواهد بود. در چنين خاكهايي, دفع نمك از ريشه به داخل خاك همراه با صرف مقدار زيادي انرژي خواهد بود.دكتر "ري بره سان" استاد دانشگاه پوردو از مخالفت مستمر بريتانيا و اروپا با دستكاري ژنتيكي گله مند است: "طرفداران محيط زيست نيت مثبتي دارند, اما دانش آنها محدود است. سطح علمي استدلال اين گروه بسيار پايين است. هدف ما افزايش توليد در واحد سطح است, و اين به معني كاهش سطح زمين زير كشت خواهد بود. همه متخصصان محيط زيست ميدانند كه اثر منفي كشاورزي سنتي بر زيست بومها از هر عامل ديگري بيشتر بوده."يك سوم زمينهاي زراعي آبي جهان به دليل شوري بالا غير قابل استفاده اند. بعد از هر آبياري, به ويژه در مناطق گرمسير, آب تبخير شده و نمك را در خاك بر جاي ميگذارد. يك راه حل اين مشكل آبشويي اين اراضي است, اما در جايي كه منابع آب محدود است اين كار عملي نيست.تخمين زده ميشود در ايالات متحده سالانه 6ميليارد دلار/4ميليارد پوند محصول زراعي به دليل غير قابل استفاده شدن زمينهاي زراعي از دست ميرود. انتظار ميرود اين گونه محصولات علاوه بر ايالات متحده در چين, استراليا و آمريكاي جنوبي هم طرفداراني پيدا كند.پي نوشت: در پي انتشار اين مقاله در گاردين, دو پاسخ به اين روزنامه ارسال شد كه چكيده آن به اين شرح است:"پني كمپ" سخنگوي حزب سبزها: شوري راه حلهاي ديگري نيز دارد كه خطر آنها بسيار كمتر از استفاده از مواد تغيير يافته ژنتيكي است, از جمله ايجاد زهكشي مناسب. در بلند مدت اروپا قصد دارد بازارهايي ايجاد كند كه نياز كشاورزان را به الگوهاي صنعتي (توليد محصول ارزان قيمت) كمتر كرده و بستر توسعه كشاورزي پايدار را ايجاد كند.دكتر "ريچارد لاوسون": ادعاي شركت فيوچراژن بي پايه است. اگر آبياري با آب شيرين منجر به شوري ميشود, آبياري با آب دريا اثر شديدتري خواهد داشت. اين پژوهشگران تنها به زمينه هاي تخصصي خود توجه دارند و اثرات پيچيده زيست محيطي را ناديده ميگيرند
منبع: گاردین

[Borna66]

توليد گياهان مين ياب
توليد گياهان مين ياب

توليد گياهي تراريخته كه با رشد در ميدانهاي مين رنگ آن تغيير ميكند, ميتواند از تلفات و جراحات بسياري جلوگيري كند.اين گياه كه رقم تراريخته گياه آرابيدوپسيس (Arabidopsis thaliana) است, به گاز دي اكسيد نيتروژن -كه از مين ها متصاعد ميشود- حساس است. برگهاي اين گياه سه تا پنج هفته بعد از رشد در مجاورت اين گاز از سبز به قرمز تغيير رنگ ميدهند. "كارستن مه ير" از دانشگاه كپنهاگ, كه مشاور علمي شركت "آره سا" (توليد كننده اين رقم) است, تشخيص اين تغيير را بسيار آسان ميداند. اما در عين حال گروه پژوهشي هنوز نميداند ميزان حساسيت اين گياه به دي اكسيد نيتروژن چقدر است, و به همين دليل معلوم نيست اين گياه در مجاورت چه مقدار گاز تغيير رنگ ميدهد.اما به هر حال گروه پژوهشي اميدوار است كه اين راهكار در مقياس بزرگ كارايي خود را نشان دهد. اگر چنين شود, عمليات مين زدايي سرعت چشمگيري خواهد يافت. مه ير توضيح ميدهد: "كار گذاشتن مين ها از جمع كردن آن بسيار آسان تر است." در حال حاضر هر شخص ميتواند در هر روز تنها دو متر مربع زمين را از مين پاكسازي كند."ريچارد ويرسترا" پژوهشگر گروه باغباني دانشگاه ويسكانسين كه روي آرابيدوپسيس تحقيق ميكند اين ايده را "فوق العاده" توصيف ميكند. وي توضيح ميدهد كه آرابيدوپسيس گياهي است با ريشه سطحي, و به اين ترتيب مواد منفجره در عمق كم شناسايي ميشوند. به گفته "گه ير بيوئرسويك" رئيس واحد برنامه پاكسازي مين امداد مردمي نروژ, اين عمقي است كه بيشتر مين ها در آن پيدا ميشود.پژوهشگران فرايند تغيير رنگ را با دستكاري ژنتيكي در سازوكاري ايجاد كردند كه در پاييز منجر به تغيير رنگ برگها ميشود. ژنهايي كه منجر به توليد اين رنگدانه ها (موسوم به آنتوسيانين) ميشوند بيشتر مدت سال را غير فعال هستند. گروه پژوهشي ژنهايي به گياه افزوده كه ژن توليد رنگدانه آنتوسيانين را در مجاورت گاز دي اكسيد نيتروژن فعال ميكند.شركت "آره سا" اكنون در حال تكميل دستگاه "تفنگ بذركار" است كه بتواند بذر اين گياه را به سرعت بالا و هزينه پايين در خاك بكارد. اين شركت همچنين در حال توليد گياهاني است كه نسبت به آلودگي فلزات سنگين (نظير كادميوم و نيكل) حساس است و وجود اين آلودگي را در خاك تشخيص ميدهد.گروه پژوهشي همچنين راهكارهايي طراحي كرده اند كه از انتشار اين گياه در طبيعت جلوگيري ميكند. آنها ژن مربوط به توليد نوعي هورمون رشد را از ريخته زرثي گياه حذف كرده اند, بنابراين گياه براي ادامه حيات خود به يك كود شيميايي اختصاصي نياز دارد.اما "بن آيليف" از گروه صلح سبز به كارامد بودن فناوري در پاكسازي مين خوشبين نيست. وي توضيح ميدهد: "روشهاي موثرتري براي پاكسازي ميدانهاي مين وجود دارد. مشكل اينجاست كه اراده سياسي براي حل اين مشكل وجود ندارد. راه حل نهايي اين مشكل اين است كه از ابتدا جلوي كارگذاري اين مين ها گرفته شود."
منبع: نيچر

[Borna66]

گياهان توليد كننده تار عنكبوت

با وارد كردن ژن تارعنكبوت به سيب زميني و توتون, اين گياهان قادر به توليد مقدار قابل توجهي تار عنكبوت در بافتهاي خود خواهند شد. اگر الياف توليدي از اين روش قابل ريسيدن باشد, ميتوان از آن براي توليد الياف پرقدرت و همچنين الياف قابل تجزيه و غيرسمي استفاده كرد."اودو كنراد" و همكاران از موسسه تحقيقات گياهان زراعي و ژنتيك گياهي, نسخه هاي مصنوعي از ژن مولد تارعنكبوت گونه Nephila clavipes را به چند گياه منتقل كرده و مشاهده كردند كه بيش از 2% كل پروتئين اين گياهان را تار عنكبوت تشكيل ميدهد.ژن مولد تارعنكبوت قبلا به باكتري ها منتقل شده است. اين باكتري ها در محيط غذايي مناسب قادر به توليد تارعنكبوت هستند, ولي لازمه اين عمل تغذيه آنان با گليسين و آلانين, دو اسيد آمينه گران قيمت است. با روشي مشابه, اين ژن به بز منتقل شد كه در نتيجه پروتئين مربوطه در شير آن يافت شد.محققين هزينه توليد تارعنكبوت از گياهان تغيير يافته ژنتيكي را 10 تا 50 درصد هزينه مشابه در مورد باكتري تخمين ميزنند, مضاف بر اين كه گياهان قادرند اسيد آمينه مورد نياز خود را از مواد خام ارزان قيمت تهيه كنند. عنكبوت و كرم ابريشم داراي غده هاي مولد پروتئين هاي ليفي هستند كه با ريسيدن آنها اليافي بدست مي آيد كه از فولاد محكمتر است. تنها تعداد محدودي از توليد مصنوعي از جمله "كولارKevlar" توليد شركت DuPont قابل رقابت با اين الياف هستند. الياف كولار در جليقه هاي ضد گلوله, وسايل ورزشي, قطعات هواپيما و ريسمانهاي مورد استفاده در سكوهاي نفتي بكار ميرود.ولي الياف كولار انعطاف پذيري بسيار كمتري نسبت به تارعنكبوت دارد. اين بدان معناست كه تارعنكبوت قبل از پاره شدن انرژي زيادي جذب ميكند: مزيتي كه عنكبوت به كمك آن موفق به شكار حشرات ميشود.مهندسان علاقه زيادي به استفاده از تارعنكبوت در صنعت دارند, ولي استخراج اين ماده از طبيعت گران تمام ميشود. بهمين علت پژوهشگران در جستجوي راهي براي توليد انبوه اين ماده به صورت مصنوعي هستند.از آنجا كه تارعنكبوت نوعي پروتئين است, ساخت آن توسط ژني در موجود زنده مولد آن كنترل ميشود. با وجود اينكه ساختمان شيميايي اين تركيب پروتئيني شناخته شده, پيچيدگي آن توليد مصنوعي آن را مشكل ميكند. روش بهتر استفاده از موجودات زنده براي توليد طبيعي اين ماده است.توليد الياف بادوام از پروتئين تارعنكبوت (كه در آب قابل انحلال است) كار مشكلي است و هيچكس تا كنون اين كار را بخوبي عنكبوتها انجام نميدهد. ولي محققين اميدوارند كه توليد انبوه اين ماده مشكلات مربوط به ريسيدن آنرا حل كند
منبع: Nature

[Borna66]

ژنتيك دانها گل فلورسنت توليد كردند
منبع: گاردين
اولين گل فلورسنت در جهان در يك نمايشگاه گل در ايتاليا به نمايش گذاشته شد. توليدكنندگان آن اميدوارند كه اين پديده بتواند ديدگاه مثبتي نسبت به موجودات تغيير يافته ژنتيكي ايجاد كند.گل استكاني (با نام علمي Lisianthus luminoso) مزبور حاوي ژني از توتياي اقيانوس آرام است كه در واكنش به نور فرابنفش, نور سبزرنگي توليد ميكند.اين گياه در موسسه آزمايشگاهي گل و گياه در "سن رمو" توليد شده و به نظر ميرسد يكي از جاذبه هاي نمايشگاه گل "پسكيا" باشد كه بازديد كنندگان زيادي از سراسر اروپا را به خود جلب ميكند."تيتو اسكيوا" يكي از توليد كنندگان اين گل به خبرگزاري "آنسا" گفت: "اميدواريم اين گل بتواند نشان دهد كه مهندسي ژنتيك يك فناوري سودمند براي بشر است و با تصوير خوفناكي كه از آن ساخته اند تفاوت دارد."وي افزود: "اين يك نكته روانشناسي است, استفاده از گل براي جلب توجه افراد آسان تر است."محققان ابتدا پروتئين فلورسنت را از توتيا به اسطوخودوس و توتون منتقل كردند, ولي رنگدانه هاي طبيعي آنها مانع بروز اين ژن شد.محققان اميدوارند ژن اين رنگدانه در نشان دادن ميزان سلامت گياه به كار رود, به طوري كه تغيير در ميزان نورزايي نمايشگر ميزان نياز گياه به نور و آب باشد

[Borna66]

نگاهی به مزایا و معایب محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیک .....



بشر در سیر تکامل خود از هفت هزار سال پیش تاکنون به پیشرفت های شگرفی دست یافته است. نظریه پردازان و دانشمندان بسیاری بر این نکته اتفاق نظر دارند که کشفیات و اختراعات زندگی بشر را از اساس متحول کرده است، از آن جمله می توان به اختراع و کشف چرخ، آتش، فلز، الکتریسیته و اتم اشاره کرد. اما در قرن بیستم دو اتفاق بزرگ رخ داد. یکی اختراع ترانزیستور بود که دنیای الکترونیک را به کل متحول کرد و دیگری که در علوم زیستی به وقوع پیوست و این حوزه را به شدت تحت تاثیر قرار داد. در اواسط قرن بیستم یعنی در دهه ۱۹۵۰ کشف ساختار مولکولی سلول های زیستی به نام دزاکسی نوکلوتیک اسید یا به اختصار DNA این حوزه را دچار تحولات شگرفی کرد که تاثیرات آن امروزه به صورت های گوناگون قابل لمس بوده و نتایجی از این اکتشاف در دنیای امروز بشر، به عنوان جزیی از اصول کلی زندگی او را تحت تاثیر خود قرار داده است.

از نتایجی که امروزه پس از کشف ساختار DNA به صورت کاربردی استفاده می شود، روش های مختلف تکنولوژیک برای تولید فرآورده های گوناگون با استفاده از موجودات زنده و در جهت به دست آوردن مواد گیاهی و غذایی بهتر و باکیفیت تر است. این حوزه از فناوری چنان دستخوش تغییرات شده است که در کمتر از ۵۰ سال بشر به حدی از توانایی رسیده است که در راستای دستیابی به نتایج بهتر و سودمندتر، ساختار مولکولی DNA را به دلخواه و به طور مصنوعی از گیاهی به گیاه دیگر یا از موجودی به موجود دیگر انتقال می دهد. به این فنون اصطلاحاً مهندسی ژنتیک گفته می شود.

امروزه از این فنون در بحث کشاورزی (که عمدتاً نیازهای غذایی بشر را دربر می گیرد) به طور گسترده در بسیاری از کشورها بهره برداری می شود. در بیوتکنولوژی غذایی، از روش های زیستی برای بهبود کمی، کیفی، تولید سالم تر، بهتر و اقتصادی تر محصولات غذایی کمک می گیرند. اصول روش کار به این صورت است که یک ژن مطلوب را به داخل ژنوم یک گیاه وارد کرده و بعد حضور این ژن در ساختمان ژنتیکی آن گیاه و همچنین انتقال آن به نسل بعدی را بررسی می کنند. گیاهی که به این ترتیب به دست می آید، مهندسی شده یا اصلاح شده ژنتیکی GM(Genetically Modified) نامیده می شود. این روش ها به روش های اصلاحی گیاهی کمک می کند تا افزایش تولید محصولات غذایی با میزان بهره وری بیشتر آب و فرسایش کمتر خاک محقق شود. این فنون به طور مستقیم و غیرمستقیم از تخریب محیط زیست می کاهند. با توجه به روند روبه رشد افزایش جمعیت (که از سال ۱۹۶۰ تا سال ۲۰۰۰ دو برابر شده است)، به نظر می رسد با روش های اصلاحی مرسوم دیگر نمی توان پاسخگوی نیازهای غذای جمعیت جهان در سال ۲۰۵۰ بود. همچنان که در حال حاضر در دنیا ۸۰۰ میلیون گرسنه وجود دارد و باید برای این اوضاع فکر اساسی کرد. با توجه به نتایج مطلوب دهه گذشته که از روش های بیوتکنولوژی استفاده شده است، به نظر می رسد بهترین راه برای تامین غذای بشر در آینده بیوتکنولوژی باشد.

در سال ۱۹۹۴ شرکت مونسانتو در ایالات متحده امریکا، اولین محصول کشاورزی اصلاح شده ژنتیکی را تجاری و به جهان عرضه کرد. این پیشرفت در علم بیوتکنولوژی و اصلاح نباتات نویدبخش طلوع عصر جدیدی بود که قادر است گرسنگی را در جهان کاهش دهد و به محیط زیست کمک کند و به آن کمتر آسیب برساند. در عرض کمتر از ۱۲ سال میزان تولید و کشت این محصولات به حدی رشد داشته است که سطح جهانی کشت آن در سال ۲۰۰۶ به ۵۷۷ میلیون هکتار رسیده و افزایش ۶۰ برابری نسبت به سال ۱۹۹۶ را داشته است. میزان استفاده از این فناوری در امریکا (که بزرگترین تولیدکننده محصولات اصلاح شده ژنتیکی است) در مورد پنبه و سویا به بیش از ۸۰ درصد رسید و کم کم به حد اشباع نزدیک می شود.

از محصولاتی که امروزه به صورت مهندسی شده تولید و استفاده می شود، می توان به پنبه، ذرت، سویا، کلزا، برنج، گوجه فرنگی و اخیراً به یونجه اصلاح شده ژنتیکی اشاره کرد. تمامی محصولات بالا با اهداف متفاوتی دچار تغییر در سیستم ذخیره مولکول DNA می شوند و به آنها ژن های جدید و خارجی وارد و اضافه می شود. از اهداف اصلاح ژنتیک کردن گیاهان می توان به مقاوم ساختن این گیاهان به علف کش ها اشاره کرد که از بدو تجاری سازی محصولات اصلاح شده ژنتیکی در سال ۱۹۹۶ تا به امروز به طور مستمر صفت غالب در بین محصولات اصلاح شده ژنتیکی بوده است. اما موارد دیگری مثل مقاومت به آفت ها، مقاومت به تنش های محیطی از قبیل سرما، گرما، تحمل به خشکی و شوری و مقاومت به بیماری های گیاهی از دیگر اهداف اصلاح ژنتیکی گیاهان است.
در مورد مقاوم کردن گیاهان به آفت ها و حشرات و بیماری ها، هدف اصلی این است که از سموم شیمیایی کمتر استفاده شود. اما در چند سال اخیر به غیر از موارد بالا نکات جدیدی مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال تولید مواد با ارزش غذایی بالا و کیفیت پروتئین یا دارا بودن برخی از ویتامین ها از اهداف جدید تولید گیاهان اصلاح شده ژنتیکی است. اخیراً ژنی به برنج منتقل شده که منبع تامین کننده ویتامین A است، یا انتقال ژن پروتئین فریتین (Feritin) به دانه این گیاه موجب شده است که آهن قابل استفاده آن افزایش یابد. مثال دیگر تولید یک رقم از شاهی است که سرشار از امگا-۳ و امگا-۶ است. حتی در موارد درمانی نیز از این محصولات می توان بهره گرفت. اخیراً مطرح شده است که محققان موفق به دستیابی تولید واکسن هپاتیت B در ذرت و موز شده اند.
با وجود چنین جهشهایی در تولید محصولات غذایی و سرعت پیشرفت بسیار زیاد آن، دور از انتظار نیست که سطح تولید محصولات غذایی طی دو دهه آینده به همان حدی برسد که در ابتدای قرن بیستم از آن به عنوان یک رویا تعبیر می کردند. این پیشرفت ها در سایه وجود علم بیوتکنولوژی است که به مدد انسان آمده تا مشکلاتی را که در برخی موارد به بن بست رسیده حل کند.از زمانی که در سال ۱۹۹۴ موضوع ورود محصولات غذایی مهندسی شده به بازار مصرف مطرح شد، مجموعه یی از مسائل جنجال برانگیز را توسط منتقدان این محصولات به همراه داشت، از جمله وجود مسائل ایمنی در این محصولات. همین جنجال ها باعث شده تا کمی از سرعت و گسترش این محصولات در دنیا جلوگیری شود و به جایی برسد که امروز با داشتن این چنین توانمندی هایی در تولید موادغذایی، هنوز وجود ۸۰۰ میلیون گرسنه در قاره آفریقا و کره زمین بیداد کند. اما دلایل وجود این بحث ها و جنجال ها چیست؟منتقدان استفاده از این روش ها در تولید محصولات غذایی، نکات و مسائل متفاوتی را مطرح می کنند که اغلب درباره ایمنی استفاده از این محصولات است. یکی از مواردی که بسیاری بر آن تکیه می کنند این است که با مقاومت به علف کش ها در گیاهان اصلاح شده ژنتیکی مقاوم همانند کلزا و سویا، علف های هرز مقاوم قدرت ظهور بیشتری پیدا می کنند و میزان مصرف مواد شیمیایی بیشتر می شود. اما اگر بخواهیم در مورد مسائل ایمنی محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی (GM Food) صحبت کنیم، ابتدا باید حوزه ایمنی آنها را دسته بندی کنیم. مسائل ایمنی محصولات اصلاح شده ژنتیکی کلاً به دو دسته تقسیم بندی می شود؛

۱) ارتباط غیرمستقیم با انسان و مرتبط با محیط زیست

۲) ارتباط مستقیم با انسان و نتایج مصرف آن در انسان

در مورد دسته اول، منتقدان مسائل متعددی را مطرح می کنند. به عنوان مثال آنها اظهارنظر می کنند که احتمال فرار ژن های مقاوم به علف کش ها به علف های هرز خویشاوندان گیاهان اصلاح شده ژنتیکی زیاد است، به گونه یی که با مصرف این گیاهان و کشت و زرع آنها امکان انتقال ژن های مقاوم از طریق گرده افشانی به علف های هرز خویشاوند بسیار زیاد است و موجب می شود علف های هرز به علف کش ها مقاوم شوندکه خود بالا رفتن میزان مصرف مواد شیمیایی را در پی خواهد داشت. در این مورد محققان بیوتکنولوژی راهکارهای مناسبی را ارائه دادند که از آن جمله؛

الف) استفاده از ژن های خاموش کننده، بدین صورت که اثرات این ژن ها در نسل های بعدی، احتمال تشکیل تلاقی ها را از بین خواهد برد و دیگر ژنی منتقل نخواهد شد.
ب) انتقال ژن ها به کلروپلاست (قسمت سبز گیاه) که خود دارای مولکولDNA است و کلروپلاست در گرده گیاهان وجود ندارد که از روش های مطمئن است.

ج) کشت و زرع در مناطقی که گونه های وحشی در آن مناطق حضور ندارد.

با توجه به نکات مطرح شده، دیده می شود که باز هم این مسائل از طریق بیوتکنولوژی قابل حل است. مورد دیگری که درباره محیط زیست مطرح می کنند این است که در محصولاتی که از آنها از باکتری باسیلیوس تورینجنسیس (Bt) برای مبارزه با آفات استفاده می شود، احتمال از بین رفتن حشرات غیرهدف و امکان انقراض گونه هایی از حشرات وجود دارد. اما در پاسخ این مساله نیز نکات ظریفی وجود دارد، از جمله اینکه باکتری Bt در سیستم گوارشی حشراتی فعال می شود که محیط آن قلیایی باشد و در این مورد اغلب حشراتی که به صورت آفت هستند، دارای معده های قلیایی هستند و دیگر حشرات معمولاً دارای سیستم گوارش از نوع اسیدی هستند که این باکتری در این نوع از محیط ها غیرفعال است و حتی در انسان نیز به دلیل وجود محیط اسیدی معده، این باکتری بی تاثیر است. نکته دیگر اینکه با استفاده از ژن این باکتری، میزان مصرف آفت کش ها بسیاربسیار اندک می شود که خود در مقام مقایسه، از بین بردن حشرات غیرهدف را کمتر می کند و اگر قرار باشد با زمانی که از آفت کش ها استفاده می شود، مقایسه کنیم درمی یابیم استفاده از آفت کش ها هم اثر از بین بردن حشرات غیرهدف را دارد و هم اینکه به طور غیرمستقیم در برهم زدن تعادل های شیمیایی آب و مسموم کردن منابع خاکی و آبی بسیار تاثیرگذار بوده و حتی سلامتی گونه های مختلف جانوری و انسانی نیز توسط آفت کش ها به خطر می افتد.اما درباره اثرات مستقیم در انسان نیز مواردی از طرف منتقدان مطرح می شود که از جمله می توان به نکات زیر اشاره کرد؛

الف) منتقدان عنوان می کنند وجود اثرات آلرژی زای برخی مواد و توکسین ها به دلیل انتقال برخی ژن ها در مواد غذایی، در انسان حساسیت هایی را موجب خواهد شد.

در این مورد پاسخ مناسبی از طرف بیوتکنولوژیست ها وجود دارد. آنها ابراز می کنند که زمانی یک گیاه اصلاح ژنتیکی می شود که در ابتدای مسیر و قبل از معرفی و تجاری سازی محصول از آزمایش های بالینی باید عبور کرده و تاییدیه های موردنظر را بگیرد. این آزمایش ها به حدی سختگیرانه است که حتی از استانداردهای آزمایش های بالینی که برای معرفی داروهای انسانی در نظر گرفته شده نیز دشوارتر است. به عنوان مثال سال گذشته نخود اصلاح شده ژنتیکی مقاوم به آفت در استرالیا، پس از گذراندن یک پروژه ۱۰ ساله تولید شد. اما در آزمایش های بالینی به دلیل بروز حساسیت در سیستم تنفس ریه موش ها به مرحله معرفی و تجاری سازی نرسیده و متوقف شد. نکته یی که در این مورد وجود داشت به این صورت بود که ژن موردنظر هیچ گونه حساسیتی به تنهایی در موش ها نداشت، اما بعد از انتقال به نخود در تداخل با ژن های نخود تولید پروتئینی کرد که آن ماده موجب حساسیت می شد. پس وجود این آزمایش ها به صورت گسترده از بروز چنین احتمالاتی جلوگیری خواهد کرد.
ب) منتقدان می گویند با انتقال ژن های مقاوم به باکتری ها در گیاهان برای جلوگیری از ابتلای آنها به بیماری ها این ژن ها پس از مصرف به انسان منتقل شده و لذا مقاومت به آنتی بیوتیک ها را موجب شده و سلامتی مردم را به خطر خواهد انداخت. اما باید در این مورد نیز پاسخ داد که پس از گذشت بیش از یک دهه هنوز چنین مواردی دیده نشده و دلیل آن هم وجود همان آزمایش های بالینی قبل از معرفی است. درباره مسائل مطرح شده فوق این چنین باید اظهار داشت که نتایج به دست آمده در مورد هر محصول غذایی اصلاح شده ژنتیکی و موفقیت آن به دلیل وجود سیستم های نظارتی دقیق روی تولید و عرضه این محصولات بوده است که در هر کشور سازمان های خاصی مسوول انجام این موارد هستند. به عنوان مثال در ایالات متحده امریکا که از بزرگ ترین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان این محصولات غذایی در دنیا هستند، نظارت های سختگیرانه و دقیق اداره کل غذا و داروی ایالات متحده امریکا (FDA) و سازمان کشاورزی آن (USDA) از بروز مشکلاتی که در بالا اشاره شد، جلوگیری کرده است.انجام آزمایش های دقیق و نظارت های مستمر در حفظ و سلامتی انسان ها و همچنین اطمینان دادن به مصرف کنندگان این نوع محصولات موجب شده است که در درجه اول سلامتی مردم به خطر نیفتد و در درجه دوم این صنعت رونق پذیرد و از انحرافات آن جلوگیری شود.حتی در اغلب کشورها، برای اطمینان خاطر مصرف کنندگان تولید و عرضه کنندگان این محصولات موظف به زدن برچسب GM شده اند که حاکی از اصلاح ژنتیکی بودن این محصولات است.با توجه به موارد مطرح شده می توان این چنین اظهار داشت که کشورهای بزرگ تولیدکننده دنیا با ایجاد سیستم های نظارتی دقیق و پژوهشی روی این محصولات توانسته اند ایمن بودن این محصولات را برای مصرف کنندگان تضمین کنند.
در ایران نیز به دلیل فعالیت های محققان طی سال های گذشته این تکنولوژی تولید و معرفی شده است. گونه یی از برنج Bt معرفی شده که با معرفی این محصول، ایران نیز به جرگه تولیدکنندگان محصولات غذایی بیوتکنولوژی پیوسته است. در ایران سیستم های نظارتی مشخصی برای نظارت روی محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی وجود ندارد. به عنوان مثال هنوز متولی ایمنی زیستی در کشور مشخص نیست و اگر چنین سازمان هایی با تخصص کافی توسط محققان این حوزه و زیر نظر صاحب نظران بیوتکنولوژی ایجاد یا تعریف نشوند، تبعات جبران ناپذیری را در آینده خواهد داشت.

در خاتمه می توان چنین اظهار داشت که حتی وجود یک اثر منفی در این حوزه نباید آن را زیر سوال ببرد، چون ماهیت وجود در این حوزه به ایجاد محصولات غذایی بهتر، باکیفیت تر و تولید بیشتر کمک می کند و باعث در امان ماندن محیط زیست از آسیب هایی می شود که همه روزه توسط برداشت های بی رویه انسان صورت می پذیرد.اخیراً شواهدی پیدا شده که احتمال وجود داشتن آب را در مریخ تقویت می کند و اگر این مساله اثبات شود، تنها علم و تکنیکی که می تواند حیات را در مریخ احیا کند، بیوتکنولوژی خواهد بود.

لذا با نگرش به آینده باید تلاش کرد که در این زمینه از کشورهای دیگر عقب نمانیم و این محقق نمی شود مگر با برنامه ریزی و ایجاد مراکز و سازمان های تحقیقاتی (چه در زمینه دستیابی به این تکنولوژی و چه در زمینه مسائل ایمنی مربوط به این حوزه) که با وجود پتانسیل های موجود در ایران می توان در این راستا حرکت کرد و دورنمای کلی این حوزه را روشن دید و به آن اعتماد داشت.