آموزش و سازگاری اجتماعی تیزهوشان


همانطوری كه اجتماع تمایل به آموزش ویژه برای كودكان عقب مانده رانشان می دهد، برای كودكان تیزهوش كه احتیاج به آموزش ویژه دارند زیاد علاقه ای نشان نداده اند.
بسیار مشكل و یا غیرممكن خواهد بود كه بتوان مطابق احتیاج اینگونه كودكان آموزش خاصی را ترتیب داده و حتی بودجه ای برای آموزش مخصوص این نوع كودكان در نظر گرفت.
اگر چه هنوز برای تعیین و تهیه برنامه های درسی تیزهوشان صحبت و مجادله زیاد است و این بحث و اختلاف بیشتر آن موقعی به چشم میخورد كه تیزهوشان از گروه درس خوان یاهنر دوست باشند. نبودن تحقیقاتی كه از آموزش ویژه این افراد حمایت می كند اختلاف نظر را بیشتر می كند.
اختلافات فرهنگی، محدودیتهای اجتماعی و اقتصادی و زندگی در محیط بسته و دوردست و خالی از انگیزه ها ، سه عامل مهم گروهی از تیزهوشان است كه در پیشرفت آنان اشكال تولید می كند و مسلم است از بین بردن اشكالات فوق باعث پیشرفت سریع آنان خواهد شد.

آموزش این كودكان دارای سه خصیصه زیر است:
همانطوری كه اجتماع تمایل به آموزش ویژه برای كودكان عقب مانده رانشان می دهد، برای كودكان تیزهوش كه احتیاج به آموزش ویژه دارند زیاد علاقه ای نشان نداده اند.
بسیار مشكل و یا غیرممكن خواهد بود كه بتوان مطابق احتیاج اینگونه كودكان آموزش خاصی را ترتیب داده و حتی بودجه ای برای آموزش مخصوص این نوع كودكان در نظر گرفت.
اگر چه هنوز برای تعیین و تهیه برنامه های درسی تیزهوشان صحبت و مجادله زیاد است و این بحث و اختلاف بیشتر آن موقعی به چشم میخورد كه تیزهوشان از گروه درس خوان یاهنر دوست باشند. نبودن تحقیقاتی كه از آموزش ویژه این افراد حمایت می كند اختلاف نظر را بیشتر می كند.
اختلافات فرهنگی، محدودیتهای اجتماعی و اقتصادی و زندگی در محیط بسته و دوردست و خالی از انگیزه ها ، سه عامل مهم گروهی از تیزهوشان است كه در پیشرفت آنان اشكال تولید می كند و مسلم است از بین بردن اشكالات فوق باعث پیشرفت سریع آنان خواهد شد.

آموزش این كودكان دارای سه خصیصه زیر است:
۱- طرح برنامه تحصیلی مطابق با پیشرفت و درك عالی كودك.
۲- برنامه آموزشی شامل بر روشهای یادگیری به خصوص شامل برنامه تحصیلی در موارد به خصوص كه لازمه اینگونه شاگردان است.
۳- برقراری و تهیه تسهیلات مناسب برای تعدادی از اینگونه شاگردانجهت آموزشهای لازم.

خصوصیات فوق كه در سال ۱۹۸۵ توسط فوكس و واشنگتون با پافشاری پیشنهاد شده است كه باعث برنامه ریزی برای این نوع كودكان به دو طریق زیر شده است:

۱- روش گسترش برنامه های كلاسیك و گزاردن دروس و مواد اضافی بدون اینكه شاگرد را به كلاسهای بالاتری ببرند.

۲- روش تسریع و جابجا كردن شاگرد به كلاسهای بالاتر .

در روش گسترش برنامه های كلاسیك هفت نوع آموزش پیشنهاد شده است:

الف) برقراری برنامه های مختلف درسی درهمان كلاس توسط خود آموزگار درحد توانایی و یادگیری كودك.
ب) برنامه تدریس توسط آموزگار و برنامه های مختلف و اضافی در همان كلاس توسط آموزگاران و مشاورین عالی آموزش.
ج) اطاق مطالعه با برنامه كه در این صورت شاگرد تیزهوش در ساعات معین كلاس را ترك و جهت آموزش خاص توسط آموزگار مخصوص به كلاس دیگری می رود.
د) برنامه قابل اعتماد و مجرب آموزش منطقه ای كه شاگرد تیزهوش با عده ای از سایر شاگردان كه توسط منطقه آموزشی انتخاب شده اند اوقات اضافی را در مدت معینی به تحصیل مواردی كه مورد علاقه اوست می پردازد.
گذاردن ترمهای تابستانی بسیار مفید است.
ه‍ ( گذاردن برنامه های تحصیلی و مطالعه آزاد و مستقل و نظارت توسط افراد ذیصلاح و متخصص و كارشناس آموزشی.
و) كلاس مخصوص همراه با شاگردان دیگر برای آموزش بیشتر توسط آموزگاران تعلیم دیده.
ز) مدارس مخصوص - تحصیل در مدارس مخصوص جهت آموزش اضافی طبق برنامه هایی كه قبلاً تهیه و تأیید شده است.
به طرق هفت گانه فوق اخیراً آموزش وارتباط از راه دور را می توان اضافه كرد كه عبارتند از :
آموزش با تلویزیون، كنفرانسهای تلفنی، میكروكمپیوتر كه در مناطق آموزش و پرورش مربوطه تهیه و تنظیم شده است.

روشهای تسریع :

روش تسریـع و فرستادن این شاگردان به كلاس بالاتر روش قابل قبـول همـگان نیست.
بعضی مشكلات جسمانی و عاطفی را كه ممكن است باكودكان بزرگتر رخ دهد ناچیز شمرده و توصیه می كنند با مطالعاتی كه دارند از این روش نتایج مثبت گرفته و با اشكالات چندانی مواجه نشده اند بخصوص اگر كودك دارای هوشبهر خیلی بالا باشد توصیه شده است مطالعات دروس اضافی، كلاسهای بالاتر و حتی گذراندن كلاسهای تقویتی تابستانی ارتباط با شاگردان بزرگتر كم كم باعث عادت كودك به مسائل دشوارتر می شود.
تشویق به استفاده از كتابخانه مخصوص و مفید غیردرسی، گزارش و بازدیدهای علمی، نشان دادن فیلمهای تلویزیونی آموزنده و با محتوا به پرورش فعالیتهای ذهنی این كودكان كمك شایانی می كند.
آموزگاران این قبیل كودكان بایستی مسئله را درك كنند و قبول داشته باشند ، انعطاف پذیری و حمایت خاص از كودك بنمایند.
آموزگار باید هوشبهر و قوای ذهنی عالی و از نظر فرهنگی بالا و علاقه به مجلات و مقالات داشته و با اصول و موازین خاص آموزش صعی كند مشكلات كودك را برطرف و قدرت خلاقیت كودك را تقویت و به او احترام بگذارد و فعالیت ها و كیفیات ذهنی كودك را تحریك كند.
آموزگار باید قدرت خلاقیت و ایجاد برنامه های خاص را داشته و درك كند كه كودك چگونه پیشرفت می كند و چگونه نیاز برای پیشرفت دارد و در صورت تشخیص اقدامات تحصیلی پیش درس برای آنها ترتیب داده و مشوق پیشرفت آنها باشد.
بهتر است اینگونه كودكان را قبل از شروع دوران مدرسه تشخیص داد و با برقرار كردن برنامه های مخصوص یادگیری، تفریحی، علمی و بازیهای مخصوص نیروهای خلاقه آنها را تقویت كرده و كودك را علاقه مند به تحصیل و یادگیری بیشتر كرد.
توجه شود این كودكان از نظر كیفیت یادگیری با دیگران فرقی ندارند ولی از نظر كمیت فرق دارند و یادگیری مانند سایر كودكان است ولی خیلی سریع انجام می شود.
به طور مثال كودك چهارساله قادر می شود ضرب و تقسیم انجام دهد نقشه جغرافی بكشد و نقاشی های خوب و ارزنده ارائه دهد.
این كودكان احتیاج به تقویت اعتماد به نفس، خودشناسی، استقلال فكری، ‌عملی و سازنده دارند.
پیدا كردن دوست، اظهار نظر در كارها و حل مسائل و مشكلات تحصیلی، اجتماعی و محیطی و داشتن آموزگاران با تجربه كه پاسخگوی تمام نیازهای آنها باشند لازم و ضروری است تا بتواند مدارج عالی را یكی پس از دیگری طی كند.

سازگاری کودکان تیزهوش

تیزهوشان اكثراً رابطه ای خوب و مثبت با افراد پیرامون خود برقرار می كنند.
این گونه دانش آموزان بیشتر به عنوان رهبران كلاس و مدرسه انتخاب می شوند و در فعالیتهای خارج از كلاس مانند شركت در رویدادهای فرهنگی، ورزشهای گوناگون، امور فوق برنامه و كارهای ابتكاری بیشتر از همكلاسان خود فعالیت می كنند.
تیزهوشان نسبت به مسائل اخلاقی و اجتماعی حساس هستند و مشكلاتی از قبیل فقر و رنج دیگران، بی عدالتی و رفتار غیرانسانی آنان را به شدت ناراحت و متأثر می كند.
در مورد سازگاری كودكان تیزهوش یا كودكان كه هوشبهر بالایی دارند پرسشهای متعددی مطرح شده است كه آیا دارای محبوبیت هستند؟ و یا علاقه دارند با چه كسانی دوست شوند؟
باید گفت كه كودكان تیزهوش از موقعیت اجتماعی بالایی برخوردارند.
گروه بزرگی از پژوهشگران نتایجی مشابه حاكی از رابطه مثبت بین نمره های هوشبهر و محبوبیت ارائه داده اند. ( گالاگر )
حقایق متفرقه دیگر در مورد موقعیت اجتماعی كودكان دارای هوشبهر بالا را میتوان به طور خلاصه اینگونه ارائه داد:
۱- به نظر می رسد موقعیت اجتماعی كودكان تیزهوش در سطح دبیرستان به طور نسبی كاهش پیدا كند.
۲- كودكان تیزهوش قادرند موقعیت اجتماعی خود و دیگران را بهتر از حد متوسط تشخیص دهند.
۳- هنگامی كه در هر روز برای مدتی آنها را از كلاس بیرون می فرستند تمایل به درست شدن با یكدیگر نشان می دهند.
۴- هنگامی كه كودكان تیزهوش به منظور فعالیت ویژه ای به خارج از كلاس منتقل می شوند مقداری از پذیرش اجتماعی را از دست می دهند.
۵- جهش تحصیلی ( خواندن دو كلاس در یك سال ) در دوره ابتدایی در سازگاری اجتماعی آنها تأثیر جدی ندارد.
۶- به نظر می رسد كودكان تیزهوش از نظر كودك معمولی نقش من آرمانی را ایفا می كنند و یا وجود آن كه كودك معمولی بین خود و كودك تیزهوش تفاوتهایی را می بیند، او را انتخاب می كند.