‌● شرایط ورزش در مبتلایان به بیماری قند
برخی افراد مبتلا به دیابت می خواهند ورزش کنند اما بیشتر از افزایش قند خون، نگران افت قندشان هستند. اما رعایت نکاتی، می تواند به این گروه از بیماران کمک کند.
به طور کلی کاهش قند ناشی از ورزش بیشتر مواقع در افرادی اتفاق می افتد که از انسولین استفاده می کنند. البته این مساله با احتمال کمتر به دنبال مصرف قرص های پایین آورنده قند خون نیز ایجاد می شود.
● بایدها و نبایدهای شیرین
▪ خوردن غذاهای حاوی کربوهیدرات:
این مساله هنگامی کاربرد دارد که انجام ورزش بدون برنامه ریزی قبلی صورت می گیرد. در این مواقع شما باید براساس شدت و مدت ورزش و نیز مقدار قند خون قبل از شروع آن، قبل، در حین و بعد از اتمام ورزش مقداری غذای حاوی کربوهیدرات مصرف کنید. مناسب ترین غذا جهت مصرف هنگام ورزش، آب میوه یا شربت است.
▪ کاهش مقدار انسولین:
در افراد غیر دیابتی در هنگام ورزش ترشح انسولین از لوزالمعده کاهش می یابد تا با افزایش آزادسازی ذخایر قندی در کبد، از پایین افتادن قند خون جلوگیری شود.
▪ به عنوان یک قاعده کلی شما نیز باید در مواقعی که قصد انجام فعالیت ورزشی با شدت متوسط یا سنگین را دارید از قبل مقدار انسولین خود را براساس زمان انجام ورزش خود کم کنید. حتی گاهی اوقات لازماست تا مقدار انسولینی که بعد از اتمام ورزش تزریق می گردد نیز کم شود.
▪ همراه داشتن مواد قندی:
به طور کلی شما باید همیشه در طول ورزش مقداری مواد قندی (ترجیحاً قند) به همراه خود (برای مثال در جیب شلوار ورزشی یا داخل کیف کمری) داشته باشید تا در صورت بروز هرگونه علایم کاهش قند خون بتوانید به سرعت به درمان آن بپردازید.
▪ در دسترس بودن غذای کافی:
گاهی اوقات به خصوص در ورزش های سنگین و یا طولانی مدت لازم است تا شما در حین ورزش مقداری غذای حاوی کربوهیدرات (برای مثال آب میوه یا ساندویچ) مصرف کنید. بنابراین در دسترس بودن این مواد در طول فعالیت از اهمیت زیادی برخوردار است.
▪ تغییر مکان تزریق انسولین:
از آنجایی که فعالیت زیاد ناحیه تزریق (برای مثال پا در دو میدانی) باعث افزایش جذب انسولین و خطر بروز افت قندخون خواهد شد، بهترین مکان برای تزریق انسولین هنگام ورزش ناحیه شکم است.
▪ آزمایش قند خون قبل و بعد از انجام ورزش:
اهمیت آزمایش قند خون قبل از شروع ورزش در نکته قبلی گفته شد. در همین راستا اندازه گیری قند خون بعد از اتمام ورزش و مقایسه نتیجه آن با آزمایش قبل از شروع ورزش به شما کمک می کند تا از تاثیری که ورزش های گوناگون روی قند خون شما می گذارد آگاه شوید و در آینده بهتر بتوانید به تنظیم برنامه غذایی خود براساس نوع فعالیت ورزشی بپردازید.
این نکته را به خاطر داشته باشید که: «تجربه همیشه بهترین معلم است.»
● کارت شناسایی فراموش نشود
اطلاع داشتن دوستان همراه و یا مربی ورزشی از علایم و درمان کاهش قند خون در مواقعی که شما دچار حملات شدید کاهش قندخون و بی هوشی می شوید، از اهمیت زیادی برخوردار است.
کاهش قندخون در طول ورزش به طور معمول در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ که انسولین مصرف نمی کنند، اتفاق نمی افتد. بنابراین در این افراد به خصوص آنهایی که فقط رژیم غذایی استفاده می کنند، لزومی به خوردن کربوهیدرات اضافی قبل از ورزش نیست.
در دیابت نوع ۲ که انجام ورزش در اوایل غروب می تواند قند خون ناشتا را پایین بیاورد، بالا بودن قند خون بعد از غذا را می توان با انجام یک پیاده روی کوتاه بعد از غذا برطرف کرد. قندخون بالای قبل از غذا را نیز می توان با انجام فعالیت ورزشی مدتی قبل از صرف غذا کنترل نمود.
● ورزش کنید به ۶ شرط
۱) همیشه قبل و در طول فعالیت ورزشی مایعات فراوانی بنوشید (هر نیم ساعت یک لیوان). بهترین نوشابه برای مصرف آب است. البته اگر شما انسولین مصرف می کنید و شدت یا مدت فعالیت تان زیاد می باشد، بهتر است از نوشابه های شیرین مثل آب میوه استفاده کنید.
۲) لباس شما هنگام ورزش باید متناسب با دمای محیط باشد، پوشید لباس زیاد در هوای گرم با ایجاد تعرق زیاد بدن شما را در معرض کم آبی قرار می دهد.
۳) به خاطر داشته باشید که تعریق زیاد موجب کاهش چربی بدن نمی شود بلکه فقط آب بدن شما را کم می کند. همچنین هیچ گاه در هوای خیلی گرم یا خیلی سرد ورزش نکنید.
۴) همیشه هنگام ورزش مواظب پاهای خود باشید. کفش های شما باید متناسب با فعالیت ورزشی شما باشد. برای مثال در هنگام دویدن و پیاده روی های طولانی باید از کتانی سبک استفاده کنید. استفاده از کفی های پلاستیکی مخصوص نیز از تاول زدن پاهایتان جلوگیری می کند. همیشه قبل و بعد از ورزش پاهای خود را معاینه کنید و در صورت وجود تاول یا قرمزی حتماً پزشک خود را مطلع سازید.
۵) به طور کلی قند خون مناسب برای ورزش بین mg/dl۲۵۰-۸۰ است. اگر قند خون شما قبل از ورزش کمتر از mg/dl ۸۰ باشد، شما باید ابتدا آن را با خوردن غذاهای حاوی کربوهیدرات به مقادیر بالاتر برسانید و سپس ورزش کنید.
۶) اگر قبل از شروع ورزش قند خون شما بیشتر از mg/dl ۲۵۰ است، بدون انجام آزمایش کتون ادرار از انجام ورزش خودداری کنید. اگر نتیجه آزمایش منفی بود می توانید به ورزش بپردازید ولی اگر در ادرار شما کتون وجود داشت نباید ورزش کنید، چون ممکن است به علت افزایش هورمون های ضد انسولین در طول ورزش، قند خون بیشتر بالا برود و بدن شما به سمت عارضه خطرناک کتواسیدوز دیابتی پیشرفت کند. اگر قندخون شما بالاتر از mg/dl ۳۰۰ است به هیچ عنوان نباید ورزش کنید حتی اگر نتیجه آزمایش کتون ادرار منفی باشد.
مریم منصوری