شهرستان واحدی از تقسیمات كشوری است كه از به هم پیوستن چند بخش همجوار تشكیل می‌شود؛ طوریكه همۀ بخش‌ها از نظر عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، واحدی را بنام شهرستان تشكیل می‌دهند.
طبق قانون تقسیمات كشوری، شهرستان از لحاظ تراكم جمعیت به دو درجه تقسیم می‌شود:
1) تراكم زیاد با 120 هزار نفر؛
2) تراكم متوسط با 80 هزار نفر جمعیت.
البته در شرایط استثنایی و در نقاط مرزی با توجه به شرایط اقلیمی و اقتصادی و با تصویب هیأت وزیران با جمعیت حداقل 50 هزار نفر هم قابل تشكیل است.
فرماندار:
اداره هر شهرستان به‌عهدۀ یك نفر مأمور بلند پایۀ كشوری است كه فرماندار نام دارد. برعكس استاندار كه می‌توانست از افراد فاقد خدمات دولتی و فاقد سابقه خدمت باشد، طبق قانون، فرماندار از بین مستخدمین رسمی، از طرف وزیر كشور با جلب نظر استاندار منصوب می‌شود؛ البته در موارد لزوم می‌توان از افراد فاقد سابقه خدمات دولتی برای فرمانداری انتخاب كرد و علت این امر این است كه فرمانداری هم مقام سیاسی شهرستان محسوب می‌شود. فرماندار كه زیرنظر استاندار، انجام وظیفه می‌كند، مثل استاندار مقام سیاسی می‌باشد و مسئول حفظ سیاست عمومی دولت مرکزی است.
وظایف و اختیارات فرماندار:
فرماندار به‌علت مسئولیت خود در شهرستان دارای وظایف و اختیاراتی است كه مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
1) نمایندگی سیاسی دولت در شهرستان: فرماندار نمایندۀ اوّل دولت در شهرستان می‌باشد و به این عنوان برتمام ادارات كشوری محل مأموریت خود به‌جز دادگاه‌ها و امور نظامی نظارت عالیه دارد؛
2) ابلاغ قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای آن‌ها در شهرستان:
«وزارتخانه‌ها و ادارات دولت موظفند یك نسخه از دستورها و بخشنامه‌ها را كه در موضوعات كلی و اساسی به دوایر تابعه خود در شهرستان‌ها صادر می‌كنند، برای آگاهی استاندار بفرستند كه توسط او به فرماندار نیز ابلاغ شود» (مفاد ماده 12 قانون اختیارات استاندارن و فرمانداران)؛
3) رسیدگی به شكایات مردم: كه جنبۀ قضائی ندارد بلكه بیشتر دارای جنبه تفتیش و نظارت است که در صورت مشاهده تخلف به استاندار گزارش می‌دهد؛
4) حفظ نظم عمومی: برقراری امنیت و حفظ نظم عمومی شهرستان از وظایف فرماندار می‌باشد و نیروهای انتظامی كه تابع وزارت كشور هستند، مكلفند دستورات فرمانداری را اجرا نمایند؛
5) سركشی مرتب به امور قلمرو فرمانداری: فرماندار مكلف است حداقل سالی 2 مرتبه به قلمرو خود سركشی كرده و اگر اخلال در امور مشاهده كند آنرا رفع، و گزارش اقدامات خود را به استانداری و وزارت كشور ارائه نماید؛
6) نظارت بر شوراهای محلی و شهرداری‌ها: البته نظارت فرمانداری بر شوراها و شهرداری در حدود مقررات خواهد بود؛
7) وضع آئین‌نامه‌های انتظامی: طبق ماده 17 قانون تقسیمات كشوری، فرماندار می‌تواند در امور كشاورزی و اوضاع اجتماعی شهرستان و همچنین برای حفظ اموال عمومی و آثار ملی، آئین‌نامه‌های انتظامی وضع كند و ادارات شهرستان مكلفند در حدود قوانین وضع شده از آن تبعیت نمایند. البته نظامات فرمانداری نباید مخالف تصویب‌نامه‌ها و آئین‌نامه‌هایی كه از طرف هیأت وزیران وضع می‌شود، باشد؛
8) مراقبت از پیشرفت و بهبود اوضاع اجتماعی محل و تأمین رفاه عمومی؛
9) نظارت: فرماندار به عنوان نماینده حكومت مركزی در شهرستان بر ادارات كشوری شهرستان خود حق نظارت داشته و درصدد اصلاح و گزارش امور به مقامات بالا خواهد بود.
شورای اداری شهرستان:
طبق ماده 18 قانون تقسیمات كشوری، به‌منظور ایجاد هماهنگی و تشریك مساعی بین ادارات و پیشرفت امور در هر شهرستانی، شورایی بنام شورای اداری شهرستان به ریاست فرماندار تشكیل می‌شود. عضویت شورا انتخابی نیست و فرماندار و معاون او و رؤسای عالی‌مقام ادارات كشوری و لشكری شهرستان، اعضای اصلی و ثابت این شورا هستند؛ شورا هر ماه حداقل یك‌بار جلسه خواهد داشت.
وظایف و اختیارات شورای اداری شهرستان:
1) ایجاد وحدت عمل و تشریك مساعی در پیشرفت امور شهرستان؛
2) مطالعه و تهیه وسایل بهبود وضع فلاحت و بهداشت و فرهنگ شهرستان و تربیت بدنی و به طوری كلی، امور مربوط به عمران شهرستان؛
3) رسیدگی به اعتراضات اشخاص ذینفع و همچنین رسیدگی به تصمیمات شورای بخش؛
4) بررسی هر مطلبی كه رئیس شورا در حدود قوانین مطرح می‌كند؛
5) ایجاد وحدت عمل بین شوراهای بخش‌های شهرستان و هماهنگ‌كردن عملیات آن‌ها با یكدیگر.
البته تصمیمات این شورا در جهت شور و مشورت مساعدت فرمانداری بوده و برای فرمانداری لازم‌الاجرا نیست.
منابع:
1- طباطبائی مؤتمنی، منوچهر؛ حقوق اداری، تهران، سمت، 1381، چاپ هفتم، ص 93-89.
2- انصاری، ولی‌ا...؛ كلیات حقوق اداری، تهران، نشر میزان، 1374، چاپ اوّل، ص204.
3- موسی‌زاده، رضا؛ حقوق اداری، تهران، نشر میزان، 1381، چاپ سوم، ص 117.
فرمانداری
U
پاسخ با نقل قول
