موهاي زايد و پرموپي
توصيه هاي بهداشتي
موهاى زائد از جمله عوامل ناراحت كننده اى هستند كه در بعضى از زنان به دليل اختلالات هورمونى، بيمارى ها و يا عوارض دارويى ايجاد مى شود و به زيبايى پوست فرد لطمه مى زند و در واقع پوست بدن و صورت او را از شكل زنانه خارج مى نمايد. افراد براى حذف موهاى زائد به راهكارهاى مختلفى روى مى آورند، اما به دليل ترشح هورمون يا جريان داشتن بيمارى پس از مدت كوتاه دو يا سه روزه دوباره رشد موهاى زائد آغاز مى شود و از زير پوست بيرون مى آيند.
در گفت و گويى با خانم دكتر مريم اخيانى علل پرمويى و راه هاى پيشگيرى و مبارزه با آن را جويا شديم.
•خانم دكتر پرمويى چيست و به چه علتى به وجود مى آيد؟
افزايش رشد مو در خانم ها به فرم مردانه را پرمويى يا در اصطلاح علمى «هيرسوتيسم» مى گويند. رشد غيرطبيعى موهاى بدن كه خانم ها را دچار نگرانى و پوست آنها را نازيبا مى كند، پرمويى ناميده مى شود. گاهى در محل هايى از بدن خانم كه بايد موهاى كركى و نرم و كم رنگ وجود داشته باشد، موهاى ضخيم و تيره ديده مى شود. اين نواحى عبارتند از: صورت، پايين شكم، دست و پاها، وسط سينه، اطراف پستان ها، ناحيه كمر و بالاى پشت فرد كه در مردان اين قسمت ها پس از بلوغ پرمو (با موهاى زبر) ديده مى شود و به دليل سير طبيعى عارضه بلوغ براى آنان اشكال ايجاد نمى كند ولى همين نواحى اگر در زنان دچار زبرى يا تيرگى و ضخامت قطر مو شود، غيرطبيعى جلوه مى كند و موجبات نگرانى آنها را فراهم مى كند كه البته در اين گونه موارد با بررسى وضعيت داخلى و هورمونى بدن فرد مى شود علت پرمويى را پيدا و آن را درمان كرد.
•به طور كلى هر فرد در سر و اندام خود چه مقدار و چه تعداد مو بايد داشته باشد؟ و آيا تعداد مو در زنان و مردان متفاوت است؟
تمام فوليكول هاى مو در فرد بالغ حدود پنج ميليون عدد است كه يك ميليون آن در سر و گردن قرار دارد و بقيه فوليكول ها در كل اندام پخش شده اند و با بالا رفتن سن فرد دچار ريزش مى شوند و تعداد آنها كاهش مى يابد.
شما قطعاً افرادى را ديده ايد كه در جوانى بسيار پرمو بوده اند، ولى با پا گذاشتن به سنين ميانسالى و سالخوردگى دچار ريزش موى سر و بدن مى شوند. تراكم مو در پوست بدن در حدود بيست تا سى سالگى حدود ششصد و پانزده عدد در هر سانتى متر است. در حالى كه در سن ۹۰-۸۰ سالگى اين تعداد به چهارصد و سى و پنج عدد تقليل پيدا مى كند.
در مورد سئوال دوم هم بايد بگويم تعداد فوليكول هاى مو در زن و مرد يكسان است. ولى نوع، رنگ و ضخامت آن تفاوت دارد كه اگر فرد دچار بيمارى يا اختلالات هورمونى شود موهاى بدن وى به شكل طبيعى رشد نمى كنند و مثلاً به جاى اينكه كركى، نرم و روشن باشند، تيره و ضخيم مى شوند.
•چه عواملى موجب ايجاد پرمويى و هيرسوتيسم در زنان مى شود؟
فاكتورهايى كه روى رشد موهاى كركى خانم ها تاثير مى گذارند و ضخامت آنها را بيشتر مى كنند، هورمون ها هستند. خصوصاً هورمون مردانه «تستسترون» كه باعث افزايش رشد موهاى بدن مى شود و قطر و رنگ آن را تحت تاثير قرار مى دهد. برعكس آن هورمون زنانه «استروژن» باعث نازك تر و كمرنگ تر شدن موهاى بدن مى شود و رشد آن را آهسته تر و كندتر مى كند. البته ساير هورمون ها هم كم وبيش بر اين جريان اثر مى گذارند، مثل هورمون هاى تيروئيدى، هيپوفيزى، پروژسترون و... كه هر يك از آنها اختلالاتى در اندام زنانه به ويژه رشد موها به وجود مى آورند.
•از عوامل غيرهورمونى كه باعث ايجاد اين هورمون مى شوند، به چه نكاتى مى توان اشاره كرد؟
افزايش حرارت پوست در اثر التهاب و يا گرم بودن محيط كه باعث سريع تر شدن رشد موها مى شود. مثلاً در فصل تابستان موها سريع تر رشد مى كنند. علاوه بر آن برخى از بيمارى هاى سيستميك مثل انسفاليت، ضربه مغزى و يا مصرف بعضى از داروها كه به رشد موها كمك مى كنند نيز در اين زمينه قابل ذكرند. سيستم بدن خانم ها به گونه اى است كه علاوه بر هورمون هاى زنانه تعداد كمى هورمون مردانه هم مى سازد. در بدن برخى افراد سطح هورمون مردانه افزايش پيدا مى كند و غيرطبيعى عمل مى كند كه به آن موارد «هيرسوتيسم» مى گوييم.
•رنگ پوست در بروز پرمويى تاثير دارد؟
شيوع هيرسوتيسم در زنان سفيدپوست حدود پنج تا ده درصد كل آمار هيرسوتيسم ذكر شده است و به نظر مى رسد افراد با پوست روشن كمتر به اين بيمارى مبتلا مى شوند. در كشور ما آمار دقيقى از شيوع هيرسوتيسم در دست نيست ولى در يك بررسى كه در سال ۱۳۷۹ روى دانشجويان پزشكى انجام شد، در ۵/۲۲ درصد از دانشجويان دختر درجات مختلفى از هيرسوتيسم مشاهده شد كه به نظر مى رسد ميزان اين آمار بسيار بالا است. شايد در كشور ما پرمويى منشاء ژنتيكى داشته باشد و البته افزودن مواد هورمونى به تغذيه مرغ و ماهى هاى پرورشى هم قطعاً در ازدياد پرمويى نقش دارد كه اين مسئله بايد توسط محققان مورد بررسى قرار بگيرد.
•چرا در بدن بعضى از خانم ها هورمون مردانه به شكل غيرطبيعى ترشح مى شود؟
اين مشكل مى تواند منشاء تخمدانى يا منشاء غدد فوق كليوى يا حتى عامل محيطى داشته باشد. البته در برخى ديگر هم سطح هورمون هاى مردانه افزايش پيدا نمى كند، بلكه فعاليت آنزيم (آلفار لوكنازه) كه تستسترون را به فرم فعال تبديل مى كند، در پوست افزايش مى يابد. اين عدم توازن آنزيمى هم عامل پرمويى مى شود و بدون بالا بودن هورمون هاى مردانه هيرسوتيسم مشاهده مى شود. در كم كارى تيروئيد و چاقى هم ماده اى كه هورمون تستسترون را به خود جذب مى كند كاهش مى يابد و سطح تستسترون آزاد و فعال در خون بالا مى رود و باعث پرمويى مى شود.
•علل بروز پرمويى را دانستيم، اما اگر كسى به اين مشكل دچار شد چطور مى تواند آن را برطرف كند؟
البته به دليل تفاوت در نحوه ابتلا به اين مشكل ابتدا بايد علت را پيدا كنيم. به اين منظور فرد «هيرسوت» بايد به پزشك متخصص پوست، غدد يا زنان مراجعه كند و تحت معاينه و آزمايش هاى خون و سونوگرافى قرار گيرد تا مشخص شود كه او مشكل تخمدانى، فوق كليوى يا مشكل محيطى و فاميلى دارد و پس از آن مطابق با علت بيمارى داروهايى براى او تجويز خواهد شد.
•امكان دارد كه هيچ يك از عللى كه نام برديد، در فرد مشاهده نشود ولى او دچار پرمويى باشد؟
بله، در صورتى كه علت را پيدا نكنيم پرمويى او را «ايديوپاتيك» مى گوييم كه بر حسب شدت يا ضعف آن، داروهاى خاصى را تجويز مى كنيم.
•به طور كلى درمان هيرسوتيسم به چند روش انجام مى شود؟
دو روش دارويى و فيزيكى داريم. بحث دارويى كه كاملاً تخصصى است و به گفتن آن نيازى نيست، اما درمان فيزيكى شامل: استفاده از تيغ، كندن موها (اپيلاسيون) كم رنگ كردن (دكلره)، الكتروليز (سوزاندن ريشه موها) و ليزردرمانى است. ضمن اينكه به خانم ها توصيه مى كنيم وزن خود را متعادل نگه دارند. چون يكى از عوامل شايع پرمويى، چاقى است.
•استفاده از تيغ و يا كندن موها (اپيلاسيون) به افزايش و رشد موها يا ضخيم شدن قطر آنها كمك نمى كند؟
اگر فردى زمينه ابتلا به پرمويى را نداشته باشد به هيچ شكلى دچار هيرسوتيسم نمى شود. پس براى تميز كردن موهاى بدن و صورت فرد مى توان از اين راه ها كمك گرفت. در صورت عدم رضايت ممكن است شخص نياز به درمان داشته باشد كه بايد توسط پزشك متخصص غدد، پوست و يا زنان راه درستى به او نشان داده شود.
البته گاهى درمان دارويى به تنهايى اثر نمى كند و شخص بايد توامان از روش ليزر و الكتروليز هم استفاده كند.
•شما به عنوان متخصص پوست و زيبايى، كدام يك را به عنوان گزينه اول انتخاب مى كنيد؟
به افرادى كه با رشد طبيعى موهاى بدن مواجه هستند، تراشيدن موها يا كندن با موچين و بند انداختن يا دكلره (بور كردن مو) را توصيه مى كنم كه راحت و كم خرج تر است. استفاده از موم و كرم هاى موبر هم روش هاى مناسبى هستند كه براى بدن ضررى ندارند. ولى گاهى رشد موها به قدرى سريع مى شود كه با اين راه ها نمى توان ظاهر زنانه را حفظ كرد كه در اين صورت الكتروليز و ليزر (درمان فيزيكى) را پيشنهاد مى دهم.
•ليزر درمانى و الكتروليز چه عوارضى بر پوست به جا مى گذارند؟
در الكتروليز سوزن ريز را وارد ريشه مو مى كنند و آن را مى سوزانند. اين كار، دردناك و وقت گير است و اگر بهداشت رعايت نشود و فرد درمانگر از سوزن يك بار مصرف استفاده نكند، خطر عفونت، هپاتيت و حتى ايدز را ايجاد مى كند. علاوه بر آن الكتروليز بسيار كند پيش مى رود و با سريع ترين دست در هر مرحله، ۳۰ درصد موها مى سوزند و فرد بايستى براى سوزاندن يك محيط كوچك مثل چانه بارها مراجعه كند. در افراد هيرسوت چون رشد موها زياد و سريع است تقريباً درمان آن چند سال طول مى كشد و اين طولانى شدن و تكرار الكتروليز خطر ايجاد «اسكار» روى پوست را دارد. يعنى اينكه جاى سوزن ها در محل سوزاندن ريشه مو مى ماند كه به يكدستى و زيبايى پوست لطمه مى زند. اما روش ليزرى عوارض كمترى دارد. پس از اتمام كار هم لازم است فرد سالى يك بار توسط متخصص ليزر درمانى تحت معاينه و درمان قرار گيرد تا از رشد موهاى جديد جلوگيرى شود.
•يعنى ليزر، عارضه اى ندارد؟
ليزر درمانى هم در چند مرحله انجام مى شود و ممكن است پوست فرد را بسوزاند كه به دنبال آن عفونت ايجاد مى شود و در محل سوختگى، لكه روى پوست بماند. ولى اين مسئله بسيار كم اتفاق مى افتد. ضمن اينكه عوارض ليزر از الكتروليز و حتى داروهاى ضد هيرسوتيسم بسيار كمتر است. اشكال بزرگ ليزر را هزينه بالاى آن مى دانم. چون دستگاه هاى ليزرى گرانقيمت هستند و نگهدارى از آنها هم پرهزينه است. به همين جهت درمان با ليزر، هزينه بالينى دارد.
•هزينه ليزر درمانى تقريباً چه قدر تمام مى شود؟
قيمت آن بسته به وسعت و اندازه اى كه ليزرى مى شود، تفاوت دارد. مثلاً قيمت ليزر كردن چانه برابر با قيمت كل نواحى صورت مى شود.
•اگر بخواهيم از تسهيلات دولتى جهت رفع موهاى زايد از ليزر درمانى استفاده كنيم بايد به كجا مراجعه كنيم؟
تا جايى كه من اطلاع دارم مراكز دولتى، هنوز دستگاه هايى براى درمان هيرسوتيسم راه اندازى نكرده اند و ليزر درمانى فقط در مراكز خصوصى انجام مى شود كه با ارز بالا دستگاه را وارد مى كنند و هزينه بالايى را متقبل مى شوند.
•صحبتى اگر مانده است بفرماييد.
در پايان بايد ذكر كنم كه چند تار موى اضافى در ناحيه چانه يا سبيل زنان، هيرسوتيسم به حساب نمى آيد. اين موها را به روش فيزيكى مى شود از بين برد و جاى نگرانى ندارد. اما در صورت مشاهده موهاى ضخيم و تيره در قسمت هايى مثل كمر، سينه، پاها، زير گردن و ران و... با مراجعه به پزشك و انجام آزمايشات و سونوگرافى و... بيمارى را كشف و درمان را آغاز كنند.
منبع : روزنامه شرق