سیستمهای خبره، دیروز و امروز
دهه 1950 و 1960 را میتوان آغازی بر بهوجود آمدن برنامههای کامپیوتری هوشمند (بر اساس هوش مصنوعی) به حساب آورد.
در طی همین سالها بود که تئوری جدیدی به نام Heuristics که بعدا به سیستمهای خبره تغییر هویت داد، مطرح شد. این تئوری در واقع روشی بود برای یافتن یک راهحل از بین چند راهحل موجود برای یک مسئله بخصوص.
پس از چندی نیز خبر از بهوجود آمدن یک زبان برنامهنویسی جدید به نام LISP (LIST Processing) به میان آمد. این زبان برنامهنویسی قابلیت بسیار مناسبی در پردازش انواع ساختارهای اطلاعاتی (Data Structures) بهخصوص ساختار Link List داشت و از همینرو قادر بود تا برنامههایی که بر اساس پردازش زنجیرهای و سلسلهمراتبی اطلاعات کار میکنند (مثل برنامههای هوش مصنوعی و سیستمهای خبره) را بسازد.
اما در دهه هفتاد تحقیقات و دستاوردهای هوش مصنوعی بهسمت مسایل علمیتر و بهخصوص شاخههایی از علم که تاثیر بیشتری در زندگی عامیانه مردم داشت گرایش یافت. بهعنوان مثال در این ایام برنامهای با نام Dendral (دندرال) نوشته شد که میتوانست ساختار مولکولی ترکیبات شیمیایی را مشخص کند. پس از آن برنامه دیگری بهنام Macsyma (ماکسیما) ابداع شد که میتوانست مسایل ریاضی را حل کند. بهطور کلی برنامههایی که در این دهه در زمینه هوش مصنوعی با گرایش سیستمهای خبره نوشته شد، مبتنی بر فناوری و روشهای جستوجو (Search Technique) بود، بنابراین اثر کمتری از متد استدلال علمی و حل مسایل بر اساس مبنای علمی آنها (KnowLedge Base) دیده میشد. در این دوران خبر از پیدایش یک زبان برنامهنویسی به نام PROLOG (Programming Logic) به میان آمد که علاوه بر دارا بودن قابلیتهای زبان LISP، به دلیل مشابه بودن دستورات و ساختار آن با زبان انگلیسی، از محبوبیت زیادی در ساخت برنامههای هوش مصنوعی برخوردار شد.
اما دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد میلادی را میتوان سرآغازی بر سیستمهای خبره مدرن امروزی به حساب آورد. در این دوره بود که سیستمهایی بر اساس آنالیز دانش روز بشر ابداع شد. بهعنوان مثال در این ایام بود که Mycin یک برنامه کامپیوتری برای کمک به پزشکان در تشخیص آزمایش خون و بیماری افراد کمک کرده و نسخه پیشنهادی مناسب با آن را ارایه میکرد یا مثلا R1 نام سیستم خبره دیگری بود که توسط کمپانی DigitalEquipment Co نوشته شد و وظیفه آن جمعآوری اطلاعات مربوط به نیاز مشتریان و ارایه بهترین سیستم کامپیوتری و لوازم جانبی آن، منطبق با نیاز هر مشتری بود. در حال حاضر نیز کاربرد سیستمهای خبره در بسیاری از شاخههای صنعت به وضوح دیده میشود. در بسیاری از سیستمهای تشخیص خطا و بحران در سیستمهای صنعتی، برخی سیستمهای مربوط به تعمیر نگهداری و برنامهریزی در صنایع هوایی، سیستمهای مربوط به تحقیقات در مواد شیمیایی و دارویی، پزشکی و مالی، نرمافزارهای ویژه طراحی مهندسی صنعتی و هر برنامهای که مبتنی بر دانش بشری در هر یک از شاخههای علوم باشد، به نوعی استفاده از الگوریتمها و روشهای یک سیستم خبره به وضوح مشاهده میشود.