تاریخِ زیر خاک! این شاید بهترین تعبیری باشد که بتوان برای شهر باستانی بیشاپور به کار برد. شهر شگفت انگیزی که روزگاری متمدن ترین پایتخت ساسانی به شمار می رفت و با سبک معماری خیره کننده اش، کم نظیرترین آثار باستانی را در خود جا داده بود. شهر انگور و ابریشم و عسل و گل های شب بو که به یاد حکم دوران، بیشاپور نام گرفته بود.


کتاب های تاریخی را که بگردید، ردپای این شهر را با عنوان های به شاپور،بیشاپور، بیشابور، بیشاور و «به اندیوشاپور» پیدا خواهید کرد. شهر حیرت آوری که ارزشمندترین آثار دوران ساسانیان را در خود جای داده و اگر گذارتان به آنجا بیفتد، می توانید معبد آناهیتا، تالار شاپور، ایوان موزائیک، قلعه (دختر) با نقش برجسته‌های ساسانی، قلعه پسر، نقش‌های تنگ چوگان و کاخ والرین را در آن ببینید.


تصمیم شاپوری



شکل گیری بیشاپور به سال 266 میلادی برمی گردد. یعنی درست زمانی که شاپور اول، پادشاه ساسانی دستور بنای شهری را داد که قرار بود مرکز ایالت باشد. او که به تاسیس شهرهای تازه در مسیر راه های مهم و یا مناطق مستعد صنعت و كشاورزی علاقه داشت، بعد از پیروزی بر والرین امپراتور روم، تصمیم گرفت که در ناحیه‌ای خوش آب و هوا بر سر راه تخت جمشید به تیسفون شهری بنا کند و نام خود را بر آن بگذارد. این جاده در زمان هخامنشیان، شهرهای تخت جمشید و استخر را به شوش وصل می‌کرد و ساخته شدن بیشاپور بر سر این راه به معنی چندبرابر شدن اهمیت این شهر بود.
سرانجام، معماری از اهالی سوریه قدیم به نام آپاسای برای ساخت شهر تازه انتخاب شد و این شهر را با شیوه معماری پارتی، در زمینی به مساحت 200هکتار بنا کرد. شهری که تا قرن هفتم هجری کوه، رودخانه، دیواره‌های قلعه و خندق از آن محافظت می کرد اما بعد از آن کم کم رو به ویرانی گذاشت و در نهایت به دست ابو سعید شبانكاره، به آتش كشیده شد؛ چند سال بعد، با زلزله بزرگی که در این منطقه رخ داد، بیشاپور به طور کامل زیر خاک رفت تا اینکه بعدها، سلجوقیان آن را بیرون کشیدند و سعی کردند رونق گذشته را به آن بازگردانند اما هیچ وقت موفق نشدند. این روزها اگر سری به بیشاپور بزنید، تنها ته مانده هایی از این شهر ساسانی را می بینید که نشانی از عظمت گذشته ندارند.



معماری بیشاپور



در معماری اولیه شهر بیشاپور ردپایی از روش مهندسی یونانیان که توسط هیپوداموس ابداع شده بود به چشم می خورد. به طوری که می توان گفت معماران این شهر، آن را در زمینی مستطیل شکل به گونه‌ای طراحی کردند که چهار دروازه و دو خیابان آن، یکدیگر را قطع کنند.
یکی از این خیابان ها در جهت شمال به جنوب و دیگری شرق به غرب قرار داشت و هر کدام در انتها به یکی از دروازه‌های شهر منتهی می‌شدند که در این میان، دروازه غربی، ورودی اصلی شهر بود.
بیشاپور به طور کلی از دو بخش اصلی تشکیل شده‌است: ارگ سلطنتی که شامل آثار شاخصی مانند معبد آناهیتا، تالار شاپور، ایوان موزائیک و کاخ والرین می شد و منطقه عامه نشین که خانه‌های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار را در بر می گرفت.






دسترسی


برای دیدن بیشاپور باید به 23 کیلومتری غرب شهر کازرون سفر کنید؛ جایی در 120 كیلو متری جنوب غربی شهر شیراز بر سر راه بندر بوشهر (ری شهر باستان) و در كنار جاده شاهی و رود شاپور.