احتباس آب

[مژگان]

- چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
- تورم در دست‌ها و پاها یا شکم بیش از یک هفته طول کشیده و با فشار دادن پوست جای آن تا مدتی می‌ماند.
- اگر در دوران آبستنی تورم ناگهامی در پاها یا هر جای دیگر روی دهد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

- احتباس آب نشانهٔ چیست؟
انگشتتان باد کرده است. برای در آوردن انگشتر باید به آن صابون بزنید. کش جوراب ساق پایتان خط انداخته است. زیپ پشت لباستان بسته نمی‌شود. و لمبرهایتان بزرگ شده‌اند.
همهٔ اینها علائمی هستند که احتمالاً بدن شما بیش از حد لازم آب در خود نگاه داشته است. این حالت را پرشکان خیز می‌نامند.
سلول‌های بدن به‌طور طبیعی در دریائی از آب قرا دارند. در درون سلول‌ها و بیرون آن مقدار زیادی آب وجود دارد. میزان این آب - هم درونی و هم بیرونی - توسط هورمون، سدیم، و کلیه‌ها تنظیم می‌شود.
وقتی سدیم زیاد در بدن باشد - مثلاً در اثر خوردن غذاهای شور - نمک خون بیش از حد شده و برای رقیق شدن آن آب از سلول‌ها بیرون می‌کشد. در این حال، تشنگی شما را وادار به نوشیدن آب بیشتر می‌کند.
داروهای استروئیدی هم باعث پف‌کردن بدن می‌شود. این داروها کلیه‌ها را وادار به نگاهداری سدیم در بدن می‌کنند.
بدن برخی افراد به دلیل نامعلومی آب را در خود نگاه می‌دارند. در این مورد، پف‌کردگی خودبه‌خود ایجاد شده و از بین می‌رود و ممکن است با تغییرات هورمونی مربوط باشد. این حالت هم مردان و هم زنان را گرفتار می‌کند. در زنان، معمولاً حدود یک هفته پیش از قاعدگی روی می‌دهد. در این هنگام، زیاد شدن هورمون استروژن باعث تولید آلدوسترون می‌شود که این هورمون مانع دفع آب از کلیه‌ها گردیده و آب را در پستان‌ها و شکم جمع می‌کند. وزن این زنان گاهی چند کیلو افزایش می‌یابد
و گاهی نیز تغییر چندانی نمی‌کند. به هر حال لباس‌ها کمی چسبان می‌شوند.
احتباس آب در زنان یائسه‌ای که برای درمان جایگزینی هورمون استروژن می‌خورند هم دیده می‌شود.
گاهی در اواخر دوران آبستنی، پاها مانند دو کیسهٔ سنگین پر آب حس می‌شوند. چون بزرگ شدن شکم بر سیاهرگ‌هائی که خون را از پاها به قلب بر می‌گردانند فشار آورده و باعث جمع شدن مایع در پاها می‌گردد.
در بعضی موارد، احتباس آب نشانهٔ چیز مهم‌تری است. اگر پوست کشیده باشد و اثر فشار انگشت بر آن گود بماند، احتمال بیماری قلب، کلیه، کبد، یا تیروئید وجود دارد.

- درمان احتباس آب
نمک نخورید. وجود سدیم زیادی در بدن آب را در بافت‌ها جمع می‌کندو بنابراین، نخوردن نمک باعث دفع این آب می‌شود. علاوه بر نخوردن خوراکی‌های شور، از خوردن چیزهائی که نمک نهفته دارند، مثل سس سالاد و کنسرو، نیز خودداری کنید. همیشه به نوشته‌های روی برچسب مواد بسته‌بندی شده دقت کنید.
ورزش کنید. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، و تنیس فعالیت‌هائی هستند که به تخلیهٔ آب و مایعات از پاها و قوزک‌ها کمک می‌کنند.
پاها را بلند کنید. اگر ساق‌هایتان متورم می‌شود، روزی چند دقیقه پاها را بلند کنید. روی زمین دراز کشیده و پاها را روی دیوار گذاشته و باز کنید. هرچه می‌تواند لمبرها را به دیوار نزدیک‌تر کنید. به‌آرامی نفس بکشید و پنج دقیقه در همین حالت باقی بمانید. اگر آبستن هستید، به پهلو دراز کشیده و پاها را روی بالش بلندی بگذارید.
داروهایتان را کنترل کنید. فهرستی از تمام داروهای مصرفی خود را به پزشک نشان دهید. شاید علت احتباس آب در میان آنها باشد و پزشک بتواند نوع یا مقدار آن را تغییر دهد. مثلاً کم کردن مقدار مصرف استروژن در درمان جایگزینی هورمون می‌تواند احتباس آب را کم کند. اگر داروی استروئیدی می‌خورید، حتماً احتباس آب را به پزشک اطلاع دهید.
آزمایش کنید. اگر با همهٔ اینها هنوز دچار پف‌کردگی تمام بدن هستید، باید فشار خونتان را کنترل کرده و کارکرد کلیه و کبد را آزمایش کنید. اگر فشار خون داشته باشید، باید داروهای مدر بخورید. این داروها کلیه را وادار به دفع آب و سدیم از طریق ادرار کرده و حجم خون و فشار آن را پائین می‌آورند. در آغاز، داروهای مدر روزانه یک لیتر یا بیشتر آب از بدن دفع می‌کنند، ولی با گذشت زمان این تأثیر شدید کاهش می‌یابد. اما این داروها وسیله‌ای برای کاهش وزن نیستند؛ اینها عوارض جانبی دارند و باید با نظر پزشک مصرف شوند. هیچ‌گاه برای کم کردن وزن داروی مدر نخورید.
- جلوگیری از تورم پیش از قاعدگی
مدر بخورید. برخی داروهیا بدون نسخه برای تسکین درد قاعدگی و رفع احتباس پیش از قاعدگی آب وجود دارد. برخی از اینها کافئین دارند که اثر ادرارآوری دارد. اما از عوارض کافئین درد و حساسیت پستان و نیز تحریک‌پذیری است.
چای گیاهی بخورید. بعضی چای‌های گیاهی مثل جعفری به دفع بدون عوارض آب کمک می‌کنند.
ویتامین b۶ بخورید. خوردن روزانه ۲۵۰ میلی‌گرم ویتامین b۶ به کاهش احتباس پیش از قاعدگی آب کمک زیادی می‌کند. این هورمون تجمع مایع ناشی از درمان جایگزینی هورمون را نیز کم می‌کند. اما مقادیر زیاد آن می‌‌تواند سمی باشد و حتماً باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
کلسیم بخورید. محققان متوجه شده‌اند که خوردن دو بار در روز ۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم با صبحانه و شام در سه‌ چهارم زنان احتباس پیش از قاعدگی آب را کم می‌کند. برای خوردن این مقدار کلسیم از پزشک اجازه بگیرید.