به مناسبت ۱۶ فروردين سالروز درگذشت پروين اعتصامي
رخشنده اعتصامي مشهور به پروين اعتصامي در بيست و پنجم اسفند ۱۲۸۵ هجري شمسي در تبريز متولد شد و در نيمه شب شانزدهم فروردين ۱۳۲۰ دار فاني را ودا گفت.او يكي از شاعران نامدار ادب فارسي و يكي از مفاخر ارزشمند خطه آذربايجان مي باشد كه در زمينه شعر و ادب همچنان مي درخشد و از شاعران كم نظير در اين عرصه ميباشد.
عمر پروین بسیار کوتاه بود، کمتر زنی از میان سخنگویان اقبالی همچون پروین داشت که در دورانی این چنین کوتاه شهرتی فراگیر داشته باشد. پنجاه سال و اندی است که از درگذشت این شاعره بنام می گذرد و همگان اشعار پروین را می خوانند و وی را ستایش می کنند و بسیاری از ابیات آن بصورت ضرب المثل به زبان خاص و عام جاری گشته است.
در کودکي با خانواده اش به تهران آمد . پدرش که مردي بزرگ بود در زندگي او نقش مهمي داشت ، و هنگاميکه متوجه استعداد دخترش شد ، به پروين در زمينه سرايش شعر کمک کرد.
♥ مادر پروين
مادرش اختر اعتصامي نام داشت . او بانويي مدبر ، صبور ، خانه دار و عفيف بود ، وي در پرورش احساسات لطيف و شاعرانه دخترش نقش مهمي داشت و به ديوان اشعار او علاقه فراواني نشان مي داد.
♥ پدر پروين
يوسف اعتصامي معروف به اعتصام الملک از نويسندگان و دانشمندان بنام ايران بود. وي اولين (چاپخانه) را در تبريز بنا کرد ، مدتي هم نماينده ي مجلس بود. اعتصام الملک مدير مجله بنام (بهار) بود که اولين اشعار پروين در همين مجله منتشر شد ، ثمره ازدواج اعتصام الملک ، چهار پسر و يک دختر است.
پدر پروین میرزا یوسف اعتصامی پسر میرزا ایراهیم خان مستوفی ملقب به اعتصام الملک از اهالی آشتیان بود که در جوانی به سمت استیفای آذربایجان به تبریز رفت و تا پایان عمر در همان شهر زیست.
یوسف اعتصام الملک در ۱۲۹۱ هـ.ق در تبریز به دنیا آمد. ادب عرب و فقه و اصول و منطق و کلام و حکمت قدیم و زبانهای ترکی و فرانسه را در تبریز آموخت و در لغت عرب احاطه کامل یافت. هنوز بیست سال از عمرش نرفته بود که کتاب (قلائد الادب فی شرح اطواق الذهب) را که رساله ای بود در شرح یکصد مقام از مقامات محمود بن عمر الزمخشری در نصایح و حکم و مواعظ و مکارم اخلاق به زبان عربی نوشت که بزودی جز کتاب های درسی مصریان قرار گرفت. چندی بعد کتاب (ثورة الهند یا المراة الصابره) او نیز مورد تحسین ادبای ساحل نیل قرار گرفت .
کتاب (تربیت نسوان) او که ترجمه (تحریر المراة) قاسم امین مصری بود به سال ۱۳۱۸ هـ.ق انتشار یافت که در آن روزگار تعصب عام و بی خبری عموم از اهمیت پرورش بانوان در جامعه ایرانی رخ می نمود.
اعتصام الملک از پیشقدمان راستین تجدد ادبی در ایران و به حق از پیشوایان تحول نثر فارسی است. او با ترجمه شاهکارهای نویسندگان بزرگ جهان، در پرورش استعدادهای جوانان، نقش بسزا داشت. او علاوه بر ترجمه بیش از ۱۷ جلد کتاب در بهار ۱۳۲۸ هـ.ق مجموعه ادبی نفیس و پرارزشی بنام (بهار) منتشر کرد که طی انتشار ۲۴ شماره در دو نوبت توانست مطالب سودمند علمی ، ادبی ، اخلاقی ، تاریخی ، اقتصادی و فنون متنوع را به روشی نیکو و روشی مطلوب عرضه کند.
اولين معلم او (پروين) در دوره ای که آموزش دختران امری باطل و مردود شمرده می شد همانا پدر گراميش بود که خود جزو دانشمندان و سخندانان و از مترجمان بنام ايران بود. بنابراين ادبيات فارسی و عربی را با مهارت هر چه تمام در نزد پدر آموخت.
به ندرت در جرگه ساير اطفال وارد مي شد. غالباً تنها بسر مي برد انديشه هاي بزرگ در سر مي پروراند. در مجلس درس هميشه از سايرين پيشتاز بود. استعداد و قريحه لبريز او بزودی و هنگامی که بيش از هفت سال سن نداشت بروز کرد و در اين زمان به سرودن اشعار مختلف پرداخت.
در هشت سالگی به شعر گفتن پرداخت و مخصوصا با به نظم کشیدن قطعات زیبا و لطیف که پدرش از کتب خارجی (فرنگی، ترکی و عربی) ترجمه می کرد طبع آزمايی می نمود و به پرورش ذوق می پرداخت.
در يازده سالگي به ديوان اشعار فردوسي ، نظامي ، مولوي ، ناصرخسرو ، منوچهري ، انوري ، فرخي که همه از شاعران بزرگ و نام آور زبان فارسي به شمار مي آيند ، آشنا بود و از همان کودکي پدرش در زمينه وزن و شيوه هاي يادگيري آن با او تمرين مي کرد.
گاهي شعري از شاعران قديم به او مي داد تا بر اساس آن ، شعر ديگري بسرايد يا وزن آن را تغيير دهد ، و يا قافيه هاي نو برايش پيدا کند ، همين تمرين ها و تلاش ها زمينه اي شد که با ترتيب قرارگيري کلمات و استفاده از آنها آشنا شود و در سرودن شعر تجربه بي اندوزد.
پسورد: www.asheghoone.com
هر کس کمي با دنياي شعر و شاعري آشنا باشد ، با خواندن اين بيت ها به توانائي او در آن سن و سال پي مي برد برخي از زيباترين شعرهايش مربوط به دوران نوجواني ، يعني يازده تا چهارده سالگي او مي باشد ، شعر ( اي مرغک ) او در ۱۲ سالگي سروده شده است:
اي مُرغک خُرد ، ز آشيانه
تا کي حرکات کودکانه؟
رام تو نمي شود زمانه
منديش که دام هست يا نه
شو روز به فکر آب و دانه
پرواز کن و پريدن آموز
در باغ و چمن چميدن آموز
رام از چه شدي ؟ رميدن آموز
بر مردم چشم ، ديدن آموز
هنگام شب آرميدن آموز
با خواندن اين اشعار مي توان دختر دوازده ساله اي را مجسم کرد که اسباب بازي اش (کتاب) است ؛ دختري که از همان نوجواني هر روز در دستان کوچکش ، ديوان قطوري از شاعري کهن ديده مي شود ، که اشعار آن را مي خواند و در سينه نگه مي دارد.
شعر (گوهر و سنگ ) را نيز در ۱۲ سالگي سروده است.
شاعران و دانشمنداني مانند استاد علي اکبر دهخدا ، ملک الشعراي بهار ، عباس اقبال آشتياني ، سعيد نفيسي و نصر الله تقوي از دوستان پدر پروين بودند ، و بعضي از آنها در يکي از روزهاي هفته در خانه او جمع مي شدند ، و در زمينه هاي مختلف ادبي بحث و گفتگو مي کردند. هر بار که پروين شعري مي خواند ، آنها با علاقه به آن گوش مي دادند و او را تشويق مي کردند.
قریحه سرشار و استعداد خارق العاده پروین در شعر همواره موجب حیرت فضلا و دانشمندانی بود که با پدرش معاشرت داشتند، به همین جهت برخی بر این گمان بودند که آن اشعار از او نیست.
پروين ، درتير ماه ۱۳۰۳ شمسي برابر با ماه ۱۹۲۴ میلادی در سن ۱۸ سالگي ، دوره مدرسه دخترانه آمریکایی را که به سرپرستی خانم میس شولر در ایران اداره می شد فارغ التحصيل شد ، او در تمام دوران تحصيلي ، يکي از شاگردان ممتاز مدرسه بود. البته پيش از ورود به مدرسه ، معلومات زيادي داشت ، او به دانستن همه مسائل علاقه داشت و سعي مي کرد ، در حد توان خود از همه چيز آگاهي پيدا کند. مطالعات او در زمينه زبان انگليسي آن قدر پيگير و مستمر بود که مي توانست کتابها و داستانهاي مختلفي را به زبان اصلي ( انگليسي ) بخواند . مهارت او در اين زبان به حدي رسيد که ۲ سال در مدرسه قبلي خودش ادبيات فارسي و انگليسي تدريس کرد.
در خرداد ۱۳۰۳ ، جشن فارغ التحصيلي پروين و هم کلاس هاي او در مدرسه برپا شد. او خطابه ای با عنوان” زن و تاریخ” ایراد کرد. در سخنراني خود از وضع نامناسب اجتماعي ، بي سوادي و بي خبري زنان ايران حرف زد. اين سخنراني ، بعنوان اعلاميه اي در زمينه حقوق زنان ، در تاريخ معاصر ايران اهميت زياد دارد.
پروين در قسمتهاي از اعلاميه (زن و تاريخ) گفته است:
داروي بيماري مزمن شرق منحصر به تعليم و تربيت است ، تربيت و تعليم حقيقي که شامل زن و مرد باشد و تمام طبقات را از خوان گسترده معروف مستفيذ نمايد.
و درباره راه چاره اش گفته است :
پيداست براي مرمت خرابي هاي گذشته ، اصلاح معايب حاليه و تمهيد سعادت آينده ، مشکلاتي در پيش است. ايراني بايد ضعف و ملالت را از خود دور کرده ، تند و چالاک اين پرتگاه را عبور کند.
او در این خطابه از ظلم مرد به شریک زندگی خویش که سهیم غم و شادی اوست سخن می گفت .خانم میس شولر، رئیس مدرسه آمریکایی دختران خاطرات خود را از تحصیل و تدریس پروین در آن مدرسه چنین بیان می کند.
پروین، اگر چه در همان اوان تحصیل در مدرسه آمریکایی نیز معلومات فراوان داشت، اما تواضع ذاتیش به حدی بود که به فرا گرفتن مطلب و موضوع تازه ای که در دسترس خود می یافت شوق وافر اظهار می نمود.
پروين پدرش را در کليه سفرهای داخلی و خارجی اش همراهی می کرد و بر تجارت و آگاهی های خود بسی می افزود. او اشعار زيادی سروده و آثار گرانقدری از خود به جای گذاشته که می توان او را يکی از ستاره های درخشان آسمان ادب ايران دانست. اگر تعداد زن های مطرح و مشهور ايران را در پيش چشم خود مجسم کنيم آنوقت پی به عظمت و والايی اين شخصيت محجوب و پاکدامن می بريم . او در تمام سرودهای خود راه تاريک زندگی را با پند و اندرز روشن می کرد. اشعار وی بيشتر در مورد مسايل اجتماعی و ظلم و بيداد شاهان و فقر عمومی می باشد.
توضيحات بيشتر درباره مقاله زن و تاريخ (حقوق نسوان) پروين اعتصامي
♥ ازدواج پروين
پروین در نوزده تیر ماه ۱۳۱۳ با پسر عموی خود ازدواج کرد و چهار ماه پس از عقد ازدواج به کرمانشاه به خانه شوهر رفت.شوهر پروین از افسران شهربانی و هنگام وصلت با او رئیس شهربانی در کرمانشاه بود. اخلاق نظامی او با روح لطیف و آزاده پروین مغایرت داشت. او که در خانه ای سرشار از مظاهر معنوی و ادبی و به دور از هر گونه آلودگی پرورش یافته بود پس از ازدواج ناگهان به خانه ای وارد شد که یک دم از بساط عیش و نوش خالی نبود و طبیعی است همگامی این دو طبع مخالف نمی توانست دیری بپاید و سرانجام این ازدواج ناهمگون به جدایی کشید و پروین پس از دو ماه و نیم اقامت در خانه شوهر با گذشتن از کابین طلاق گرفت.
پروين پس از جدايي براي مدتي كوتاه سيماي متين و موقر خويش را با غباري از گرفتگي پوشاند. اما اين تغيير را فقط اطرافيان پروين كه همواره با او بودند مي توانستند درك كنند.
با این همه او تلخی شکست را با خونسردی و متانت شگفت آوری تحمل کرد و تا پایان عمر از آن سخنی بر زبان نیاورد و شکایتی ننمود. درباره دوره زناشويي خود فقط سه بيت ذيل را گفته است:
اي گل! تو ز جمعيت گلزار چه ديدي؟ جز سر زنش و بدسري خار چه ديدي؟
اي لعل دل افروز، تو با اين همه پرتو جز مشتري سفله به بازار چه ديدي؟
رفتي به چمن، ليك قفس گشت نصيبت غير از قفس اي مرغ گرفتار چه ديدي؟
بعد از آن واقعه تأثیرانگیز پروين مدتي کتابدار کتابخانه دانشسراي عالي تهران (دانشگاه تربيت معلم کنوني) بود . کتابداري ساکت و محجوب که بسياري از مراجعه کنندگان به کتابخانه نمي دانستند او همان شاعر بزرگ است . پروین در اين مدت به سرودن اشعار ناب خود نیز ادامه می داد.
پروين يك قسمت از اشعار خود را كه مطبوع طبع وقار وي نبود، چند سال پيش از مرگ خود سوزاند و بعضي از اشعار وي نيز پيش از آنكه به صورت ديواني منتشر شود، در مجله «بهار» كه به قلم پدر اديبش ، مرحوم يوسف اعتصام الملك انتشار مي يافت چاپ مي شد.
در سال ۱۳۱۴ دیوان پروین اعتصامی، شاعره توانای ایران، به همت پدر ادیب و گرانمایه اش انتشار یافت و دنیای فارسی زبان از ظهور بلبل داستان سرای دیگری در گلزار پر طراوت و صفای ادب فارسی آگاهی یافت و از غنچه معطر ذوق و طبع او محفوظ شد.
پس از چاپ ديوانش وزارت فرهنگ نيز از او تقدير کرد.
چاپ اول دیوان که آراسته به دیباچه پر مغز شاعر و استاد سخن شناس ملک الشعرای بهار و حاوی نتیجه بررسی و تحقیق او در تعیین ارزش ادبی و ویژگیهای سخن پروین بود شامل بیش از یکصد و پنجاه قصیده و مثنوی در زمان شاعر و با قطعه ای در مقدمه از خود او تنظیم شده بود. پروین با اعتقاد راسخ به تأثیر پدر بزرگوارش در پرورش طبعش، دیوان خود را به او تقدیم می کند .
ملك الشعراي بهار در چارچوب اول ديوان پروين اعتصامي، ديباچهاي دارد كه قسمتي از آن ذيلاً نقل مي شود:
«اين ديوان تركيبي است از دو سبك و شيوه لفظي و معنوي، آميخته به سبكي مستقل آن دو، يكي شيوه شعراي خراساني، خاصه استاد ناصر خسرو و ديگري شيوه شعراي عراق و فارس بخصوص شيخ مصلح الدين سعدي است و از حيث معاني نيز بين افكار و خيالات حكما و عرفاست و اين جمله با سبك مستقلي كه خاص عصر امروز و بيشتر پيرو تجسم معاني و حقيقت جويي است تركيب يافته و شيوه بديعي را بوجود آورده است. قصائد اين ديوان، عطر و بوي قصايد ناصر خسرو را دارد و در ضمن آنها ابياتي كه زبان شيرين سعدي و حافظ را فرياد ميآورد بسيار است، و بالجمله در پند و اندرز و نشان دادن مكارم اخلاق و تعريف حقيقت دنيا از نظر فيلسوف و عارف و تسليت خاطر بيچارگان و ستمديدگان و مفاد (قل متاع الدنيا قليل) و (نجي المخفون) دل خونين مردم دانا را سراسر تسليتي است، در همان حال راه سعادت و شارع حيات و ضرورت دانش و كوشش را نيز به طرزي دلپسند بيان ميكند و ميگويد كه در درياي شوريده زندگي با كشتي علم و عزم راهنورد بايد بود و در فضاي اميد و آرزو با پر و بال هنر پرواز بايد كرد. علم سرمايه هستي است نه گنج زر و مال، روح بايد كه از اين راه توانا گردد… »
پروين اعتصامي به تمام شرايط شاعري عمل كرده است، اگر احيانا ً به قول نظامي عروضي، دوازده هزار بيت شعر از اساتيد را حفظ نداشته باشد، باز به قدريكه وي را بتوان با كلمات و اصطلاحات و امثال متقدمين تا آن درجهاي كه ضرورت دارد آشنا خواند، آشناست.
هر گاه تنها غزل «سفر اشك» از اين شاعره شيرين زبان باقيمانده بود، كافي بود كه وي را در بارگاه شعر و ادبيات حقيقي جايگاهي عالي و ارجمند بخشد، تا رسد به «لطف حق»، «كعبه دل»، «گوهر اشك»، «روح آزاد»، «ديده و دل»، «درياي نور»، «گوهر و سنگ»، «حديث مهر»، «ذره»، «جولاي خداي»، «نغمه صبح»، و ساير قطعات باقيمانده كه هر يك برهان آشكار بلاغت و سخنداني است.
هنر شاعره بزرگ ما اين است كه توانسته است اين معناي بزرگ را در همه جا در گفتار خود به شكلي جاذب و اسلوبي لطيف بپروراند و حقيقت عشق را مانند ميوه پاك و منزهي كه از الياف خشن و شاخ و برگ بيهوده و مسموم جدا ساخته باشند، با صفاي اثير و درخشندگي نور و چاشني روح بر سر بازار سخن رواج دهد.
پدر پروين يك جلد از آن را همراه نامه اي به علامه قزويني به پاريس فرستادند ايشان پس از مطالعه ديوان، نامه اي نوشتند كه شرح مختصري از آن در متن ذيل آمده است:
آقاي عزيز و محترم و معظم ـ مرقومه كريمه، مورخه ۲۴ آبان با يك جلد ديوان خانم پروين اعتصامي، چندي قبل زيارت گرديد و با كمال لذت و تمتع، قسمت عمده اين ديوان و مخصوصا قصايد آن را مطالعه كردم، و هر چه بيشتر مي رفتم و بيشتر مي خواندم، استعجاب من به تعجب مبدل مي شد كه چگونه امروزه در اين قحط الرجال فضل و ادب، يك چنين «ملكه النساء الشواعر» در ايران ظهور كرده و به سرودن اشعاري در درجه اول از فصاحت و سلاست و متانت كه لفظا و معنا و مضمونا و فكرا با بهترين قصايد اساتيد و مخصوصا ناصر خسرو (كه گويا بيشتر شيوه او، مطمح نظر خانم بوده) دم برابري مي زند، و موفق گشته است!
مثلا اين قصيده :
يكي پرسيداز سقراط كز مردن چه خواندستي بگفت اي بي خبر،مرگ ازچه نامي زندگاني را
اگر زيـن خاكدان پست، روزي بر پري بيني كه گردونها و گيتي هاست، ملك آن جهاني را
چراغ روشن جان را، مكن درحصن تن پنهان مپـيچ اندر ميان خرقه، اين ياقـوت كانـي را
به راستي جاي بسي تحسين و تمجيد است كه خانم جواني از خانم هاي ايران با اوضاع و كيفيات حاضر، به ساختن اشعاري بدين پايه از استحكام الفاظ و صحت آن نحوا و صرفا و لغه و املا و فصاحت عديم النظير و خلو آن از جميع عيوب فني، موفق شده است.»
پروين پس از درگذشت پدر، اين ابيات را در سوك وي سروده است:
پدر،آن تيشه كه برخاك تو زد دست اجل
يوسفت نام نهادند و به گـرگت دادنـد
مه گردون ادب بودي و در خاك شدي
از نـدانستن مـن، دزد قضـا آگه بود
آنكه در زير زمين، داد سر و سامانـت
به سر خاك تو رفتم، خط پاكش خواندم
رفتي و روز مرا تيره تر از شب كردي
بي تو اشك و غم حسرت، همه مهمان منند
صـفحه روي ز انـظار، نـهان ميدار
دهر بسيار چو من سر به گريبـان ديده است
عضو جمعيت حق گشتـي و ديگر نخوري
گل و ريحان كدامين چـمنت بـنمودند؟
مـن كه قدر گـهر پاك تـو ميدانستم
من كه آب تو ز سر چشـمه دل ميـدادم
من يكي مرغ غزل خوان تو بودم، چه فتاد
گنج خود خوانديم و رفتي و بگذاشتيم
تيشهاي بود كه شد باعث ويرانـي من
مرگ، گرگ توشد، اي يوسف كنعاني من
خاك، زندان توگشت، اي مه زنداني من
چو تو را برد، بخنديد به نادانـي من
كاش ميخورد غم بي سر و ساماني من
آه از اين خط كه نوشتند به پيشاني من
بي تو در ظلمتم اي ديده نوراني مـن
قدمـي رنجه كن از مهر، به مهماني من
تا نخوانند در اين صفحه، پريشاني من
چه تفاوت كندش سر به گريباني من ؟
غم تنهايي و مهجوري و حيرانـي من
كه شكستي قفس، اي مرغ گلستاني من
ز چه مفقود شدي، اي گهر كاني من
آب و رنگت چه شد، اي لاله نغماني من؟
كه دگر گوش ندادي به توا خواني من؟
اي عجب تعد تو با كيست نگهباني من؟
♥ دعوت دربار و مدال درجه سه
معمولا رسم است که دولت ، دانشمندان و بزرگان علم و ادب را طي برگزاري مراسمي خاص ، مورد ستايش و احترام قرار مي دهد . در چنين مراسمي وزير يا مقامي بالاتر ، مدالي را که نشانه سپاس ، احترام و قدرداني دولت از خدمات علمي و فرهنگي فرد مورد نظر است ، به او اهدا مي کند ، وزارت فرهنگ در سال ۱۳۱۵ مدال درجه سه لياقت را به پروين اعتصامي اهدا کرد ولي او اين مدال را قبول نکرد.
گفته شده که حتي پيشنهاد رضا خان را که از او براي ورود به دربار و تدريس به ملکه و وليعهد وقت دعوت کرده بود ، نپذيرفت ، روحيه و اعتقادات پروين به گونه اي بود که به خود اجازه نمي داد در چنين مکان هايي حاضر شود . او ترجيح مي داد در تنهايي و سکوت شخصي اش به مطالعه بپردازد.
او که در ۱۵ سالگي درباره ستمگران و ثروتمندان به سرودن شعر پرداخته ، چگونه مي تواند به محيط اشرافي دربار قدم بگذارد و در خدمت آنها باشد ؟
او که انساني آماده ، داراي شعوري خلاق و همواره درگير در مسائل اجتماعي بود به اين نشان ها و دعوت ها فريفته نمي شد.
♥ دوران بيماري و مرگ پروين
پروين اعتصامي ، پس از کسب افتخارات فراوان و درست در زماني که برادرش – ابوالفتح اعتصامي - ديوانش را براي چاپ دوم آن حاضر مي کرد و در حالی که آسمان ادب و فرهنگ ايران انتظار سال های متمادی خدمت مجدانه وی را داشت تا بسی غنی گردد، بی هيچ نوع سابقه کسالت، ناگهان در روز سوم فروردين ۱۳۲۰ بستري شد پزشک معالج او ، بيماري اش را حصبه تشخيص داده بود ، اما در مداواي او کوتاهي کرد و متاسفانه زمان درمان او گذشت
نيمه شب شانزدهم فروردين پزشک خانوادگي اش را چندين بار به بالين او خواندند و حتي کالسکه آماده اي به در خانه اش فرستادند ، ولي او نيامد و … پروين در آغوش مادرش چشم از جهان فرو بست و رخ در نقاب خاک کشيد و رخت از اين دنيای فانی بربست.
پيکر پاک او را در آرامگاه خانوادگي اش در شهر قم و کنار مزار پدرش در صحن مبارك حضرت معصومه (س) ، به خاک سپردند . پس از مرگش قطعه شعري از او يافتند که معلوم نيست در چه زماني براي سنگ مزار خود سروده بود . اين قطعه را بر سنگ مزارش نقش کردند ، آنچنانکه ياد و خاطره اش در دل مردم نقش بسته است
اینکه خاک سیهش بالین است
گر چه جز تلخ ی ز ایام ندید
صاحب آن همه گفتار امروز
دوستان به که ز وی یاد کنند
خاک در دیده بسی جان فرساست
بیند این بستر و عبرت گیرد
هر که باشی و ز ه جا برسی
آدمی هر چه توانگر باشد
اندر آنجا که قضا حمله کند
زادن و کشتن و پنهان کردن
خرم آن کس که در این محنت گاه
اختر چرخ ادب پروین است
هر چه خواهی سخنش شیرین است
سائل فاتحه و یاسین است
دل بی دوست دلی غمگین است
سنگ بر سینه بسی سنگین است
هر که را چشم حقیقت بین است
آخرین منز ل هستی این است
چون بدین نقطه رسید مسکین است
چاره تسلیم و ادب تمکین است
دهر را رسم و ره دیرین است
خاطری را سبب تسکین است
♥ سخن استاد ملك الشعراي بهار درباره اشعار پروين اعتصامي
شعر پروین شیوا، ساده و دلنشین است. مضمون های متنوع پروین مانندباغ پرگیاهی است که به راستی روح را نوازش می دهد. اخلاق و همه تعابیر و مفاهیم زیبا و عادلانه آن چون ستاره ای تابناک بر دیوان پروین می درخشد چنانکه استاد بهار در مورد اشعار وی می فرمایند پروین در قصاید خود پس از بیانات حکیمانه و عارفانه روح انسان را به سوی سعی و عمل امید، حیات، اغتنام وقت، کسب کمال، همت، اقدام نیکبختی و فضیلت سوق می دهد، سرانجام آنکه او دیوان خوبی و پاکی است.
♥ سخن دكتر معين درباره پروين اعتصامي
همچنين «دكترمحمدمعين» درباره او مي گويد: «انديشه هاي پروين نو و متضمن نكات اجتماعي و اخلاقي و انتقادي است و تمثيلات نغز و اندرزهاي حكيمانه و تفكرات او مايه شگفتي است . پروين در غالب آثار خويش چون مادري مهربان با فرزندان دلبند خويش سخن مي گويد. واقع بين است و بدين سبب تلخي هاي حيات را نيك ادراك مي كند و به خواننده عرضه مي دارد. » پروين در قصايد خود از حيث الفاظ پيرو شيوه شاعران قرن پنجم و ششم خاصه ناصرخسرو قبادياني (۴۸۱ هجري قمري) است و در اشعار ديگر از قطعات و مثنوي هاي پر ارزش و غزل ها و غيره سخن او بيشتر رنگ سخن عراقي دارد و غالباً ساده و گاه تحت تاثير لهجه معاصراست. اما انديشه هاي وي نو و متضمن نكات بلند اجتماعي و اخلاقي و انتقادي است و تمثيلات نغز و اندرزهاي حكيمانه و تفكرات و تحقيقات بلند او در همة آثارش مايه اعجاب خواننده مي شود. قدرت او درخلق مناظرات و پرسش ها و پاسخ هايي است كه غالبا ميان اشخاص و اشيا ترتيب مي دهد و از آن راه به نتايجي كه مطلوب اوست مي رسد. تقريبا او در تمامي آثارش شاعر حقيقت جو و واقع بين است و به همين سبب تلخي هاي حيات را از هر كس بهتر درك مي كند و با مهارتي خاص به خواننده نشان مي دهد. درك او نسبت به مبدا حيات روشن و تحت تاثير شديد اعتقادات ديني و انديشه هاي عرفاني است…
منبع
پروین اعتصامی
پاسخ با نقل قول
