روش صحیح مطالعه .جهاد دانشگاهی

[مژگان]

روشهاي صحيح مطالعه

همانگونه كه نيل به هر مقصودي در تمامي زمينه‌ها، رعايت اصول و قواعدي را مي‌طلبد كه بدون رعايت آن اصول كسب موفقيت و رسيدن به نقطه اوج ممكن نيست در مطالعه نيز مجموعه اصولي وجود دارد كه تحت نام نظام مطالعه، راهنماي فرد براي حركت از مسيرهايي است كه وي را به نقطه اوج بازدهي در مطالعه رهنمون مي‌سازد و سبب افزايش يادگيري ، افزايش ميزان علاقه به مطالعه، افزايش توان تجزيه و تحليل، افزايش اطلاعات و كسب قدرت مبتني بر دانش مي‌گردد.
متفكراني كه به تنظيم قواعد و اصول مطالعه پرداخته‌اند هر يك بر مبناي شيوه‌هايي كه مروج آن بوده‌اند به گونه‌اي خاص مراحل نظام مطالعه را پيشنهاد كرده‌اند كه وجه اشتراك اين نظامها بسيار بيشتر و عميقتر از وجوه افتراق آن‌ها مي‌باشد وگوناگوني نظامها به ميزان تأكيداتي است كه در هر نظام بر مراحل مختلف نظامهاي مطالعه صورت مي‌گيرد. نظامهاي مطالعه‌اي كه در سطح جهان مورد عمل قرار مي‌گيرد بر اساس حروف اول نام انگليسي هر يك از مراحل آن تحت عناوين RQRSTCو PQRRRRRناميده مي‌شود.
ـ مراحل سيستم مطالعه PQRRRRR عبارتست از Preview ( بررسي اوليه)، Question ( سؤال گذاري)، Read (مطالعه اصلي ) ، Record (يادداشت كردن)، Recitation ( بازخواني)، Reflect (امتحان ازخود) ، Review ( مرور ) . ـ مراحل سيستم مطالعه PQRSTC عبارتست از Preview ( بررسي اوليه)،Question ( سؤال گذاري) ، Read ( مطالعه اصلي)، Self - recitation (بازخواني ذهني خود)، Test (امتحان)، Continuation ( مطالعه مستمر).

تمايز اين نظامها بر حسب ميزان تأكيد بر هر يك از مراحل وشيوة عمل آن است هر نظامي ميزاني از بازدهي را به دنبال دارد بيشترين بازدهي تنها بر مبناي نظام مطالعه برتر حاصل خواهد شد.
نظام مطالعه برتر
مراحل نظام مطالعه برتر در سه بخش پيوسته و ناگسستني انجام مي‌گيرد:
الف ـ بخش پيش مطالعه : به منظور كسب آمادگي براي انجام مطالعه اصلي طراحي گرديده است كه با انجام آن همچون ورزشكاري كه با نرمش و گرم كردن خود امكان بهره‌برداري بهينه از فرصتها را براي خود فراهم مي‌كند شرايطي را پديد مي‌آورد كه از بروز آفاتي همچون حواس پرتي ـ خستگي ـ بي‌علاقگي ـ عدم درك و …. جلوگيري مي‌شود و به تقويت عامل دقت و توجه به تمركز حواس دامن مي‌زند و زمينه مطلوب براي افزايش يادگيري و بهره‌وري در حين مطالعه اصلي فراهم مي‌گردد. مراحلي كه طي اين بخش در مدت 2 تا 6 دقيقه قبل از مطالعه اصلي انجام مي‌گيرد داراي ارزش و تأثيرگذاري والايي مي‌باشد. عبارتست از:1 ـ بررسي اجمالي كل كتاب : هنگامي كه براي اولين بار به كتابي برخورد مي‌كنيد و قصد مطالعه آن را داريد به بررسي اجمالي آن در مدت 2
–1 دقيقه بپردازيد هدف از بررسي اجمالي كل كتاب آشنايي مقدماتي و ايجاد ارتباط با كتاب است اوراق كتاب را به سرعت ورق مي زنيم و تأملي كوتاه بر تصاوير، جداول ، نمودارها و فصل‌هاي مختلف كتاب مي‌كنيم تا اولين نماي كلي از كتاب در ذهنمان جاي گيرد همچنين نگاهي گذرا بر فهرست مطالب، مقدمه و پيش گفتار مي‌اندازيم و آشنايي مقدماتي با نويسنده و آثار وي برقرار مي‌سازيم بدين ترتيب در مدت زماني كمتر از 2 دقيقه نخستين گامها در ايجاد ارتباط با كتاب برداشته مي‌شود. 2 ـ بررسي اجمالي هر فصل: هر زمان كه قصد مطالعه فصلي از كتاب را داريد به بررسي اجمالي آن ( فقط همان فصل نه تمامي فصول كتاب) در مدتي كمتر از 2 دقيقه بپردازيد. بررسي اجمالي فصل مورد مطالعه موجب تقويت مباني آشنايي و ارتباط با آن فصل مي‌گردد و انجام مطالعه‌اي دلپذير را نويد مي‌دهد در اين بررسي به تأويلي كوتاه بر تصاوير ـ جداول ، نمودارها ، نكات برجسته ـ تيترها ـ تيترهاي فرعي ـ تيترهاي وسط ـ نتيجه‌گيري و پرسشهاي آن فصل مي‌پردازيم و ضمناً اطلاع از اين امر كه فصل مورد مطالعه چند صفحه دارد و چه مدت صرف مطالعه آن خواهد شد كمك مؤثري براي شروع مطالعه آن فصل خواهد بود.
3 ـ سؤال گذاري: اين بخش از مهمترين مراحل كل نظام مطالعه محسوب مي‌شود سؤال ، ارتباط مستقيم با خلاقيت و تفكر دارد و محصول ذهنهاي خلاق مي‌باشد. طرح سؤال در هنگام مطالعه نيز مي‌تواند به افزايش يادگيري و بهره‌وري و درك زواياي پيدا وناپيدا بيانجامد. مدت زماني كه براي طرح سؤال اختصاص مي‌يابد يك يا دو دقيقه است و لزومي به نوشتن سؤالات در اين مرحله نمي‌باشد براي طرح سؤال مي‌توان پرسشهايي را كه در آن فصل نگاشته شده است از نظر گذراند ويا خود مبادرت به طرح سؤال كنيم بدين منظور نگاه به تيترها ـ تيترهاي فرعي ونكات برجسته ـ تيترهاي وسط ـ تصاوير ـ جداول و نمودارها ، پرسشهاي پيشنهادي را به ذهن متبادر مي‌سازد.
ب ـ بخش حين مطالعه: هنگامي مي‌توان به اجراي مراحل اين بخش پرداخت كه مراحل پيش مطالعه طي شده باشد در غير اينصورت نمي‌توان به كسب بازدهي مطلوب نايل شد، ايــن بخش شــامل 1 ـ مطالعه و يادداشت بــرداري 2 ـ بازنگري و بازخواني براي رفع اشكال 3 ـ بازيابي و سنجش خود مي‌باشد كه به توضيح هر يك خواهيم پرداخت:
1 ـ مطالعه و يادداشت برداري : در اين مرحله با سرعتي متناسب با متن به مطالعه مي‌پردازيم بخشهاي ساده و تكراري و توضيحي را با سرعتي بيشتر و بخشهايي كه سنگين‌تر و حاوي اطلاعات تازه است با سرعتي متعادل‌تر مي‌خوانيم. بتدريج كه به خواندن متن ادامه مي‌دهيم نكات كليدي را استخراج مي‌كنيم و مي‌نويسيم تا جايي كه تمامي شاخه‌هاي اصلي و نكات مرتبط به آن گنجانده شود اين نكات بايد بيانگر تمامي متن مورد مطالعه باشد. بايد توجه شود كه با كمترين كلمات بتوان مطالب بسياري را بازيابي كرد. بهترين زمان براي استخراج و نوشتن نكات كليدي همزمان با مطالعه اصلي است.‌ ثبت نكات كليدي مي‌تواند بلا فاصله پس از درك نكته كليد و يا در پايان خواندن عبارتهاي مرتبط با آن و يا در پايان خواندن يك يا چند بند صورت گيرد.
2 ـ بازنگري و بازخواني براي رفع اشكال: پس از مطالعه متن به بازبيني يادداشتها و بازيابي متن مي‌پردازيم چنانچه به نقطه مبهمي برخورديم به رفع ابهام و اشكال مي‌پردازيم.
3 ـ بازيابي و سنجش از خود: در اين مرحله به بازيابي و امتحان از خود مي‌پردازيم بدين منظور بخشهاي مختلف متن را در ذهن خود مرور مي‌كنيم و با طرح سؤالاتي از خود در رابطه با مطالب آن از به خاطر سپاري كامل مطالب و ثبت شكل آن در ذهن اطمينان حاصل مي‌كنيم.
پ ـ بخش پس از مطالعه:
از مراحل يادآوري و مرور بشمار مي‌آيد كه در آن حافظه مورد توجه است و كورتكس يا قشر خاكستري مغز فعال مي‌گردد. مرحله مرور در چندين نوبت صورت مي‌گيرد و اهميت آن در افزايش زمان پايداري مطالب در حافظه است آنچه در مرحله مرور انجام مي‌گيرد به معناي يادگيري مطالب نيست در اين مرحله تنها اقدام به مرور و يادآوري مطالب مي‌گردد مراحل قبل به خاطر سپاري، محدود به حافظه كوتاه مدت بوده است و براي ثبت و پايداري دائمي مطالب در حافظه، نياز به انتقال آن مطالب از حافظه كوتاه مدت به حافظه بلند مدت است كه اين امر بواسطه مرور انجام مي‌پذيرد. به عبارتي ديگر در مرحله يادگيري 90 % كار و انرژي صورت پذيرفته است و يك گام ديگر مانده است تا تمامي آن 100 درصد اطلاعات كسب شده پايدار بماند. اگر در برداشتن اين گام آخر سستي كنيم نتيجه آن بر باد رفتن تمامي دستاوردها و زحمات خواهد بود. حافظه كوتاه مدت قادر به نگهداري مطالب بيش از دو روز نمي‌باشد و تنها آن گروه از اطلاعات باقي خواهند ماند كه به صورت ارادي و آگاهانه يا غير ارادي و ناخودآگاهانه به حافظه بلند مدت انتقال يافته باشد. نخستين مرور ، بايد بلافاصله پس از درس باشد، بارهاي پسين را مي‌توان به اوقات ديگري با زمانهاي طولاني، چون يك روز، يك هفته يا يك ماه آينده واگذار كرد.