هيچ‌وقت فكر كرده‌ايد كه جسم بسيار محكمي مثل دندان كه ميناي آن ظاهرا يكي از سخت‌ترين مواد در اين جهان است، چطور مي‌پوسد و نرم مي‌شود و از بين مي‌رود؟ پوسيده شدن دندان‌ها، آن‌قدر آرام و بي‌سروصدا شروع مي‌شود و پيش مي‌رود كه آدم وقتي متوجه آن مي‌شود كه يك درد شديد يا سوراخي بزرگ در دندانش ايجاد شده باشد. وقتي به دندانپزشك مراجعه مي‌كني و مجبور مي‌شوي دندانت را پر كني،‌ آن‌وقت يك قطار از كاشكي‌ها در ذهنت به حركت درمي‌آيند: <كاشكي مرتب مسواك مي‌زدم، كاشكي كمتر شيريني مي‌خوردم، كاشكي ...>
مثلث برمودا در دهان همه ما ميكروب‌هاي مختلفي زندگي مي‌كنند كه بعضي از آنها مي‌توانند عليه بدن ما ايجاد بيماري كنند مثل <استرپتوكوك موتانس> كه مسئول اصلي ايجاد پوسيدگي‌هاي دنداني است. اما براي فعاليت ميكروب‌ و ايجاد پوسيدگي‌ در دندان‌ها، تنها وجود خود ميكروب‌ كافي نيست بلكه اگر ميكروب‌ها به كمك دو عامل ديگر يعني مواد غذايي و زمان، مثلثي را تشكيل بدهند، اين مثلث برمودا مي‌تواند دندان را به گرداب‌ نابودي و پوسيدگي‌ فرو ببرد. به عبارتي اگر ماده غذايي مناسبي به مدت كافي در اختيار باكتري‌<استرپتوكوك موتانس> قرار بگيرد، آنگاه اين باكتري‌ قادر خواهد بود در زمان لازم، ماده غذايي را تخمير كرده و از آن اسيد توليد كند. اسيد توليد شده در كنار دندان، بر ميناي دندان اثر كرده و به تدريج مواد معدني ميناي دندان را در خودش حل مي‌كند. به مرور زمان مينا قدرت و استحكام خود را از دست داده، نرم شده و پوسيدگي‌ دندان آغاز مي‌‌شود. براي پوسيده شدن دندان‌ها وجود هر سه اين عوامل در كنار هم لازم است و در صورت حذف هر كدام از آنها امكان پوسيدگي دندان كاهش مي‌يابد. به عبارتي اگر ماده غذايي تخمير شدني در دهان قرار گيرد اما خيلي زود به كمك مسواك از روي دندان‌ها حذف شود يا اگر با مسواك زدن مقدار باكتري‌هاي دهان كاهش يابد، امكان پوسيدگي‌هاي دنداني به حداقل خواهد رسيد. اما يكي از مهم‌ترين راه‌ها براي حفاظت از دندان‌هايمان اين است كه چيزهايي بخوريم كه باكتري‌ها نتوانند آنها را به راحتي تميز كرده و به اسيد تبديل كنند.
مثلث پوسیدگی دندان:
1-میکروب
2-مواد غذایی
3-زمان
وقتي مينا كم مي‌آورد غذاهايي كه مي‌خوريم به محض ورود به دهان دستخوش تغييرات مي‌شوند. تغييرات، مربوط به پوسيدگي دندان‌ها، شكسته شدن كربوهيدارت‌ها و تبديل آن به قندهاي ساده است. خوراكي‌هايي مثل بيسكويت‌، كيك‌، شكلات ‌آب‌نبات و حتي‌نان، داراي كربو هيدارت هستند و بعد از شكسته شدن، تبديل به قندهايي مثل گلوكز و فروكتوز مي شوند. اين قندها، غذاي بسيار خوبي براي باكتر‌ي‌ها هستند و باكتر‌ي‌ها مي‌توانند خيلي راحت اين قندها را تخمير كنند و از آنها اسيد بسازند. هر چه بيشتر غذاي تميز شدني در كنار دندان بماند، اسيد بيشتري توليد مي‌شود و احتمال پوسيدگي دندان بالاتر مي‌رود. بنابراين خوراكي‌هاي چسبناكي مثل تافي‌ها، شكلات و چيپس كه به شدت به دندان مي‌چسبد، غذاهاي خوبي براي پوسيده شدن دندان‌ها هستند. چيپس يك مثال خوب از گروه كربوهيدارت‌هاي چسبناك است. براي امتحان مقداري چيپس بخوريد و بعد ببينيد چقدر طول مي‌كشد تا اين چيپس از برجستگي و فرورفتگي‌ دندان‌هاي آسياي شما تخليه شود. حتي مسواك هم نمي‌تواند به سرعت تمام بقاياي چسبنده را از دندان‌هاي شما تميز كند و در تمام اين مدت باكتري‌هاي موجود بر روي دندان‌هاي شما فرصت خوبي دارند تا اين خوراكي را تبديل به اسيد كنند. با ورود هر خوراكي قابل تخمير مثل انواع شيريني‌، نان‌و چيپس، محيط دهان تا حدود نيم ساعت در حالت اسيدي باقي مي‌ماند و زمينه براي فعاليت باكتري‌ها فراهم مي‌شود. بنابراين اگر ميل داريد از اين خوراكي‌هاي خطرناك براي دندان استفاده كنيد و يا آن را به كودكان خود بدهيد، بهترين زمان براي مصرف آنها، بلافاصله بعد از وعده‌هاي اصلي غذايي مثل صبحانه، ناهار يا شام است. زيرا در اين زمان محيط دهان به خاطر ورود وعده اصلي غذايي به دهان، تا حدود نيم ساعت اسيدي است و در همين مدت اگر خوراكي‌هاي شيرين مصرف شود، اسيد بيشتري در دهان توليد نمي‌شود. ضمن اينكه بسياري از افراد طبق عادت بعد از وعده اصلي غذايي مسواك مي‌زنند و بقاياي غذايي اصلي و ميان‌وعده‌ها را از روي دندان تميز خواهند كرد. به طور خلاصه، اگر دوست داريد دندان‌هايي سالم داشته باشيد، از خوردن ميان وعده‌هاي شيرين و چسبناك پرهيز كنيد. حتي نوشيدن چاي شيرين يا چاي با يك بيسكويت كوچك نيز مي‌تواند به اندازه يك ميان وعده شيرين خطرناك بوده و احتمال پوسيدگي‌ دندان‌ها را بالا ببرد. خوراكي‌هاي شيرين و چسبناك را به همراه وعده‌هاي اصلي غذا مصرف كنيد و براي ميان وعده‌ها به دنبال خوراكي‌هاي دوستدار دندان بگرديد.
انتخاب‌هاي باب دندان مصرف ميان وعده‌ها، به‌خصوص براي كودكان،‌جزء نيازهاي اصلي و ضروري محسوب مي‌شود و نمي‌توانيم از خوردن آنها چشم‌پوشي كنيم اما مي‌توانيم خوراكي‌هاي دوست و دشمن دندان‌ها را بشناسيم و عادت غذايي خانواده را به سمت مصرف خوراكي‌هاي دوستدار دندان سوق دهيم. هر فرد نسبت به سن، جنس و وزن خود نياز به دستور هرم غذايي خاص خود دارد اما در كل اين گروه‌بندي براي مجموع افراد جامعه تا حد زيادي قابل اجراست پس سعي كنيد اين خوراكي‌ها را در طول روز مصرف كنيد:
سبزيجات حداقل 2/5 فنجان، ميوه لااقل 2 فنجان، شير، ماست و پنير لااقل 3 ليوان، پروتئين خود را از طريق گوشت، حبوبات، خشكبار و تخم‌مرغ تامين كنيد و چربي و شيريني را بسيار كم مصرف كنيد. حالا به سراغ تقسيم‌بندي خوراكي‌ها از نظر حفظ سلامت دندان‌ها مي‌رويم. در ميان خوراكي‌ها انتخاب‌هاي خوب و بد براي دندان‌ها وجود دارد. بهترين انتخاب‌ براي سلامت‌ دندان‌ها را در رده اول مصرف قرار دهيد و از مصرف بدترين انتخاب‌ها دوري كنيد. ‌ظ‌ بهترين انتخاب‌ها: پنير، مرغ و گوشت، خشكبار و شير جزء‌ بهترين مواد غذايي براي دندان‌ها هستند. اين خوراكي‌ها محيط دهان را از حالت اسيدي خارج مي‌كند و با افزودن كلسيم و فسفر به استحكام ساختمان دندا‌ن‌ها كمك مي‌كند. ظ انتخاب‌هاي متوسط: ميوه‌‌هاي سفت مثل سيب و گلابي و سبزيجات انتخاب‌هاي خوبي به عنوان ميان وعده‌اند. هر چند ميوه‌ها شيرين‌ و اندكي قند گياهي (فروكتوز) دارند اما به علت داشتن آب فراوان تاثير قند آن به سرعت از روي دندان‌ها پاك مي‌شود. از طرفي اين گونه خوراكي‌ها باعث تحريك بزاق مي‌شود و بزاق توليد شده به ضدعفوني و خنثي كردن محيط دهان كمك مي‌كند. ظ بدترين انتخاب‌ها: آب نبات، تافي، شيريني، شكلات، كيك، چيپس و سيب‌زميني سرخ شده از بدترين و خطرناك‌ترين مواد براي دندان‌ها هستند. اين مواد به دندان‌ها مي‌چسبند. خيلي دير از روي دندان پاك مي‌شوند و با ايجاد محيط اسيدي به پوسيدگي دندان‌ها كمك مي‌كنند. نوشابه‌هاي گازدار و آب ميوه‌هاي كارخانه‌اي كه مقدار زيادي شكر به آن اضافه شده نيز خوراكي‌هاي بسيار ناسالم و مضري براي دندان‌ها هستند.
براي سالم ماندن دندان‌هايتان :
)1 غلات سبوس‌دار مصرف كنيد.
)2 مقدار زيادي سبزي به‌ويژه سبزيجات با برگ سبز تيره و نارنجي مصرف كنيد.
)3 انواع ميوه‌ها را در سبد غذايي خانواده بگنجانيد.
)4 سعي كنيد از ماهي، حبوبات و خشكبار براي تامين پروتئين‌ خانواده استفاده كنيد.
)5 از مصرف ميان وعده‌هاي شيرين پرهيز كنيد تا دفعات كمتري محيط دهانتان به سمت اسيدي شدن پيش برود.
)6 نوشابه‌هاي گازدار، چاي و قهوه شيرين و آب‌ميوه كارخانه‌اي را محدود كنيد.
)7 بعضي‌ها عادت دارند آب‌نبات بمكند مثلا براي خوشبو شدن دهانشان از آب‌نبات نعنايي استفاده مي‌كنند. اگر شما از اين گروه هستيد، سعي كنيد اين عادت را كنار بگذاريد يا از آب‌نبات‌هاي بدون قند )sugar free( استفاده كنيد.
)8 مكيدن عادتي ميوه‌هاي ترش مثل ليموترش براي دندان‌ها خطرناك است زيرا اسيد آن باعث حل شدن ميناي دندان مي‌شود.
)9 اگر نمي‌توانيد بعد از هر وعده غذا مسواك بزنيد، لااقل روزي 2 بار اين كار را بكنيد. بهتر است اين دفعات مسواك زدن صبح قبل از صبحانه و شب قبل از خواب باشد.
)10 اگر دوست داريد آدامس بجويد از آدامس‌هاي بدون قند)sugar free( كه قند آن توسط باكتري‌هاي دهاني قابل تخمير نيستند، استفاده كنيد.
)11 قبل از مصرف يك خوراكي شيرين يك لحظه صبر كنيد و به مقدار شيريني‌هايي كه در آن روز خورده‌ايد فكر كنيد. اگر بيش از يك شيريني در روز مصرف كرده‌ايد، براي آن لحظه خود يك ميان وعده سالم ديگر انتخاب كنيد.
)12 اگر قرار است خوراكي شيريني براي خانواده تهيه كنيد، بهتر است به سراغ انواعي برويد كه مدت كوتاه‌تري در دهان باقي مي‌مانند (مثلا شكلات كمتر از آب‌نبات در دهان باقي مي‌ماند) و چسبندگي كمتري با دندان دارند.
براي بچه‌ها:
)1 غذاها را با سبزي‌ و خوراكي‌هاي سالم تزيين كنيد.
)2 به كمك خوراكي‌هاي سالم و سبزيجات، به همراه كودكتان نقاشي كنيد. مثلا از هويج گل درست كنيد و با حلقه‌اي از آن خورشيد و با كلم بروكلي درخت و با گل كلم ابر بسازيد.
)3 ميوه‌هاي خشك شده تهيه كنيد (و يا خودتان ميوه‌ها را خشك كنيد) و به‌جاي شكلات و آب نبات به كودكتان پيشنهاد كنيد.
)4 با شروع فصل تابستان بازار بستني‌هاي يخي داغ شده است، اين بستني‌ها به خاطر داشتن مقدار زيادي شكر و مواد رنگي افزودني، خوراكي‌هاي مناسبي براي دندان‌ها نيستند. مي‌توانيد ميوه‌هاي مختلف را فريز كرده و به جاي اين بستني‌ها به كودكتان پيشنهاد كنيد.
)5 درباره خوراكي‌هاي خوب و بد براي دندان‌ها با كودكانتان صحبت كنيد و آنها را آگاه كنيد. هنگام خريد آنها را به همراه خود ببريد و سعي كنيد آنها را به سمت خريد خوراكي‌هاي سالم هدايت كنيد.




Persiandiet.com :: چاقی، لاغری، تغذیه، رژیم درمانی (سایت جامع اخبار تغذیه)