جنبش دانشجویی-کارگری مه ۱۹۶۸ فرانسه

[Borna66]

جنبش دانشجویی-کارگری مه ۱۹۶۸ فرانسه



اعتراضات دانشجویی و کارگری در ماه مه ۱۹۶۸ پاریس


جنبش دانشجویی-کارگری مه ۱۹۶۸ فرانسه به مجموعه حوادثی اطلاق می‌شود که در طول ۴ هفته در ماه مه سال ۱۹۶۸ در فرانسه رخ داد ،نقطه اوج این جنبش در فاصله یک هفته‌ای سوم تا دهم ماه مه به وقوع پیوست ،خیزشی که از اعتراض یک گروه دانشجویی شروع شده بود، میلیون‌ها نفر از مردم شهرنشین فرانسه را به میدان مبارزه کشاند.[۱]
هرچند رویدادهای مه ۱۹۶۸ فرانسه هرگز به عنوان انقلاب شناخته نشد ولی تأثیر آن بر روابط انسانی و زندگی مدنی جامعه از هیچ انقلابی کمتر نبود.در مورد جنبش ۱۹۶۸ نظرات و عقاید متفاوت و متضادی مطرح می‌شود ،برخی آن را گسترش دامنه آزادی و شکوفایی و بالندگی انقلاب کبیر فرانسه تابیر کردند و در برابر برخی دیگر جنبش را غوغای عوام ،روان‌پریشی توده‌ای یا کارناوال نام نهادند.

[Borna66]

روز شمار مه 68

• 23 آوریل - درگیری خیابانی، در پی اعلامیه گروه های چپ مبنی بر عدم شرکت در امتحانات معارف دینی. یک دانشجوی راستگرا مجروح شد. پلیس، کوهن بندیت را مسئول آن دانست و او را برای بازجویی فراخواند.

• 25 آوریل(پنجشنبه) - پلیس برای اولین بار پس از 30 سال برای جدایی دانشجویان چپ و راست مداخله کرد.

• 28 آوریل(یکشنبه) - راهپیمایی cvn در اعتراض به برپایی نمایشگاهی در حمایت از ویتنام جنوبی

رئیس دانشگاه نانتری،گرافین، دانشکده ها را دو روز زودتر از شروع عیدپاک تعطیل می کند، یک آمفی تئاتر را به نام چه گوارا می کند. که با عدم استقبال دانشجویان مواجه می شود: «ما به هدایای کوچک احتیاجی نداریم، ما هر ساختمانی را که نیاز داشته باشیم، به دست می آوریم»

• 2 می(پنج شنبه) - ژرژ پیمپیدو پاریس را به مقصد تهران برای سفری ده روزه ترک می کند.

حمله دانشجویان شبه نظامی راستگرا، موسوم به «اکسیدانت»، به مرکز اصلی mau.
اشغال آمفی تئاتر به دست 300 تن از «خشمگین ها»(گروه رادیکال آنارشیست به رهبری دانیل کوهن بندیت) و نمایش فیلمی از زندگی چه گوارا
کوهن بندیت و پنج تن از دوستانش برای حضور در کمیته انظباطی دانشگاه پاریس در روز 6می احضار می شوند.
رئیس گرافین بار دیگر دانشگاه را به مدتی نامعلوم تعطیل می کند.

• 3 می(جمعه) - بعد از ظهر، 500 دانشجوی چپی در حیاط سوربن تجمع می کنند. این عده شامل اعضا unef، jcr، fer و افراد جنبش 22 مارس و mau به همراه رهبرانشان، که عضو شورای انقلاب بودند، می شد. هدف تجمع در ظاهر، اعتراض به تعطیلی دانشکده ادبیات نانتری بود اما در واقع در اعتراض به احضار کوهن بندیت و دوستانش بود. آنها یک گروه انتظامات مسلح به تکه های چوب و آهن تشکیل می دهند و شعارشان این است: «مشت عکس العمل طبیعی در برابر سیاست موجود است.»

تصمیم مشترک رئیس دانشگاه سوربن، ژان روشه، و وزیر آموزش عالی، آلن پرفیت، مبنی بر اجازه ورود پلیس به دانشگاه. حدود 4.5 بعد از ظهر، پلیس تجمع کنندگان را محاصره می کند. رهبران تجمع تصمیم می گیرند به تجمع خاتمه بدهند. پلیس آنها را در دسته های 25تایی به سمت کامیون های قفس دار هدایت می کند.
«سکوت مرگباری همه جا را فراگرفته بود... همزمان با خروج اولین کامیون پلسی از سوربن همراه با سرنشینان ساکت و آرامش، موج جمعیت به حرکت درآمد. ابتدا سر و صداها و فریادهای پراکنده ای بلند شد و آنگاه سرود ریتمیک اتوبوس زندان خوانده شد و حرکت برق آسایی آغاز شد «مرگ بر سرکوبگر!» اولین سنگ پرتاب شد...»
صدها تن مجروح و 596 نفر بازداشت شدند. در پایان هفته چهار نفر به دو ماه حبس محکوم شدند. دانشجویان خواستار آزادی دوستانشان بودندو
رئیس سوربن، روشه، دانشگاه را تا اطلاع ثانوی تعطیل اعلام کرد. در اعتراض به آن unef، صدو شصت هزار دانشجوی دانشگاه های پاریس را برای تظاهراتی در روز دوشنبه(6 می) فراخواند.
در این روز، پاریس –پایتخت صلح جهان- به عنوان محل برگزاری مذاکرات صلح ویتنام انتخاب و معرفی شد.

• 6 می (دوشنبه) - ساعت 9 صبح، 4 الی 5 هزار دانشجو به دعوت unef در تجمع شرکت می کنند.

دانیل کوهن بندیت و دوستانش تا ساعت 1 در جلسه کمیته انظباتی بودند. او که سوربن را برای شرکت در راهپیمایی ترک می کرد، مختصر و مفید گفت: «ما در آنجا به مدت 4 ساعت شاهد خنده و جوک و طنز بودیم.»
برای اولین بار پس از خاتمه جنگ الجزایر چند تن از اساتید نیز با دانشجویان به راهپیمایی پرداختند. دانش آموزان نیز به رهبر cal در آن شرکت داشتند.
تا ساعت 3 بعد از ظهر اوضاع آرام بود. اما وقتی دانشجویان خواستند به سمت سوربن بروند، خودروهای پلیس راه آنها را سد کرد و آنها را عقب راند. این سرآغاز 12 ساعت درگیری مداوم و زد و خورد بود.
«شواهد زیادی... نشان می دهد خیلی از افرادی که در این درگیری ها شرکت داشتند کسانی بودند که از جنبش، حرف و خواسته دانشجویان اطلاع چندانی نداشتند بلکه بیشتر به خاطر رفتار خشونت بار پلیس و عمل وحشیانه آنها به جنبش پیوسته بودند.»(ص95)
«خواسته های دانشجویان هیچ نشانی از اتوپیا(آرمانشهر) نداشت و لذا به هیچ وجه سرپیچی از نظام اجتماعی نبود... رهبران دانشجویان برای مصالحه و پایان درگیری ها سه شرط را اعلام کردند. بیرون رفتن پلیس از کرتیه لاتین(محله اصلی خوابگاه دانشجویان)، آزادی سریع و بی قید و شرط دانشجویان دستگیر شده و بازگشایی دانشگاه.» (ص100)

[Borna66]

• 7می(سه شنبه) - 30 هزار دانشجو به مدت 5 ساعت در سرتاسر پاریس دست به راهپیمایی می زنند.

پلیس در صفوف به هم فشرده از سوربن محافظت می کرد اما کرتیه لاتین در اختیار دانشجویان بود. «آنها شعار می دادند ما همه شورشی هستیم و پرچم های سیاه و سرخ در دست هزاران نفر به حرکت در می آمد.»(ص101)

• 8 می(چهارشنبه) - «وقتی رادیوی پاریس اعلام کرد چهار پنجم مردم موافق و همراه با دانشجویان هستند، بزرگترین و شکوهمندترین حمایت از دانشجویان بروز کرد. به نظر می رسید جامعه بورژوازی با این اقدامات موافق است.»

در این روز 60 هزار دانشجو در فرانسه مشغول تظاهرات بودند، اما دولت و پارلمان آن را به افراد خارج دانشگاه و توطئه گران منتسب می کردند و تنها نتیجه اقدامات چپ های ماجراجو می دانستند.

• 9 می(پنجشنبه) - «به احتمال زیاد آخرین فرصتی بود که وزیر آموزش عالی برای مصالحه و خارج نشدن کنترل از دست امور دولت داشت.»(ص103)

نزدیک ظهر، رئیس روشه و روسای دانشکده ها تصمیم خود را مبنی بر بازگشایی دانشگاه و از سر گیری امور معمولی را اعلام می کنند. UNEF بلافاصله جواب می دهد تا آزادی دانشجویان در بند و عقب نشینی پلیس، به اعتصاب ادامه می دهد. اتحادیه اساتید نیز تصمیم به ادامه اعتصاب گرفت. بعد از ظهر در سوربن همچنان بسته و پلیس مستقر ماند. وزیر اقدام روسای دانشکده ها را ناکام گذاشت.
«جنبش به سمت رادیکالیزه شدن پیش می رفت... شب، تشکل JCR که حامی کوهن بندیت بودند، برگذاری تجمعی را اعلام کردند. شاید از ابتدای بحران این اولین دفعه ای بود که افراطیون دست خود را رو کرده بودند. انقلاب به تدریج از خواسته های صنفی به سوی چالش های سیاسی سوق پیدا می کرد.»(ص104) «بازگشایی دانشگاه از نظر افراطون انقلابی، تاکتیکی بیش نبود. استراتژی اصلی، همانطور که ارنست مندل گفته بود، تلاش در پیوند بین جنبش دانشجویی به جنبش کارگری بود تا بدین وسیله انقلاب سوسیالیستی در معنی واقعی آن اتفاق بیافتد.»(ص105)
صبح ملاقاتی بین رهبران UNEF و رهبران اتحادیه های کارگری فرانسه، جرج سگوی از اتحادیه حزب کمونیست(CGT)و اوژن دسکمپ از اتحادیه سوسیالیست ها(CFDT) انجام شد.

• 10می(شب سنگرها) - «همه چیز با اجتماع 5هزار نفری نوجوان هایی که خونشان به جوش آمده بود و فریاد می زدند رفقای ما را آزاد کنید، آغاز شد»(ص106) این جمعیت که به رهبری CAL جمع شده بودند خواسته های خود را چنین اعلام می کردند: آزادی فعالیت سیاسی در مدارس، مشارکت دانش آموزان در انجام امور مدارس، به رسمیت شناختن CAL از جانب مسئولین. این جمعیت پس از مدتی در یک جمعیت 15 هزار نفری دانشجویان هضم می شود.

ساعت 6.5 عصر وزیر اجرایی و جانشین نخست وزیر، لوییس ژوکو پیشنهاد می کند پلیس از کرتیه لاتین عقب نشینی کند و دانشگاه سوربن و نانتری بازگشایی شود. اما در جواب همه یکصدا آزادی دوستانشان را فریاد می زنند.
پلیس جمعیت را در محله کرتیه لاتین محاصره می کند، «این ریسک بزرگی بود که مسئولان دست به انجام آن زده بودند که با دانشجویان در موطن خود و خانه خودشان یعنی کرتیه لاتین وارد جنگ شوند. ... پس از یک هفته فعالیت و به نتیجه نرسیدن رهبران دیگر نمی توانستند نیروهای خود را آرام کنند و به خانه هایشان بازگردانند... در یک لحضه دستوری مثل جرقه صادر شد: کرتیه لاتین هر طور شده باید برای دانشجویان بماند.»(ص107)
دستوری مبنی بر ساختن سنگر صادر نشده بود اما دانشجویان به طور خودجوش به آن پرداخته بودند. سنگر ها شامل اتومبیل های واژگون شده و خرده سنگ و چوب و شیشه تلنبار شده پشت آن بود. قبل از روشن شدن هوا تقریبا 60 سنگر آماده شده بود. آن شب که سرآغاز انقلاب بود، «شب سنگر ها» نام گرفت.
در ساعت 1:15 بامداد ژوکو مشخص کرد که راه حل مسالمت آمیزی نمی تواند وجود داشته باشد. یک ساعت پس از سخنان او اولین موج حمله پلیس آغاز شد.
«پسران و دختران به طرز غیر قابل باوری خود را به صحنه نبرد می رسانند و جانفشانی می کردنندو باری حیلی از جوانان این موقعیت استثنایی بود که شجاعانه خود را به انقلاب بسپارند و یاد فانون، چه گوارا و دبره آنان را تسکین می داد. این صحنه های انقلابی، ویتنام آنها بود... در چنین لحظه های پر احساس و هیجان انگیزی بود که هزاران حنجره فریاد می زد: دوگل قاتل!»
ساعت 5:30 دستوری مبنی بر توفق جنگ و متفرق شدن تظاهرکنندگان از سوی کوهن بندیت از رادیو اعلام شد. 368 نفر مجروح، 460 نفر بازداشت و 188 اتومبیل تخریب شدند.

• 11 می (شنبه) - نخست وزیر پمپیدو، شب از سفر ایران و افغانستان به کشور باز می گردد. سه ساعت پس از ورودش، 3 دقیقه با ملت صحبت کرد و اعلام کرد سوربن از دوشنبه صبح بازخواهد گشت و دادگاه دانشجویان را آزاد خواهد کرد.

عصر تعداد اندکی از نیروهای MAU دانشکده ادبیات پاریس را که خارج از دانشگاه سوربن بود و به اشغال پلیس درنیامده بود، تسخیر کردند.
در همین روز CGT و CFDT همراه با FEN(فدراسیون اصلی اساتید در فرانسه)، به عنوان قوی ترین اتحادیه های کارگری فرانسه، در طی یک اقدام مشترک اعضای خود را به اعتصاب و تظاهرات در روز دوشنبه فراخواندند. دوشنبه 13 می دهمین سالگرد کودتایی بود که دوگل را بر سر کار آورده بود.

[Borna66]

• 13می(دوشنبه) - تظاهرات انبوهی با شرکت بیش از هشتصد هزار نفر برپا شد و اتحاد بین دانشجویان و کارگران شکل گرفت.

کوهن بندیت برای ادامه نهضت، خواستار تشکیل کمیته های اجرایی در تمام نواحی شهر شد. Jcr بازوی اصلی جنبش بود و نشریه اش به نام سرویس اُردو، تظاهرات را خط دهی می کرد. آنها دانشجویان و کارگران را در فضای باز پای برج ایفل جمع کردند و سپس شعار «همه به سوی سوربن» سر داده شد.
پمپیدو به قولش وفا کرده بود. دانشجویان زندانی آزاد شدند، پلیس از کرتیه لاتین بیرون رفت و درب های سوربن باز شد. دانشجویان به داخل دانشگاه رفتند و کنترل امور را به دست گرفتند. این کنترل تا 16 ژوئن ادامه یافت.
14 می(سه شنبه)
دوگل طبق برنامه ریزی که از یکسال پیش انجام شده بود کشور را به قصد بازدید از رومانی ترک می کند.
کارگران یک کارخانه کوچک هواپیماسازی در حومه نانت که دست به اعتصاب زده بودند، کارخانه را تسخیر و مدیر را دفتر کارش محبوس می کنند. کارگران رنو در روئن دست به اعتصاب می زنند و روز بعد کارخانه را به تصرف خود در می آورند. به تدریج بر سر در تمام کارخانه های رنو پرچم های سرخ و سیاه آویخته شد. ظرف 48 ساعت موج اعتصاب و تسخیر با سرعت سرسام آوری تمام صنایع فرانسه را در نوردید.
Cgt سعی کرد با بی اعتنایی به جنبش دانشجویی و پنهان ساختن آن در پشت مطالبات اقتصادی کارگران، اعتصاب را به مسیر خاصی هدایت کند و آن را محدود سازد. «اعضای این اتحادیه از کیک پخته شده سرمایه داری سهم بیشتری می خواستند و برخلاف نظر دانشجویان به هیچ عنوان دنبال فروپاشی نظام سرمایه داری نبودند.»(ص198)
درمقابل cfdt با هم نوایی با شعار های دانشجویی سعی کرد خود را به آنها نزدیک کند. آنها در بیانیه ای اعلام کردند: «تلاش دانشجویان برای دموکراتیزه کردن دانشگاه، همان ماهیت دموکراتیزه کردن کارخانجات را از سوی کارگران دارد.» به طور خلاصه می توان گفت که هدف و جهت گیری cgt دستمزدها و حقوق صنفی بود، حال آنکه cfdt به دنبال اصلاحات مبنایی نظیر مشارکت کارگران در تصمیم گیری های کلان و مشارکت در مدیریت کارخانه بود.
16 می (پنجشنبه)
دانشجویان به سان تئاتر ادئون در شهر یورش می برند و آن را تسخیر می کنند. شایعه می شود در اقدام بعدی قصد تسخیر ایستگاه رادیویی را دارند.
هزاران دانشجو سوربن را جهت پیوستن به اعتصاب کارگران کارخانه رنو ترک کردند. کارگران مودبانه تشکر کردند اما اجازه ندادند دانشجویان وارد کارخانه شوند.
18 می (شنبه)
ژنرال دوگل از سفر رومانی باز می گردد.
19 می (یکشنبه)
دوگل فردای بازگشتش وزیر جنگ، پیر مرمز، را به عنوان اولین وزیر پیش خود فرا می خواند. سپس با وجود توصیه های پمپیدو، تصمیم خود را مبنی بر صحبت با ملت در روز 24 می اعلام می کند.
22 می (چهارشنبه)
در تمام کشور، اعتصاب هنوز در اوج بود. «کرکره های پنجره ها پایین کشیده شده بود و تمام سالن هاش شهر بسته شده بود. حتی بانک مرکزی فرانسه، وزارت دارایی و نیروگاه اتمی در مارکول نیز از این قاعده مستثنی نبودند. اداره هواشناسی نیز دچار رکود بود. جریان سوخت با کندی مواجه بود. پاریس خیلی زشت و کثیف به نظر می رسید. شهر مملو از زباله ها و تراکت های سیاسی بود.»(ص212)
دانیل کوهن بندیت «عنصر نامطلوب در فرانسه» اعلام می شود. و از کشور اخراج می شود.
جمعیتی از دانشجویان به طرف مجلس سنا تظاهرات کردند و شعار می دادند «ما همه خارجی هستیم»(در اعتراض به اخراج کوهن بندیت آلمانی) که به ضد و خورد شدید با پلیس منجر شد. پلیس ضدشورش به کرتیه لاتین هجوم می آورد و موقعیت های استراژی مقابل سوربن را اشغال می کند.
25 می (شنبه)
مذاکرات چندجانبه پمپیدو با رهبران اتحادیه های کارگری
سرکوب شدید هرگونه تظاهرات خیابانی
مرگ یک افسر 52 ساله در لیون بر اثر برخورد یک کامیون از کنترل خارج شده با سنگرهای پلیس
مرگ یک جوان 26 ساله در کرتیه لاتین بر اثر ترکش یک شی پرتاب شده
800 نفر بازداشت و 1500 نفر مجروح شدند. حیاط سوربن به بیمارستان تبدیل شده بود.
27 می (دوشنبه)
موافقت نامه گرنل درباره ی سطح دستمزدها، هفته های کاری، سن بازنشستگی و ... به امضای طرفین مذاکره رسید. این بزرگترین موفقیت و منفعت به دست آمده پس از بیست سال برای کارگران بود.
کارگران در یک عمل غیر منتظره موافقت نامه را پاره کردند و به رهبرانشان تاختند. و آنها را به تبانی با دولت و کارفرمایان متهم می کردند.
پیر فرانس مندز به عنوان یکی از رهبران psu(حزب سوسیالیست های جدا)، تنها حزبی با دانشجویان همراه شده بود، تبدیل به مرد شماره یک انقلاب شد.
28 می (سه شنبه)
فرانس میتران، رهبر فدراسیون سوسیالیست ها، صبح با مطبوعات مصاحبه کرد و بعد از ظهر در جلسه حزب کمونیست شرکت کرد. او در این مصاحبه مرگ رژیم دوگل و کاندیداتوری خود را برای ریاست جمهوری اعلام کرد.
والداک روشه، رهبر حزب کمونیسم فرانسه، بعد از ظهر مصاحبه میتران در جواب سخنان او با اظهارات تندی گفت: «هیچ نظامی نمی تواند بدون همکاری با کمونیست ها نمی تواند موجبات پیشرفت اجتماعی و اصلاحات سیاسی را فراهم کند.» سپس در ادامه آمادگی حزب کمونیست را برای پذیرش پست های مختلف اعلام کرد.
29 می (چهارشنبه)
«هیچ روزی در تاریخ فرانسه مثل 29 می دلهره آور، متشنج و هیجان آمیز نبود. اغلب افراد اعتقاد داشتند رژیم ]دوگل[ سقوط کرده است»(ص272)
کمی پس از 11 صبح، دوگل کاخ الیزه را به مقصد نامعلومی ترک می کند. ابتدا اعلام می شود برای استراحت به زادگاهش، کلمبی، رفته است. اما پس از چند ساعت مشخص می شود که به آنجا نرفته است. ژنرال دوگل گم شده بود. در نهایت هلی کوپتر اش در بادن-بادن، مرکز فرماندهی 70 هزار نیروی فرانسوی مستقر در آلمان فرود می آید.
ساعت 6:30 عصر به کلمبی می رود.
چپ اردتدکس تمام نیرویهایش را به میدان فرا می خواند. حدود نیم میلیون کارگر از قلعه باستیل به پاریس سرازیر می شوند.
مندز و میتران برنامه های خود را تا 6:30 عصر برای کسب قدرت هماهنگ می کنند

[Borna66]

30 می (پنج شنبه)
«والداک روشه سلاح لازم برای پیروزی در این جنگ]بین چپ ها و دوگل[ را به دوگل هدیه کرده بود. خطر و ترس از کمونیسم در تمام فرانسه گسترده شده بود.»(ص280)
ساعت 2:30 بعد از ظهر، ژنرال خبر برکناری نخست وزیر را به او ابلاغ می کند و خواستار انتخابات جدید می شود. «نیم ساعت بعد، اتومبیل های سیتروئن سیاه رنگ، 27 وزیر کابینه را برای تشکیل آخرین جلسه کابینه به الیزه می آورند. تمام طول مسیر و جلو کاخ الیزه پوشیده از تراکت هایی بود که مردم را برای شرکت در تظاهرات آن روز بعد از ظهر در حمایت از دوگل دعوت می کرد.»(ص282)
ساعت 4:30 بعد از ظهر دوگل با ملت سخن گفت. او چنین گفت: «در چنین اوضاع و احوال و تحت چنین شرایطی من هرگز سقوط نخواهم کرد. من پادشاه فرانسه هستم و این کار را به بهترین نحو به انجام خواهم رساند.» سلاح مخفی دوگل همان نفوذ کلام او بود. او از خطر جسته بود. شعار «زنده باد فرانسه» همه جا شنیده می شد و پرچم سه رنگ فرانسه بر پرچم های سرخ و سیاه برتری یافت.
می 68 به پایان خود رسید