داريوش هخامنشي، نگهبان خليج فارس
بناي تخت جمشيد براي نظارت بر ترددهاي تجاري خليج فارس از طريق دو جاده ادويه و ابريشم ساخته شد.

بررسي هاي كارشناسان روي نقشه باستان شناسي ايران نشان داد كه داريوش بناي عظيم تخت جمشيد را براي نظارت در آمد و شدهاي تجاري خليج فارس از طريق دو جاده ادويه و ابريشم در بلند ترين نقطه زاگرس ساخته است.
محوطه باستاني تخت جمشيد به علت وجود سازه‌هاي منحصر به فرد در سطح جهان از شهرت بسيار زيادي بر‌خوردار است. اين محوطه‌ها در استان فارس و در نزديكي شهر شيراز جاي گرفته‌اند.
«عبدالعظيم امير شاه كرمي»،متخصص سازه و ژئوتكنيك در اين باره مي گويد:« نقشه ايران باستان نشان مي دهد كه مسير آبي جاده ادويه(هند به اروپا) از درياي عمان به خليج فارس و پس از آن به بوشهر مي رسيده است. پس از آن تنگه برازجان و كازرون را پشت سر گذاشته و در شيراز به تخت جمشيد منتهي مي شده است. بررسي ها روي مسير تجاري از بوشهر به تخت جمشيد نشان مي دهد كه تخت جمشيد به اين دليل در اين نقطه قرار گرفته است تا بتواند آمد و شدهاي تجاري جاده ادويه در خليج فارس كه به جاده ابريشم در شهر ري ختم مي شده است را كنترل كند.»
بررسي ها نشان مي دهد كه تخت جمشيد از نظر جغرافيايي درشاهراهي بين بوشهر و شهر ري قراردارد. قرارگيري اين عمارت در بلند ترين نقطه زاگرس معرف به بام زاگرس، باعث شده از يك سو بر جاده ابريشم و از يك سو بر جاده ادويه تسلط داشته باشد. اين مسير تنها مسير مستقيم براي تجارت بوده است. جاده ادويه از درياي عمان و خليج فارس آغاز و به شهر ري ختم مي شود. شهرري در نقطه آغاز جاده ابريشم قرار دارد. تخت جمشيد روي جاده سومي قرار دارد كه اين دو جاده را به يكديگر وصل مي كند و كنترل خود روي جاده ابريشم را از طريق شهرري و جاده ادويه از طريق بوشهر انجام مي داده است. از سوي ديگر اين مسير كه تخت جمشيد نيز در آن واقع است، نزديكترين و امن ترين مسير از شهر ري به جاده ادويه بوشهر بوده است.
كارشناسان معتقدند انتخاب اين نقطه نشان از درايت ايرانيان در دو هزار سال پيش براي مديريت اين دو جاده دارد. اين جاده امن ترين مسير براي رسيده به جاده ادويه در خليج فارس بوده است و كاروانيان بايد از تنگه برازجان عبوركرده و خود را به خليج فارس يا شهر ري مي رساندند. كارشناسان، تنگه برازجان را مشابه يك دورازه از خليج فارس به تخت جمشيد يا ايران مركزي مي دانند.
چندي پيش سرپرست وقت بررسي هاي ژئوفيزيك در بيستون گفت : «پس از تخت جمشيد، اين جاده در شيراز به اصفهان و از اصفهان به شهرري مي رسد و در اين نقطه، دو جاده ابريشم (از چين به اروپا) و ادويه(از هند به اروپا) به يكديگر وصل مي شوند. ايران به دليل برخوداري از مسير خشكي ها و درياها هميشه محل عبور كاروان هاي تجاري بوده است. اين مسير امن ترين مسير براي عبور كاروانيان و تجار بوده است. هخامنشيان براي نظارت كامل بر اين مسير، تخت جمشيد را در پناه كوه رحمت ساخته اند تا از پشت سر خويش مطمئن باشند و بتوانند در كمال آرامش كنترل جاده را در دست بگيرند.اگر يك خط مستقيم از شهر ري به بوشهر كشيده شود اين خط دقيقا از تخت جمشيد مي گذرد. اين جاده، جاده اي نسبتا هموار و شايد ساده ترين جاده براي عبور از زاگرس باشد. اگر كسي بخواهد از خليج فارس به ايران مركزي سفر كند بهترين مسير عبور از تخت جمشيد است. »