پدر باستان‌شناسي مدرن ايران درگذشت

[Borna66]

پدر باستان‌شناسي مدرن ايران درگذشت




دکتر عزت‌الله نگهبان، پدر باستان‌شناسي مدرن ايران درگذشت.وي كه به بيماري آلزايمر و پاركينسون نيز مبتلا بود، به گفته "بهمن نگهبان" فرزندش، روز 14 بهمن 87 در آمريكا ، بدرود حيات گفت.





دكتر عزت الله نگهبان

دکتر عزت‌الله نگهبان، پدر باستان‌شناسي مدرن ايران درگذشت.

دكتر "عزت الله نگهبان" كه به بيماري آلزايمر و پاركينسون نيز مبتلا بود، به گفته "بهمن نگهبان" فرزندش، روز 14 بهمن 87 در آمريكا ، بدرود حيات گفت.

دكتر نگهبان كه در سال‌ 47 مديرت گروه باستان شناسي را بر عهده داشت، اين رشته را متحول كرد و به همين علت است كه وي را پدر باستان شناسي مدرن ايران مي‌نامند.

عزت‌الله نگهبان، در سال 1300 شمسي در اهواز به دنيا آمد. تحصيلات خود را در دبستان جمشيد جم و دبيرستان فيروز بهرام و مدرسه فني آلماني در تهران به پايان برد.

او در سال 1328 در رشته باستان‌شناسي از دانشگاه تهران فارغ‌التحصيل شد. در سال 1329رد مؤسسه شرق‌شناسي دانشگاه شيکاگو شد و در مدت چهارسال مدرک فوق ليسانس اين دانشکده را از آن خود کرد.

طي اين سال‌ها با راهنمايي رونالد مک‌کان به بررسي سير سفال نخودي‌رنگ در منطقه خوزستان پرداخت و اطلاعات بسياري در اين زمينه جمع‌آوري کرد که حاصل آن را در نهايت در رساله خود تدوين کرد.

مهم‌ترين سهم دکتر نگهبان در پيشبرد باستان‌شناسي ايران، ايجاد کارگاه دايمي در دشت قزوين براي فعاليت‌هاي باستان‌شناختي دانشگاه تهران و تربيت دانشجو در اين کارگاه است.

او با پشتکار فراوان و روحيه خستگي‌ناپذير، موفق به کسب مجوز و بودجه لازم براي تعمير کاروانسراي مخروبه محمدآباد خره شد. اين مکان منحصر به فرد به کانوني براي پژوهش‌هاي مستمر و درازمدت باستان‌شناختي دانشگاه تهران تبديل شد که در آن دانشجويان با شرکت در انواع فعاليت‌هاي ميداني براي پيشبرد اهداف باستان‌شناسي در ايران تربيت مي‌شدند.

دکتر نگهبان، يکي از سرسخت‌ترين مدافعان منظم‌کردن فعاليت‌هاي مربوط به باستان‌شناسي بوده‌است. بسياري او را دشمن بزرگ قاچاقچيان و دلالان عتيقه در ايران مي‌دانند.

نگهبان در پنجمين کنگره بين‌المللي باستان‌شناسي و هنر ايران در سال 1347 مقاله‌‌اي ارائه داد و در آن ماده‌اي پيشنهاد کرد که بر اساس آن خريد و فروش اشياي باستاني به صورت غيرمجاز و از طريق قاچاق ممنوع اعلام شود و کنگره را ملزم به صدور قانوني در اين زمينه کرد. وي با ارائه اين مقاله، نقش اساسي در تصويب قطعنامه محکوم‌کردن قاچاق و فروش اشياي عتيقه داشت.

عزت الله نگهبان، بيشترين ميزان طلا را در حفاري‌هاي باستان‌شناسي ايران بدست آورده‌است و کاوش‌هاي وي در قالب مقاله، گزارش و کتاب، همواره مورد توجه باستان‌شناسان بوده‌است.

[Borna66]

مرحوم نگهبان نخستين مبارز قاچاق اشياء باستاني بود




دکتر "عزت الله نگهبان" علاوه بر ايجاد تحولات مهم باستان‏شناسي در ايران بخشي از زندگي حرفه‏اي خود را صرف مبارزه با فروش اشياء باستاني کرد.





يکي از اشياء کشف شده در تپه مارليک/ دکتر نگهبان نخستين باستان‏شناس اين تپه باستاني بود

دکتر عزت الله نگهبان نخستين کسي بود که با قاچاق اشياء عتيقه در ايران جنگيد و در اين راه پسر اشرف پهلوي را که يکي از بزرگترين قاچاقچيان اشياء عتيقه بود بدنام کرد.

"ميرعابدين کابلي"، باستان‏شناس پيشکسوت و يکي از شاگردان مرحوم نگهبان با اعلام اين مطلب افزود: «پسر اشرف پهلوي يکي از بزرگترين قاچاقچيان اشياء عتيقه و باستاني در ايران بود و زماني که مرحوم نگهبان رئيس دانشکده ادبيات دانشگاه تهران بود، عليه خريد و فروش اشياء عتيقه جنگيد و در اين راه دست پسر اشرف پهلوي را از ادامه فروش آثار باستاني ايران کوتاه کرد.»

کابلي گفت: «دکتر عزت الله نگهبان در حدود سال 1304 متولد شد و پس از اخذ مدرک دکتري باستان‏شناسي از آمريکا در سال 1337 به ايران آمد و در دانشگاه تهران مشغول به کار شد. وي از آن پس تحول بزرگي در باستان‏شناسي ايران به وجود آورد.»

پيش از دکتر نگهبان اشخاصي چون مهدي بهرامي، محسن مقدم و عيسي بهنام کرسي استادي گروه باستان‏شناسي دانشگاه تهران را داشتند ولي تحولاتي که نگهبان در باستان‏شناسي و تدريس آن به وجود آورد سبب شد نام پدر باستان‏شناسي مدرن ايران را به خود اختصاص دهد.

کابلي درباره فعاليت‏هاي ميداني دکتر نگهبان گفت: «زماني که دکتر نگهبان معاون اداره کل باستان‏شناسي کشور بود، بررسي‏هاي باستان‏شناسي رودبار آغاز شد. در آن زمان سرپرستي اين بررسي‏ها با محسن مقدم بود اما وزارت فرهنگ وقت تصميم گرفت که دکتر نگهبان سرپرستي اين پژوهش‏ها را بر عهده بگيرد و به اين ترتيب طي اين بررسي‏ها تپه مارليک شناسايي و کاوش شد.»

وي گفت: «در سال 1347 مرحوم عيسي بهنام که مديريت گروه باستان‏شناسي دانشگاه تهران را بر عهده داشت بازنشسته شد و دکتر نگهبان مدير گروه باستان‏شناسي دانشگاه تهران شد. از آن پس وي با گرفتن تپه زاغه، قبرستان و سگزآباد در دشت قزوين، 20 واحد درسي عملي براي دانشجويان باستان‏شناسي ايجاد کرد و تحولي جديد در دروس باستان‏شناسي دانشگاه تهران به وجود آمد.»

دکتر نگهبان در سال 1351 مدير دانشکده ادبيات دانشگاه تهران شد و ارديبهشت 1357، زماني که زمزمه‏هاي انقلاب بيشتر شده بود، وي را با چاقو در محيط دانشگاه مجروح کردند. به اين ترتيب مدتي در بيمارستان بستري شد.

کابلي دراين باره گفت: «يک بار از مرحوم نگهبان پرسيدم که مي‏دانيد چه کسي شما را با چاقو زد که ايشان گفتند ايادي ساواک اين کار را کردند.»

کابلي در پايان گفت: «مرحوم نگهبان استادي دلسوز و باستان شناسي متعهد بود که مدتي از زندگي حرفه اي خود را صرف مبارزه با قاچاق اشياء عتيقه کرد و در قانوني شدن اين موضوع سهم به سزايي داشت.»