شوش كهن ترين شهر جهان
شوش كهن ترين شهر جهان
نمای از شهر و کاخ شوش
شوش از كهن ترين شهر هاي جهان و به قولي كهن ترين شهر جهان است كه حدود 4000 سال پيش از ميلاد مسيح به عنوان كانون مذهبي ساكنان دشت اطراف بنا نهاده شده است و پس از سال ها حيات پر فراز و نشيب و توام با روز هاي پيروزي و شكست و رونق و ركود و آباداني و ويراني ، با سقوط شاهنشاهي هخامنشي در سال 332 ق.م به مرور در سراشيب افول افتاد و در قرون ميانه ي اسلامي رونق خود را به كل از دست داد و به روستاي كوچكي گرداگرد آرامگاه دانيال نبي (ع) بدل شد.تپه هاي شوش در جوار شهر شوش و تقريباً در 50 كيلومتري جنوب انديمشك واقع شده است . وسعت اين محوطه بنا بر شواهد باستان شناسي نزديك به 400 هكتار است اين محوطه ي پهناور در بين دو رود بزرگ كرخه ( در غرب ) و دز ( تقريباً در شرق ) جاي گرفته است. بيش از 150 سال از آغاز اولين كاوش باستان شناسي در شوش مي گذرد و در اين مدت نشانه هايي از تمدن هاي آغاز هزاره ي چهارم پيش از ميلاد تا قرن سيزدهم ميلادي ( قرن هفتم هجري قمري ) در آن شناسايي شده است . اين تمدن ها در كنار يا روي هم قرار دارند و بدون هيچ وقفه طولاني تداوم داشته اند. لايه هاي باستاني با بيش از 5000 سال قدمت بر روي تپه هاي طبيعي شكل گرفته و تكوين يافته است بدين سان كه لايه نخستين با اولين سكونت انسان يعني لايه 27 شوش ( در تپه ارگ ) بر روي ارتفاعي بوجود امده است كه ار سطح زمين هاي مجاور حدود 10 متر بالاتر است. چنين به نظر مي رسد كه در اين لايه ابتدا معبد عظيمي ساخته مي شود كه در گرداگرد آن مراكز سكونتي ايجاد شده است . شوش در اين هسته ي اوليه تمام تجربيات گذشته و فرهنگ هاي همجوار را در خود جمع كرده است . آثار سفالي و سنگي آن نمونه هاي ارزنده اي است كه از نظر ظرافت و زيبايي تفاوت نسبتاٌ زيادي با گذشته دارند.از سوي ديگر وضعيت اجتماعي به گونه اي است كه زندگي بشر وارد مرحله اي تازه شده است . وجود همين معبد بزرگ خشتي نشانه اي براي تجمع و شهر نشيني و تشكيل سازمان هاي جديد شهري است. اين دوره كه به دوره آ« شوش يك آ» معروف است سراغاز تمدن هاي ديگري است كه به بيش از 5000 سال ادامه يافته است. شوش با داشتن معبدي بزرگ به مرور مركزيت كليه مناطق مسكوني در دشت خوزستان را به دست آورد.
طرح گل نبشته مكشوفه از شوش به خط پيش عيلامي ، تصويري مربوط به متون تجاري و اقتصادي
شوش در سده هاي پاياني هزاره چهارم يعني حدود 3200 سال پيش از ميلاد وارد مرحله ي نويني شد كه به دوره آ« پيدايش خط آ» معروف است. زندگي در شوش تا اين تاريخ فقط منحصر به تپه ارگ يا آكروپل است. در سده هاي آغازين هزاره سوم كه اوج تشكل اجتماعات است ، نخستين سازمان اداري و سياسي در ايران تكوين مي يابد كه پيش ار اين رشته كاوش ها حتي نامي از آن ها در كتب تاريخي نبوده است . اين دوره كه از نظر تاريخي – فرهنگي ، آ« تمدن عيلام آ» ناميده مي شود در آغاز هزاره سوم پيش از ميلاد ( حدود 4900 سال پيش ) در خوزستان پا گرفت و سلسله پادشاهان عيلام مدت 22 قرن بر قسمت هاي جنوبي ، جنوب غربي و تا اندازه اي غرب ايران فرمانروايي داشتند . در كاوش هاي شوش از دوره عيلامي ها آثار معماري فراواني ظاهر شده كه نمودار چگونگي پيشرفت و تكامل فن معماري و ساختماني ( ميانه هزاره چهارم پيش از ميلاد ) است. مهري بدست آمده كه بر روي آن فرم ساختماني كنده شده است و شكل دو اتاق ديده مي شود كه سقف ان گنبدي است ، اين موضوع از جهت تاريخ معماري و هنر داراي ارزش و اهميت فراواني است. نقش مهم ديگري نيز از همين دوره شوش ( تپه ارگ ) به دست آمده كه معبد ديگري را به تصوير كشيده است اين معبد بر روي سكوي بزرگ و بلندي به پا شده است ، برخي بر آنند كه اين تصوير احتمالاً شكل معبد بزرگ شوش است اگر چنين باشد با توجه به اين معبد حدود 6000 سال قبل بر پا شده است، شاهد زنده اي بر پيشرفت فرهنگ و تمدن مردمان اين عصر است.
طرح گل نبشته از نوع پيش عيلامي خطي - شوش
آثار ارزشمندي از كاوش هاي شوش به دست آمده كه با چند نمونه از آنها آشنا مي شويم :
سنگ نبشته ي حمورابي :
قانون نامه ي حمورابي در كاوش هاي دمرگان در تپه ارگ شوش در سال 1902 ميلادي كشف و به موزه لوور فرانسه فرستاده شد ، خط اين نوشته از نوع ميخي – بابلي كهن است. اين اثر را به همراه آثار ارزنده ديگري آ« شوتروك ناهونته آ» پادشاه عيلامي حدود سال 1160 پيش از ميلاد طي جنگ سختي به غنيمت گرفته و به شوش آورده است. در سال 640 پيش از ميلاد آ« آشور بانيپال آ» پادشاه آشور ضمن حمله به سرزمين عيلام و شكست سختي كه به اين كشور وارد آورده به اين اثر و ساير آثار عيلامي در شوش آسيب فراوان آورد. حمورابي ( 1750 – 1792 ق.م ) يكي از بزرگترين فرمانروايان بين النهرين و سردار جنگاور ، سياست مدار ورزيده و قانون گذاري دقيق بوده است
سنگ نبشته ي حمورابي
قانون نامه ي حمورابي شامل 282 متن قانوني در باب روابط اجتماعي ، پزشكي و حقوقي بين افراد است كه به دو نمونه آن اشاره مي كنيم:
128 – اگر شخصي همسري گرفت ولي براي او عقد نامه اي تنظيم نكرد ، آن زن همسر ( او ) نيست.
229 - اگر معماري براي شخصي خانه اي ساخت اما در استحكام كار خود دقت نكرد و در نتيجه خانه اي كه او ساخت فروريخت و موجب مرگ صاحب خانه شد معمار بايد به قتل برسد.
دو نمونه فوق از قوانين حمورابي است كه اعداد اول آن شماره قانون وضع شده را نشان مي دهد.
مجسمه ملكه ناپير آسو :
ملكه ناپير آسو همسر اونتاش گال پادشاه عيلامي ( 1245 – 1265 ق.م ) بنيانگذار شهر اونتش ( چغازنبيل ) است. از اين ملكه مجسمه اي بر جاي مانده است كه از محل گردن شكستگي دارد و سر آن مفقود شده است اين مجسمه از برنز ساخته شده است و ارتفاع فعلي آن 1.39 متر و وزن آن 1750 كيلو گرم است . اين مجسمه از معبد نينهورساگ در شوش كشف شده است و اينك در موزه لوور نگهداري مي شود . اين اثر از ديدگاه هاي مختلف چون پيشرفت و تكامل هنر فلز كاري و مجسمه سازي در دوره عيلامي و شكل لباس و پوشش زنان در سده سيزدهم پيش از ميلاد حائز اهميت است . در پشت مجسمه اي نوشته اي به خط عيلامي ميانه حاوي نامه ملكه و نفرين بر كسي كه به مجسمه اهانت كند وجود دارد.
سفالينه هاي شوش :
در لايه 27 شوش و در اطراف معبد بزرگ ضمن كاوش به گورستان عظيمي برخورد شد كه بنا بر سنت زمان و اعتقادات مذهبي ، مقداري اشيا و لوازم زندگي در قبور آم گذاشته شده بود ، از جمله ظروف سفالي با نقش مار ، مرغابي و ساير جانوران ، اما بيشترين نقوش آن بز است . جام سفالين معروف و زيباي شوش هم اكنون در موزه لوور نگهداري مي شود و ساير ظروف سفالي مشهور از اين گورستان در موزه ملي ايران نگهداري مي شود.
ابخوري سفالي ، شوش ، هزاره چهارم قبل از ميلاد – موزه ملي ايران
شوش در دوره هخامنش : آ« آپادانا آ»
آپادانا كاخي است مرتفع و گسترده كه از واحد هاي مختلفي تشكيل شده و بر روي تپه ماهور هاي طبيعي فراهم آمده است اين واحد ها شامل تالار بارعام ، حرمسرا ، دروازه ، كاخ پذيرايي و ديگر بخش هاست . در آغاز معماران گرداگرد تپه را ديوار قطوري با ارتفاعي حدود 20 متر و قطري به همين اندازه بر پا داشتند و پشت آن را با خاك پر كرده اند ، ديوار هاي كاخ عموماً از خشت و گل ساخته شده است و روي آن را با گچ يا نقاشي ديواري تزيين كرده اند . ديوار هاي ايوان سمت حياط مركزي با آجر لعابدار پوشيده شده است و بر روي آن نقوش مختلفي از جمله رديف سربازان ، نقش شير ، جانوران افسانه اي مانند گاو و يا شير بالدار ، نقش فروهر ، كتيبه هاي با خط ميخي ، نقش گل نيلوفر آبي و در طرفي پلكان كاخ نيز رديف سربازان جاويد ديده مي شود.
شوش – آجر لعابدار شير بالدار
در سال 1349 ( 1970 ميلادي ) دو لوحه مربوط به ساختمان كاخي كه داريوش اول فرمان آن را صادر كرده است در تپه آپاداناي شوش پيدا شد يكي از اين دو لوحه به خط و زبان اكدي و ديگري به خط و زبان عيلامي است. در اين الواح داريوش اول پس از معرفي خود و سرزمين تحت فرمانش و مواهبي كه اورامزدا به او عطا كرده است و اشاره به اجداد خود به طرز ساختن و معماري كاخ اشاره مي كند كه از جهات مختلف و از آن جمله هنر هاي گوناگون و تاريخچه ي آن ها و سرزمين ها ، خواندني و حائز اهميت است.
شوش – طرح آجر لعاب دار نقش شير و عناصر تزئيني
در ادامه نيز كتيبه پنجم داريوش شاه را ملاحظه مي نماييد.
کتيبه پنجم داريوش شاه در شوش
از داريوش بزرگ، کتيبه‌های فراوانی در شهر شوش به دست آمده است که بر روی سنگ‌های مرمرين، پاستون‌ها، لوح‌های گلين و يا بر آجر نگاشته شده‌اند. بيشتر اين کتيبه‌ها، مانند ديگر نبشته‌های هخامنشی به سه خط و زبان فارسی باستان، عيلامی و بابلی هستند. متن زير گزارش فارسیِ يکی از مهمترين کتيبه‌های داريوش بزرگ، يعنی کتيبه پنجم او در شوش (DSe) است که در آن انديشه‌های داريوش در زمينه صلح‌جويی و همبستگی سرزمين‌ها، آبادانی و سامان شهرها، پاسداشت ناتوانان، پايندگی ميهن و بسا نکات مهم ديگر آمده است. ترجمان آسان‌خوانِ آن در اينجا منتشر می‌شود.
بند 1 خدای بزرگ است اهورامزدا؛ که بيافريد اين زمين را؛ که بيافريد آن آسمان را؛ که بيافريد آدمی را؛ که بيافريد از برای آدمی شادی را؛ که داريوش را شاهی فرا داد. يک شاه از بسياران، يک فرمانروا از بسياران.
بند 2 من داريوش، شاه بزرگ، شاهانْ شاه، شاه سرزمين‌هايی با گوناگون مردمان، شاه در اين زمين بزرگ، پهناور و دورکرانه. پسر ويشتاسپ، يک هخامنشی، يک پارسی، پسر پارسی، يک آريايی، آريايی‌تبار.
بند 3 گويد داريوش شاه: بخواست اهورامزدا، اين است سرزمين‌هايی که جز از پارس دارم. آنانرا فرمان راندم. مرا خراج گذاردند. آنچه گفتِ من به آنان بود، چنان کردند. قانون من آنانرا پاييد: ماد، خوزيه، پارت، هرات، بلخ، سغد، خوارزم، سيستان، آراخوزی، ثَتَه‌گوش، مَکا، گندارَه، هند، سکاييانِ هوم‌نوش، سکاييانِ تيز خود، بابل، آشور، اّرَبيه (عربيه)، مصر، ارمنيه، کاپادوکيه، اسپارت، يونانيان اين سوی دريا و آن سوی دريا، اسکودر، حبشيان، کاريان.
بند 4 گويد داريوش شاه: بسا بد کرداری شده بود، من به نيکی گردانيدم. سرزمين‌ها به ديگری بر می‌تاختند و يکی ديگری را فرو می‌کوبيد. من بخواست اهورامزدا چنان کردم که يکديگر را نکوبند. هر کدام در ماندگاه خود هستند. از اين قانون من بيمناکند که: زورمند، ناتوان را نمی‌کوبد و نابود نمی‌کند.
بند 5 گويد داريوش شاه: بخواست اهورامزدا، بسا کارها که نابسامانيده شده بود؛ من آنرا بسامانيدم. گذر زمان، باروی شهر . . . را برافکنده بود و بازساخت نشده بود؛ من بنيان باروی ديگری برآوردم. چنان که مانَد تا آينده‌ها.
بند 6 گويد داريوش شاه: اهورامزدا و ديگر بغان، بپايند مرا و نوشتارهای مرا و خانه/ ميهن مرا. آ« برگرفته از وبسايت پ‍ژوهش هاي ايراني آ»
این عکس تغییر سایز داده شده است. روی این جایگاه کلیک کنید برای دیدن عکس کامل. تصویر اصلی دارای اندازه 726x570 یا سنگینی میباشد 222کیلو بایت.
لوحه سنگي مربوط به ساختمان كاخ داريوش – متن عيلامي
شوش بعد از دوره هخامنشي :آ« 450 تا 330 پيش از ميلاد آ»
غير از سلوكي ها كه تغييراتي در معماري آ« كاخ هديش آ» در شوش داده اند ، از دوره سلوكي ها در شوش تعداد زيادي مجسمه و پايه مجسمه و ديگر ثار از جنس سنگ ، سفال و فلز بدست امده كه منشا يوناني دارند و يا با الهام از هنر يوناني در ايران ساخته شده اند . كتيبه هاي به زبان و خط يوناني نيز در شوش كشف شده است.
شوش در دوره اشكانيان : آ« 250 پيش از ميلاد تا 224 ميلادي آ»
از دوران اشكاني كتيبه ها ، نقوش برجسته و مجسمه هاي باقيمانده است نقش برجسته اردوان پنجم كه بر تخت پادشاهي نشسته است و فرماني را به ساتراپ ( استاندار ) شوش مي دهد از آن جمله است . سر مجسمه ي ملكه موزا همسر رومي فرهاد چهارم از آثا پر ارزش دوره اشكاني است. روي هم رفته نقوش برجسته ومجسمه هاي اين دوره بيشترين ويژگي هنر شرق را به نمايش مي گذارد ليكن مجسمه ها ضمن حفظ خصيصه هاي هنر شرق خصوصيات هنر يونان را به همراه دارد.
شوش در دوره ساساني : آ« 651 – 224 ميلادي آ»
ساختمان هاي شوش در دوره ساساني مانند بنا هاي ديگر اين زمان داراي نقاشي هاي جالب توجه بوده از جمله در طبقه دوم كاوش گيرشمن در شهر شاهي بناي حفاري شده كه 14*14 متر طول و عرض دارد . بنا شامل يك تالار ستون دار با سه راهرو در اطراف ان است . تالار سه دروازه دارد و روي ديوار ها نقاشي هايي شده است كه منظره شكار را نشان مي دهد.
شوش در دوران اسلامي :
اثر جالب توجهي كه در كاوش هاي دوره اسلامي شوش بدست آمده مسجد نسبتاً بزرگي است كه احتمالاً مسجد جامع شهر بوده است . اين مسجد در حدود 70*60 متر طول و عرض دارد . در وسط مسجد حياطي وجود دارد كه گرداگرد آن شيستان ستون داري ساخته شده است كه در سمت قبله سه رديف ستون و در سه سوي ديگر دو رديف ستون داشته و احتمالاً در گوشه شمالي بنا مناره ي مدوري داشته است . قدمت اين مسجد مربوط به سده هاي سوم يا چهارم هجرياست . با كاوش ها يي كه در سال هاي اخير در اين مسجد به عمل امده است شواهد بناي مسجد كهن تري از نخستين سده هجري ملاحظه شده است. در اسفند ماه 1361 پس از دها سال كاوش كارجيان و هيات هاي فرانسوي در شوش نخستين هيات باستان شناسي مستقل ايراني در حاشيه غربي تپه آپادانا كار كاوش علمي خود را آغاز كرد ، در اين كاوش ها علاوه بر كشف بقاياي معماري و گور ناشناخته و بخشي از ديوار مربوط به حصار يك كوره آجرپزي متعلق به دوره سلجوقي كشف شده كه براي مطالعه ي صنعت آجرپزي و معماري سلجوقي حائز اهميت است و از آثار مهم كشف شده دوران اسلامي شوش به حساب مي آيد.
نقشه تپه هاي باستاني شوش – با نمايش نقشه كاخ هاي هخامنشي
شوش كهنسال پس از سال ها كاوش و مطالعه هنوز گفتني هاي بسيار در دل دارد كه اميد است كه با ادمه كار و تلاش ، باستان شناسان و يگر پژوهشگران ايراني آشكار شود.
- باشگاه پیام نور
- اخبار پیام نور
- تبلیغات در باشگاه
- نمونه سوالات پیام نور
- پرسش پاسخ پیام نوری
- امکانات باشگاه
- امکانات سایت
- منوی سریع
پاسخ با نقل قول
