از مهمترين رخدادهاي تاريخ، اختراع حروف چاپي مستقل و دستگاه چاپ بوده كه به تصور غالب، اولين بار، يوهان گوتنبرگ (1468-1397) آلماني در سال 1456 آن را اختراع كرد. گوتنبرگ با استفاده از حروف چاپي جداگانه‌ي فلزي و آلياژي با ارتفاع برابر، دستگاه پرس و مركب روغن‌بنيان، دستگاهي اختراع كرد كه تا اواخر قرن بيستم مهمترين شيوه‌ي چاپ ماند. حروفچيني گوتنبرگ به‌صورت دستي انجام و بر روي كاغذ دست‌ساز چاپ مي‌شد. اما اين شيوه، مدت‌ها پيش از گوتنبرگ، در چين و كره به كار مي‌رفت و در واقع، بر خلاف تصور رايج، مخترع فن چاپ با حروف چاپي را بايد كيمياگري چيني به نام پي‌شنگ، و مخترع صنعت چاپ با حروف فلزي را حكومت كره دانست، نه گوتنبرگ آلماني.
در دوران حكومت سلسله‌ي تانگ در چين (906-618)، قديمي‌ترين نمودهاي صنعت چاپ ديده مي‌شود. در اين دوره، نقش‌هايي بر روي صفحه‌اي چوبي حكاكي و بعد بر روي پارچه چاپ مي‌شد. مدتي بعد، از اين فن براي تكثير متون ديني بودايي استفاده كردند. اولين اشاره به چاپ، فرماني حكومتي چيني در سال 593 است كه در آن، امپراتور ون‌تي، دستور مي‌دهد تصاوير و متون بودايي را چاپ كنند. اين متون را اول بر قطعه‌اي كاغذ نازك مي‌نوشتند و بعد آن را بر صفحه‌اي چوبي مي‌چسباندند و متن را بر روي چوب حكاكي مي‌كردند تا يك «زينك» چوبي بسازند و از آن براي چاپ متن استفاده مي‌كردند. اين شيوه زمان زيادي مي‌برد، چرا كه هر صفحه از كتاب را بايد بر يك صفحه‌ي چوبي جداگانه حكاكي مي‌كردند.
قديمي‌ترين كتاب چاپي كه تا كنون يافته‌اند، نه كتاب مقدس گوتنبرگ، كه يك متن مذهبي بودايي است كه در سال 868 چاپ شده و در غار دون‌هوانگ در جاده‌ي ابريشم كشف شده است.
در قرن نهم، كتاب‌هاي چاپي با تيراژ زياد در شو (ايالت چچوان امروز) عرضه شد و دلالان خصوصي امكان خريد آن‌ها را داشتند. كمي بعد، فن چاپ به ايالات ديگر نيز گسترش يافت و در اواخر قرن نهم، در تمام چين رواج داشت. كتاب‌هايي كه در اين دوره چاپ شده، شامل كتاب‌هاي كنفوسيوسي، متون بودايي، فرهنگ‌هاي لغت، كتاب‌هاي رياضيات و غيره بود. اين فن به سرعت پيشرفت كرد و در سال 1000 ميلادي، كتاب‌هاي صحافي شده به سبك امروز، جانشين تومارها شد.
در سال 1041 ميلادي، كيمياگري چيني به نام پي‌شنگ، حروف مستقل چاپي را اختراع كرد كه بر روي سفال مرطوب حكاكي مي‌شد و بعد از پختن در كوره، دوام زيادي مي‌يافت و سرعت حروفچيني و تكثير متون را بسيار بالا برد و اين دقيقاً همان اختراعي است كه به گوتنبرگ نسبت مي‌دهند. در اوايل قرن يازدهم، اختراع حروف چاپي مستقل باعث رواج كتاب‌هاي ارزان‌قيمت چاپي در دوران سلسله‌ي سونگ (1279-960) در چين شد.
اعتبار اختراع حروف چاپي فلزي و صنعتي شدن چاپ، از آنِ حكومت كره است كه اولين بار در سال 1241 م. به آن شاره مي‌شود. در سال 1392 م.، 64 سال قبل از دستگاه چاپ گوتنبرگ، دولت كره، وزارت چاپ را تأسيس كرد كه وظيفه داشت حروف چاپي فلزي را با فن ريخته‌گري توليد كند. كارخانه‌ي ريخته‌گري دولت كره، در سال 1403، يك فونت مفرغي شامل صدها هزار كاراكتر داشت و تا پايان قرن پانزدهم، ده‌ها فونت كره‌اي ديگر نيز اختراع شد.
احتمال دارد كه ماركوپولو كه در قرن سيزدهم به چين رفت، كتاب‌هاي چاپي را ديده باشد. ممكن است او يا مسافران ديگر جاده‌ي ابريشم، اين دانش را به اروپا آورده باشند كه بعدها الهام‌بخش يوهان گوتنبرگ براي اختراع ماشين چاپ شد. در سال 1456، گوتنبرگ با استفاده از حروف فلزي، ويراست جديدي از كتاب مقدس را چاپ كرد كه به غلط، نخستين كتاب چاپي تاريخ دانسته مي‌شود.
منابع:
دانشنامه‌ي الكترونيكي دانشگاه كلمبيا (2007)
دانشنامه‌ي بريتانيكا
O. W. Fuhrmann, The Five Hundredth Anniversary of the Invention of Printing (1937);
J. M. Fontana, Mankind's Greatest Invention (rev. ed. 1964)
D. C. McMurtrie and D. Farran, Wings for Words (1940, repr. 1971)
J. Ing, Johann Gutenberg and His Bible (1988)
J. Man, Gutenberg: How One Man Remade the World (2002).
منبع فارسی
گوتنبرگ مخترع ماشين چاپ نيست!
پاسخ با نقل قول
