تاریخچه پوستر در ایران :


در تاريخچه پوستر ايرانی نخست به نوعی تصويرسازی تزيينی برمی ‌خوريم كه فضاسازی و موضوع مذهبی داشته و هنوز هم گاهی نمونه‌هايی از آن ديده می‌ شود . حدود صدوپنجاه سال قبل، هنرمندان ايرانی برای تبليغات دينی بنا به تقاضای افراديا نياز جامعه ، پوستر را با توسّل به فنون ساده گاه به‌ صورت نوشتاری و گاه تصويری همراه با آرايش‌ها و نقوش زيبا و خطي‌ خوش تهيه می ‌كردند اين زمان را می توان به‌ عنوان تاريخ پيدايش هنر "اعلان" در ايران به‌حساب آورد.

در بيشتر اين اعلان ‌ها خوشنويسی عنصر اصلی است و اگر تصويری هم وجود داشت ، دارای رنگ‌ های سياه و سفيد ، تک ‌رنگ و گاه آميزه ‌ای از رنگ ‌های مختلف طبيعی بود كه شفافيت و درخشش چندانی نداشت ، كه البته ممكن است به‌سبب كيفيت رنگ‌ ها يا كهنگی كار و يا به ‌جهت نوع چاپ بوده باشد .هنرمند ايرانی با آگاهی كامل از معنای تبليغات، اثر خود را می‌آفريد و مالک اثر معمولاً آن را در قابی زيبا در بهترين نقطه خانه يا محل كسب نصب می ‌كرد.

در متن اين اعلان‌ ها از خطوط نسخ ، نستعليق ، شكسته ، و مانند آن استفاده می‌شد و در حواشی ، به ‌صورت كتيبه ، خطوط ثلث و نقاشی قرار مي‌گرفت .



از لحاظ تصويری به سه دسته تقسيم مي‌شد:



1) اعلان‌هايی كه در آنها نوشته در درجه اول اهميت قرار داشت و نقش و تزيين، مكمل آن بود

2) اعلان‌هايی كه در آنها تزيين از اهميت بيشتری برخوردار بوده و خطوط و نوشته‌ها در ميان نقش‌ ها قرار می ‌گرفت
3) اعلان‌هايی كه در آنها صرفاً از خوشنويسی استفاده می ‌شد.


اعلان‌ های آن زمان بنابر نياز جامعه و سفارش مردم تهيه مي‌گرديد و به ‌سبب ضعف صنعت چاپ در كشور، نمونه ‌هایاندكی از آنها در دست است. همراه با صنعت چاپ سنگي ، كادر ، حاشيه ، فرم‌ها ، و طرح‌ های مختلفی از گل‌ بوته‌هایتزيينی كه هنوز هم با عنوان اِسليمی مورد استفاده قرار مي‌گيرد، وجود داشت . در اعلان‌ های ديواری اين دوره ، همان ويژگی كتاب‌های خطی ، يعنی حفظ تقارن كه معمولاً معقول و چشم‌ نواز بود ، حاكم است ، ولی ويژگي‌های هنری خاصِ اعلان ديواری را ندارد و تفاوتی ميان آگهی روزنامه و آگهی ديواری ديده نمی‌شود و اصولاً فاقد ارزش‌ های خلاق و ابداعات پوستر است .

ويژگی استفاده از تک ‌رنگ يا رنگ‌های اصلي و تند مانند : آبي ، قرمز ، و زرد در اعلان‌های تئاتر و بعدها سينما و كالا های تجاری يا مطالب سياسی در چاپ سنگی به چشم مي‌ خورد كه متناسب با امكانات موجود آن زمان صورتمی ‌گرفت.

با توسعه صنعت چاپ و پيشرفت‌ های هنر گرافيك ، اعلان‌ ها به ‌شكل امروزی در ايران رو اج يافت كه فضای حاكم بر آن تقليد از اصول و قواعد پوستر سازی به‌ سبک غربی است. منشأ پيدايش اين اعلان‌ ها همان اطلاعيه‌ های نظام وظيفه است كهعاری از هرگونه خلاقيت و عناصر بصری گيرا بود و با حروف يكنواخت چاپ مي‌شد

در حدود سال 1307 ش شايد نخستين پوسترهای فيلم توسط برادران موشخ و ناپلئون سارواری كه از ارمنستان به ايران مهاجرت كرده بودند، طراحی و ساخته شد و سپس فردريك تالبرگ ، مهاجر سوئدی ، به كار تهيه و طراحی پوستر اقدام كرد.

پس از شهريور 1320 ابتدا تئا تر آذربايجان در تبريز و سپس تئا ترهای تهران و سرانجام مؤسسات تبليغاتی و سياسي از پوستر به‌عنوان عاملی مؤثر در آگاهی ‌رسانی استفاده كردند . از اين زمان ، پوستر به ‌صورت رسانه ‌ای ارتباطی به‌ تدريجدر جامعه ايران مطرح گرديد . در سال 1337 با تأسيس دانشكده هنرهای زيبای دانشگاه تهران ، در درس هنرهای تزيينی طراحی پوستر به ‌عنوان يكی از سرفصل ‌های درسی برای دانشجويان تدريس شد در دهه 1320 تلفيقي از شيوه ‌های قديم و جديد پوستر سازی در ايران آغاز گرديد و انديشه ‌ها و تجربه ‌های تازه‌ ای در بازار كار پوستر سازی مطرح شد و سه نوع گرايش به ‌وجود آمد :

1. پوستر های سينمايی و تک اعلان‌ های بزرگ با رنگ و روغن روی بوم بر سردر سينما ها ، كه مشهورترين پوسترسازسينمايي هايک اجاقيان بود .

2. پوسترهای سياسی كه تحت تأثير پوسترهای سياسی زمان جنگ جهانی دوم قرار داشت و بيشتر آنها كار محسن دولو بود .

3. پوستر های تجاری كه عامه پسند و در جهت سليقه سفارش ‌دهندگان و دارای ديدی كم و بيش اروپايی و متأثر ازآگهی ‌های تجاری روزنامه‌ ها بود . مشهور ترين طراح پوستر، محمد بهرامی بود كه با شيوه خاص در تصويرگری ، تأثير عمده‌ای بر طراحان داشت . موج جدید پوستر سازی با كارهای هوشنگ كاظمی، صادق بريرانی ، و مرتضی مميز آغازگرديد وعلی ‌رغم تأثير سبک های مختلف گرافيک خارجی، توجه و گرايش روزافزونی به سنت‌های فرهنگی و هنری ايران در كار طراحان پديد آمد .



چند نمونه از پوستر های ایران