دیگ بخار اساسا یک محفظه در بسته‌ای است که در آن آب گرم شده تا زمانیکه آب به بخار در فشار مورد نظر تبدیل شود. سوخت آن که اساسا زغال سنگ است در کوره سوخته شده و سپس گازهای داغ تولید می‌شود. این گازهای داغ در تماس با محفظه آب هستند که گرمای این گازها منتقل به آب شده و در نتیجه بخار در بویلر تولید می‌شود. سپس این بخارها به توربین‌های نیروگاه‌های حرارتی انتقال می‌یابد. انواع مختلف دیگ بخار برای مقاصد مختلف مانند استریل کردن تجهیزات، گرم کردن محیط اطراف، صنایع مختلف و غیره استفاده می‌شود.
دیگ‌های بخار دارای دو نوع دیگ‌های بخار لوله آبی (واتر تیوب) و دیگ‌های بخار لوله آتشی (فایر تیوب) می‌باشند. دیگهای بخار لوله آتشی دارای تعدادی لوله هستند که از طریق آنها گازهای داغ عبور کرده و آب این لوله‌ها را احاطه کرده است. در واقع دیگ بخار لوله آتشی دارای یک محفظه در بسته‌ای است که از طریق آن لوله‌های داغ عبور می‌کنند. این لوله‌های آتشین یا لوله‌های گاز داغ آب را گرم کرده و سپس به بخار تبدیل می‌کند و بخار در محفظه مشابه باقی می‌ماند. مزیت این دیگ‌های لوله آتشی شامل ساخت و ساز کاملا جمع و جور و همچنین ارزان بودن آنها می‌باشد.
دیگهای لوله آبی نوعی از دیگهای بخار هستند که آب در داخل لوله‌ها گرم شده و گازهای داغ اطراف آن را احاطه می‌کند. در واقع این دیگهای بخار بر خلاف دیگ بخار لوله آتشی است که در آن گازهای داغ از طریق لوله‌ها که با آب احاطه شده عبور می‌کند. دیگهای بخار لوله آبی دارای مزایای زیادی با توجه به اینکه این نوع بویلرها در نیروگاه‌های حرارتی استفاده می‌شوند هستند. یکی از مزیتها سطح گرمای بزرگ به دلیل استفاده از تعداد بیشتر لوله‌های آبی است. همچنین در آنها با توجه به جریان حرارتی، حرکت آب سریعتر از دیگهای بخار آتشی است؛ از اینرو میزان انتقال حرارت بیشتر است که در نتیجه دارای بازده بالاتراست. در این نوع دیگها فشار بسیار بالا تا kg/cm2140 به تدریج می‌توان به دست آورد.
دو نوع دیگهای بخار گفته شده انواع اصلی دیگ بخار هستند که هر کدام از آنها می‌توانند به زیر مجموعه‌هایی تقسیم شوند.