سلنيم «آلي» در تغذية طيور

سلنيم يك مادة مغذي ضروري براي حيوانات مي‌باشد. همانند ساير عناصر كم مصرف، براي بسياري از عمليات بيوشيميايي و فيزيولوژيكي كع باعث تقويت رشد و توليد مثل طبيعي حيوان مي‌شود، وجود سلنيم در جيرة غذايي ضرورياست. سلنيم همچنين يك عامل كليدي در كنترل تخريب سلولي ناشي از اكسيداسيون در بدن محسوب مي‌شود. سلنيم آلي در شكل سلنومتيونين[1]، از از مخمر هاي در حال رشد تحت شرايط غني از سلنيم حاصل مي‌گردد. سلنيم يك آنتي اكسيدان طبيعي در بيشتر غذاهاي دام و طيور است كه توسط بسياري از محققين در كشورهاي عمدة توليدكننده خوراك دام، به صورت گزارش هاي منظم و مرتب ثابت شده است. محصولات مخمرهاي به طور وسيعي بويژه به صورت مكمل هاي خوراك حاوي سلنيم به صورت تجاري قابل دسترس مي‌باشد. تحقيقات در مورد سلنيم براي بسياري از گونه ها در حال انجام است. همينطور يافته هاي سال هاي اخير نشان مي‌دهد كه سلنومتيونين يك سري مزايايي را در توليد متراكم و صنعتي طيور به ويژه در واحد هاي مرغ مادر به همراه مي‌آورد.

سلنيم در اوايل قرن نوزدهم كشف شده است ولي اثر بيولوژيكي آن، تا دهة 1850، زماني كه اين عنصر به عنوان يك عامل سمي مرتبط با بيماري آلكالي[2]، در ايالات داكوتا و وايومينگ معرفي گرديد، ناشناخته بود.

يك عنصر ضروري ولي سمي!

اخيراً يك فيزيولوژيست طيور به نام فرانك ادنز[3] و همكار او سي. آر. پاركارست[4]، طي يك گزارش پژوهشي خاطر نشان كردند: «تا سال 1957 كه گزارش شد سلنيم يك ماده مغذي ضروري در بدن است، اين عنصر به عنوان يك ماده سمي ملاحظه نمي‌شد».

كمبود سلنيم مي‌تواند خود را در بسياري از بيماري‌ها و عوامل به صورت نكروز كبدي، تحليل عضلاني، ميكروآنژيوپاتي[5]، افزايش قابليت تراوش مايع از رگ‌هاي موييني به بافت هاي مجاور[6]، فيبروزيس لوزالمعدي، پردرآوري ضعيف، جفت ماندگي، ورم پستان، كيست تخمدان، Unthriftiness عمومي، بيماري Keshan، بيماري Keshin-beck، سرطان، بيماري‌هاي قلبي متعدد، كمبودهاي ايمني، كاهش باروري[7] و بسياري از بيماري‌هاي ديگر رار سبب مي‌شود. تركيبات سلنيمي به طور طبيعي در گياهان، غلات و دانه هاي روغني يافت مي‌شود ولي سطوح آن متغير بوده و اغلب در جيره هاي تجارتي امروزي محدود مي باشد. جهت استفاده از مكمل آن در جيره، اشكال غيرآلي سلنيم – بويژه سلنيت سديم- مي توان در سطوح پايين آن را در پيش مخلوط هاي معدني كم مصرف وارد كرد. به هر حال اين مكمل ها به طور قابل توجهي پروكسيدان هاي قوي مي باشند كه حيوانات نمي‌توانند آن را به سلنومتيونين مفيد تبديل كنند. همانند ساير مواد معدني كم مصرف و ضروري، سلنيم غيرآلي ممكن است در غلظت هاي نسبتاً پايين سمي باشند. وقتي مكمل غذايي سلنيم به طور نامناسب استفاده شود و بويژه اگر دام، سلنيم اضافي را از مرتع يا علوفة حاوي سلنيم بالا مصرف كند، اين مسئله مي تواند رخ بدهد.

جايگزيني براي سلنيم غير آلي

قبلاً تحقيقات نشان داده بود كه استفاده از سلنيم آلي در جيره، بويژه به صورت سلنومتيونين در مخمر، يك جايگزين مؤثر براي سلنيت سديم پروكسيدان مي باشد. اين تركيب به طور وسيعي به شكل آلي يا معدني استفاده مي‌شود. فرانك ادنز و ديگر همكاران او ثابت كردند كه سلنومتيونين در جوجه هاي گوشتي، رشد، ضريب تبديل غذايي، كيفيت گوشت، رشد پر و ماندگاري رطوبت را در گوشت بهبود مي دهد. او در تحقيقات اخير خود روي مرغان مادر گوشتي، نشان داده است كه استفاده از سلنيم آلي كيفيت مني و توليد مثل را بهبود مي دهد: «مصرف سلنيت سدبم به عنوان منبع سلنيم در خروس ها، تعداد اسپرماتوزوئيدها به ازاي هر انزال، در صد اسپرماتوزآي نرمال و تحرك اسپرم را افزايش داده و با عث پايين آمدن اسپرماتوزوآهاي غير طبيعي در هر انزال مي‌گردد».

محققين كاليفرنياي شمالي، نتيجه گرفته اند كه استفاده از سلنيم آلي در جيره نيز مي تواند باعث شود كه در مرغ ها، توليد تخم، تعداد تخم هاي قابل تفريخ و زنده ماني در آن، جوجه در آوري در هر سري تخم، كيفيت و قدرت زنده ماني جوجه هاي آنها در مقايسه با مرغ هايي كه با «سلنيم غير آلي» يا سلنيت سديم تغذيه شده اند، بهتر شود.

در مطالعات تجاري اوليه در سطح مزرعه روي مرغان مادر گوشتي، نشان داده شده است كه يك منبع سلنيم آلي مانند سلنومتيونين در مخمر مي تواند باعث بازگشت معني دار سرمايه شود. فرانك ادنز خاطرنشان مي كند: «آزمايش ها نشان مي دهد كه در صورت استفاده از سلنيم آلي، نسبت به سلنيم غيرآلي (سلنيت سديم)، بيش از چهار جوجه به ازاي هر مرغ در همان گله، بيشتر حاصل مي‌شود».

با ملاحظة دورة توليد مرغان مادر گوشتي، فرانك ادنز و ديگر همكاران بازگشت سرمايه بيش از 12 به يك را در استفاده از سلنيم آلي دريافتند. اين رقم نشان دهندة درآمد بيش از يك دلار در هر جوجه به ازاي هر مرغ مي باشد.

محققين همچنين ارتباط بين سلنيم و قابليت جوجه درآوري را بررسي كرده اند. تخم ها اغلب بايد قبل از قراردادن آنها در داخل دستگاه جوجه كشي (ستر)، براي مدتي نگهداري شوند. با افزايش زمان نگهداري، قابليت جوجه در آوري نيز كمتر مي‌شود.

فرانك ادنز گزارش داد: «استفاده از سلنيم آلي، باعث بهبود قابليت جوجه در آوري در تخم هاي ذخيره شده مي‌گردد و اين باعث افزايش 10 درصد بهبود در قابليت جوجه درآوري در تخم هاي نگهداري شده به مدت 10 روز نسبت به تخم هاي مرغان تغذيه شده با سلنيت سديم مي‌شود». او خاطرنشان كرد كه اين سطح در بهبود قابليت جوجه درآوري، مي تواند، بازگشت سرمايه را به صنعت مرغ مادر و بويژه بوقلمون هاي مادر به طور معني داري افزايش دهد.

استفاده از سلنيم در واحد هاي مادر
در نشست طيور ايالت ايندياناپوليس ايالات متحده، كه در اوايل سال 2003 برگزار شد، مشاور تغذية طيور، جان كوهل[8]، گزارش داد كه تنها چندسال قبل به استفاده از مكمل سلنومتيونين در جيره هاي غذايي مادر با ديدة شك به آن مي نگريست. در آن زمان، او توصيه مي كرد كه سطوح كافي سلنيم مكمل بايد به شكل سلنيت سديم در جيره ملاحظه شود. بعدها او در چند آزمايش غذايي در سطح مزرعه روي گله هاي مادر لگهورن و بوقلمون، استفاده از مكمل سلنومتيونين را در جيرة غذايي مورد بحث قرار داد.

جان كوهل خاطر نشان كرد كه از آنجايي كه آزمايش هاي مزرعه اي معمولاً در واحد هاي تجارتي مادر، فاقد دقت آزمايشي هستند، مقايسات گذشته به عنوان يك وسيله در تعيين پاسخ به تيمار، ترجيح داده مي‌شود. مقايسات شامل سوابق اخير، «گله به گله» يا «سال به سال» مي باشند. جان كوهل حتي اخطار داد كه مقايسات حاصل از مطالعات گذشته، ممكن است تحت تأثير تغييرات ژنتيكي گلة مادر، تغييرات اقلام خوراكي، خطاهاي كارخانجات خوراك، تغييرات محيطي و تغييرات در كاركنان مديريت و در كل بهداشت گله قرار گيرد. به همين دلايل، به منظور تعيين ارزش اقتصادي توليدات خوراكي مورد آزمايش، مقايسات حاصل از سوابق در گله هاي مادر لازم است كه خيلي زياد باشند.

جان كوهل مقايسات حاصل از مطالعات گذشته را از طريق يك محصول سلنومتيونين تجارتي و سلنيت سديم به عنوان مكمل سديم در گله هاي مادر لگهورن و بوقلمون انجام داد. اين مقايسات با استفاده از سلنومتيونين از مخمر (به ميزان 2/136 ميلي گرم در هر تن جيرة پاياني[9]) يك تا سه درصد بهبود را در درصدجوجه‌درآوري نشان دادند. جان كوهل خاطر نشان كرد كه به نظر نمي رسد كه توليد تخم تحت تأثير تغييرات در جيرة غذايي قرار گرفته باشد. البته قابليت زنده ماني جوجه ها در طي اين آزمايش هاي مزرعه اي مورد مطالعه قرار نگرفته بود.

در نشست متخصصين تغذيه طيور در ايندياناپوليس، جان كوهل نتيجه گيري كرد كه بهبود در قابليت جوجه‌درآوري در گله هاي مادر لگهورن و بوقلمون كه با استفاده از مكمل سلنومتيونين بدست مي‌آيد، براي بهبود سودآوري كافي مي باشد.

Reference: Clayton, G. 2003. Organic selenium for poultry, Feed International, December: 25-26.



--------------------------------------------------------------------------------

[1] - Selenomethionine

[2] - Alkali

[3] - Frank Edens

[4] - C. R. Parkhurst

[5] - Microangiopathy (بيماري مربوط به اختلال رگ هاي كوچك)

[6] - Exudative diathesis

[7] - Fecundity

[8] - John