تجاوز به معنای اجبار فرد دیگری به برقراری رابطه جنسی با استفاده از زور و تهدید و یا برقراری رابطه جنسی در زمانی است که فرد مقابل به دلیل مصرف الکل یا مواد مخدر قادر به رضایت دادن نیست. وقتی قربانی زیر "سن قانونی رضایت" [1] باشد، برقراری رابطه جنسی صرف نظر از اعمال زور مصداق تجاوز خواهد بود.استفاده از زور و اجبار در مسائل جنسی یکی از جدی ترین مشکلات در تعاملات انسانی است. این اجبار اکثرا به تسلیم شدن یک نفر در مقابل تمایلات جنسی طرف مقابل منجر خواهد شد. غالبا این زنان هستند که مورد تجاوز مردان قرار می گیرند. برخی مردان توسط مردان دیگر و گاهی به ندرت توسط زنان مورد تجاوز واقع می شوند. نکته قابل توجه این است که معمولا نیمی از موارد تجاوز گزارش نمی شود.

امروزه زنان نسبت به رفتارهای جنسی ناخواسته کمتر روی خوش نشان می دهند و مردان درباره احساسات خود در این زمینه آگاهی بیشتری کسب کرده اند. غالب مجرمین مردان هستند زیرا آنها بیشتر در موقعیت فرادست قدرت قرار دارند و این دست رفتارهای تهاجم آمیز بیشتر مردانه است.

تجاوز یک جرم خشونت آمیز، یک تعرض و تجربه ای هراس آور است. تجاوز ممکن است برای هر زنی صرف نظر از سن، نژاد یا وضعیت اقتصادی اتفاق بیفتد. زنان قربانیان بالقوه تجاوز هستند.

  • مفهوم شناسی اصطلاحات


هر حوزه ای مجموعه واژگان، اصطلاحات و مفاهیم خاص خود را دارد. بسیاری از مردم "تجاوز" [2] و "تعرض جنسی" [3] را به جای هم استفاده می کنند.

تعرض جنسی واژه گسترده ای برای رساندن مفهوم حمله جنسی به کسی است درحالیکه تجاوز به تنها به معنای ورود توام با زور و اجبار آلت مردانه به واژن زن است و در حقیقت زیرمجموعه واژه گسترده تعرض جنسی قرار می گیرد. دیگر اشکال تعرض جنسی نیز وجود دارد مانند استفاده از اجسام برای تجاوز یا تجاوز دهانی.

سوء استفاده جنسی [4] (که معمولا در مورد کودکان استفاده می شود) مربوط به وقتی است که سوء استفاده در یک بازه زمانی روی دهد. این نوع خشونت جنسی سازمان یافته و شامل موارد متنوعی از جمله اجبار فرد به تماشای فیلم پورنو یا لمس کردن آلت جنسی و یا انجام استمنا برای مجرم است.

زنای با محارم [5] زمانی است که مجرم یکی از اعضای خانواده قربانی باشد. البته واژه خانواده نیز مفهوم گسترده ای دارد اما در اینجا خانواده به افراد دارای رابطه خانوادگی نزدیک به قربانی اطلاق می شود. پدر، پدرخوانده، برادر، برادرخوانده، عمو، دایی و پدربزرگ از این جمله هستند.

قربانی [6]، نجات یافته [7] یا خشونت دیده [8] واژگانی است که به فردی که هدف خشونت قرار گرفته اطلاق می شود. امروزه بسیاری از مردم استفاده از کلمه قربانی را به دلیل بار منفی و ماهیت تضعیف کننده آن متوقف و کلمه نجات یافته یا بازمانده را جایگزین کرده اند. اما برخی عقیده دارند با استفاده از کلمه نجات یافته گمان می کنیم که فرد دیگر از قضیه جان سالم به در برده و فراموش می کنیم که همچنان باید مورد حمایت قرار بگیرد. به همین جهت گروهی دیگر ترجیح می دهد از واژه "خشونت دیده" استفاده کنند. گرچه این واژه مستقیما نقض حقوق فرد قربانی را نشان می دهد اما هنوز به صورت گسترده استفاده نمی شود. به جای این واژه بعضا از عباراتی مانند "زنانی که مورد تجاوز قرار گرفته اند..." یا "دختر بچه هایی که مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفته اند..." استفاده می شود. این عبارات طولانی هستند اما نکته مثبت آنها این است که مستقیما به کیفیت خشونتی که روی داده است اشاره می کنند.

  • تجاوز در رابطه دوستی


بعضی پسرها به اشتباه احساسات خود را با اجبار شریک جنسی شان به برقراری رابطه جنسی به هر شکل و در هر زمانی توجیه می کنند. به خصوص اگر شریک جنسی ایشان در گذشه تجربه روابط جنسی دیگری را داشته باشد. اعمال زور و فشار در تمایلات جنسی به هیچ عنوان قابل قبول نیست. گذشته از شکل و نوع رابطه، زمانی که زن "نه" می گوید، مرد باید متوقف شود. گرچه ممکن است به مرد احساس سرخوردگی، ناراحتی یا مورد خیانت قرار گرفتن دست دهد اما او باید یاد بگیرد که احساساتش را در قالب کلمات بیان کند و به زور متوسل نشود.

  • مجرم


هرگز گمان نکنید که افرادی که تجاوز می کنند، موجوداتی بیکار، خشن، زمخت یا روانی و عجیب هستند. در واقع اکثرا اینگونه نیست. گزارش ها نشان می دهند برخی از این افراد معلم، مغازه دار، راننده اتوبوس، پزشک، تاجر، افسر پلیس، سیاستمدار، اعضای محترم جامعه، دوست پسر، آشنایان، پدران، پدرخوانده ها، برادران، دایی ها و عموها هستند. در واقع تقریبا 80% مجرمین برای قربانیان خود شناخته شده هستند. همانطور که پیش تر گفته شد زمانی که مجرم از اعضای خانواده قربانی (مانند پدربزرگ، دایی یا عمو) باشد، این عمل زنای با محارم نام دارد.

  • مجرمان چند دسته هستند:


 مردان جوان پرخاشگری که برای رسیدن به چیزهایی که می خواهند، به زور متوسل می شوند.

 مردانی با تمایلات جنسی غیرعادی که از راهی جز این ارضا نمی شوند.

 مردان خشن و سادیستیک که پیش از آنکه مایل به برقراری رابطه جنسی باشند، در صدد آزار و تحقیر یک زن خاص یا به طور کلی زنان هستند.

  • قربانی


در مالزی، تقریبا 70% کسانی که مورد تجاوز قرار گرفته اند زیر 16 سال سن دارند. برخی قربانیان تجاوز 18حدود ماه و بعضی بالای 65 سال داشتند. اکثر آنها مجرم را می شناختند و هیچ دلیلی برای مشکوک بودن به آنها نداشتند. درحالیکه که اکثر قربانیان دختران و زنان هستند اما گاهی پسران هم مورد سوء استفاده قرار می گیرند. به هرحال هرکسی می تواند قربانی سوء استفاده جنسی شود.

خوشبختانه امروزه قربانیان تجاوز کمتر تمایل دارند خود را به خاطر این تجربه آزار دهنده سرزنش کنند.

  • تجاوز کجا اتفاق می افتد؟


بسیاری افراد گمان می کنند تجاوز در مکان های تاریک و خلوت روی می دهد. باید توجه داشت همیشه اینگونه نیست. بسیاری از موارد تجاوز در مکان هایی که ما آنها را امن می دانیم مانند خانه، مدرسه یا مراکز خرید اتفاق می افتد. حتی اکثرا تجاوز زمانی در مکان های خلوت روی می دهد که قربانی به زور به آنجا منتقل شده است.

  • تجاوز کی اتفاق می افتد؟


تجاوز هر زمانی ممکن است روی دهد. وقتی بحث تجاوز می شود، برخی افراد این تصویر را در ذهن خود می سازند: "دخترک دیروقت شب با یک لباس زننده از مهمانی به خانه بر می گشت. یک غریبه از پشت به او حمله کرد و مورد تجاوز قرار گرفت". همچنین برخی فیلم ها و سریال های تلویزیونی این سناریو را تقویت می کنند. این تصویر بسیار خطرناک است زیرا همیشه این احساس را به شما می دهد که مجرم دور از شما جایی پنهان شده در حالیکه ممکن است او در همان لحظه کنار شما نشسته باشد.

  • آیا می دانید...


جرم شناسان می گویند به ازای هر یک گزارش سوء استفاده جنسی، 9 مورد گزارش نمی شود. حالا تصور کنید اگر 1070 مورد تجاوز در سال 1996 در مالزی گزارش شده است، چندین قربانی تجاوز و زنای محارم هستند که در سکوت رنج می برند.

  • مجرمین در جستجوی چه هستند؟


 کسی که قدرت کمتری نسبت به آنها داشته باشد. این لزوما به این معنا نیست که قربانی لاغرتر یا کوتاه قدتر باشد اما قاعدتا باید از لحاظ روحی و جسمی ضعیف تر از مجرم باشد.

 کسی که به خوبی او را بشناسند. اینکه مجرم صرفا وقتی تحت فشار آنی جنسی قرار می گیرد به تجاوز متوسل می شود، صحیح نیست. آنها معمولا روی بهترین زمان برای انجام این کار، تمرکز می کنند.

 کسی که آنها را خوب بشناسد و به ایشان اطمینان کند طوری که خیلی به آنچه رخ می دهد (باز کردن در و...) دقت نکند. مجرم می تواند دوست پسر، همکلاسی یا دوست دوست قربانی باشد.

  • افسانه هایی درباره تجاوز


 زنانی که لباس نامناسب می پوشند، تمایل دارند مورد تجاوز قرار بگیرند: هیچ کس نباید مورد تجاوز، خشونت و آزار قرار بگیرد. لباس پوشیدن به یک شیوه خاص، خشونت ایجاد نمی کند بلکه این رفتار مجرم است که موجب خشونت می شود. با سرزنش کردن شیوه پوشش زنان تنها توجهات را از مقصر این جریان منحرف می کنیم.

 مردان خشونت می کنند چون توسط زنان تحریک می شوند: اعمال خشونت علیه زنان، تقصیر زنان نیست. هیچکس مستحق خشونت نیست و کسی نباید به خاطر رفتار خشونت آمیز دیگران سرزنش شود.

 اکثر تجاوزها توسط غریبه ها رخ می دهد: بسیاری از مجرمین برای قربانیان تجاوز شناخته شده و آشنا هستند.

 تجاوز نوعی رابطه جنسی است: تجاوز، یک رابطه جنسی نیست. یک جرم خشونت آمیز و نقض حقوق و تمامیت جسمی یک فرد، نقض اختیار او برای داشتن رابطه جنسی سالم و انتخاب شریک جنسی است. تجاوز نوعی آزار دادن، کنترل و توهین کردن قربانی است.

 اگر قربانی فریاد نزند یا مقاومت نکند، این عمل تجاوز نیست: تجاوز یک عمل خشونت آمیز است که قربانی را معمولا به شدت دچار هراس و وحشت می کند. آنها ممکن است مقاومت نکنند یا فریاد نکشند چون از ترس خشک شده اند یا می ترسند در صورت مقاومت خشونت بیشتری را متحمل شوند.

 "نه" گفتن زنان در حقیقت " آری" است یا تشویقی برای تلاش بیشتر مردان است: "نه" یعنی "نه" پس هرگونه رابطه ای را با از شنیدن "نه" متوقف کنید. بدون رضایت، رابطه شما مصداق تجاوز است.

 پسران و مردان مورد تجاوز قرار نمی گیرند: مواردی نشان می دهد که پسران و مردان هم مورد تجاوز قرار گرفته اند. بیشتر مواقع آنها توسط مردان دیگر و در مکان های مختلف مانند خانه، زندان یا خیابان مورد تجاوز واقع شده اند.

 مواد مخدر و الکل باعث تجاوز می شود: در مورد تجاوز و سایر خشونت ها هیچ بهانه ای قابل قبول نیست. شما همیشه – به ویژه هنگام مصرف الکل یا مواد مخدر- مسئول رفتار خود هستید.

 زمانی که مردی تحریک جنسی می شود، نمی تواند خودش را کنترل کند: تجاوز انتخاب بین کنترل یا تعرض و اهانت به دیگران است. بسیاری از تجاوزها از قبل برنامه ریزی شده اند. مردان قادر هستند که احساسات جنسی خود را کنترل کند و هیچ بهانه ای در این مورد قابل قبول نیست.

  • کاهش ریسک مورد حمله قرار گرفتن


به خاطر داشته باشید شما صرفا می توانید ریسک مورد حمله قرار گرفتن را کاهش دهید و نمی توانید کاملا از آن جلوگیری کنید. این تنها مجرم است که می تواند از وقوع تجاوز جلوگیری کند. به عبارتی دیگر هرگز خود یا قربانیان دیگر را سرزنش نکنید بلکه از مجرم بخواهید پاسخگو باشد. با آگاهی می توان ریسک قربانی شدن زنان را تا حد خوبی کاهش داد اما این خطر هرگز به طور کامل رفع نخواهد شد.

  • آمادگی های روانشناختی


 این حقیقت را بپذیرید که شما یک قربانی بالقوه تجاوز هستید. بسیاری از زنان همچنان تحت توهم "هرگز برای من اتفاق نمی افتد" هستند.

 تاکتیک های پیشگیری از قربانی تجاوز شدن را بیاموزید.

 با مراکز مشاوره که خدمات مرتبط با تجاوز و خشونت های خانوادگی و اجتماعی را می دهند، آشنا شوید.

 مکان ها و موقعیت هایی که ریسک وقوع تجاوز را بالا می برد، بشناسید و از آنها اجتناب یا احتیاط کنید.

 از محیط اطراف خود (اتومبیل، مردم، شرایط مشکوک و...) آگاه باشید. اگر شرایط غیرعادی است یا حس ششم شما به شما می گوید اتفاقی در شرف وقوع است، به غریزه خود اطمینان کنید.

 اگر یک مسیر ثابت دارید که هرروز در زمان مشخص از آن رفت و آمد می کنید بد نیست گاهی زمان و مسیر حرکت خود را تغییر دهید.

 می توانید با خود یک سوت یا یک اسپری به همراه داشته باشید. این وسایل می توانند برای فرار شما زمان بخرند. لازم نیست بمانید و مقابله کنید. بهترین راه این است که از آن موقعیت فرار کنید.

 اگر احساس می کنید کسی پنهانی وارد خانه شما شده، بهتر است به جای ترسیدن فقط به فکر تلفن زدن به یک دوست یا همسایه باشید.

  • در یک رابطه دوستی


 به احساسات خود اطمینان کنید. زمانی که از یک موقعیت احساس ناخوشایندی دارید، سریع از فرد مقابل بخواهید محل را ترک کنید. نگران احساسات دیگران نباشید.

 همیشه حداقل به یکی از اعضای خانواده یا دوستان اطلاع دهید که کجا و با چه کسی هستید.

  • در اتومبیل


 در و پنجره های اتومبیل را بسته نگه دارید.

 برای پارک کردن در شب و مکان های غریبه از قسمت های پر نور استفاده کنید.

 به اتومبیل های اطراف خود دقت داشته باشید.

  • در خیابان


 نسبت به محیط اطراف خود بی دقت و سهل انگار نباشید. اگر کسی شما را تعقیب کرد به نزدیک ترین فروشگاه یا خانه بروید.

 از پیاده روی طولانی مدت در مکان های تاریک و خلوت و پنهان یا پشت درختان و بوته ها اجتناب کنید.

 اگر ماشینی در تعقیب شماست و به شما نزدیک می شود، سعی کنید سریعا در خلاف مسیر حرکت اتومبیل شروع به دویدن کنید.

 شماره تلفن پلیس یا کلانتری محل را همراه داشته باشید.

  • در خانه


 از قفل بودن در خانه و امنیت چارچوب پنجره ها اطمینان حاصل کنید.

 ورودی ها و پارکینگ خانه باید همواره نور کافی داشته باشند.

 در را به راحتی برای هرکسی باز نکنید. فراموش نکنید اسم طرف مقابل را بپرسید حتی اگر منتظر کسی هستید.



يادداشت

[1] age of consent سن قانونی رضایت: حداقل سن ازدواج بدون رضایت والدین یا حداقل سن مجاز برای برقراری رابطه جنسی مبتنی بر رضایت طرفین است. رابطه جنسی قبل از سن قانونی رضایت می تواند مصداق تجاوز جنسی محسوب شود. سن رضایت در جوامع مختلف متفاوت است. در ایران این سن اکنون برای دختران 13 سال و برای پسران 15 سال وضع شده است با این تفاوت که رابطه جنسی در قانون ایران تنها در چارچوب ازدواج تعریف می شود و اجازه پدر برای ازدواج دختر باکره در هر سنی لازم است.

[2] rape

[3] sexual assault

[4] sexual abuse

[5] Incest

[6] victim

[7] survivor

[8] violatee