آشنایی با سفره های زرتشتیان



سفره‌هایی که زرتشتیان امروزه در روزها و حتی ساعت های معینی از روز می اندازند از منظر های مختلفی قابل بررسی است . آشکارترین جنبه این سفره‌ها را می توان به دو بخش تقسیم کرد. یک بخش را می توان «سفره‌های آیینی» نام نهاد و بخش دیگر را به نام «سفره های نذری» نامگذاری کرد.

اما هر دو این جنبه ها از دید مردم شناسانهآش فراآمده از نیایش ایزدی است که جنسیتی زنانه دارد.
به عنوان نمونه در میان زرتشتیان . سفرة « شاه وهمن امشاسپند» که یکی از شش امشاسپندان دین زرتشتی است و از جمله ایزد بانو های ایرانی، به ابراز شأن مقدس و بزرگی این ایزد بانو می پردازد. زنانی که به این سفره اعتقاد دارد از وی سلامتی و سعادت می خواهند و از او توقع برآورده کردن آروزهایشان را هم دارند .
در همین حال سفره‌هایی به نام « بی بی سه شنبه » یا « دختر شاه پریان» هم چنان که از نامشان برمی‌اید و زنانه‌اند در صورت متوصل شدن وظیفه دارند تا خواسته‌های کسسی که بیشترین نذر نیازها را به او تقدیم کند و از سر اخلاص و بدون شک و تردید این کار را بکند برآورده نماید.
اما حالا چه شد که این سفره‌ها در خانه جا خوش کرده‌اند .امروز هنوز هم با وجود آنکه اقتدار زنان در بیرون از خانه هم بیشتر شده است ، اما باز نمی توانید تصورش را هم بکنید که اینگونه مراسم در سالنی بزرگ و نه در یک خانه برگزار شود و یا حتی ساختمانی ساخته شود و به نیایشگاه فلان صاحب نام سفره ( مثلاً دختر شاه پریان) اختصاص یابد.
داستان از انجا آغاز می‌شود که هندو اروپاییانی که از مرزهای جنوبی سیبری و از دو راه شرق و غرب دریای خزر به ایران و هندوستان وارد شدند ، بر اساس مدارک و مستندات به دست آمده خدایانی مؤنث داشته اند.
حتا بعدها که زرتشت پیامبر به عنوان نخستین مبش توحیدی ، خدای واحد و یگانه را «اهورامزدا» نامید ، نتوانست از دست ایزدان پیشین رهایی یابد. مهر و میترا و یا خرداد . وهمن و اسفند از ایزد بانوهایی بودند که پس از ظهور این پیامبر نیز به زندگی زنانة خود ادامه دادند.
اما به سبب خردگرایی دین زرتشتی هیچ‌کدام از ایزدان پیشین جایگاه بسیار ویژه‌ای نزد مردم به دست نیاوردند. اما زنان زرنگ‌تر از آن بودند که به سادگی دست از «خدایان» هم جنس خود بردارند. زنان ایرانی این خدایان را در گوشة خانه‌های خود که ریاست تامة آن را در اختیار داشتند ،‌حفظ و حراست کردند.
اما خدایان «مرد» آزاد بودند و پرقدرت ،‌آنچنان که مردان در مقایسه با زنان آزاد بودند و لابد هنوز هم به همین خاطر هستند.
به عنوان نمونه زتشتیان امروز ساختمانی دارند به نام شاه‌ورهرام ایزد . این ساختمان محل نیایش ایزدی مردانه به نام ورهرام اما زنان تنها سفره‌ای دارند به نام «وهمن امشاسپند» که ایزدی است زنانه . آن یکی پر قدرت و مردانه و این یکی مرموز و زنانه و کنج خانه.
انداختن سفره و جمع شدن در یک خانه یکی از آیین‌هایی است که زرتشتیان به خصوص زنان زرتشتی بسیار به آن پایبند هستند. اگر چه به گفتة چندین نفر از زرتشتیانی که خود اقدام به برپایی این سفره‌ها می‌کنند ، این سفره‌ها عموماً منشأی غیر زرتشتی دارند اما مبتنی بر باورهایی است که شاید ریشه در هزاره‌ها داشته باشند.