مطالعــه تطبیقی مدلهال برنامه ریزی استراتژیک

[Borna66]

چکیده:برنامه ریزی استراتژیک فرایندی است که اکثر شرکتهای موفق و صاحب نام دنیا از آن برای هدایت و پیشبرد برنامه ها و فعالیتهای خود با افق دید بلندمدت و درجهت دستیابی به اهداف و تحقق ماموریت سازمانی بهره می گیرند. این نوع برنامه ریزی که تاکنون اغلب مورداستفاده سازمانهای بزرگ واقع شده است، اگر به درستی تدویــن شود، به انتخاب استراتژی هایی منجر می شود که درصورت اجرای صحیح و به موقع، تعالی و پیشتازی سازمان را به ارمغان می آورد. باتوجه به افزایش کمیت و اهمیتشرکتهای کوچک در فعالیتهای اقتصادی دنیا و نیاز آنها به بهره مندی از برنامه ریزی استراتژیک جهت موفقیت در دنیای رقابتی، در این مقاله بعد از اشاره به مفهوم برنامه ریزی استراتژیک، تعریف سازمانهــای بزرگ و کوچک، معرفی برخی از مدل های مهم برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای بزرگ و کوچک، این مدلها به صورت تطبیقی با هم موردمقایسه قرار خواهند گرفتا تا از نتیجه این مقایسه مدلی مفهومی از برنامه ریزی استراتژیک برای سازمانهای کوچک ارائه شود تا آنها نیز در راستای دستیابی به اهداف وکامیابی روزافزون از این نوع برنامه ریزی بهره مند شوند

برنامه ریزی استراتژیک با بررسی محیط خارجی و داخلسازمان، فرصتها و تهدیدهای محیطی و قوتها و ضعفهای داخلی را شناسایی می کند و بادرنظر داشتن ماموریت سازمان، اهداف بلندمدت برای سازمان تنظیم می کند و برایدستیابی به این اهداف، از بین گزینه های استراتژیک اقـــدام به انتخاب استراتژیهایی می کند که با تکیه بر قوتها و با بهره گیری از فرصتها، ضعفها را ازبین برده واز تهدیدها پرهیز کند تا درصورت اجرای صحیح باعث موفقیت سازمان در میدان رقابتشود.
در عصر اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی، هر سازمانی با هر اندازه ای، باتغییرات و تحولات سریعی روبروست و باید فعالیتهای خود را طوری برنامه ریزی و مدیریتکند که در محیط متلاطم و بازار به شدت رقابتی موفقیت کسب کرده و تداوم حیات داشتهباشد. باتوجه به مفهوم برنامه ریزی استراتژیک، این امر مستلزم بهره گیری از این نوعبرنامه ریزی است. چرا که از یک طرف آینده نگر بوده و ازطریق پیش بینی تحولات آتیاقدامات مناسب را تنظیم می کند. ازطرف دیگر گرایش به محیط داشته و ارتباط تنگاتنگبا آن دارد و از این لحاظ می تواند به سرعت از تغییرات محیط با خبر شده و واکنشمناسب و سریع نشان دهد.
مفاهیم، نظریات و مدل هایی که تاکنون درباره برنامه ریزیاستراتژیک ارائه شده اند بیشتر در رابطه با سازمانهای بزرگ و متناسب با ویژگیهایآنها بوده و سازمانهای کوچک کمتر مورداقبال واقع شده اند همین امر به علاوه برخیعوامل دیگر باعث می شوند تا سازمانهای بزرگ به راحتی از برنامه ریزی استراتژیک بهرهمند شوند ولی سازمانهای کوچک تجربه چندان زیاد و موفقیت آمیزی در استفاده از ایننوع برنامه ریزی ندارند.
باتوجه به نقش و اهمیتی که سازمانهای کوچک در فعالیتهایاقتصادی و بازارهای جهانی پیدا کرده اند و باتوجه به اینکه مانند هر سازمان دیگریبا رقابت شدیدی مواجهند و همـــواره به پیروزی می اندیشند و نیازمند بهره گیری ازبرنامه ریزی استراتژیک هستند.
براین اساس، مقاله حاضر درنظر دارد تا برخی از مدلهای مهم برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای بزرگ و کوچک را به صورت تطبیقی مقایسهکرده و مدلی مفهومی از این نوع برنامه ریزی را برای سازمانهای کوچک توسعه دهد تامورداستفاده آنها قرار گیرد.
برنامه ریزی استراتژیک: همانند سایر مفاهیم مدیریت،تعاریف گوناگونی از برنامه ریزی استراتژیک توسط صاحبنظران ارائه شده است که برایجلوگیری از طول کلام به چند مورد مهم از آنها اشاره می شود. یکی از این تعاریف درارتباط با کسب و کارهای کوچک می باشد.

[Borna66]

تعریف برنامه ریزی استراتژیک
1 - فرای و استونر: برنامه ریزیاستراتژیک، ابزار مدیریتی توانمندی است که برای کمک به شرکتهای کوچک طراحی می شودتا آنها به صورت رقابتی خود را با تغییرات پیش بینی شده محیط تطبیق دهنــد. خصوصاً،فرایند برنامه ریزی استراتژیک یک نگرش و تجزیه و تحلیلی از شرکت و محیط مربوط به آنارائه می کند - شرایط فعلی شرکت را تـــــوضیح می دهد و عوامل کلیدی موثر بر موفقیتآن را شناسایی می کند. (fry and stoner, 1995, 12)
2 - لرنر: برنامه ریزیاستراتژیک فرایند تغییر سازمانی مستمر و پیچیده است. اگر ویژگیهای زیر ترکیب شوند،فرایند برنامه ریزی استراتژیک موفق و جامعی را تعریف می کنند. برنامه ریزیاستراتژیک:
نگاه به آینده دارد و تمرکز بر آینده پیش بینی شده است. به این مسئلهتوجه دارد که جهان بعداز 5 الی 10 سال چه تفاوتهایی با اکنون خواهد داشت. درصدد خلقآینده سازمان برمبنای آن چیزی است که احتمال می رود در آینده ایجاد شود.
برمبنایتجزیه و تحلیل روندها و سناریوهای پیش بینی شده برای گزینه های ممکن در آینده است ونیز برمبنای تجزیه و تحلیل داده های داخلی و خارجی است.
منعطف و متمایل به ایجادتصویری بزرگ از آینده سازمان است. برنامه ریزی استراتژیک سازمان را با محیطش تطبیقمی دهد، زمینه ای برای دسترسی به اهداف ایجاد می کند، چارچوب و جهتـــــی برایسازمان فراهم می سازد تا به آینده دلخواه خود برسد.
چارچوبی به وجود می آورد کهبا تجزیه و تحلیل کامل سازمان، محیط داخلی و خارجی و پتانسیل های سازمان در آنچارچوب می توان به مزیت رقابتی دست یافت. این امر سازمان را قادر می کند تا بهروندها، اتفاقات، چالشها و فرصتهای به وجود آمده، ازطریق چارچوبی از بینش و ماموریتایجاد شده توسط فرایند برنامه ریزی استراتژیک پاسخ دهد.
فرایندی نظری و کیفیاست. برنامه ریزی استراتژیک، داده های نرم مانند: تجارب، نیات و ایده های موجود درگفتگوهای روزانه سازمان را ترکیب می کند و درصدد ارائه یک بینش و هدف سازمانی روشناست.
به سازمان اجازه تمرکز می دهد، زیرا فرایندی پویا و مستمر از فعالیتهای خودتحلیلی است.
فرایند یادگیری مستمر، در جریان و گفتگوی سازمانی است که به فراتراز دسترسی به یک سری اهداف از پیش تعیین شده توسعـــــه می یابد. برنامه ریزیاستراتژیک درصدد است روشی که یک سازمان فکر و عمل می کند را تغییر داده یک سازمانیادگیرنده به وجود آورد.
وقتی موفقیت آمیز باشد، تمام نواحی عملیاتی را تحتتاثیر قرار داده و به عنوان قسمتی از فلسفه و فرهنگ سازمان درمی آید. (lerner l. Alexandra, 2002, 1)
3 - پفر: برنامه ریزی استراتژیک فرایند ایجاد و توسعه رویهها و عملیات ضروری برای دستیابی به آینده است. وی بین برنامه ریزی بلندمدت که بهصـــورت واکنشی است و برنامه ریزی استراتژیک که سازمان را مجاز به خلق آینده اش میکند، تفاوت قائل می شود.
4 - مک کون: برنامه ریزی استراتژیک فرایندی برایبازسازی و انتقال سازمانی است. به نظر وی در بــــرنامه ریزی بلندمدت اهداف و پیشبینی ها براساس فرض ثبات سازمانی است، درحالی که در برنامه ریزی استراتژیک، نقشسازمان در محیط آن بررسی می شود. برنامه ریزی استراتژیک باعث می شود تا سازمانفعالیتها و خدماتش را برای برآوردن نیازهای درحال تغییر محیط تطبیق دهد. این برنامهریزی نـــه تنها چارچوبی برای بهبود برنامه ها ارائه می کند بلکه چارچوبی برایساختاردهی مجدد برنامه ها، مدیریت و همکاریها و نیز برای ارزیابی پیشرفت سازمان دراین زمینه ها ارائه می کند

[Borna66]

ویژگیهای برنامه ریزی استراتژیک
در مطالعات راماینوجام و ونکاترامان (romanujam & venkatraman) در سال 1987 و نیز ولیاث و شورتل (veliyath & shortell) در سال 1993&، ویژگیهای سیستم برنامه ریزی استراتژیک به شرح جدول 1 عنوان شده است. (parnell, 1996,44)

دریک گفتار ساده، یک برنامه استراتژیک می تواند عملکرد را بهبود بخشد. اعضای یک سازمان در لابلای کارهای وظیفه ای ثابت و چالشهای روزانه سردرگم می شود و ممکن است که جهت اهداف سازمان را گم کنند و بینش خود را نسبت به آن از دست بدهند. یک برنامه استراتژیک می تواند، نه تنها درک اعضا از اهداف را بیشتر کند بلکه تفکر آینده گرا را برمبنای درک مشترکی از رسالت سازمان تحریک و ایجاد کند. همکاری بین اعضای یک سازمان وقتی با مفروضات مشترکی نسبت به اهداف مشترک فعالیت کنند، بسیار موثر و اثربخش می شـــود. ودرنهایت اینکه، یک برنامه ریزی استراتژیک موفقیت آمیز، برنامه ای است که:
- به عمل ختم شود.
- بینش مشترکی برمبنای ارزشها ایجاد کند.
- فرایندی همگانی و مشارکتی است که کارکنان و مدیران احساس مالکیت مشترک نسبت به آن دارند.
- مسئولیت درقبال جامعه را می پذیرد.
- نسبت به محیط خارجی سازمان حساس بوده و بر آن تمرکز دارد.
- برمبنای داده های با کیفیت بالا طرح ریزی می شود. - بخش کلیدی مدیریت اثربخش می باشد. (

سازمانهای بزرگ و کوچک
سازمانها ازنظر شاخصهای مختلف به انواع گوناگونی تقسیم شده اند و تعریفهای متفاوتی برای هرکدام از آنها در کشورهای گوناگون ارائه شده است. شاخصهایی مانند: حجم فعالیت، میزان فروش یا درآمـــد، تعداد کارکنان، سرمایه گذاری و... . اما آنچه در اکثر کشورها مـــرسوم است، تقسیم بندی براساس اندازه می باشد که در ایران به صورت زیر است:
مرکز آمار ایران و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
سازمانهای بزرگ: صنایعی که تعداد کارکنان آنها 10 نفر و بیشتر باشد.
سازمانهای کوچک: صنایعی که تعداد کارکنان آنها کمتر از 10 نفر باشد.
وزارت صنایع و معادن - سازمان صنایع کوچک ایران
سازمانهای بزرگ: صنایعی که 50 نفر و بیشتر کارکن داشته باشند.
سازمانهای کوچک: صنایعی که کمتر از 50 نفر کارکن داشته باشند.
مدلهای برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای بزرگ
تاکنون مدل های زیادی از برنامه ریزی استراتژیک برای سازمانهای بزرگ ارائه شده است. در این مقالـــه برخی از مدل های مهم (9 مدل) مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرند که عبارتند از: 1 - مدل فرایند برنامه ریزی جامع تایلر(taylor) ،2 - مــــــدل رایت، 3 - مــــدل هیل(hill) ، 4- دیوید (david) 4- ماندی و پرمیاکس (mondy & permeaux) 5 ، 6- بــــرایسون (bryson) 7- گلوئک (glueck) ، 8- رابسون (robson) ، 9 - استینر(steiner). مراحل هرکدام از مدل های مذکور در جدول شماره 2 (جدول مقایسه تطبیقی مدل ها) آمده است.


مدل های برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای کوچک
دررابطه با برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای کوچک مدل زیادی توسعه نیافته است. از بررسی منابع مختلف سه مدل شناسایی شــد که در این مقاله در کنار سایر مدلها موردبررسی و مقایسه قرار می گیرند. این مدلها عبارتند از: 1 - برنامه ریزی استراتژیک پایه ای (basic) ، 2- مــــــازور(mazur) ، 3- فرای و استونر(fry & stoner). مراحل هرکدام از مدلهای مذکور در جدول شماره 2 (جدول مقایسه تطبیقی مدلها) آمده است.

[Borna66]

مقایسه تطبیقی
مدلهای برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای بزرگ و کوچک را همراه با مراحل آنها به صورت جدول شماره 2 می توان موردمقایسه قرار داد.
با ملاحظه مدلهای موجود در جدول شماره 2 و مراحل آنها می توان چندمرحله مشترک در بین همه آنها پیدا کرد. همان طور که سه ستون سمت چپ این جدول نشان می دهد، سه مرحله تعیین رسالت و اهداف شرکت، تجزیه و تحلیل داخلی و خارجی وتعیین استراتژی های شرکت به نوعی در تمام مدل های ارائه شده آمده است و می توان آنها را به عنوان مراحل مشترک بین تمام مدلها تلقی کرد. هرچند که اکثر مدلها تعداد مراحلی بیش از این سه مرحله دارند ولی می توان چند مرحله از این مدلها را در قالب یکی از این مراحل مشترک به حساب آورد. بدین منظور در جدول شماره 2 هرکدام از مراحل مدلها که مربوط به یک یا دو مورد از مراحل مشترک بوده اند، با علامت ستاره مشخص شده اند. بنابراین، هر علامت ستاره در جدول بدین معنی است که مرحله مربوط به سطح آن ستاره از مدلهای جدول مرتبط با یکی از مراحل مشترک مدلها در ستون مربوط به آن ستاره است.
مقایسه مدلهای برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای بزرگ و کوچک معرفی شده در جدول شماره 2 نشان می دهد که علی رغم تفاوتهای موجود در تعداد مراحل و گامهای مدلها، تقدم و تأخر آنها، کلیه مدلها به طور تقریبی از ساختار مشابه و یکسانی برخوردار هستند. شالوده مدلهای برنامه ریزی استراتژیک بدینگونه است که از تعیین رسالت سازمانی شروع شده، با انجام تجزیه و تحلیلهای خارجی و داخلی (برای شناسایی فرصتها و تهدیدهای خارجی و قوتها و ضعفهای داخلی). اهدافی برای شرکت درنظر می گیرند و براین اساس استراتژی هایی را برمی گزینند؛ سپس استراتژی های انتخاب شده را به صورت یک برنامه استراتژیک شامل روش انجام کار، منابع و زمان تخصیص یافته، درمی آورند که باید توسط شرکت به اجرا درآید تا اهداف و رسالتش محقق شوند.
بنـــابراین، با مقایسه مدلهای مختلف برنامه ریزی استراتژیک و صرفنظر از تفاوتهای ظاهری و جزئی آنها و نیز با تکیه بر مدلهای سازمانهای کوچک می توان ادعا کرد که کلیه این مدلها به نحوی مراحل سه گانه زیر را شامل می شوند:
تعیین رسالت و اهداف شرکت؛
تجزیه و تحلیل خارجی و داخلی؛
تعیین استراتژیهای شرکت.
در اینجــا تذکر چند نکته زیر لازم به نظر می رسد:
هرکدام از مدلهای برنامه ریزی استراتژیک _(بخصوص مدلهای سازمانهای بزرگ) ممکن است تعداد مراحلی بیش از مراحل فوق را شامل شوند. ولی مراحل آنها طوری است که قابل دسته بندی دراین 3 مرحله هستند. برخی از مدلهای سازمانهای بزرگ، علاوه بر تدوین استراتژی، مراحل اجرا و ارزیابی برنامه استراتژیک را نیز دربرمی گیرند. ولی باتوجه به اینکه مقاله حاضر برنامه ریزی استراتژیک را فرایند تدوین استراتژی تا قبل از مرحله اجرای استراتژی ها درنظر می گیرد، در مقایسه مدلها، از آوردن مــراحل اجرا و ارزیابی خودداری می شود.
با وجود تفاوتهای موجود بین برنامه ریزی استراتژیک در سازمانهای بزرگ و کوچک؛ فرایند برنامه ریزی استراتژیک هر دو دسته از سازمانها (کوچک و بـــزرگ) شامل مراحل سه گانه مذکور می شوند.
این مراحل سه گانه، با تکیه بر مدلهای سازمانهای کوچک، جهت ایجاد و توسعه مدلی از فرایند برنامه ریزی استراتژیک برای این سازمانها تعیین شده اند.

[Borna66]

مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای کوچک
بررسی جدولمقایسه مدلهای برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای بزرگ (9 مدل) و صنایع کوچک (3 مدل) نشــان می دهد که همه آنها به نحوی سه مرحله الف) تعیین رسالت و اهداف شرکت، ب) تجزیه و تحلیل خارجی و داخلی و ج) تعیین استراتژی های شرکت را شامل می شوند. هرچندبرخی از آنها از تعداد مراحل بیشتری برخوردارند و تقدم و تأخر مراحل آنها متفاوت ازترتیب این سه مرحله است ولی قابل دسته بندی در این سه مرحله هستند به طوری که در یکدید کلی، این سه مرحله در کلیه مدلهای موردمقایسه قابل مشاهده هستند.
باتوجه بهاینکه سه مرحله پیش گفته در کلیه مدلهای موردمقایسه وجود دارند، می توان آنها رااساس و یک مدل جدید برنامه ریزی استراتژیک برای سازمانهای کوچک قرار داد و با اضافهکردن برخی مراحل، بسته به ویژگیهای خاص سازمانهای کوچک این مدل مفهومی جدید راایجاد کرد. بنابراین، در توسعه مدل مفهومی، باید به نکات زیر توجه شود:
ارزشها،نگرشها، بینش و نظرات بنیانگذاران و مدیران عالی در سازمانهای کوچک از اهمیت بسزاییبرخوردار بوده و فعالیتها و برنامه های آنها را تحت تاثیر قرار میدهد.
سازمانهای کوچک به خاطر مشکلات مالی، نیروی انسانی، تخصصی و کوچک بودن کهنسبت بــه سازمانهای بزرگ دارند، به مدلی ساده تر، مختصرتر و با تعداد مراحل کمترنیاز دارند که درعین جامعیت (از لحاظ برآوردن نیازهای برنامه ریزی بلندمدت آنها)،با هزینه، زمان و تعداد متخصصان کمتر قابل بکارگیری باشد.
هر مدل برنامه ریزیاستراتژیک چه در سازمانهای بزرگ و چه در سازمانهای کوچک باید درنهایت به یک برنامهاستراتژیک قابل اجرا ختم شود. این برنامه استراتژیک باید شامل استراتژی های شرکت ونحوه اجرای استراتژی ها ازنظر هزینه، زمان و سایر منابع موردنیازباشد.
بنابراین، مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای کوچک در چهار مرحلهو به صـــورت نمودار 3 پیشنهاد می شود. همان طور که ملاحظه می شود در این مدل علاوهبر مــراحل سه گانه که از مقایسه مدلها به دست آمد یک مرحله دیگر با عنوان: «تعیینارزشهای مدیران عالی» با توجه به ویژگی خاص شرکتهای کوچک اضافه شدهاست.

[Borna66]

ویژگیها و اهداف مدل
مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک برایسازمانهای کوچک حداقل تعداد مراحل را داشته و از سادگی زیادی برخوردار است؛ نیازکمتری به افراد متخصص داشته و توسط یک کمیته برنامه ریزی استراتژیک کوچک در مدتزمانی کم قابل بکارگیری است. اینها همه ویژگیهایی هستند که مشکلات سازمانهای کوچکرا در استفاده از مدلهای برنامه ریزی استراتژیک برطرف می کنند. بنابراین، مدلمفهومی مذکور مدلی است که به لحاظ سادگی، تعداد مراحل کم، قابلیت بکارگیری توسطتعداد افراد کم و در زمان کم می تواند نیاز سازمانهای کوچک را نسبت به برنامه ریزیاستراتژیک برطرف کند؛ به طوری که سازمانهای کوچک با بکارگیری این مدل به همانمزیتهایی دست یابند که سازمانهای بزرگ در استفاده از مدلهای متداول برنامه ریزیاستراتژیک به آنها دست می یافتند.
مدل مفهومی نمودار 3 برای برنامه ریزیاستراتژیک در سازمانهای کوچک طراحی شده و اهدافی به شرح زیر را دنبال می کند:
1 - ایجاد قابلیت برنامه ریزی استراتژیک برای سازمانهای کوچک: یکی از محدودیتهایسازمانهای کوچک در استفاده از مدلهای متداول برنامه ریزی استراتژیک، طولانی وپیچیده بودن و تعداد زیاد مراحل این مدلها بود؛ به طوری که این سازمانها باتوجه بهمنابع و وقت محدود خود قادر به استفاده مناسب از آنها نبــــودند و مزیتهای استفادهاز چنین برنامه ریزی را از دست می دادند.
مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک برایسازمانهای کوچک با تعداد مراحل کمتر و سادگی خود به دنبال این است که قابلیت وتوانایی برخورداری از این نوع برنامه ریزی را در سازمانهای کوچک به وجود آورد تااین صنایع بتوانند با صرف زمان و منابع کم و درحد توان خــود از فواید برنامه ریزیاستراتژیک بهره مند شوند.
2 - متقاعد کردن مدیران سازمانهای کوچک به لزوم برنامهریزی استراتژیک: مدیران سازمانهای کوچکبه خــــــاطر مشکلاتی که برای برنامه ریزیاستراتژیک در این سازمانها وجود دارد، نسبت به استفاده از این نوع برنامه ریزیاعتقاد چندانی ندارند و آن را نوعی تلف کردن وقت و هزینه می دانند.
مدل مفهومیارائه شده با ویژگیهای خاص خود به دنبال رفع مشکلات برنامه ریزی استراتژیک درسازمانهای کوچک و تغییر نگرش مدیران این سازمانها نسبت به استفاده از آن هستند، بهطوری که از این طریق مدیران به اهمیت و لزوم برنامه ریزی استراتژیک پی ببرند و برایانجام فعالیتهای شرکت درجهت رسیدن به اهداف و کسب مـــــوفقیت بیشتر از آن بهرهبرداری کنند.
3 - افزایش توان پاسخگویی سازمانهای کوچک به تغییرات محیطی وهمگامی با آنها: برخی بر این اعتقاد هستند که برنامه ریزی استراتژیک به خاطر دیدبلندمدت خود و تعیین مسیر حرکت شرکت در بلندمدت، قدرت انطباق و همگامی شرکت باتغییرات سریع را محدود می کند و مانعی بر سر راه پاسخگویی انعطاف پذیر آنها به محیطمی شود.
در پــــاسخ به این عده باید گفت که برنامه ریزی استراتژیک نه تنهامانعی برای تطبیق شرکت با محیط زیست، بلکه از طریق بررسی و تجزیه و تحلیل دقیقعناصر محیطی و لحاظ کردن آنها در برنامه های سازمان، باعث می شود که شرکت ازتغییرات فوق العاده زیادی که امروزه در محیطهای خرد و کلان اتفــاق می افتد، مطلعشود، از فرصتهای آن بهره برداری کرده و از تهدیدهایش اجتناب کند. مدل مفهومی ارائهشده نیز از چنین ویژگیهایی برخوردار است و به دنبال افزایش سرعت و قابلیت سازمانهایکوچک در همگامی با تغییرات محیطی است.
4 - تعیین مسیر توسعه شرکت: هر شرکت با هراندازه و موقعیتی به فکر توسعه و پیشرفت از جنبه های گوناگون است. سازمانهای کوچکنیز به مرور زمان درصدد افزایش فعالیتها و تولیدات و بالطبع اندازه خود هستند. دراین میان برنامه ریزی استراتژیک روشی است که مسیــــر استراتژیک توسعه شرکت را معینمی کند.
این مدل مفهومی نیز به دنبال این است که ازطریق تجزیه و تحلیل خارجی وداخلی، تعیین رسالت و اهداف و ارزشهای مدیران شرکت زمینه فعالیتهای مدیران شرکتزمینه فعالیتهای جدیدی را در آینده شناسایی کند که شرکت با توجه به منابع خودقابلیت ورود به آن فعالیتها را دارد. این امر از طریق استراتژی های حاصل از این مدلامکان پذیر است.
علاوه بر اهـــداف فوق، مدل مفهومی برنامه ریزی استراتژیک برایسازمانهای کوچک اهدافی به شرح زیر را نیز دنبال می کند:
تسهیل فرایند برنامهریزی استراتژیک در سازمانهای کوچک؛
بهره مند ساختن سازمانهای کوچک از مزایایبرنامه ریزی استراتژیک؛
شناخت جایگاه فعلی و موقعیت مطلوب آیندهشرکت؛
شناسایی رقبا، مشتریان، تامین کنندگان، محصولات جایگزین و تازه واردها بهصنعت؛
تعیین استراتژی هایی که شرکت را به اهداف موردنظر برسانند.

[Borna66]

نتیجه گیری
باتوجه به تغییرات و تحولات سرسام آور محیط و شدتزیاد رقابت در بازارهای جهانی، هر سازمانی در راستای تداوم حیات و کسب موفقیتبیشتر، نیــاز مبرم به بهره مندی از برنامه ریزی استراتژیک دارد. باتوجه به اینکهامروزه سازمانهای کوچک از اهمیت زیادی برخوردار هستند و آنها هم نیاز به برنامهریزی استراتژیک فعالیتهای خود دارند ولی تاکنون مطالعات چندانی در این باره صورتنگرفته و مدلهای کافی از برنامه ریزی استراتژیک برای سازمانهای کوچک ارائه نشدهاست، در این مقاله 9 مدل برنامه ریزی استراتژیک سازمانهای بزرگ و 3 مدل سازمانهایکوچک به طور تطبیقی موردمقایسه قرار گرفت و مراحل مشترک آنها به صورت سه مرحله: الف) تعیین رسالت و اهداف شرکت، ب) تجزیه وتحلیل خارجی و داخلی و ج) تعیین استراتژیهای شرکت شناسایی شد و پس از اضافه کردن یک مرحله با عنوان: <<«تعیین ارزشهایمدیران عالی» باتوجه به ویژگی خاص شرکتهای کوچک، مدل مفهومی جدیدی از برنامه ریزیاستراتژیک (نمودار شماره 3) برای سازمانهای کوچک ارائه شد تا آنها نیز با بهره مندیاز این نـــوع برنامه ریزی به سوی کامیابی گام بردارند.