نقش فناوری اطلاعات در آموزش

چکیده:
عصرحاضر را باید تلفیقی ازارتباطات و اطلاعات دانست. عصری که بشر درآن بیش ازگذشته خود را نیازمند به داشتن اطلاعات و برقراری ارتباط برای کسب اطلاعات مورد نیازمیباشد.امروزه با دراختیارداشتن فناوری اطلاعاتی و ارتباطی مختلف و پیشرفته،امکان برقراری سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش ازپیش میسرگردیده است. افراد درهرکجا که باشند میتوانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خودرا درهرزمینه ای دریافت میکنند. اما بی شک- بیشترین تاثیر پدیدآمدن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی برمحیطهای آموزشی بوده است. کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش سبب شده است تا محیط آموزشی به سوی مجازی شدن سوق پیدا کند.این امرسبب میشود تا ارتباطات میان افراد به منظورآموزش و گسترش دانش به گونه ای فزاینده ازطریق رایانه امکان پذیرشود. با ظهور و گسترش اینترنت- این رسانه به عنوان یک مکمل جهت تامین نیازهای اطلاعاتی و آموزش مورد استفاده قرارگرفت. با توجه به نقشی که کتابخانه ها باید درامرآموزش ایفا نمایند بدیهی است با دارا بودن امکانات پیشرفته تر-منابع اطلاعاتی بسیار غنی تری را نسبت به گذشته فراهم میکنند و جهت آموزش افراد دراختیار آنها قرارمیدهند. فراهم کردن وب سایتهای اینترنتی و پایگاههای اطلاعاتی- کتابخانه ها را به یک محیط مجازی و دیجیتالی جهت تبادل اطلاعات تبدیل کرده است که نقش آموزشی آن بیش ازپیش دراین محیط نمایان میشود. این مقاله درصدد آن است تا پس ازارائه تعریفی جامع ازفناوری اطلاعاتی و ارتباطی- مساله آموزش مجازی و ازراه دورو نقش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی دراین آموزش را مورد بررسی قراردهد و با تاکید برآموزش سیستمی- انواع آموزش به صورت مجازی را بیان کند. مسلما برای آموزش افراد به صورت مجازی و توسعه دانش آنها- نیازمند منابعی خواهیم بود که این منابع جزازطریق کتابخانه ها قابل تامین نیستند. کتابخانه ها میتوانند با تهیه منابع الکترونیکی و تحویل آنها به اعضای جامعه اطلاعاتی نقش عمده ای درآموزش و گسترش دانش داشته باشند.

مقدمه
انسانها از اولین لحظات زندگی درحال تلاش و تکاپو هستند. دلایل مختلفی برای این تلاش وجود دارد. عده ای درجستجوی نان و عده ای درصدد کسب نام هستند.عده ای مجموعه ای ازخواسته ها را می طلبند. نقطه مشترک تمام این تلاشها نیازاست و این تکاپو جهت تامین نیازها صورت میپذیرد.نیازاست که شخص را به تحرک وا میدارد و به کارهای فرد جهت میدهد.
هرخدمتی که ارائه شود و هرنیازی که تامین گردد یک محصول است که میتواند شامل عقاید-مکانها-خوراک-پوشاک و اطلاعات باشد. یکی ازاساسی ترین نیازهای بشر دسترسی به اطلاعات است. تا اطلاعات وجود نداشته باشد- امکان تامین هیچ یک ازنیازهای بشری وجود ندارد. پس به گونه ای میتوان عنوان کرد که اطلاعات مادر تمام نیازهای بشری میباشد. اطلاعات عنصری است که همواره با بشر همراه بوده است- ولی به دلیل محدود بودن نیازهای بشر چندان مورد توجه قرارنداشت. با برقراری ارتباط میان جوامع و پدید آمدن نیازهای مختلف و ابداعات گوناگون-اطلاعات نیز اهمیت پیدا کرد تا آنجا که بشر وارد دوره ای شد که آنرا عصراطلاعات نامید(3).
اطلاعات با زندگی بشر آمیخته شده و پدیده ای اجتماعی میباشد. علت اطلاق اصطلاح "عصر اطلاعات" به دوره حاضر به دلیل گستردگی میزان اطلاعات و سرعت تبادل آنها ازطریق محملهای اطلاعاتی مختلف میباشد. دراین دوره-بشر بیش ازپیش خود را نیازمند به داشتن اطلاعات و برقراری ارتباط با جوامع دیگربرای کسب اطلاعات میداند. این حجم گسترده اطلاعات و چگونگی تبادل آن- جامعه امروزرا درآستانه ورود به فرهنگی قرارداده است که درآن آموزش-اطلاعات و دانش محورهای اصلی پیشرفت جامعه خواهند بود. امروزه اطلاعات جایگزین تمامی عناصرتعیین کننده شده و نیز انقلاب صنعتی شده است. دراین مقاله، پس ازتعریف اجزای اصلی دریک فرایند آموزشی، انواع یادگیری درمحیط الکترونیکی معرفی خواهند شد و نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیزکتابخانه های مجازی، درامریادگیری، مورد بحث قرارخواهدگرفت.

تعریف اطلاعات
اطلاعات عبارت است از داده های شکل گرفته و تغییر یافته به طوری که معنی دار و مفید باشند.
اطلاعات با بشر آمیخته شده و پدیده ای اجتماعی است به دلیل آنکه انسانها سبب انتقال اطلاعات میشوند. تقسیم کارمیان انسانها به منظورتامین نیاز ارتباطات میان انسانها زمینه سازانتقال اطلاعات بین افراد است. اطلاعات آن چیزی است که بتواند درسیستم ذهنی دریافت کننده دگرگونی ایجاد کند و ازبی نظمی بکاهد. حاصل این دگرگونی درسیستمهای انسانی- پدید آمدن دانش و توانایی تصمیم گیری است.

تعریف دانش
هرفرد درهرلحظه اززمان دارای ساختی ذهنی است که دانش اورا تشکیل میدهد. این دانش به تدریج و درطول زمان ازطریق جذب پاره های مختلف اطلاعاتی به دست آمده است و چون افراد-پیوسته ازمحیط پیرامون خود –آگاهانه یا ناآگاهانه-اطلاعات کسب میکنند این دانش درحال افزایش و گسترش است. به این ترتیب میتوان گفت که دانش ترکیبی سازمان یافته ازاطلاعات میباشد.درصورتی که پیشداشته های فرد با یافته های نو ترکیب شود دانسته پدید می آید. هرچه که برای فرد چیز تازه ای داشته باشد دانش خواهد بود. اطلاعات باید ازمجراهای مختلف بگذرد و جذب ذهن شود. پس کسب دانش باید تدریجی باشد تا کاملا درترکیب ذهن جای بگیرد.
دانش را به دودسته تقسیم میکنند:
· دانشی که خودش را می شناسیم.
· دانشی که میدانیم درکجا میتوانیم اطلاعاتی راجع به آن پیدا کنیم.
دردنیای امروز- مورد دوم اهمیت فراوانی پیدا کرده است و بیاموزیم که چگونه بیاموزیم بیانگراین مطلب است.. کسب دانش میتواند به طرق مختلفی صورت بگیرد. اما به طورکلی ازدوطریق میتوان به کسب دانش پرداخت، به صورت رسمی و محدود دریک مکان و زمان خاص و برنامه ای منظم یا اینکه غیررسمی، بدون اینکه نیازباشد درمکان و زمان خاصی افراد گردهم جمع شوند و دانش مورد نیازخودرا به دست آورند.این نوع کسب دانش،یادگیری مادام العمرهم نامیده شده است. بنابراین میتوان گفت هدف نهایی بشر ازکسب دانش، یادگیری میباشد. اما باید دید که فرایند یادگیری چیست.

تعریف یادگیری
تحولات و دگرگونی هایی که درزندگی بشر رخ داده است، به دلیل آموزش و یادگیری میباشد.شکی نیست که اهمیت یادگیری دررشد آدمی، بسی فراترازچشم انداز اندیشه های اوست.چون محیط زندگی آدمی همواره درمعرض تغییراست، انسان برای غلبه براین دگرگونی ها ناچار است یادبگیرد.
یادگیری به طورکلی، فعالیتی دگرگون کننده است و افراد را برای مقابله با رویدادهای محیطی آماده می سازد. یادگیری درواقع هم یک رشته فرایند است و هم فرآورده تجربه هاست. یادگیری درحقیقت، دارای مفهوم بسیارگسترده ای است که درقالبهایی چون نگرشهای نو، حل مساله، کاربرد معلومات دراستدلال، تفکر و ... به وجود می آید. تعاریف گوناگونی برای یادگیری ارائه شده است.اما بسیاری ازمحققان معتقدند که(( یادگیری تغییری است که براثرتجربه یا آموزش دررفتارموجود زنده پدید می آید.)) یادگیری، تغییری است که دراثرتدریس مطالب و مهارتهای گوناگون دررفتار یادگیرندگان ایجاد میشود. ممکن است این رفتار درکوتاه مدت قابل مشاهده باشد و یا این رفتار ممکن است درکوتاه مدت غیرقابل مشاهده باشد(2).به هرحال، این آموخته ها درطول زندگی موجب تغییر دررفتار و بینش یادگیرندگان می شوند. همانطورکه ذکرشد، انسانها برای دستیابی به نیازهای مختلف به کسب اطلاعات و دانش می پردازند و می آموزند. بنابراین دریادگیری باید این اختلاف درنیازها و سلایق و تفاوتهای یادگیری را درنظرگرفت. نباید انتظارداشت که افراد به طوریکسان، مطلبی را یادبگیرند. باید به انگیزه های یادگیرنده نسبت به مواد آموختنی توجه کرد. بدون شک، حالت ایده آل یادگیری، یادگیری مطلوب است. برای اجرای یادگیری مطلوب هم ابزارها و منابع متنوعی وجود دارند که با پیشرفت فناوری برتعداد آنها افزوده میشود. باید درنظرداشت که میزان موفقیت هرجامعه، وابسته به توان یادگیرندگانی دارد که درگیرفرایند یادگیری همیشگی هستند.

فناوری اطلاعات و ارتباطات
تعریف
فناوری اطلاعات، عبارت است از فناوریهایی که فرد را درضبط، ذخیره سازی، پردازش،بازیابی، انتقال و دریافت اطلاعات، یاری می دهند. این اصطلاح شامل فناوریهای نوین مانند رایانه، انتقال ازطریق دورنگار، و دیگر وسائل ارتباطی میشود.فناوری اطلاعات، روش کارمارا دگرگون کرده، امور اقتصادی و اجتماعی، و حتی نحوه تفکر مارا تغییر داده است.
امروزه، فناوری اطلاعات درمقایسه با وسائل ارتباط جمعی دامنه ای به مراتب وسیع تر دارد و امکاناتی را برای تغییر و پیش بینی و دورنمای تازه ای را درزمینه توسعه ارائه میکند. فناوری اطلاعات موجب پخش سریع نظرات، بهبود درآموزش، علوم، مراقبتهای بهداشتی و فرهنگ میشود.
فناوری اطلاعات ماشین کار تلقی میشود و ارتباطات محصول آن است. فناوری اطلاعات و ارتباطات به یکدیگروابسته هستند. بدون فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارتباط درسطح بین المللی و بین افراد غیرممکن خواهد بود.
امروزه با دراختیارداشتن فناوری اطلاعاتی و ارتباطی مختلف و پیشرفته،امکان برقراری سریع ارتباط و تبادل سریع اطلاعات بیش ازپیش میسرگردیده است. افراد درهرکجا که باشند میتوانند آخرین اطلاعات مورد نیاز خودرا درهرزمینه ای دریافت میکنند. اما بی شک- بیشترین تاثیر پدیدآمدن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی برمحیطهای آموزشی بوده است. کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش سبب شده است تا محیط آموزشی به سوی مجازی شدن سوق پیدا کند.این امرسبب میشود تا ارتباطات میان افراد به منظورآموزش و گسترش دانش به گونه ای فزاینده ازطریق رایانه امکان پذیر میشود.
یادگیرنده باید دریادگیری مشارکت فعال داشته باشد و درباره اطلاعاتی که به دست می آورد یا منتقل میکند بحث کند و فناوری اطلاعات و ارتباط این امکان را برای یادگیرندگان فراهم کرده که بتوانند به تبادل اطلاعات بپردازند.
مادامیکه فناوریها درحال تغییرماهیت کاری و تجاری هستند، نحوه ارائه آموزش را دچارتحول میکنند و ازآنجا که نحوه یادگیری افراد به گونه ای متفاوت است، باید چند اصل را درنظرگرفت:
· آموزش باید براساس یادگیری افراد بنا شده باشد، زیرا وقتی که سخن ازیادگیری است، یک شیوه یکسان برای همه افراد وجود ندارد و نمیتوان همه را دریک سطح درنظرگرفت و به آنها آموزش داد.
· آموزش باید براساس رسیدن به هدف خاص، طرح ریزی شود و برنامه اجرایی آن نیز ازروش تکاملی استفاده شود.
· باید ازآخرین فناوریهای روزجهت هرچه سودمندترکردن برنامه های اجرایی و دستیابی به نتایج مطلوبتر بهره برد.

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات دریادگیری
فناوری اطلاعات و ارتباطات درمدت زمان کوتاهی که ازپیدایش آن میگذرد توانسته است تغییرات فراوانی را درنحوه زندگی بشر به وجود آورد. یکی اززمینه هایی که سهم عمده ای ازاین تغییرات را به خود اختصاص داده است، یادگیری است.نقش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی درچرخه یادگیری بسیاراهمیت دارد.دریادگیری به شیوه سنتی، فرد مجبور که به طورمداوم بخواند و بنویسد و ارتباط تقریبا یک طرفه بود. اما با کارگیری فناوری اطلاعاتی و ارتباطی دریادگیری، فرد علاوه براین مهارتهای پایه نیازمند داشتن مهارت دراستفاده ازفناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی میباشد. یادگیری های مبتنی برفناوریهای نوین اطلاعاتی، با ایجاد تغییرات بنیادین درمفاهیم آموزش سنتی، توانسته است بسیاری ازناکارآمدیهای نظامهای آموزشی را رفع کرده و دگرگونی های اساسی را درآموزش به وجود آورد. با استفاده ازدنیای مجازی دریادگیری، میتوان به روشهای نوین و کارامدی ازیادگیری دست یافت. علت کاربرد فناوری اطلاعاتی و ارتباطی دریادگیری، آموزش بهتر و سریعتر میباشد.کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات درآموزش، نوع جدیدی ازیادگیری را به وجود آورد، به طوریکه یادگیری تنها به صورت حضوری انجام نمیشود. زیاد ضرورتی ندارد که یادگیری حضوری و رودررو باشد و انتظارمیرود که یادگیری درمحیطهایی غیرازکلاس، امکان پذیرباشد، به نحوی که بتوان اطلاعات را به راحتی با سایریادگیرندگان به اشتراک گذاشت. این تحول سبب تغییر نقش معلم و نیز نقش کتابخانه ها شده است. به این ترتیب، نوع جدید یادگیری، یادگیری الکترونیکی نام گرفت(6).

مفهوم یادگیری الکترونیکی
همانگونه که فناوری اطلاعات و ارتباطات دربسیاری ازفرایندهای کاری روزمره همانند بانکداری الکترونیکی، تجارت الکترونیکی،پست الکترونیکی، دولت الکترونیکی و ... مورد استفاده قرارمیگیرد، حوزه یادگیری الکترونیکی یا E-Learning از این نوع فناوری بهره برده است. حذف محدودیتهای مکان،زمان و سن یادگیرنده که روزگاری دسترس ناپذیربه نظرمی رسیدند، امروز دیگر محدودیتهای بزرگی به نظرنمیرسند. ازطرفی باید توجه داشت که به وجود آمدن نیازهای گسترده و جدید درمیان جوامع با ادامه استفاده ازروشهای سنتی نظام آموزشی قابل تامین نیست. یادگیری مبتنی بررایانه، یادگیری مبتنی برفناوری اطلاعاتی، کلاس مجازی، کتابخانه های مجازی و ... راه را برای پیدایی شیوه های نوین آموزش، هموار ساخته اند.
به لحاظ لغوی، به مجموعه فعالیتهای آموزشی که با استفاده ازابزارهای الکترونیکی اعم ازصوتی، تصویری، رایانه های شبکه ای، مجازی صورت بگیرد یادگیری الکترونیکی گفته میشود.
یادگیری الکترونیکی، نظامی مبتنی برفناوری اطلاعاتی و ارتباطی ( همانند سخت افزار، نرم افزار و شبکه های رایانه ای) به منظورایجاد، نگهداری، توسعه و دردسترس قراردادن مواد مطالعاتی/آموزشی برای دانشجویان میباشد که فعالیتهای مطالعاتی/آموزشی را هدایت میکند و ارزیابی دانشجویان را بدون نیاز به وجود محلی برای یادگیرندگان و معلمان امکان پذیرمیکند.
مدلهای یادگیری درمحیطهای الکترونیکی وب
گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، باعث تغییر چگونه، چه، چه کسی، کجا، چه وقت و چرایی یادگیری ها شده است. اختراع رایانه و اینترنت، نه تنها سرعت انتقال دانش را بالا برد، بلکه روش انتقال دانش را نیز ازفردی به فرد دیگر تغییرداد. پیش بینی اینکه، فناوری چگونه طی 5 تا 50 سال آینده یادگیری را تحث تاثیر قرارخواهد داد، دشوار میباشد. نمودار زیر، سیرتحولات کاربرد فناوری دریادگیری از5000 سال پیش تا 50 سال آینده را نشان میدهد. (تصویرشماره یک)

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg

اینترنت، اینترانت و کلیه روشهای ارتباطی بی سیم[3]، باعث ازمیان برداشته شدن موانع زمانی و مکانی شده است. اینترنت به عنوان یک وسیله ارتباطی سبب شده تا یادگیرنده بتواند با معلمان خود درارتباط باشد. اغلب مدلهای یادگیری درکلاس سنتی یا درخانه هستند که درچهار مرحله آمده اند:
مکانهای متفاوت:
1- تلفن، ویدئو کنفرانس؛ تالارهای گفتمان شبکه ای
2- تبادل پست الکترونیکی
مکانهای مشابه:
3- تدریس درکلاس، گروههای بحث، تدریس خصوصی درخانه
4- تابلوهای اعلانات، گردهمایی ها
دراین حالت، مدلهای اول و چهارم به صورت همزمان و مدلهای دوم و سوم به صورت ناهمزمان انجام میشوند(5).

مدلهای مختلف فضاهای یادگیری
چهارمدل برای فضاهای یادگیری پیش بینی شده است که عبارتنداز:
1-مدلهای یادگیری شبکه ای
دراین مدل، اولین مساله تغییر درمحیط یادگیری است، که به صورت خاص مربوط به تغییر فعالیتها و محیط کلاسی به کمک ابزارهای ارتباطی موبایل و بی سیم است. این امر باعث تغییر درمحیط کلاس، به خصوص نقش معلم میشود. این مساله به مدل یادگیری درکلاسهای آینده نیز مرتبط میشود.
مساله دوم تغییردرهدف ازآموزش است. یعنی چیستی و چرایی آموزش درقرن جدید نسبت به گذشته متفاوت است. هدف آموزش باید ورای یاددادن کلیات دانش به یادگیرندگان باشد. آموزش باید به یادگیرندگان، اجازه تحصیل مهارتهای صحیح فردی مدیریت انگیزه ها و توانایی جستجو و یکپارچه سازی اطلاعات برای حل مسائل را بدهدWhiataker,1995)).
2-یادگیری درکلاسهای آینده
دراین مدل، محدودیت مکانی و زمانی ازمیان برداشته میشود و مفهوم کلاس توسعه پیدا میکند. دراین کلاسها ازتخته سفیدهای الکترونیکی استفاده میشود و سطح تعامل میان یادگیرندگان و معلم بسیار بالا میباشد. اتصال به کلاس ازطریق رایانه صورت میگیرد و معلم بهتر میتواند فعالیتهای یادگیری را به صورت مشارکتی طراحی کند. یادگیرندگان یک تیم را تشکیل میدهند و دریادگیری مشارکت میکنند. دراین مدل یادگیری، استفاده ازکتابها و مجلات الکترونیکی و وب سایتهای مختلف مورد نیاز، ضروری می نماید.
3-یادگیری ساختاردانش و توانایی حل مشکل
هدف ازآموزش، تبدیل دانش آموز یا بهتربگوییم شهروند به فردی با قدرت تصمیم گیری بالا و حل کننده خلاق مشکلات است که توان انطباق یافتن با قرن 21 را داشته باشد.افزون براین، با توجه به رقابت غیرقابل اجتناب جهانی، هرکشوری مجبوراست نظام آموزشی خودرا طوری تغییردهد که تمامی شهروندانش بتوانند آموزشهای جدید را درکل مدت حیات یادبگیرند یا دانش قدیمی خودرا روزآمد کنند.
این مدل درکشورهای آسیایی نظیرتایوان، هنگ کنگ، سنگاپور اجرا شده و درنظام آموزشی آنها اصلاحات اساسی به وجود آورده است. دراین مدل یادگیری، علاوه برآموختن مهارتهای پایه همانند نوشتن و خواندن، توانایی حل مشکل ومهارتهای عرضه تخصص خود دراجتماع، نیز آموزش داده میشود و سبب گسترش اهداف آموزشی شده است. پس به طورکلی، محتوا و اهداف آموزشی دچارتحول میگردد. تفاوتهای فردی و به کارگیری هوش و خلاقیت پس ازآموزش کلیات دانش مورد توجه قرارمیگیرند.
4-یادگیری مبتنی برجامعه
آخرین مدل یادگیری، به صورت یادگیری مبتنی برجامعه میباشد. همانطورکه درعالم واقعی با جوامع سروکارداریم، کاربران اینترنت؛ اقدام به ایجاد جوامعی نموده اند که دارای زبان، عدات و فرهنگ خود هستند. Wallcace,1999)) . برای این مساله و ایجاد یک جامعه شبکه ای و وارد کردن فعالیتهای آموزشی درآن، لازم است که به این حالت ازآموزش، یادگیری مبتنی برچامعه اطلاق شود.

همانطورکه اینترنت و سایر شبکه های ارتباطی وارد زندگی روزمره ما میشوند، لازم است کاربران این شبکه ها را درسنین پائین طوری تربیت نمائیم که خودرا شهروند شبکه ای احساس کنند. برای تامین این مساله باید یک جامعه شبکه ای ایجاد کنیم و سپس فعالیتهای یادگیری را برای آنان به گونه ای نهادینه کنیم که تحت یادگیری مبتنی برجامعه باشد. یک شهروند شبکه ای میتواند یک معلم، یک دانش آموز، والدین یا هرکس دیگری باشد که ازطریق شبکه های جامعه مدار به یادگیری میپردازد.
به طورکلی محیط یادگیری شبکه ای دارای دولایه است. لایه اول زیرساخت شبکه و سخت افزاراست و لایه دوم، ابزارهای نرم افزاری همانند مرورگرها، میباشد. ساختارلایه ای یادگیری شبکه ای به صورت زیرمیباشد:

ارزیابی:

1- نظریه
2- آموزش هوشمند
3- زمینه یادگیری
4- مدلهای فعالیت یادگیری
5- محتوای منابع
6- ابزارهای اصلی
7- زیرساختهای شبکه و سخت افزار

بنابراین با به کارگیری این لایه های اساسی، فعالیتهای یادگیری درشبکه میتوانند به گونه ای طراحی شوند که یادگیرندگان بتوانند ابزارهای نرم افزاری را با یکدیگرمبادله کنند و به محتوای منابع مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. علاوه برسخت افزار و محتوای منابع، فعالیتهای یادگیرنده نیز مورد توجه قرارمی گیرند. دربخش زمینه یادگیری، روشهای آموزش یادگیرندگان مورد ارزیابی قرارمی گیرند و اطلاعاتی درباره سودمندی تمام نظام یادگیری شبکه ارائه می دهند و نظریه هایی را درباره رفتاریادگیری شبکه ای فراهم می سازند.

محیطهای آموزشی و یادگیری مبتنی بر فناوری اطلاعات
نظامهای آموزشی و یادگیری مبتنی برفناوری اطلاعات، هرروزدرآموزش مادام العمر انسان، اهمیت بیشتری می یابد. شبکه های پرسرعت از آموزش ازراه دورپشتیبانی میکنند و بعلاوه جریان آموزش و یادگیری، انعطاف پذیرترمیشود.
انواع آموزش و یادگیری مبتنی برفناوری اطلاعات
برای آموزش و یادگیری مبتنی برفناوری اطلاعات، چهار شیوه درنظرگرفته شده است. این روشها عبارتنداز:
1- خود یادگیری[4]
دراین حالت، محیط آموزشی شامل یک رایانه و نرم افزار و نیز سه عنصرزیرمیباشد:
· انتقال منابع چندرسانه ای
· مشاوره جویی ازموادآموزشی
· مجموعه نتایج آزمون
برای درک خودیادگیری، نرم افزارآموزشی میتواند به صورت پیوستهOnline))، ناپیوستهOffline)) یا مجموعه ای ازایندو تهیه شود. درحالت نا پیوسته، نرم افزارازطریق لوحهای فشرده ارائه میشود که ازمواد آموزشی قابل کنترل تشکیل شده است. درحالت پیوسته، رایانه یادگیرنده به یک پایگاه اطلاعاتی یا شبکه آموزشی متصل میشود.درحالت سوم، تحویل موثر مواد آموزشی میتواند هم به صورت پیوسته و هم به صورت ناپیوسته باشد. لوحهای فشرده به عنوان ضمیمه میتوانند ازطریق وب سایتهای اینترنتی ارائه شوند.
یادگیرنده ای که به تنهایی می آموزد میتواند ازمواد آموزشی مشاوره کسب کند. یعنی توضیحات بیشتر و مجموعه ای پاسخهای صحیح باید با مواد آموزشی ادغام شوند. دراین نوع یادگیری، فرد باید با استفاده ازمنابعی که دراختیاردارد به کسب دانش بپردازد و به مجموعه ای ازسوالاتی که درپایگاههای اطلاعاتی قراردارند پاسخ دهد و بلافاصله واکنش نظام را ببیند. درصورت خوب یا بد بودن نتایج آزمون یادگیرنده، نظام رایانه ای خیلی سریع واکنش نشان میدهد. پس دراین نوع یادگیری، وجود یک ارتباط مبتنی براینترنت جهت کسب منابع روزآمد ضروری میباشد.
2- یادگیری ازراه دور
دراین حالت، یک یاددهنده ازراه دور، یک یا چند یادگیرنده را کنترل میکندو درصورت درخواست یادگیرندگان، برای حمایت ازآنها فعال میشود. عناصرتشکیل دهنده این نوع یادگیری به این شرح میباشند:
· اتصال به یک یاددهنده
· نظارت بریک یا چند دانشجوی دوردست
· پاسخ به درخواست یادگیرندگان
· قابل دسته بندی ساختن مواد آموزشی روی پایانه های یادگیرندگان
· مجموعه ای ازنتابج
تفاوت یادگیری ازراه دور با خودگیری دراین است که یک نفر به عنوان یاددهنده دراین نظام وجود دارد و خود او نیزنیازمند آموزش است، لازم است نیازهای یادگیرندگان را به خوبی بشنانسد تا بتواند به آنها پاسخ لازم را ارائه نماید.نمونه هایی ازاین نوع یادگیری، نظامهای ویدئو کنفرانس یا نشست شبکه ای [5] میباشد. آنها امکان برقراری ارتباط دیداری-شنیداری کاربران و به اشتراک گذاشتن مدارک مورد نیاز آنها را باهم فراهم میسازد. افراد ازطریق پست الکترونیکی نیز میتوانند با هم درارتباط باشند.
3- کلاس مجازی[6]
درکلاس مجازی، یک معلم و چند یادگیرنده به صورت همزمان ولی درمکانهای متفاوت با هم درارتباط هستند.دراین نوع یادگیری، مکانها ازطریق ابزارهای ارتباطی به هم مرتبط هستند، معلم با دانشجویان صحبت میکند، معلم منابع اضافی را انتخاب میکند، معلم، این منابع اضافی را برای دانشجویان ارسال میکند و تعاملات دانشجویان را مدیریت میکند. برای درک یک کلاس مجازی، یک محیط آموزشی مبتنی برفناوری اطلاعاتی باید برمبنای ساختارچندردیفه باشد. چراکه کاربران بسیاری ممکن است درپایانه های مختلفی کارکنند و نظام یادگیری مبتنی برفناوری اطلاعاتی، باید سخت افزار و نرم افزار مستقلی باشد. دراین نظام، یک خادم برای دستیابی به مواد آموزشی وجود دارد. تصویر زیریک کلاس مجازی را نشان میدهد. شماره های 1،2،3،4 به عنوان یادگیرندگان و شماره 5 به عنوان معلم فعالیت میکنند. آنها ازشماره 6 به عنوان یک پایگاه اطلاعاتی جهت به دست آوردن منابع آموزشی مورد نیازخود استفاده میکنند.ازجهت فلشها میتوان دریافت که تمام حاضران دراین کلاس، بایکدیگر درتعامل هستند و به تبادل اطلاعات با هم میپردازند و همگی ازشماره شش به عنوان منبع مواد آموزشی سودمیبرند(7). (تصویرشماره دو)

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg

4- یادگیری گروهی[7]
این نوع یادگیری مشابه کلاس مجازی است با این تفاوت که کل جریان را فرد خاصی مدیریت نمیکند. یادگیرندگان به صورت همزمان اما ازمکانهای مختلف باهم دیدارمیکنند و باهم به یادگیری میپردازند. عناصرمورد نیازاین نوع یادگیری مشابه همان مواردی است که درکلاس مجازی بود. برای یادگیری گروهی، ارتباط درسطح بسیارگسترده ای باید به وجود آید، زیرا هریادگیرنده باید با سایرافراد گروه به تبادل اطلاعات بپردازد.
محیط آموزشی الکترونیکی باید کیفیت آموزش را ارتقا دهد. یعنی یادگیرندگان باید بتوانند ازهرجا و هرزمان اقدام به فراگیری کنند. مساله دیگر این است که تعامل یادگیرنده با محتوای آموزشی و تاثیر گذاشتن برسرعت فراگیری، باعث رشد یادگیرنده میشود. یادگیرنده، جریان یادگیری را با تقاضاهای فردی خود هماهنگ میکند که باعث افزایش انگیزه های او میشود.یک نظام آموزشی مبتنی برفناوری اطلاعاتی باید بتواند محتوای آموزشی و ابرداده ها را تولید و بازبینی کند، دوره های آموزشی را ارائه و کنترل کند، قسمتهای مختلف دوره آموزشی را ازطریق سازوکارهای بازیابی تولید نماید و به عنوان نفش کتابخانه، منابع آموزشی را انتخاب کند و زمینه مشاوره یادگیرندگان با آنرا فراهم گرداند.
به این ترتیب مشاهده میشود که ما درمحیط یادگیری الکترونیکی و به خصوص محیط یادگیری مبتنی برشبکه؛ به مجموعه ای ازمنابع مورد نیازیادگیرندگان؛ جایی که این

قش کتابخانه ها درتوسعه دانش و آموزش
کتابخانه ها نهادهایی پویا و دیرپایی هستند که انواع مختلف دارند و با درنظرگرفتن نیازهای افراد، منابع مختلف را درخود جای میدهند و دراختیار افراد میگذارند.کتابخانه ها دارای این خصوصیات هستند:
مجموعه ای ازاطلاعات و اقلام درموضوعات مختلف را درخود جای میدهند که اصطلاحا به این اطلاعات، منابع یا مواد گفته میشود. این منابع میتوانند کتاب، نشریات،صفحات وب،تصاویر، مواد چندرسانه ای و ... باشند. مواد کتابخانه ای یا ازطریق شبکه یا به صورت محلی قابل دسترسی هستند. یک کتابخانه دربرگیرنده مجموعه ای ازساختارهای ابرداده ای همچون فرهنگها، دایره المعارفها، نمایه ها، فهرستها، راهنماها، اصطلاحنامه ها و .... میباشند(1).یک کتابخانه، مجموعه ای ازخدمات، همچون شیوه های مختلف دسترسی به منابع، را به کاربران مختلف ارائه میکند. اشاعه گزینشی اطلاعات[8] ازنمونه های این خدمات است.کتابخانه برمجموعه ای ازموضوعات مختلف تمرکزدارد.بنابراین کاربران مختلفی به کتابخانه مراجعه میکنند.کتابخانه ها انواع گوناگون همچون دانشگاهی، عمومی، تخصصی و ...دارند و جامعه کاربری آنها متفاوت است. مواد قبل ازورود به کتابخانه، کنترل کیفی میشوند تا متناسب با اهداف کتابخانه و نیازکاربرباشند.کتابخانه با نگهداری و حفاظت ازمنابع، اطلاعات را برای نسلهای حال و آینده حفظ میکنند و ارزش دسترسی به اطلاعات را افزایش میدهند. آنها مجموعه ای ازفعالیتهای علمی را جهت نگهداری منابع انجام میدهند.

کتابخانه های مجازی[9]
با پیشرفتهای حاصل ازپیدایش فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، کتابخانه ها هم ازحالت سنتی نقش خودرا تغییردادند و وسایل فناورانه را درخود جهت ارائه خدمت پذیرفتند. درنتیجه درکنار کتابخانه ها فیزیکی، نوع جدیدی ازکتابخانه به نام کتابخانه مجازی پدید آمد. کتابخانه های مجازی، مجموعه ای ازاطلاعات را به صورت دیجیتال دراختیاردارند و آنها را سازماندهی میکنند. این اطلاعات دیجیتال شامل کتابهاو مجلات الکترونیکی، پایگاههای اطلاعاتی، صفحات وب، لوحهای فشرده و سایرقالبهای الکترونیکی، میباشد. کتابخانه های مجازی، بردسترسی به مواد ازهرجا، به صورت دیجیتالی، تاکید میکنند(4).

کتابخانه های مجازی و یادگیری
به طورکلی، کتابخانه ها چه به صورت فیزیکی و چه به صورت مجازی درامریادگیری سه نقش دارند:
مکانی جهت به اشتراک گذاشتن منابع اطلاعاتی غنی، نگهداری اندیشه ها، نقش آگاهی بخش جهت گردهم آوردن افرادجهت آموزش. هدف ا ولیه هرکتابخانه، حمایت، تسهیل و گسترش آموزش رسمی درموسسه مادراست.گام بعدی پشتیبانی ازآموزش غیررسمی است. منابع درکتابخانه ها جهت حمایت ازآموزش حمایت شده اتد. کتابخانه های مجازی، دسترسی فوری را به طیفی گسترده ازمنابعی که به صورت فیزیکی موجود نیستند فراهم میکنند. درحالیکه کتابخانه های فیزیکی، محدود به زمان و مکان خاصی هستند، کتابخانه های مجازی بدون داشتن موانع فیزیکی، میتوانند درهرلحظه ازهرجا و ازطریق یک ارتباط اینترنتی دسترسی به منابع خودرا فراهم کنند. درکتابخانه های مجازی، یادگیری فرایندی مستقل اززمان و مکان میباشد. به دلیل آنکه کتابخانه های مجازی، حاوی اطلاعات روزآمد هستند فرصتهای مناسبی را جهت یادگیری فراهم میکنند. گردآوری منابع چندرسانه ای، امکان آموزش ازراه دوررا برای یادگیرندگان جهت استفاده ازمنابع کتابخانه ای فراهم کرده است. کتابخانه های مجازی، به واسطه ذخیره کردن منابع آموزشی و امکان بازیابی آنها ازطریق شبکه های رایانه ای، به امریادگیری شبکه ای و الکترونیکی کمک شایانی کرده اند.بدون وجود کتابخانه های مجازی که به سازماندهی و نگهداری منابع الکترونیکی میپردازند، امکان دسترسی به منابع روزآمد جهت یادگیری غیرممکن است(4).
آگاهی ازوجود کتابخانه های مجازی و اهداف آنها، باعث میشود که کاربران بدانند که ازکتابخانه چه میخواهند.پس نوع یادگیری که ازسوی کتابخانه حمایت میشود مشخص میگردد.کتابخانه های مجازی، امکان تفکرخلاق و انتقادی، حل مساله، تصمیم گیری و .. را برای کاربران فراهم میکنند.طراحی کتابخانه مجازی به یادگیرنده کمک میکند تا مفهوم اطلاعات را دریابد. کتابخانه های مجازی میتوانند نقشی فراترازتولید و توزیع منابع آموزش داشته باشند. ارائه خدمات مرجع، آموزش ازراه دوربه وسیله پست الکترونیکی یا به صورت پیوسته ازجمله خدمات کتابخانه های مجازی دریادگیری الکترونیکی است.وجود کتابخانه های مجازی به وجود شبکه های رایانه ای و اینترنتی وابسته است. حتی اگردسترسی به منابع جهت یادگیری الکترونیکی فراهم باشد، دراختیارداشتن مهارت کافی جهت جستجو و بازیابی اطلاعات نیز ضروری میباشد. به این ترتیب دراینجا نقش کتابداران نیز شفاف میشود که این متخصصان اطلاعاتی با توانایی درجستجو و بازیابی اطلاعات، میتوانند منابع مورد نیازیادگیرنده را به او معرفی کنند و دراختیاراو بگذارند. به واسطه برقراری ارتباط میان منابع و یادگیرندگان، تسهیل یادگیری رسمی و غیررسمی و .. کتابخانه های مجازی یک محیط غنی را برای یادگیرندگان جهت آموزش فراهم کرده اند.

سخن آخر
محیط یادگیری الکترونیکی، همیشه دردسترس است و ازهرمکانی قابل استفاده است و مساله زمان و صرف هزینه رفت آمد را جهت آموزش حل کرده است. چرا که دردنیای اطلاعاتی امروز، زمان ازاهمیت فراوانی برخورداراست و فرد باید درکوتاهترین زمان ممکن به کسب اطلاعات و دانش مورد نیازخود بپردازد. بنابراین کاربردفناوری اطلاعات و ارتباطات درامریادگیری، این فرایند را تسهیل میکند. به دلیل اینکه درمحیط یادگیری الکترونیکی، امکان تبادل اطلاعات و تعامل یادگیرندگان باهم و با یاددهنده درسطح بسیاربالایی است، یادگیری جذابتراست و فرد ارزش آن چیزی را که یادمیگیرد میداند. چرا که منطبق با نیازهای اطلاعاتی اوست.
کتابخانه ها به خصوص کتابخانه های مجازی، با دراختیارداشتن منابع گوناگون، نقش بالایی را درتوسعه دانش و آموزش ایفامیکنند. آنها با فراهم کردن منابع روزآمد و دیجیتالی مورد نیازافراد، دریادگیری الکترونیکی مشارکت فعال داشته باشند. فراهم کردن و توسعه فهرستها و دروازه هایی ازوب سایتها جهت دسترسی یادگیرندگان به منابع اطلاعاتی، ازجمله فعالیتهای کتابداران و کتابخانه درمحیط مجازی میباشد. بنابراین خدمات کتابخانه ها با یادگیری الکترونیکی ادغام میشود. به این ترتیب، یادگیرندگان با به کارگیری هریک ازمدلهای یادگیری، میتوانند ازطریق کتابخانه های مجازی، درهرجا که باشند: خانه، محل کار و .. ، به منابع آموزشی و مقالات تمام متن مورد نیاز خود که یاددهنده آنها را پیشنهاد میکند دسترسی داشته باشند. کتابخانه های مجازی آن دسته ازموادی را که یادگیرندگان بخواهندبه آنان عرضه خواهند کرد.

يادداشتها
[1] دانشجوی کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شهید چمران اهواز
[2] کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیرا ز
[3] Wireless
[4] Self-Learning))
[5] Net Meeting
[6] Virtual Class
[7] Group Learning
[8] Selective Dissemination Information
[9] Virtual Library
منابع :
1- بیگدلی، زاهد(1377). آموزش استفاده ازکتابخانه های دانشگاهی.فصلنامه کتاب.پائیز و زمستان.صص:49-60.
2- پارسا،محمد(1374). روان شناسی یادگیری بربنیاد نظریه ها. تهران: سخن.
3- نیکنام؛ مهرداد(1379).مطالعه و آموزش استفاده کننده ازکتابخانه و اطلاعات.فصلنامه کتاب. تابستان.ص:113.

http://pnu-club.com/imported/mising.jpg

سالها پيش با بروز ناكارآمدي روش‌هاي سنتي در آموزش، روش دانش‌آموز محوري به عنوان الگويي پيشرفته براي تحول نظام آموزشي، معرفي گرديد. اما هيچ‌گاه اين روش، مطابق آن‌چه تجربه شده بود، در ايران به منصه ظهور نرسيد. شايد يكي از دلايل اين امر گرايش كلي نظام آموزشي به علوم انتزاعي و حتي تدريس علوم تجربي به شكل انتزاعي باشد كه مغايرت اساسي با روش‌هاي مبتني بر تجربه فردي دانش‌آموز دارد. اكنون ابزار رايانه و اينترنت، تحولي را در نظام آموزشي جهان رقم زده كه بومي‌سازي آن در ايران نيز به سرنوشت روش دانش‌آموز محوري دچار شده است.

واضح است كه براي تحول در نظام آموزشي كشور، هرگز نمي‌توان از بنيان آغاز كرد و كل نظام آموزشي را با نظامي جديد عوض كرد، بلكه اين تحول بايد تدريجي و مبتني بر واقعيات جامعه باشد. مدرسه هوشمند، يك پيشنهاد عملي با هدفمندي اجراي پيشرفته‌ترين روش‌هاي آموزشي نوين و نگاه عملي به وضعيت كنوني نظام آموزشي كشور است. در يك نگاه كلي، اگر فرايند آموزش در مدرسه را به سه بخش تدريس معلم، انجام تكليف و تمرين و برگزاري آزمون تقسيم كنيم، در مي‌يابيم كه بدون دخالت مستقيم در بخش اول كه از ايستايي بيشتري در مقابل تحول برخوردار است نيز، مي‌توان دست به بهبود نظام آموزشي زد.

هنگامي كه معلم يك درس را براي يك گروه دانش‌آموزان ارائه مي‌دهد، فرايند آموزش به روش چهره به چهره با تمام مزاياي اين روش اتفاق مي‌افتد. اما به محض آن كه معلم مي‌پرسد كسي اشكال يا سؤالي ندارد، ابزارهاي جديد آموزشي قابليت خود را به نمايش مي‌گذارند. از اين پس، دانش‌‌آموز قوي‌تر، مبحث بعدي و نكته جديد مي‌خواهد و دانش‌آموز ضعيف‌تر هنوز در فهم آن‌چه تدريس شده، مشكل دارد. صرف وقت معلم براي يك گروه با اين تنوع در دريافت، نقطه آغازين ضعف نظام آموزشي است. پس از رفع اشكال دانش‌آموزان، نياز به لوازم كمك آموزشي براي تعميق در تفهيم ظهور مي‌كند و پس از آن، تكرار مطالب براي تثبيت و يا تجربه منجر به پايداري مطالب در ذهن دانش‌آموزان، ضروري مي‌شود كه هر دو در مدرسه هوشمند مطابق برنامه‌ريزي دقيق پيش مي‌رود.

در واقع از زماني كه كار تدريس مقدماتي معلم پايان يافت، وظيفه ابزارهاي جديد آغاز مي‌شود. اگر هر دانش‌آموز يك رايانه مقابل خويش داشته باشد كه نرم‌افزار آن با رهبري نظام يافته به معلم ياري رساند، دقيقاً مانند تكثير معلم به تعداد دانش‌آموزان، بهره‌وري محيط آموزشي افزايش مي‌يابد. پس از تدريس، نرم‌افزارهايي شامل متن، صوت، تصوير، پويانمايي (انيميشن) و فيلم به دانش آموز عرضه و بازخورد فعاليت او ثبت مي‌شود. اين بخش‌ها به ويژه نرم‌افزارهايي كه براي تكرار مطالب و تثبيت و تعميق مطالب طراحي شده‌اند، همگي به گونه‌اي هستند كه جايگاه دانش‌آموز در مسير يادگيري را پيش‌بيني كرده و در همان نقطه به او كمك مي‌كنند يعني همان كاري كه معلم در كلاس، امكان و فرصت انجامش را ندارد. البته در واقع اين خود دانش‌آموز است كه به كمك نرم‌افزار هوشمند، مسير خودآموزي (self earning) خود را فراهم مي‌آورد.

به‌طور كلي، جهت‌گيري مدرسه هوشمند در مسير تربيت دانش‌آموزاني است كه به تدريج به دانش‌جو بدل شوند، يعني به جاي فراگيري دانش‌هاي مختلف، روش فراگيري دانش‌ها را بياموزند تا در مواجهه با علوم و معلومات جديد، دچار ايستايي نشوند. ابزار ويژه مدرسه هوشمند كه توانمندي دانش‌آموز نيز تلقي مي‌شود، تسلط بر زبان انگليسي به معني درك مطلب و استفاده از كامپيوتر به معني امكان استفاده از نرم‌افزارها و توانمندي ورود عالمانه و هدفمند به فضاي اينترنت است. در واقع دانش‌آموز به اين ابزارها مجهز مي‌شود تا در آينده با مواجهه دفعي روبه‌رو نگردد.

گام بعدي در فرآيند آموزش، تمرين و تكرار است. در اين مرحله، مدرسه هوشمند به‌طور مستقل و تنها با مديريت كلي معلم، به انجام وظيفه مي‌پردازد. يكي از ضعف‌هاي عمده نظام آموزشي سنتي، محدوديت انجام تمرين به دليل محدوديت وقت و موانعي از قبيل اتلاف وقت در نوشتن و عدم اطمينان دانش‌آموز به انجام صحيح تمرين در حين انجام و اتلاف وقت فراوان و محدوديت در بررسي آن توسط معلم است. در مدرسه هوشمند، ضمن افزايش سرعت حل تمرين به تبع افزايش كمي حل تمرين، با اجراي سيستم هشدار و راهنمايي به دانش‌آموز حين انجام تمرين، كيفيت نيز افزايش مي‌يابد. همچنين مجموعه اطلاعات ثبت شده در اين بخش نظير ميزان دقت دانش‌آموز در حل تمرين، سرعت و ميزان صرف وقت مي‌تواند نظام آموزشي را در هدايت تحصيلي و ارزيابي وي ياري رساند.

گام بعدي، برگزاري آزمون است. نظام آموزش سنتي در اين بخش هم دچار ضعف‌هاي كيفي و كمي است كه هر دو ضعف با تمهيدات نظام مدرسه هوشمند به راحتي مرتفع مي‌شود. آزمون در مدرسه هوشمند يك اتفاق نادر و پر‌استرس و اتفاقي در گزينش معلومات و توانمندي‌هاي دانش‌آموز نخواهد بود. در واقع در مدرسه هوشمند، هر آنچه فراگرفته مي‌شود، بارها در حداقل زمان و با بهترين راندمان مي‌تواند مورد سؤال واقع شود و همه نتايج آن براي ارزيابي ميزان موفقيت فرآيند آموزش ثبت شود.

همچنين نظير بخش اول يعني ارائه مطالب، در بخش‌هاي تمرين و آزمون نيز، مجموعه دانش‌آموزان به‌طور فردي با فرآيند آموزش روبه‌رو مي‌شوند و هر كس مطابق استعداد و توان و انرژي خود پيشرفت مي‌كند و هرگز دانش‌آموزان پيشرو، براي ديگري متوقف نمي‌شوند. همان‌گونه كه دانش‌آموزان عقب‌تر مانده، به دليل جا ماندن، مجبور به عبور سطحي از مطالبي كه هنوز به درستي فرا‌نگرفته‌اند، نخواهند شد. بديهي است تمامي آنچه در مساعدت ابزارها به فرآيند آموزش بيان شد، محدود به فضاي مدرسه نمي‌شود و دانش‌آموز مي‌تواند تمامي آن را در منزل داشته باشد و از نقل و انتقال دفتر و كتاب به مدرسه و منزل بي‌نياز شود.

يكي از ضعف‌هاي پنهان نظام آموزشي سنتي، محدود كردن دانش‌آموزان به دايره خارج از محدوده علايق و انگيزه‌هايشان است. موضوعي كه هر معلمي با آن روبه‌رو شده است. يك دانش‌آموز دوست دارد از يادگيري يك درس به صورت سطحي و در حد ضروري عبور كند و در يك زمينه كه مورد علاقه اوست، بسيار بيش از آنچه انتظار نظام آموزشي است، تعمق كند. اين امكان در مدرسه هوشمند به راحتي در اختيار دانش‌آموز قرار مي‌گيرد، بدون آن كه به فرآيند آموزشي او و گروه دانش‌آموزان صدمه‌اي وارد شود. شايد به نظر برسد با افزايش تعامل دانش‌آموز با ابزار رايانه، تعاملات دانش‌آ‌موزان با يكديگر و با معلمان خود رو به كاهش گذارد، همچنين از آنجا كه تجربه به جاي حفظ كردن معلومات بيشتر بر علوم تجربي تطبيق دارد، علوم انتزاعي و علوم انساني ممكن است به اندازه علوم تجربي از ابزار مدرسه هوشمند بهره‌مند نشوند.

مدرسه هوشمند اين دو ضعف را با يكديگر به نقطه قوت بدل كرده است. بدين معني كه در مورد علوم انساني و علوم انتزاعي، از مباحثه گروهي دانش‌آموزان بهره مي‌گيرد تا هم جبران ضعف روابط انساني شود و هم ابزار مناسبي براي فراگيري علوم غير تجربي پديد آيد. تغيير ساختار و معماري زمان در مدرسه هوشمند موجب باز شدن زمان دانش‌آموزان و امكان فعاليت‌هاي جنبي را به آنها مي‌دهد كه بستري مناسب براي پژوهش‌هاي گروهي و اداره سمينار و فضاهاي علمي و تجربه تعاملات اجتماعي خواهد بود. بديهي است مدرسه هوشمند نيز با چالش‌هايي روبه‌روست كه به برخي اشاره مي‌شود:
۱. عادت دانش‌آموزان به يادگيري سنتي و آزمون‌هاي سنتي و نيز عادت معلمان به همين روش‌ها.
۲. نگراني معلمان از به خطر افتادن موقعيت شغلي به دليل عدم امكان ارائه آموزش‌هاي لازم به ايشان و حتي عدم امكان اطلاع از مزاياي واقعي مدرسه.
۳. فقدان الگوي بومي مدرسه هوشمند و نياز به تجهيزات و سرمايه وسيع و مقاومت اولياي دانش‌آموزان.

البته سرمايه مورد نياز براي تأمين تجهيزات مورد نياز مدرسه هوشمند از هزينه‌هايي كه اكنون در بسياري از مدارس غيردولتي صرف مي‌شود، كمتر است. اما اساسي‌ترين گام در راه نيل به اين نظام آموزشي، پس از تحكيم باور عمومي نسبت به آن، تغيير نگرش اساسي در تعاريف اوليه آموزش و البته در فرايند اجرا، استفاده از نرم‌افزارهاي كامل و دقيقي است كه امكان اصلاح و تكامل داشته باشد و بر نيازهاي واقعي محيط‌هاي آموزشي كشور منطبق باشد. هم اكنون اين نرم‌افزارها به صورت محدود و آزمايشي طراحي شده و در حال اجراست، اما محدود به مدارسي است كه در ساختار خود از انعطاف و جسارت لازم براي تجربه روش هاي نوين و افزايش بهره‌وري آموزشي برخوردارند.

ده اصل کلیدی آموزش در مدارس هوشمند 1. مديريت به جاي مالکيت (اصل دسترسي)
درروزگار جديد، داشتن اطلاعات، قدرت نيست. بلکه دسترسي به اطلاعات قدرت محسوب مي شود. همه عملکردهاي ما بايد به
گونه­اي تغيير يابد که فرآيند انباشت اطلاعات، به توانايي مديريت داشته ها و ورزيدگي درکسب و دسته بندي اطلاعات تبديل شود.
2. تحصيل به جاي تدريس (اصل تحصيل)
فرايند فعلي آموزش، يکسويه و کند است. درمدارس هوشمند بايد به تدريج فرآيند «تدريس» به فرآيند «تحصيل » مبدل شود و
دانش­آموز، خود به کشف و استنباط مطالب بپردازد.
3. کايزن (اصل تغييرتدريجي)
هيچ فرآيندي، دفعي و مطلق نيست و همه چيز در بازه هاي زماني به وجود مي آيد. لذا شرط لازم براي رسيدن به نقطه ي مطلوب، «درمسير بودن» و شرط کافي براي رسيدن به وضعيت مطلوب، «حرکت کردن» است.
4. مسلط بودن بر ابزار به جاي مقهور ابزار بودن (اصل سلطه تکنيکي )
مدارس هوشمند، مدارس «کامپيوتر محور» نيستند؛ بلکه مدارس «فهم محور» هستند. تمامي امکانات و تجهيزات تکنولوزيک بايد در خدمت عميق کردن فهم و دانايي دانش آموز باشد. فن آوري هاي نوين آموزشي، هدف نيستند؛ بلکه وسيله هستند.
لذا ضروري است متوليان اداره ي مجموعه هاي هوشمند، به تناسب موقعيت، بر اين ابزارها تسلط داشته باشند.
5. جايگزين هاي مناسب به جاي وابستگي مطلق (اصل نفي تعلق)
ابزارهاي پيشرفته، خالي از نقص و ضعف نيستند و هر مشکل پيش پا افتاده اي مي تواند در هر لحظه، دسترسي به آن ها را محدود و مسدود کند. لذا نبايد اسير و مسحور کامپيوتر شد و بايد آماده ي هر مسئله و مشکلي بود.
بايد به فکر جايگزين هاي مناسب و فوري باشيم.
6. ايده ي پيشرفته به جاي ابزار پيچيده (اصل ايده محوري)
ابزارهاي گسترش و تعميق فهم، تنها منحصر به فن آوري هاي پيشرفته نيست و هر وسيله ي ساده اي ممکن است ما را به اين هدف برساند. مهم طرح و ايده ي انجام کار است.
7. مربي به جاي معلم (اصل تربيت )
آموزش بايد از حالت تک بعدي خارج شود و جايگاه معلم از متکلم وحده به سوي مدير و مشاور و حتي همکار دانش­آموز تغيير يابد. کلاس درس نيز به اتاقِ داراي ميز و نيمکت محدود نمي شود و هر مکان و فرصت ديگري در مدرسه،کلاس درس خواهد بود.
8. انگيزش به جاي اجبار (اصل جستجو)
اگر تلاش و حرکتي از سمت دانش آموز صورت نگيرد، عملاً فرايند «تحصيل» رخ نخواهد داد. دانش آموز بايد در جستجوي دانش و علم باشد. لذا ايجاد انگيزه ي يادگيري در دانش آموز از اولويت بالايي برخوردار است.
9. عمل گرايي به جاي نظريه پردازي (اصل توانايي محوري)
ملاک ارزيابي دانش آموز در مدارس هوشمند، علاوه بر دانايي بايد بر توانايي متکي باشد.
يعني لزوماً «بيشتر دانستن» ملاک «بهتر بودن» نيست؛ بلکه «بهتر به کار بستن» اصل است و داشتن حدنصاب دانش کافي است.
10. عدالت به جاي مساوات (اصل تناسب )
توجه به تفاوت سطح دانش آموزان و تعيين تمرين و تکليف و ارزيابي متناسب اهميت زيادي دارد.
با رعايت حدنصاب ها، صرفاً سرعت و شتاب رشد مهم است

مدارس هوشمند تعاريف :

تعريف مفهومي : مدرسۀ هوشمند مدرسه اي است كه جهت ايجاد محيط ياددهي - يادگيري و بهبود نظام مديريتي مدرسه و تربيت دانش آموزان پژوهنده طراحي شده است .
تعريف : مدرسۀ هوشمند مدرسۀ فيزيكي است كه كنترل و مديريت آن مبتني بر فناوري رايانه و شبكه مي باشد و محتواي اكثر دروس آن
الكترونيكي و سيستم ارزشيابي و نظارت آن هوشمند است .
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgاهداف :
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg رشدهمه جانبه دانش آموزان ( ذهني . جسمي . عاطفي و رواني )
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg ارتقاء تواناييها و قابليتهاي فردي
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg تربيت نيروي انساني متفكر و آشنا به فناوري
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg افزايش مشاركت مردمي

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgراهبردها و خط مشي ها :
- تاكيد بر مهارتهاي فكر كردن
- تدريس ارزشها و زبان از طريق آموزش
- فراهم نمودن محيط ياد دهي - يادگيري
- فراهم كردن انواع شيوه هاي آموزشي برا ياستعدادهاي مختلف
- آگاهي دادن به اولياء در مورد آنچه در مدرسه واقع شده است .
- فراهم كردن فرصتهاي همكاري افراد جامعه با مدرسه

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgاركان مدرسۀ هوشمند :
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg محيط ياددهي - يادگيري
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg اين محيط چهار حوزه را تحت پوشش خود قرار مي دهد :
الف - برنامۀ درسي ب - روش تدريس ج - ارزیابی د - محتوا

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg مديريت : منابع و فرآيندهاي مورد نياز محيط ياددهي - يادگيري را پشتيباني و حمايت مي كند.
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgمسئوليتهاي افراد و مهارتهاي مورد نياز : در اين مدرسه نقش مدير. معلم .دانش آموز و والدين تغيير خواهد كرد و با توانيي ها و دانش خود نقش مؤثري در مدرسه خواهند داشت .
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgفناوري : ايجاد محيط ياددهي - يادگيري . مديريت و ارتباطات بيروني راه حل هاي مبتني بر فناوري را الزامي مي كند.

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgويژگيهاي اركان مدرسۀ هوشمند:
محيط ياددهي - يادگيري

الف - برنامۀ درسي
اصول حاكم بر برنامۀ درسي در اين مدرسه به شرح ذيل مي باشد :
3 طراحي براي كمك به دانش آموزان براي رشد همه جانبه و متعادل
3يكپارچه سازي دانش آموزان براي رشد همه جانبه و متعادل
3يكپارچه سازي دانش . مهارتها و ارزشها از طريق برنامۀ درسي ( باپروژه اي نمودن فعاليتها ي مربوط به محتوا )
3نظم و تداوم در آموزش
3ايجاد نگرشها ي مناسب در استفاده از فناوري
3 دسترسي همه دانش آموزان به آموزش مطلوب

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg ديدگاه برنامۀ درسي :

3معني دار بودن : همۀ دانش آموزان مفاهيم آموزش را درك مي كنند تا مقصود از آموزش خود را بدانند .
3 مسئوليت اجتماعي : از وضايف و مسئوليتهاي خود در جامعه آگاه مي شود . نسبت به مردم احساس مسئوليت مي كنند .
3باز خورد برنامۀ درسي : برنامۀ درسي بايد در دانش آموز مهارت و نگرش نقادانه و خلاقيت مثبت ايجاد كند .
3همه جانبه بودن : برروي رشد همۀ ابعاد انساني تاكيد مي كند و به دانش آموزكمك مي كند كه روابط بين موضوعات مختلف را درك كند .
3عدم محدوديت : برنامۀ درسي محدود كننده نيست . اولا" دائما" برنامه هاي موجود بازنگري مي شود . ثانيا" به دانش آموزان اجازه مي دهد از برنامۀ درسي خود فراتر گام بردارند.
3هدفداري : برنامۀ درسي از فناوري به عنوان يكي از وسايل انتقال دانش استفاده مي كند و به دانش آموزان نيز مهارت استفاده از فناوري را براي رفع نياز خود را مي آموزد.
ب - روش تدريس

روش تدريس در اين مدرسه. دانش آموز محور خواهد بود.
اصول حاكم برروش تدريس به شرح ذيل مي باشد :

3 فراهم كردن تركيبي از روشهاي يادگيري براي اطمينان از رشد همه جانيه استعدا ها و قابليتهاي دانش آموز به منظور :

الف - تشويق يادگيري و ارتقاء خلاقيت
ب - دانش آموز محوري فعاليتها و ارتقاء تواناييهاي فردي
3فراهم نمودن انواع روشهاي آموزشي براي ارتقاء يادگيري
3هدايت كلاس با روشهاي مختلف ياددهي - يادگيري
با توجه به دانش آموز محور بودن مدرسۀ هوشمند نقش دانش آموز مهمتر مي باشد به صورتي كه :
3درتعيين اهداف آموزشي دانش آموز با راهنمايي معلم خود اهداف را شكل مي دهد.
3درتعيين وظايف آموزشي به پيشنهاد معلم وظايف توسط دانش آموز تعيين مي گردد.
3در انتخاب منابع دانش آموز منابع خود را در نظر مي گيرد و از معلم در مورد آنها نظر مي خواهد.
ج - ارزيابي

ارزيابي در مدرسه به صورت هوشمند ودر برخي دروس با توجه به نوع درس غير هوشمند مي باشد .

ويژگيهاي ارزيابي :

1جامعيت 1اجرا در انواع شكلها 1 روشهاي چند گزينه اي 1 به موقع بودن 1دانش آموز محوري 1 استمرار
- حيطه ارزيابي در مدرسۀ هوشمند جامع مي باشد و علاوه بر ارزشيابي پاياني آمادگي و پيشرفت را نيز در بر مي گيرد و اين روش اطلاعات گوناگوني در مورد توانايي ها و نوع يادگيري دانش آموز ارائه مي دهد:
3ارزشيابي ورودي = سنجش سطح دانش و توانايي.
3ارزشيابي مستمر = اندازه گيري پيشرفت دانش آموز براي سنجش قوت ها و ضعف هاي موجود.
3ارزشيابي پاياني = با توجه به سيستم آموزشي حاضر اين ارزشيابي به صورت كتبي از ميزان يادگيري دانش آموز به عمل مي آيد .
- ارزيابي به شكلهاي مختلف طراحي مي شود : ارزيابي در كلاس ارزيابي مدرسه اي ارزيابي متمركز .
3ارزيابي در كلاس : اين نوع ارزيابي در حين آموزش و پس از آموزش مي باشد .
3ارزيابي مدرسه اي : اين نوع ارزيابي در پايان هربخش درسي مي باشد.
3ارزيابي متمركز : اين نوع ارزيابي هر زمان كه دانش آموز اعلام آمادگي كند به صورت يك پروژه ارائه مي گردد.

د - محتوا
در اين مدرسه محتوا به دو شكل مي باشد :
3محتواي تهيه شده با استانداردهاي لازم ( ازطريق آموزش و پرورش )
3محتوايي كه معلم توليد مي نمايد.
به طور كلي محتوا بر اساس چهار شاخص اصلي شكل مي گيرد:
1كيفيت فني 1جذابيت
1 كيفيت آموزشي 1 تطابق با برنامه درسي

مديريت :مديريت كارا و اثر بخش كه بتواند منابع و فرآيندهاي مورد نياز براي پشتيباني تدريس و يادگيري را هدايت نمايد.

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg اصول حاكم بر مديريت مدرسة هوشمند
3اداره امر آموزش مدرسه
3افزايش مشاركت والدين و جامعه
3مديريت معلمان توانمند و متخصص
3خصيص منابع به نفع حداكثر دانش آموزان
3فراهم آوردن محيطي سالم در مدرسه
3اطمينان از امنيت مدرسه و كاركنان آن
3بهره برداري از فناوري و اداره آن به طور كارآمد و اثر بخش

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg وظايف مدير
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgرهبري مدرسه
- ارتباطات مناسب با والدين و جامعه
- سياستگذاري در راستاي اهداف آموزش و تربيتي
- مديريت برنامۀ آموزش متناسب با محيط ياددهي - يادگير
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgامور دانش آموزان

- تهيه سيستم جامع اطلاعات دانش آموزان به منظور ذخيره سازي بازيابي و گزارش دهي همه اطلاعات دانش آموزان .

- تسهيل فرآيند ثبت نام
- مشاوره و رسيدگي به امور آموزشي و تربيتي دانش آموزان
- مديريت آزمون ( شكل . نوع . صحت . نتايج )
- پيگيري امور بهداشت . بيمه و غيره
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgمنابع آموزشي

- آشنايي با استفاده از پايگاه اطلاعاتي جامع آموزشي براي دسترسي سريع و ساده دانش آموزان و معلمان .
- فراهم ساختن منابع متناسب با نياز معلم و دانش آموز به صورت الكترونيكي و چاپي ( كتابخانه الكترونيكي و........)

- آشنايي با نرم افزار هاي آموزشي .
- تدوين برنامۀ درسي متناسب با منابع آموزشي .
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg امور مالي
- سيستم جامع حسابداري با توانايي توليد گزارشهاي مورد نياز به صورت خودكار.
- بازرسي و كنترل جامع براي اطمينان از كاركرد درست نظام مدرسه.
- بودجه ريزي سالانه و برنامه ريزي بلند مدت .
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg منابع انساني

- برنامه ريزي معلمان ( زمان بندي - ارزيابي )
- ايجاد سيستم جامع منابع انساني ( كارگزيني - آموزشي - تحصيلات - مرخصي ها - مهارت آموزي ).
- ارتقاء نيروي انساني ( مديريت برآموزش معلمان كادر اداري )
- اداره برنامه كاري كاركنان بوسيله دسترسي آسان به اطلاعات .

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg امنيت
- ايجاد ايمني مناسب براي دانش آموزان با سنين و نيازهاي مختلف
- ايجاد امنيت اطلاعات و دسترسي محدود فقط براي پرسنل مسئول
- تامين امنيت فيزيكي تجهيزات IT
- تامين امنيت فيزيكي اقلام مدرسه
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg فناوري
- نظارت برپياده سازي اجزاء فناوري در مدرسه
- برنامه ريزي واقع گرا براي توسعه قابليتهاي IT
- نظارت و هماهنگي لازم براي پشتيباني از اجزاء فناوري
- آموزش فناوريها

مسئوليتها و مهارتهاي حرفه اي
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg مدير مدير اين مدرسه در اداره مدرسه با اطلاعات و فرآيتدهاي هماهنگي سركار دارد . اثر بخشي مديريت در مدرسۀ هوشمند از طريق استفاده از فناوري اطلاعات ني باشد . مدير مدرسه بايد تحت آموزش مداوم فناوري اطلاعات باشد تا در اداره تجهيزات و فناوري و روشها توانمند گردد.
نكته : منظور از مهارتهاي اوليه IT شامل آشنايي با ICDL ( word ، power point)ومهارتهاي استفاده از محيط WEB مي باشد.
آموزشهاي مورد نياز :
- مهارتهاي اوليه IT ( word ، power point)
- نرم افزارهاي چند رسانه اي مرتبط با آموزش ( محتواهاي درس )
- نرم افزارهاي آموزشي و كمك آموزشي درسي ( طلاعات اوليه )
- نرم افزارهاي ويژه مديريت ( بانك هاي اطلاعاتي مرتبط )
- نرم افزارهاي اداري مانند ( نرم افزارجامع مدرسه )
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg نقش ها و مسئوليتها:
- تنظيم اهداف قابل حصول براي مدرسه با بررسي نيازهاي دانش آموزان ،اولياء و مردم
- برنامه ريزي براي ارتقاء دائمي مهارتهاي كاركنان اداري در زمينه كاربرد رايانه در امور اداري
- برنامه ريزي راهبردي براي فعاليتهاي محوله به مدرسه
- تبادل نظر با معلمان در مورد چگونگي بهبود شيوه هاي ياددهي - يادگيري در دنياي پر تحول امروزي
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg مهارتها :
- بكرگيري و عملياتي كردن تئوريهاي مديريت
- مهارتهاي خود رهبري ، انگيزش ، نوآوري ، خلاقيت ، كار گروهي
- توانايي استفاده از فناوريهاي مربوط در اداره مدرسه
- رهبري آموزشي
- كاربرد نرم افزارهاي چند رسانه اي و مديريتي
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgمعلمان
معلمان در مدرسه هوشمند نقش هدايتگر را دارا هستند . در اختيار قراردادن منابع و تشويق دانش آموزان و امر هدايت آموزش در مدرسه به عهده معلمان مي باشد و دانش آموز يادگيري را خواهد آموخت . مهارتها و آموزش دقيق و كارآمد معلمان عاملي مهم و نياز اساسي در مدرسۀ هوشمند مي باشد .
آموزشهاي مورد نياز :
- مهارتIT ( word ، power point)
- كاربرد فناوري در فرآيند ياددهي - يادگيري ( برنامه درسي ، روش تدريس ، محتوا و ارزيابي )
- نوآوري در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري
نقشها و مسئوليتها:
- برنامه ريزي و تدارك امور تدريس
- مديريت فناوري آموزشي
- رسيدگي به وظايف تخصصي در محيط ياددهي - يادگيري
- ارائه آموزش اثر بخش
مهارتها
طراحي آموزش
- فرآيند مديريت كلاس
- ارزيابي يادگيري دانش آموز
- انتخاب منابع متناسب با دانش آموز
- استفاده مناسب از فناوري در امر آموزش
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg كاركنان اداري
كاركنان اداري مدرسه كه مسئوليت آنها شامل نگهداري پرونده هاي دانش آموزان ، كاركنان ( آموزشي و غيرآموزشي ) ، امور مالي ،
روابط عمومي مدرسه ، انبار مدرسه و امور مربوط به رفاه دانش آـموزان و كاركنان مي باشد .
در مدرسه هوشمند اين وظايف به كمك فناوري انجام مي شود . كاركنان مدرسه بايد با نحوه اتوماسيون اداري آشنا باشند ، در واقع آنها بايد با مهارتهاي اوليه IT ( word ، excel)و واژه پردازها و صفحه گسترده ها آشنا باشند.
آموزشهاي مورد نياز:
- مهارتهاي پايه IT ( word، excel)
- نرم افزار هاي مديريتي
نقشها و مسئوليها :
- امور مالي مدرسه
- نگهداري پرونده دانش آموزان و كاركنان
- اداره امور مربوط به رفاه دانش آموزان و كاركنان
مهارتها :
- مهارت در IT ( word، excel)
- كاربرد واژه پردازها
- كاربرد نرم افزارهاي مديريتي
1مسئول كارگاه رايانه
حضور يك نفر هماهنگ كننده امور رايانه و فناوري در مدرسه الزامي است .همچنين اين فرد مسئوليت راهمايي و كمك به آموزش معلمان در آموزش كارآمد با استفاده از فناوري را بر عهده دارد . در نتيجه مسئول كارگاه رايانه بايد معلمي ، با توانايي استفاده از IT در زمينه آموزشي و مديريتي باشد.
آموزشهاي مورد نياز :
- مهارتهاي پايه و تخصصي IT
- بكارگيري IT در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري
- خلاقيت و نوآوري در فعاليتهاي ياددهي - يادگيري
- ايفاي نقش به عنوان راهنما و پشتيبان آموزشي
- كمك به برنامه ريزي ارتقاء فني مداوم مدرسه و اعضاي آن
- آشنايي با سخت افزار و شبكه
نقشها و مسئوليتها
- حل مشكلات فني و شبكه و رايانه ها
- پاسخ به نيازهاي معلمان در مورد مسائل فني در كلاس درس
- همكاري با مدير در بكارگيري نرم افزارهاي مديريتي
- كمك در انتخاب و ارزيابي محتواهاي الكترونيك
- راهنمايي و آموزش معلمان در آموزش كارآمد از ابزارهاي فناوري
- نظارت بر نگهداري همۀ تجهيزات فني
- ارتباط با ستاد پشتيباني فني مدارس در خصوص تعمير ، جايگزيني و ارتقاء فني تجهيزات در موارد لزوم .
- حفظ همگامي با توسعه فناوري .
مهارتها :
- مهارتهاي پايه تدريس
- مهارتهاي پايه IT
- مهارت در بكارگيري ابزارهاي فناوري براي جمع آوري اطلاعات ، آموزش ، فرآيند مديريت و ارتباطات

اولياء دانش آموزان
والدين دانش آموزان نقش اساسي در دست يابي به اهداف مدرسه و رشد متوازن و كلي دانش آموزان ايفاء مي كنند . افزايش مشاركت والدين در فرآيندهاي آموزشي اين مدرسه از اولويتهاي مهم مي باشد . والدين مي توانند به عنوان منابع آموزشي تلقي مي شوند و اين مشاركت در فرآيند مادام العمرآنها نيز مفيد خواهد بود.
راهبردها و خط مشي ها :
- برنامۀ كلي براي والدين دانش آموزان مدرسه
2رسانه ها ( چاپي - الكترونيكي )
2 نمايش و ارائه دستاوردها
- برگزاري نشستهاي مستمر در مورد نقش والدين در فرآيند تربيت دانش آموز
- برگزاري دوره هاي IT براي اوليا ء ( به صورت محدود )
- جلسه ماهانه و تشكيل گروههاي پشتيباني
- اردوهاي IT در مدرسه
- تابلوي اعلانات اولياء در سايت مدرسه
- صفحۀ ويژه والدين در سايت مدرسه
نقشها و مسئوليتها:
- تامين نيازهاي آموزشي فرزند خود
- پيگيري مراحل پيشرفت فرزند خود
- راهنمايي ، ايجاد انگيزش ، مشاوره با فرزند خود
- پشتيباني از فعاليتهاي مدرسه
مهارتها :
- توانايي استفاده از پايگاه اطلاعاتي مدرسه
- آشنايي با فرآيندهاي آموزشي
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgفناوري
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgشبكۀ رايانه اي
شبكه اي از رايانه ها كه در آن بتوان منابع را به اشتراك گذاشت يكي از اساسي ترين بخش هاي مدرسه هوشمند مي باشد . شبكه در يك مدرسه هوشمند بخش هاي مختلف مدرسه را تحت پوشش قرار مي دهد. اين بخشها شامل دفاتر مدير، كاركنان اداري ، معلمين و كلاسهاي درس ، كتابخانه و محل ورود و خروج دانش آموزان مي باشد.
نظر به اهميت شبكه توجه به امنيت چنين شبكه اي مهم و حياتي است ، امنيت شبكه چه در بعد محرمانه بودن و چه در بعد حفظ اطلاعات ، بايد با توجه به استانداردهاي لازم تعريف گردد.
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgمحتواي الكترونيكي
محتواي الكترونيكي اصلي ترين بخش در آموزش الكترونيكي در يك مدرسه هوشمند مي باشد . يك محتواي الكترونيكي بايد از استاندارهاي مشخصي برخوردار باشد تا بتواند ارتباط با مخاطب را به خوبي برقرار نمايد. توليد محتواي الكترونيك از طريق معلم يا سازمان آموزش و پرورش انجام مي پذيرد، كه در هر دو صورت رعايت استانداردها لازم است .
محيط ارتباطي بين اجزاء مدرسۀ هوشمند (platform)
مديريت آموزشي ، ارزيابي هوشمند ، محيطهاي گفتگوي دانش آموزان ، معلم و مدير، ارتباط با والدين ، نياز به يك بستر نرم افزاري دارد.
اين بستر كه به صورت مدلهاي مجازي به كار گرفته مي شود platform نام دارد كه براي مدرسۀ هوشمند با توجه به نيازها و شكل كار بايد به طور مستقل تعريف گردد .

http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg آموزش و پرورش
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpg تجهيز مدارس
آموزش و پرورش به منظور پيشبرد اهداف آموزشي از طريق الكترونيك ، نياز دارد كه مدارس مجهز به فناوري داشته باشد ، مدرسۀ هوشمند به عنوان يك مدرسه الكترونيك كامل بايد از تجهيزات رايانه ، شبكه ، نرم افزارهاي مورد نياز غني گردد تا بتواند به اهداف مورد نظر خود دست پيدا نمايد .
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgتهيه و استاندارد سازي محتوا
از وظايف آموزش و پرورش تهيه محتواي متناسب با اهداف و سياستهاي آموزشي كل كشور مي باشد . ايجاد استانداردهاي لازم در اين زمينه از اصولي ترين راهبردها است تا با ارائه اين استانداردها بتوان محتواهاي توليد شده در بخش خصوصي و دولتي را محك زد و از آن در مدرسه هوشمند استفاده نمود .
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgقوانين لازم براي مدارس هوشمند
در برخي از بخش هاي مدرسه هوشمند نياز به تغيير قوانين و اعمال سياستها ي جديد مي باشيم كه اين كار دشوار ، بايد در طول زمان و با در نظر گرفتن شرايط فرهنگي كشور صورت پذيرد. از جمله بخشهايي كه در آن نياز به تغيير قوانين مي باشد :
الف )- بخش ارزيابي ب )آموزش در بخش تربيت معلم ج )- ساماندهي تجهيز مدارس
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgپشتيباني از مدارس هوشمند
با توجه به اينكه مدارس هوشمند در حال تغيير ساختار آموزش در كشور مي باشند . حمايت از اين طرح داراي اهميت ويژه اي است ، پر واضح است كه استفاده ابزار توانمند فناوري در زمينه آموزش مي تواند قابليتهاو استعدادهاي دانش آموزان را به منصه ظهور برساند .
http://www.pnu-club.com/imported/mising.jpgارزشيابي از مدارس هوشمند با در نظر گرفتن مدارس گواه
وظيفۀ مهم آموزش و پرورش ارزشيابي و اعلام نقصها و ضعفهاي مدارس هوشمند مي باشد كه خود بايد داراي استانداردهاي لازم باشد كه بايد به بخش مربوطه در آموزش و پرورش ارجاع گردد.

مدرسه هوشمند مدرسه هوشمند رويكرد جديد آموزشي است كه با تلفيق فناوري اطلاعات و برنامه هاي درسي، تغييرات اساسي در فرآيند ياددهي و يادگيjري را به دنبال خواهد داشت. در اين رويكرد نقش معلم به عنوان راهنما و نه انتقال دهنده دانش، نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال، خلاق، نقاد و مشاركت جو، به جاي عضوي منفعل و مصرف كننده دانش و نظام ارزشيابي، به صورت فرآيند محور نه نتيجه محور، تغيير خواهد نمود. مدارس هوشمند تحولي عظيم را در نظام هاي آموزشي به دنبال خواهند داشت، به نحوي كه دانش آموزان قادر خواهند بود فناوري اطلاعات را در تمامي زمينه هاي آموزشي، از جمله مديريت و برنامه كلاس درسي به كار ببندند.
هدف نهايي از فعال نمودن مدارس هوشمند، تربيت نيروي كاري مجهز به مهارتهای رايانه ای و سواد اطلاعاتی است كه بتوانند نيازهاي زندگی در دنيای اطلاعاتی جديد را برآورده كنند. رويكرد مدارس هوشمند رويكردي جامع و تلفيقي است. از‌ آن جهت "جامع" است كه به منظور بـرآوردن نيـازهاي دانـش آمـوزان با روشهاي يادگيري متفاوت و استفاده از ابزارهاي چندرسانه اي (بصري، كلامي، شنيداري و عملي) تلاش خواهد شد تا زمينه رشد همه جانبه استعدادهاي دانش آموزان را تدارك ببيند و به اين دليل "تلفيقي" است كه به جاي استفاده ابزاري از فناوري اطلاعات، با تلفيق ميان برنامه هاي درسي و روش ها و شيوه هاي يادگيري، نسبت به كارآمد و اثربخش نمودن نظام آموزشي اقدام گردد. به علاوه مدل هاي آموزشي مدارس هوشمند شركت فعالانه دانش آموزان را طلب مي كند.
مدارس هوشمند محيط همكاري و رقابت هستند و مواد آموزشي و تمرينات جهت بسط اين مهارتها در دانش آموزان طراحي شده اند. به عبارت ديگر مدارس هوشمند شامل اجزاي درهم تنيده اي است كه به منظور انگيزش حس كنجكاوي دانش آموزان و مشاركت فعال آنها طراحي شده اند تا با هماهنگ نمودن تلاش دانش آموزان، معلمان
هدف نهايي از فعال نمودن مدارس هوشمند، تربيت نيروي كاري مجهز به مهارتهای رايانه ای و سواد اطلاعاتی است كه بتوانند نيازهاي زندگی در دنيای اطلاعاتی جديد را برآورده كنند.

و مديران در محيطي جامع و تلفيقي، نسبت به برآورده نمودن تمامي نيازهاي آموزشي افراد اقدام نمايند.
مدارس هوشمند داراي ويژگيهاي زير هستند:
1- يك برنامه آموزشي گسترده كه تواناييها و نيازهاي متفاوت همه دانش آموزان را در برمي گيرد.
2- فضاي آموزشي مناسب و سودمند براي يادگيري
3- مشاركت و حمايت سطح بالاي والدين و جامعه
سناريوي اصلي مدارس هوشمند، فراتر از صرف تعامل دانش آموزان، با استفاده از آخرين تكنولوژي روز مي باشد. به جاي آموزش انفرادي، دانش آموزان به طور فيزيكي يا مجازي در تيمها فعاليت مي كنند. معلمان نيز به عنوان تسهيل كنندگان فرايند آموزشي فعاليت کرده و دانش آموزان را در راستاي كسب دانش هدايت مي كنند. فراگيران فعال، مي توانند با سرعت بيشتري به سمت مطالب جديد و پيچيده تر پيشرفت كنند در حاليكه فراگيرانِ كندتر تا زمانيكه آمادگي كامل پيدا كنند ادامه مي دهند.

به طور خلاصه، هر كس داراي فرصتي عادلانه جهت آموزش، متناسب با توانايي و سرعت خويش مي باشد.
دانش آموزان پس از اتمام دوره تحصيلي در مدارس هوشمند واجد توانمنديهای زير می شوند :
1- خلاق و نوآور در فرايند تفكر
2- ماهر در ارتباط با تكنولوژيهاي نوين
3- قادر به دستيابي و مديريت اطلاعات

نوشته : سحر محرابي پري-دبیر هنرستان های سمنان

جها ن در چند دهه اخیر شاهد گرایش های تازه ای به سوی کارایی بیشتر درآموزش بودهاست.این گرایش نظیر بهره گیری از it،توانایی معلم را در ارتباطموثر با دانش آموز افزایش داده و از تلخی و تکرار درس ها به شیوه های سنتی کاستهاست. Itیا فناوری اطلاعات مجموعه ای از روش ها و ابزار هایی است که مارا درضبط،ذخیره سازی، پردازش، بازیابی،انتقال و دریافت اطلاعات یاری می رساند.درحقیقتفناوری اطلاعات یعنی دانش یا مهارت و یا روش فنی در بهره مندی از اطلاعات می باشد. ضعف شنوایی اصطلاحی رایج برای توصیف کاهش کامل یا جزئی توانایی شنیدن یک یا هردو گوش است.طبق برآورد های سال2005سازمان جهانی بهداشت 278میلیون نفر در سراسر جهاندچار کاهش شنوایی متوسط یا بسیار شدید هر دو گوش اند که80 درصد آنها،در کشور های کمدرآمد و میان درآمد زندگی می کنند بچه هایی که ضعف شنوایی دارند با وجود اين كه از لحاظ بهره هوشي اغلب مشكلي ندارند در يادگيري دچارمشكلاتي از قبيل :
1-ضعف در يادگيري هاي ضمني
2- ضعف در مهارت هاي كلامي
3-محدوديت در تفكر انتزاعي
4- بازخورد ها و نگرش هاي منفي نسبت به محيط آموزش مي باشند.

در سال هاي اخيربا توجه به بحث تلقيق آموزش فراگير،دانش آموزان كم شنوا و عادي در كنار يكديگر از كلاس درس استفاده مي كنند. از آنجا كه معلمان مدارس عادي شناخت كافي در مورد كم شنوايان ندارند و طرح درس را بر اساس دانش آموزان عادي تهيه مي كنند،دانش آموزان كم شنوا كه در فهم جملات به دليل دامنه لغات محدود و توانايي درك كلمات بسيار ساده ،در تفكر انتزاعي مشكل دارند،بهره كمي از كلاس مي برند.چنين برنامه اي به معني انكار ناتواني آنهاو كنار گذاشتن آموزش ويژه نيست.امكانات آموزشي ويژه در داخل مدرسه عادي به ميزان و نوع مورد لزوم در اختيار همه دانش آموزان و هر دانش آموز ديگري كه به آن احتياج دارد قرار مي گيرد. بالطبع چنين كاري باعث ايجاد پيوستاري از امكانات آموزشي ويژه (معلم رابط و000)در داخل مدارس عادي مي گردد.درهمین راستا به تناسبافزایش کاربرد it در آموزش عمومی تقاضا برای وارد کردن آن در برنامه های آموزش ویژهنیز افزایش یافته است.در نتیجه ضرورت استفاده ازit متناسب با دانش آموزان کم شنوابیش از پیش احساس می گردد. با توجه به این که کم شنوایان فاقد زبان گفتاری هستند یاتوانایی گفتاری اندکی دارند و در یادگیری دچار مشکلات فراوان هستند، از نظرذهنی،عاطفی و اجتماعی آن ها را کمتر از آنچه هستند ارزیابی می کنیم گرچه آنان برای بیانعقاید و ابراز احساسات خود محدودیت هایی دارند و گفتار آنها ضعیف است و تواناییعمومی آنها نسبت به بقیه مردم اندک است ولی چون آنهانیز به تجربه و رشد نیاز دارندبنابراین باید به آنان توانایی هایی بدهیم تا بتوانند از گنجینه متنوع it استفادهکنند و به محق بودن آنان در بهره مندی مطلوب ازit اعتقاد داشته باشیم در غیر اینصورت باید قبول کنیم که ظالمانه کودکان کم شنوا را متعلق به جوامعمان نمیدانیم.فناوري اطلاعات باعث از ميان برداشته شدن محدوديت هاي ناشي از زمان يادگيري و طول دوره تحصيلي و مكان يادگيري و فاصله ميان فراگير و منابع يادگيري از جمله معلم خواهد شد.در نتيجه باعث كاهش محدوديت هاي ناشي از معلوليت جسمي و ذهني در فرايند يادگيري و ارتقاي بهره وري و اثر بخشي بيشتر كيفيت آموزش ويژه مي شود.هرچند منتقدان استفاده از فناوري معتقدند استفاده از فناوري باعث وابستگي شخص معلول به آن و در نتيجه تلاش كمتر وي براي رفع نواقص خود مي شود. مزایای استفاده از it برای دانش آموزان کم شنوایا ناشنوا شاملموارد زیر است
: 1-امکان آموزش کم شنوایان در تمام دوران زندگی (آموزش فقط در مدرسه متوقف نمیشود
.(2-غنی سازی فرهنگ ناشنوایان و در پی آن فرهنگ جامعه
3-غنی سازی اوقات فراغت دانش آموزان کم شنوا
4-کار کردن در منزل و افزایش اشتغال پس از فارغ التحصیلی. موارد ي از جمله:
1-استفاده از برنامه هاي آموزشياري
2- نرم افزار هاي شبيه سازي
3- بازي هاي كمك آموزشي
4- لوگو
5- استفاده از وسايل كمك آموزشي كامپيوتري در آموزش ساخت سايت،وبلاگ، سي دي هاي آموزشي و برنامه هاي چند رسانه اي كه با كلمات ساده و تصاوير و زبان اشاره طراحي شده باشد مي تواند انگيزه يادگيري را براي دانش آموزان كم شنوا بالا برده و آن را لذت بخش تر و جذاب تر كند
مزاياي آموزش هاي مبتني بر"آي تي " شامل باز خورد فوري،اجتناب از قضاوت هاي ذهني و سوگرايانه،افزايش دامنه توجه و انگيزش يادگيرندگان ،يادگيري متنوع ،تناسب آموزش با توانمندي هاي يادگيرندگان ،ايجاد محيط يادگيري بر انگيزاننده و به دور از رقابت هاي ناسالم و سلسله مراتبي نمودن برنامه ها و افزايش قدرت خود تنظيمي و خود بازبيني مي باشد.كه براي رسيدن به اهداف بايد موارد زير رعايت شود:
محتواي آموزشي با هدف هاي ويژه آموزشي سازگار و از نظر يادگيري و ياد دهي كارا و موثر باشد.دانش آموز با شبكه جهاني در ارتباط باشد.معلمان راهنما از تسلط كافي و انگيزه و شوق بالا يي برخوردار باشند،مسئولين آموزش و پرورش،آگاهي لازم نسبت به "آي تي" داشته باشندو سرمايه گذاري و برنامه ريزي موثر را انجام دهند.تسهيلات وام خريد رايانه براي دانش آموزان و معلمان در نظر گرفته شودو.ساخت سي دي هاي آموزشي براي دروس مختلف هر مقطع صورت گيرد.
آنچه در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد آماده سازی معلمان برای آموزش وپرورشدانش آموزان کم شنوا است.ممکن است معلمان احساس کنند که برای کار کردن با کمشنوایان تربیت نشده اند اما این احساس درستی نیست اگر بتوانند ازit برای آموزش آنهااستفاده کنند
.پاسخگویی به دانش آموزان دارای نیاز های ویژه نیازمند کار گروهی است که آن هم بهکمک it امکان پذیر است .