Y@SiN
01-07-2011, 02:15 PM
۱ـ پیدایش جامعه شبکه ای
انقلابی که در فناوری اطلاعات ازدهه ۱۹۷۰ در آمریکا پا گرفت، انگاره تازه ای را به دنبال داشت که به سرعت بر همه عرصه های نظری سایه انداخت. ایجاد نخستین شبکه های اطلاع رسانی در کالیفرنیاسرانجام به تکوین جامعه شبکه ای در جهان انجامیده است که از خصوصیات مهم آن فعالشدن جنبش هایی بوده است که هویت های حذف شده یا به حاشیه رانده شده ای را می جویند،در این فرآیند کالاهای فرهنگی به جای کالاهای مادی اهمیت یافته اند و دفاع از منزلتانسانی و کنش فرهنگی در برابر منطق دیوان سالاری و بازار حتی تا حدودی به جایمبارزه های طبقاتی نشسته است. به این ترتیب، انقلابی به مراتب موثرتر از انقلابصنعتی قرن هجده شکل گرفته و بر اقتصاد، جامعه و فرهنگ عمیقاً تاثیر نهاده است. «ویژگی بارز انقلاب تکنولوژیک کنونی، نه محوریت دانش و اطلاعات بلکه کاربرد ایندانش و اطلاعات و انتقال آنها در یک چرخه بازخورد فزاینده میان نوآوری و کاربردهاینوآوری است.»
انگاره جدید ویژگی هایی دارد: نخست این که ماده خام آن اطلاعاتاست، دوم این که همه فرآیندهای حیات فردی و جمعی را فرا می گیرد سوم این که معطوفبه نظام ها یا مجموعه های روابط شبکه ساز است که ریخت شناسی آن توام با پیچیدگیفزاینده تعامل و اندر کنش است. چهارم این که انعطاف پذیری دارد و فرآیندهای آن نهتنها برگشت پذیر هستند، بلکه سازمان ها و نهادها را نیز به اتکای آنها می توان باآرایش مجدد اجزای آنها اصلاح کرد و حتی به طور اساسی تغییر داد، پنجم این کهفناوری های خاص درون یک نظام بسیار منسجم همگرایی دارند.
جامعه شبکه ای با تحولبزرگی در عرصه ارتباطات نیز همراه بوده است. ارتباطات (مکتوب، شفاهی و دیداری ـشنیداری) در جامعه شبکه ای با هم و به صورت یک پارچه عمل می کنند، در شاهراه هایاطلاعاتی یک پارچگی بالقوه متن، تصویر و صدا در یک نظام از چندین نقطه و در زماندلخواه ـ زمان واقعی یا با تاخیر ـ و در شبکه ای جهانی و آزاد و قابلدسترس بایکدیگر تعامل دارند و همین ویژگی سبب شده است که ماهیت ارتباطات دچار دگرگونی هایبنیادی شود.
در جامعه شبکه ای، مخاطبان و مصرف کنندگان اطلاعات صرفاً گیرندگانمنفعل پیام نیستند بلکه کنش گرانی به حساب می آیند که ارتباط متقابل برقرارمی کنند. از این رو، شاید رسانه های نوین را دیگر نتوان به مفهوم سنتی کلمه،رسانه های همگانی دانست که پیام های محدودی را برای انبوهی از مخاطبان متجانس پخشمی کنند. در واقع، به دلیل تعدد پیام ها و منابع انتشار آنها، مخاطبان از قدرتانتخاب بیشتری برخوردار شده اند، به این سبب در فرآیند جهانی شدن و در دهکده جهانی،می توان این واقعیت را نیز پذیرفت که هرکس می تواند کلبه هایی فراخور حال هر منطقهو محل داشته باشد. به عبارتی دیگر، جامعه شبکه ای خانه الکترونی و فردگرایی راتقویت کرده است، از محیط امن خانه، فرد با سراسر جهان ارتباط برقرارمی کند.
«انقلاب دیجیتالی، تحولات بنیادینی را در زندگی اجتماعی و اقتصادی بهوجود آورده است، آن هم با سرعتی نزدیک به سرعت نور، ۳۸ سال برای رادیو و ۱۳ سالبرای تلویزیون طول کشید تا این رسانه ها در دسترس ۵۰ میلیون نفر قرار گیرند، اماهمین تعداد از انسان ها فقط ظرف ۴ سال اینترنت را به خدمت گرفتند. اینترنت امروزهبیش از هر وسیله ارتباطی دیگری که بشر اختراع کرده است، متقاضی دارد، اما از یادنبریم که در حال حاضر فاصله دیجیتالی بزرگی در جهان به چشم می خورد. در ایالاتمتحده آمریکا، بیش از کل بقیه جهان کامپیوتر وجود دارد، تعداد تلفن در توکیو بهاندازه کل آفریقاست. این شکاف دیجیتال را می توان و باید پر کرد.» سرمایه ای که درانقلاب دیجیتال ارزش روزافزون پیدا می کند، «سرمایه فکری » است و محصول اصلی آن که «اطلاعات» است تفاوت های اساسی با کالاهای تمام شدنی دارد. به طور کلی، در جهاندیجیتال همه کارکردهای سرمایه ای و عوامل موثر از بدترین تا بهترین، ازنخبه ای ترین تا مردمی ترین گردهم آمدند. در ابرمتنی بزرگ، گذشته، حال و آینده بهصورت بین اذهانی جلوه می کنند و زمینه تعامل را فراهم می آورند. محیط فرهنگینمادین، یعنی فرهنگ مجازی واقعی شکل گرفته است که در آن واقعیت کاملاً در نمادها ومجازها غرق می شود.
انقلابی که در فناوری اطلاعات ازدهه ۱۹۷۰ در آمریکا پا گرفت، انگاره تازه ای را به دنبال داشت که به سرعت بر همه عرصه های نظری سایه انداخت. ایجاد نخستین شبکه های اطلاع رسانی در کالیفرنیاسرانجام به تکوین جامعه شبکه ای در جهان انجامیده است که از خصوصیات مهم آن فعالشدن جنبش هایی بوده است که هویت های حذف شده یا به حاشیه رانده شده ای را می جویند،در این فرآیند کالاهای فرهنگی به جای کالاهای مادی اهمیت یافته اند و دفاع از منزلتانسانی و کنش فرهنگی در برابر منطق دیوان سالاری و بازار حتی تا حدودی به جایمبارزه های طبقاتی نشسته است. به این ترتیب، انقلابی به مراتب موثرتر از انقلابصنعتی قرن هجده شکل گرفته و بر اقتصاد، جامعه و فرهنگ عمیقاً تاثیر نهاده است. «ویژگی بارز انقلاب تکنولوژیک کنونی، نه محوریت دانش و اطلاعات بلکه کاربرد ایندانش و اطلاعات و انتقال آنها در یک چرخه بازخورد فزاینده میان نوآوری و کاربردهاینوآوری است.»
انگاره جدید ویژگی هایی دارد: نخست این که ماده خام آن اطلاعاتاست، دوم این که همه فرآیندهای حیات فردی و جمعی را فرا می گیرد سوم این که معطوفبه نظام ها یا مجموعه های روابط شبکه ساز است که ریخت شناسی آن توام با پیچیدگیفزاینده تعامل و اندر کنش است. چهارم این که انعطاف پذیری دارد و فرآیندهای آن نهتنها برگشت پذیر هستند، بلکه سازمان ها و نهادها را نیز به اتکای آنها می توان باآرایش مجدد اجزای آنها اصلاح کرد و حتی به طور اساسی تغییر داد، پنجم این کهفناوری های خاص درون یک نظام بسیار منسجم همگرایی دارند.
جامعه شبکه ای با تحولبزرگی در عرصه ارتباطات نیز همراه بوده است. ارتباطات (مکتوب، شفاهی و دیداری ـشنیداری) در جامعه شبکه ای با هم و به صورت یک پارچه عمل می کنند، در شاهراه هایاطلاعاتی یک پارچگی بالقوه متن، تصویر و صدا در یک نظام از چندین نقطه و در زماندلخواه ـ زمان واقعی یا با تاخیر ـ و در شبکه ای جهانی و آزاد و قابلدسترس بایکدیگر تعامل دارند و همین ویژگی سبب شده است که ماهیت ارتباطات دچار دگرگونی هایبنیادی شود.
در جامعه شبکه ای، مخاطبان و مصرف کنندگان اطلاعات صرفاً گیرندگانمنفعل پیام نیستند بلکه کنش گرانی به حساب می آیند که ارتباط متقابل برقرارمی کنند. از این رو، شاید رسانه های نوین را دیگر نتوان به مفهوم سنتی کلمه،رسانه های همگانی دانست که پیام های محدودی را برای انبوهی از مخاطبان متجانس پخشمی کنند. در واقع، به دلیل تعدد پیام ها و منابع انتشار آنها، مخاطبان از قدرتانتخاب بیشتری برخوردار شده اند، به این سبب در فرآیند جهانی شدن و در دهکده جهانی،می توان این واقعیت را نیز پذیرفت که هرکس می تواند کلبه هایی فراخور حال هر منطقهو محل داشته باشد. به عبارتی دیگر، جامعه شبکه ای خانه الکترونی و فردگرایی راتقویت کرده است، از محیط امن خانه، فرد با سراسر جهان ارتباط برقرارمی کند.
«انقلاب دیجیتالی، تحولات بنیادینی را در زندگی اجتماعی و اقتصادی بهوجود آورده است، آن هم با سرعتی نزدیک به سرعت نور، ۳۸ سال برای رادیو و ۱۳ سالبرای تلویزیون طول کشید تا این رسانه ها در دسترس ۵۰ میلیون نفر قرار گیرند، اماهمین تعداد از انسان ها فقط ظرف ۴ سال اینترنت را به خدمت گرفتند. اینترنت امروزهبیش از هر وسیله ارتباطی دیگری که بشر اختراع کرده است، متقاضی دارد، اما از یادنبریم که در حال حاضر فاصله دیجیتالی بزرگی در جهان به چشم می خورد. در ایالاتمتحده آمریکا، بیش از کل بقیه جهان کامپیوتر وجود دارد، تعداد تلفن در توکیو بهاندازه کل آفریقاست. این شکاف دیجیتال را می توان و باید پر کرد.» سرمایه ای که درانقلاب دیجیتال ارزش روزافزون پیدا می کند، «سرمایه فکری » است و محصول اصلی آن که «اطلاعات» است تفاوت های اساسی با کالاهای تمام شدنی دارد. به طور کلی، در جهاندیجیتال همه کارکردهای سرمایه ای و عوامل موثر از بدترین تا بهترین، ازنخبه ای ترین تا مردمی ترین گردهم آمدند. در ابرمتنی بزرگ، گذشته، حال و آینده بهصورت بین اذهانی جلوه می کنند و زمینه تعامل را فراهم می آورند. محیط فرهنگینمادین، یعنی فرهنگ مجازی واقعی شکل گرفته است که در آن واقعیت کاملاً در نمادها ومجازها غرق می شود.