روانشناسی اعتياد

[Borna66]

با سلام بر شما

در این جستار در مورد اعتیاد و تاثیرات آن گفتگو میکنیم.

سپاسگزار شما

منبع مرجع مشاوره و روانشناسی خانواده

[Borna66]

هرویین یک داروی مخدر غیر قانونی است که از خشخاش تریاک ساخته می شود . خشخاش تریاک ،گیاهی است که در خاورمیانه ،جنوب شرقی آسیا و بخشهایی از مرکز و جنوب آمریکا یافت می شود .در محصول تریاک دانه ( تخم ) خشخاش را برش داده و از آن شیره به بیرون جاری می شود . عنصر سازنده اصلی آن شیره ای است از تریاک خام به نام مرفین ،مرفین به آسانی بوسیله یک فرایند شیمیایی به هرویین تبدیل می شود .در سال 1973 دانشمندان کشف کردند که در مغز گیرنده هایی برای مخدرها وجود دارد. به عبارت دیگر،محل هایی بر روی نورون ها برای شناختن (جذب ) مخدرها وجود دارد.این گیرنده ها در بخش های مهمی از مغز برای تنفس ،درد و هیجان ها واقع شده اند . کشف گیرنده های مخدر در نقاط برجسته مغز این سوال را مطرح کرد که چرا نورون ها این چنین گیرنده هایی دارند.دو سال بعد ، دانشمندان پاسخ آن را پیدا کردند . خود مغز مخدرهای شناخته شده ای مثل « اِندروفین ها » را می سازد . اندروفین همیشه در مغز وجود دارند . اما آنها ( اندروفینها ) هنگامی که در افراد و حیوانات درد یا استرس های پایینی وجود دارد به مقدار زیادی آزاد می شوند.- تاریخچه ای از مخدرها مدارک نشان می دهد که مخدر بوسیله مصریان باستان، یونانی ها و رومی ها استفاده قرار می گرفته .به نظر می آید خشخاش در 600 سال پیش از تاریخ در صنعت مصری تسویه شد ( صاف شد ) . 800 سال پیش از میلاد مسیح تریاک به اطراف چین وارد شده بود . نزدیک به سال 1600 استعمال تریاک در سراسر چین متداول شده بود .در سال 1680 پزشک معروف انگلیسی به نام « توماس سیندنهام » تریاک را به حوزه طبی معرفی کرد . در قرن 17، مردمان بسیاری در اروپا که مشکلات بهداشتی ( سلامتی ) گوناگونی داشتند بوسیله تریاک درمان شده بودند . در سال 1729 تریاک که به صورت غیر قانونی ساخته شده بود در چین استعمال می شد ولی بزودی واردات تریاک تحریم شد . این تحریم تجارت انگلیسی ها را که متصدی محصول گرانبهایی بودند را دگرگون کرد . اما هنوز تریاک در چین قاچاق می شد و این باعث جنگ های تریاک در (1842-1839 ) و ( 1860 – 1856 ) بین انگلیسی ها و چینی ها شد .در آمریکا تریاک برای درمان سربازان به هنگام جنگهای داخلی استفاده شد ( 1865- 1861 ) . در اواخر سال 1800 ،پزشکان تجویز نیرو بخش هایی را که شامل مخدرهای بسیاری بودند را مشروط کردند . اینها به ندرت فهرست داروهای مخدر و عنصر سازنده آن را انجام دادند . در حقیقت ،هرویین به عنوان یک دارو برای سرفه کردن و معالجه اعتیاد به مرفین فروخته می شد . در هر حال بسیاری از پزشکان علاقمند بودند که با چنین درمان هایی،درمان اعتیاد را تقریباامکان پذیر کنند .- زمان های مهم در تاریخچه مخدرها 1803 -بوسیله « فردریک سرتورنر » مرفین از تریاک جدا شده بود. 1832- کدئین از تریاک استخراج شده بود.1853- آمپول ( سوزن ) زیر پوستی ساخته شد. 1874 – هرویین برای اولین بار از مرفین تولید شد .1898 – شرکت « بایر » هرویین را بعنوان جانشینی برای مرفین معرفی کرد. 1906-در نیازهای درمانی لازم بود که خوراکی هایی خالص و عمل داروهایی را که شامل هرویین می شدند را طبقه بندی کنند (نامگذاری کنند ).1914- «هریسون » برای توزیع مخدر مالیات را اضافه کرد . 1922- در رابطه با عمل وارد و صادر کردن مواد مخدر – وارد کردن تریاک خام محدود بود مگر برای استفاده در موارد پزشکی و طبی. 1924 – عمل هرویین– هرویین به صورت غیر قانونی جعلی ساخته شد و تحت تصرف درآمد .1930- دفتر پیمان مخدرها ایجاد شده بود. 1970- عمل نظارت بر مواد اصلی آن ( مواد مخدر ) قدیمی شده بود – داروها را طبقه بندی کردند و قوانین و مجازات هایی برای مخدرها گذاشتند.

[Borna66]

هرویین چگونه مصرف می شود ؟
هرویین خالص می تواند انواع زیادی داشته باشد . هرویین می تواند باپودر شیر ( شیر خشک ) شکر ،بکینگ پودر ،پروکافین و لیدوکایین ( بیهوشی های موضعی ) یا حتی پاک کننده لباس پودر تالک ،نشاسته ،پودر کاری ، پاک کننده Ajax یا استریکنین آمیخته شود . همه این( مواد اعتیاد آور) در صورتی که درون رگ های خونی تزریق شوند خطرناک هستند . هرویین بصورت پودر استنشاق یا کشیده می شود و یا می توان آنرا با آب جوشاند سپس تزریق کرد . هرویین به دلیل قابلیت حلالیت بالا به مایعات از میان سد مغزی – خونی ،100 بار سریع تر از مرفین عبور می کند . اثرات در تزریق به سیاهرگ ( تزریق وریدی ) در عرض 7 تا 8 ثانیه حاصل می شود . اثرات در تزریق به ماهیچه ( تزریق عضلانی ) یا زیر پوست ( تزریق زیر پوستی ) می تواند در عرض 5 تا 8 ثانیه بروز کند . بعضی اوقات معتادین تا 4 بار در روزبه خودشان هرویین تزریق می کنند .

[Borna66]

اثرات مصرف هرویین :
روی هم رفته مصرف هرویین باعث ضعف سیستم اعصاب مرکزی می شود .
تعدادی از اثرات مصرف هرویین :
ــ بی دردی ( فقدان حس درد )ــ شنگولی و سرخوشی مختصر ( حمله یا احساس بهزیستی ) ــ تهوع ــ خواب آلودگی ،نئشگی ــ کاهش اضطراب ــ کم بودن غیر طبیعی حرارت بدن ــ کاهش تنفس ،اشکال در تنفس ــ کاهش سرفه ــ مرگ در نتیجه مصرف بیش از حد – اغلب خلوص دقیق و واقعی و ظرفیت دارو برای مصرف کننده شناخته شده نیست . در این صورت مصرف افراطی می تواند باعث مشکلات تنفسی و کما شود.

[Borna66]

تاثیرات در طولانی مدت تحمل :
افزایش میزان نیاز به دارو برای ایجاد نئشگی و اثرات دیگر روی رفتار .ــ اعتیاد : نیاز روانی و فیزیولوژیکی برای مصرف هرویین . اشخاص تلاش فراوانی برای مصرف هرویین بیشتر می کنند و در صورت عدم دسترسی به مواد احساس بدی خواهند داشت تمایل به مصرف دوباره هرویین 4 تا 6 ساعت بعد از آخرین تزریق در معتادان نمایان می شود .ــ ترک دارو: حدود 8 تا 12 ساعت بعد از آخرین مصرف هرویین ،اشک از چشم معتادان جاری می شود خمیازه می کشند و احساس نگرانی و وحشت دارند . تعریق افراطی ،تب ،انقباض معده و عضله ،اسهال و لرزش ها تا چندین ساعت می تواند ادامه پیدا کند این نشانه های ترک دارو می تواند برای 1 تا 3 روز بعد از مصرف اولیه ادامه پیدا کند و یا حتی 7 تا 10 روز هم طول بکشد . در بعضی موارد ،بهبود کامل می تواند زمان بیشتری ببرد.

[Borna66]

دیگر اثرات :
این داروی قوی علاوه بر خطرات مستقیم ،ریسک های زیر را به همراه دارد :
hiv /aids – استفاده مشترک از سرنگ مسمومیت – از آلودگی به سم دارو هپاتیت – لطمه به کبد عفونت های پوستی – از تکرار تزریق وریدی دیگر عفونت های باکتریایی و ویروسی افزایش ریسک حمله اضمحلال سیاهرگ ها عفونت ریه

هرویین چگونه به مغز اثر می گذارد ؟
همه مکانیسم هایی که بوسیله هرویین و دیگر افیون ها بر مغز اثر می گذارند شناخته نشده اند همچنین مکانیسم های دقیق تر که باعث ایجاد تحمل و اعتیاد می شود کاملا شناخته شده نیستند . افیون ها یک « سیستم وخوشی لذت » در مغز را به خود اختصاص می دهند . این سیستم شامل نورون هایی در مغز میانی است که نوروترنسمیترهای ( ناقلین عصبی )آنها « دوپامین » خوانده می شود . این نورون های دوپامین مغز میانی ساختارهایی را که اکامبنزهای هستک نامیده می شوند را طرح ریزی می کنند که سپس به کرتکس مغز ارایه می شوند .این سیستم مسئول اثرات خوشی هرویین و قدرت مواد اعتیاد آور داروست . دیگر سیستم های نوروترنسمیترها، مانند آنهایی که منجر به آزاد شدن آندورفین می شوند ،همچنین احتمال دارد تا با نشانه های ترک دارو و تحمل هرویین درگیر (آمیخته ) شود .

[Borna66]

درمان مصرف افراطی هرویین و اعتیاد :
روش های رفتاری اعتیاد به هرویین معمولااً با دو روش پزشکی و رفتاری درمان می شود . رفتار درمانی ممكن است به افراد پاداش هایی را برای آزمايش های منفي دارويي بدهد .دردرمان های دیگر ممکن است رفتار جستجوی دارويی معتادان را تغییر دهند .Naloxone به افرادی که از هرویین بیش از حد استفاده می کنند دارویی به نام Naloxone داده می شود Naloxone یک بلوکه گیرنده افیونی است که گیرنده نورون ها را می بندد بطوریکه مواد اعتیاد آور نمی توانند کاری بکنند .Methadone متادون دارویی است که از اثرات هرویین و مصرف آن برای چندین دهه جلوگیری می کند تا اعتیاد به هرویین درمان شود.متادون می تواند بلعیده شود( به ندرت تزریق می شود ) . از نشانه های ترک دارو جلوگیری می کند و اثرات سرخوشی یا آرام بخشی هم ندارد . LAAM مانند متادول دارو نیست ،با این تفاوت که اثرات آن طولانی تر است . LAAM بوسیله مديريت دارويی وغذايی آمريكا برای درمان اعتیاد به هرویین در سال 1993 تایید شده بود .BuprenorphineBuprenorphine مشابه شیمیایی یک ماده اعتیاد آور است . بنابراین ریسک مصرف افراطی آن از مرفین ،هرویین یا متادون کمتر است در این دارو نشانه های ترک دارو وقتی که مصرف آن قطع می شود خفیف تر است Buprenorphine بوسیله مديريت دارويی و غذا يی آمريكا برای درمان اعتیاد به افیون ها در اکتبر 2002 تایید شده بود .

[Borna66]

راهنمای مقدماتی شناخت و پیشگیری از اعتیاد در محیط های دانشگاهی

ویژه مطالعه : مسئولین ، اساتید ، کارشناسان و کارکنان آموزشی و دانشجویی

گردآوری و تألیف : دکتر عباس بخشی پور رودسری ، حمید پیروی ، مصطفی نوکنی ، زهره استوار

مقدمه

پديده اعتياد سو مصرف مواد بعنوان يكي از مهمترين آسيب‌هاي اجتماعي خاصه در ميان نسل جوان توجه بسياري از متخصصان و مسئولين، سياسي فرهنگي، تربيتي و آموزشي بسياري از كشورها را به خود معطوف ساخته است.
در كشور ايران به دليل وجود بافت جوان جمعيتي اين موضوع پيچيدگي خاص خود را يافته است. لذا شناسايي و تبيين درست آن براي يافتن ‌راه‌حلهاي مناسب ضروري به نظر مي‌رسد.
بر طبق آمار رسمي 1.500.000 فرد (بيمار) وابسته به مواد وجود دارد كه حدود 5% افراد بالغ جامعه را تشكيل مي‌دهند (مكري، 1380 به نقل از رحيمي و همكاران 1378).
بررسيها و آمارهاي موجود در زمينه سو مصرف مواد در ميان جمعيت جوان دانشگاهي اطلاعات متفاوتي را بدست مي‌دهد، بعنوان مثال گزارش سالانه زمينه‌يابي دانشجويان آمريكايي كه تحت عنوان نگاهي به آينده چاپ شد (دي جونگ و همكاران 1998) آشكار ساخته است كه مصرف مواد غير قانوني در ميان دانشجويان در دهه 90 مدام رو به افزايش بوده است. در همين زمينه‌يابي مشخص شده كه اكثر دانشجويان، مصرف مواد مخدر را خطر جدي تلقي نمي‌كنند.
گزارشهاي غير رسمي و شواهد باليني در دانشگاههاي ايران نيز درجاتي از مشكل را در ميان دانشجويان نشان مي‌دهند.بر اساس نتايج آخرين بررسي‌هاي انجام شده در زمينه شيوع اعتياد در ميان دانشجويان (مكري و همكاران 1382)، نسبت آمار دانشجويان معتاد به مصرف مواد با توجه به جمعيت معتاد كشور فراواني بالايي ندارد.
اما از آنجايي اين گروه نقش‌هاي متعدد و تعيين‌كننده‌اي در جامعه بعهده دارند، آسيب آنان حتي در ميزان پايين لطمه‌هاي جبران ناپذيري فردي، اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و غيره را بدنبال خواهد داشت؛ لذا اتخاذ برنامه‌هاي پيشگيرانه در مورد آنان از الويت بسيار برخوردار است.
از آنجايي كه آموزش يكي از عمده‌ترين استراتژيهاي پيشگيرانه در زمينه سو مصرف و وابستگي به مواد محسوب مي‌شود؛ طرح آموزش معاونين، مسئولين و كارشناسان امور دانشجويي دانشگاه به عنوان اولين گروههايي كه در تماس مستقيم با دانشجويان مي‌باشند حساسيت و اهميت بيشتري دارد. اميد است از اين طريق بتوان ضمن ارتقا اطلاعات اين گروه نسبت به موضوع اعتياد و سو مصرف مواد در ميان دانشجويان، حساس سازي ذهني مناسبي در راستاي اتخاذ برنامه ها ‌و استراتژي هاي حمايتي در دانشگاه به وقوع بپيوندد و سطح مشاركت مسئولين و اوليای امور دانشجويان را در اين زمينه افزايش دهد.

[Borna66]

عوامل خطر ساز و محافظت كننده در سو مصرف و وابستگي به مواد:

تبيين سو مصرف و وابستگي به مواد از ديدگاه عوامل خطر‌ساز و محافظت‌كننده از اين جهت سودمند است كه افقي نو در برنامه‌هاي پيشگيري اوليه باز‌مي‌گشايد و هزينه‌هاي سرسام‌آور درمان اختلالات مربوط به سوء مصرف و وابستگي را به ميزان زيادي كاهش مي‌دهد.

عوامل خطرساز ويژگيها يا اتفاقاتي هستند كه اگر در شخصي وجود داشته باشند،‌ كمتر احتمال دارد كه او به اختلال يا بيماري معيني مبتلا شود.عامل خطرساز محافظت‌كننده در دو قطب يك پيوستار قرار دارند.

داشتن عوامل خطرساز به اين معني نيست كه حتماً فرد به يك اختلال مبتلا مي‌شود، بلكه احتمال خطر در اين فرد افزايش مي‌يابد. همينطور وجود عوامل محافظت‌كننده به اين معني نيست كه حتما فرد به يك اختلال مبتلا نمي‌شود بلكه احتمال مصونيت در مقابل بيماري براي فرد افزايش مي‌يابد.عوامل خطرساز و محافظت‌كننده بيشماري براي سو مصرف و وابستگي به مواد وجود دارد قبل از برشمردن اين عوامل، ويژگيهاي آنها در زير آمده است:

1ـ افزايشي عمل مي‌كنند. به اين معني كه عوامل مي‌توانند با همديگر جمع شدن آنها احتمال خطر يا مصونيت افزايش مي‌يابد. مثلاً وجود افسردگي و اضطراب و دسترس‌پذيري به مواد در يك شخص احتمال خطر سو مصرف را در او افزايش مي‌دهد.

2ـ از نظر كميت و كيفيت متفاوتند. به اين معني كه هريك از عوامل خطر‌ساز و محافظت‌كننده به لحاظ كيفيت و كميت با همديگر فرق دارند مثلا كيفيت و چگونگي اضطراب از افسردگي متفاوت است.

3ـ اهميت آنها در اشخاص يا گروهها متفاوت است. در اشخاص يا گروه هاي نژادي ممكن است اين عوامل به شكل متفاوتي عمل‌ كننده مثلا در گروهي دسترس‌پذيري به مواد اهميت بيشتر داشته باشد. در حالي كه در گروه ديگري نداشتن نگرش هاي مذهبي به عنوان عامل خطرساز عمده عمل مي‌كند.

4ـ تاثير‌شان در زمانهاي مختلف در چرخه زندگي متفاوت است. اين عوامل بسته به اينكه فرد در چه سني به سر مي‌برد و چه دوراني را پشت سر مي‌گذارد به لحاظ تأثير و خطرزايي يا محافظت‌كنندگي متفاوت هستند.

5ـ اهميت آنها در ظاهر ساختن مراحل مصرف دارو و پيامدهاي مرتبط با آن متفاوت است. هريك از عوامل خطرساز و محافظت كننده مي‌توانند در ظاهر ساختن مراحل مصرف دارو و متفاوت عمل كنند و پيامدهاي متفاوتي داشته باشند. مثلاً افسردگي به عنوان يك عامل خطرسازي مي تواند شروع مصرف مواد را در فرد به نحو خاصي ايجاد كند و پيامدهاي متفاوتي براي فرد باعث شود.

[Borna66]

اين عوامل مي‌توانند در معرض تغيير قرار گيرند. به اين معني كه با مداخلات پيشگيرانه مي‌توان افسردگي با اضطراب را در افراد يا جمعيتي خاص كاهش داد و از اين طريق احتمال خطر را كاهش داد. همينطور در افراد مي‌توان عوامل محافظت كننده مثل نگرشهاي مذهبي،‌ مهارتهاي مقابله‌اي را افزايش داد و احتمال مصونيت را بيشتر كرد.در زير به عوامل خطرساز و محافظت كننده در سوء‌مصرف و وابستگي به مواد اشاره مي‌شود.

عوامل مخاطره آميز:

دوره نوجواني

استعداد ارثي

صفات شخصيتي:

صفات ضد اجتماعي

پرخاشگري

اعتماد به نفس پايين
�اختلالات رواني:



افسردگي اساسي

فوبي

نگرش مثبت به مواد:

� موقعيت‌‌هاي مخاطره‌آميز:


ترك تحصيل
بي‌سرپرستي

�تاثير مثبت مواد بر فکر