از درویشان ایران چه می دانیم

[Borna66]

با سلام از دراویش ایران چه میدانیم
از سلسله کوی دوست چه میدانیم ؟ از حلقه ذکر چه میدانیم ؟ از جمع خونه چه میدانیم ؟
ذکر جلی چیه ؟ ذکر خفی چیه ؟
درویش کیست ؟ درویشی چیست؟درباره مرحوم درویش امیر حیاتى:دلخوش به سیر رویاهاخاطرات مثل برق مى گذرند. حدود ۴ سال پیش، اواسط آذرماه، با آن سرماى گزنده که نمى دانم به واقع از هوا بود یا از دل هاى ماتم زده، در تالار وحدت، مراسم تشییع پیکر سید بزرگوار استاد خلیل عالى نژاد برقرار بود که براى اولین بار سعادت دیدار با پیرى نورانى را یافتیم که با صدایى آسمانى و حزن آمیز در سوگ نازنین یارش، نواى «فانى فانى» سرداده بود و زخم دل ها را مرهم مى نهاد، و این وجود نورانى کسى نبود جز سراینده و نوازنده نواى ماندگار «على گویم على جویم»، و کیست که خاطره اى از زمزمه این «على گویى على جویى» زیر لب، نداشته باشد...
• • •

درویش امیرحیاتى، عارف شوریده حال و سالک بر حق راه حق، در سال ۱۳۰۰ در شهر صحنه کرمانشاه دیده به جهان گشود. تنبورنوازى را ابتدا در ۱۲ سالگى نزد پدر خود على قلى و سپس نزد «سید نصرالدین جیحون آباد»، پیر و مراد معنوى اش- که تا آخرین لحظات عمر وفادار درگاهش باقى ماند- به تکمیل آموخته هایش پرداخت. درویش سراسر شور و شیدایى بارگاه حضرت على (ع) در جوانى ۱۴ مرتبه، پاى پیاده به زیارت نجف اشرف نائل شد. صداى آسمانى ساز و گرمى آوازش که به راستى دل ها راتسخیر مى کرد حاصل ریاضت و درون سازى هاى همان دوران بود. خودش علت نمایان شدن گرمى در جامه و سحرانگیزى پنجه اش را مرهون کرم و اثر باطنى لطفى مى دانست که در زمان جدش، خلیفه۱ «شاه قلى» از طرف حضرت سلطان سماک به خاندانش عنایت شده بود.با این که به طور کلى نوازندگى اش به خطه صحنه تعلق داشت، لیکن در تنبورنوازى شیوه اش منحصر به خود بود. روش مضراب کارى و پنجه خاص اش بر روى سیم هاى سازش، که نداءالحقش مى نامید (تنبور کاسه بزرگ ساخته مرحوم استاد نریمان) در نرمى و روانى مثال زدنى بود. با آن که روایتگر صادق و اصیل مقام هاى باستانى و حقانى موسیقى تنبور اهل حق مى بود اما در اجرا سبکى متفاوت از هم ردیفان خود داشت، شوریدگى و قلندرى- که البته از خصایص تنبورنوازى صحنه است- را مى توان به حد اعلى در شیوه نوازندگى او سراغ گرفت. سونوریته مخصوص، نحوه اداى جمله هاى موسیقایى و سکوت هایش از او یک استاد صاحب سبک تمام عیار ساخته بود و بسیارى از روایت هایش مثل «مقام طرز» وى در بین نوازندگان تنبور از شهرت خاصى برخوردار شد.
او همچنین در مقام خوانندگى نیز رویه اى منحصر به فرد داشت. اولین کسى بود که تلفیق شعر فارسى با همراهى تنبور را ابداع کرد. زیرا تا پیش از او تنها آواز کردى با تنبور خوانده مى شد. صدایش گرم و شیوه آوازش سیال، گیرا و چندوجهى بود، به طورى که براى مثال در همان مقام «طرز» وى با چند شیوه آواز کاملاً متفاوت اما متصل وى روبه رو هستیم، ضمناً هم او بود که در سال ۱۳۳۹ صداى تنبور را از طریق رادیو و با آهنگ جاودان «على گویم على جویم»، براى اولین بار به گوش مردم ایران رسانید و بدین طریق سهم بزرگى در اشاعه و شناساندن این موسیقى به ایرانیان ایفا کرد.
با آنکه به علت زندگى درویشانه اش هرگز به طور رسمى مبادرت به برگزارى کلاس تنبور نکرد لیکن بسیارى از نوازندگان معاصر تنبور مستقیم یا غیرمستقیم از محضر گهربارش بهره برده اند. حاصل طبع موسیقایى اش در کاستى با عنوان «على گویم على جویم»- حاوى مقام هاى باستانى در سال ۷۹ و با همکارى شرکت ماهور- منتشر شد. همچنین به درخواست یاران و دوستدارانش بارها با تواضع و از روى مهر در مراسم مربوط به موسیقى آئینى و جشنواره ها شرکت کرد و اجراهایى کم نظیر از خود باقى گذاشت ولیکن دریغ که بسیارى از دیگر ساخته ها و اجراهاى ملکوتى اش هرگز مجال انتشار نیافتند.
با این همه موسیقى تنها قطره کوچکى از بحر بیکران وجودش بود. او عارفى بزرگ با شخصیتى ساده، دوست داشتنى و در عین حال بسیار عمیق و شوریده بود و از آن شیفتگان بارگاه على (ع) مى بود که نه تنها به زبان روز و شب به مدحتش مى پرداخت بلکه با تمام وجود پاک باخته آن آستان بود. از آن دسته مردان سترگ و اسوه اى که فقط در قصه هاى قدیم مى توان شرح حال امثالش را خواند و به درستى که زندگانى پرفیضش از همه نظر تجلى یک افسانه باشکوه اما حقیقى بود.
• • •
در باب کراماتش از فرزند ارشدش_ احمد حیاتى _ این طور شنیدیم که؛ سال ها قبل که از کرمانشاه تازه آمده و ساکن تپه قیطریه تهران شده بود در آن مکان به علت ارتفاع زیاد امکان حفر چاه و دسترسى به آب نبود و ساکنین آن منطقه هرروزه در سرما و گرما ناچاراً با مشقت آب را از پائین تپه فراهم مى کردند که روزى ضمن اتفاقى، درویش با عصاى خویش بر زمین حیاط دایره اى کشیده و مى گوید که آن قسمت را حفر کنند. اطرافیان با تعجب از این سخن، زیرا که مکان بسیار بعیدى براى رسیدن به آب بود، ناباورانه اطاعت کرده و در کمال حیرت تنها با حفر حدود ۲ یا ۳ متر از عمق زمین در ارتفاع بالاى تپه کاملاً خشک، به آنچنان آب گوارایى مى رسند که تا مدت ها آب شرب همسایگان را تامین مى کرده است. سال ها بعد نیز باز هم با وساطت و پیشنهاد وى و همکارى شهردار وقت تهران - آقاى نفیسى - آب تپه قیطریه لوله کشى کرده و به لطف اقدام نوعدوستانه اش ساکنان محل تا مدت ۲۰ سال از آب رایگان بهره مى بردند و به پاس خدمتش کوچه محل سکونتش را کوى «امیر حیاتى» نامیدند و همه اینها تنها ذره اى از کرامات وجود نازنین و خیربارانش است.
درویش در سرودن شعر فارسى و کردى هم بسیار صاحب ذوق بود، شعرش هم به مانند سازش آمیزه اى از عشق و شور بود. اشعارش نغز و جسورانه اکثراً در بیان مکتب فکرى اش و یا در مدح حضرت على(ع) بودند، «نداءالحق» تخلص مى کرد و حاصل ذوق ادبى اش را در سه دیوان شعر با عنوان نداءالحق، اولى در سال هاى قبل از انقلاب و دو دیگر را طى سه سال اخیر به چاپ رسانید. وى در این سال هاى اخیر که به علت کهولت سن و ناراحتى انگشتان دست، کمتر دست به ساز یاور و محبوب خود مى برد و به تعبیر خودش «کنجه نشین دلخوش به سیر رویاها» شده بود، همچنان با سرائیدن اشعار، به حضور پذیرفتن مشتاقان درگاهش و مهرپراکنى، به مانند سراسر عمر پربرکتش، به پویایى و سرزندگى روحانى اش که به عشق یار هرگز دمى در او فرو ننشست، ادامه داد و نیک مى دانیم اکنون هم که دیگر شمع وجودش در «قید حیات» نیست، باز هم تلألو گوهر لطف معنوى و یادآورى منش و بینش کم نظیرش در این روزگار رخوت زده کوتاه پرور، همچنان در اذهان شاگردان و یاران و دوستدارانش سرچشمه فیض و دریافت هاى دیگر جهانى خواهد بود، ازیرا که گفته اند:
هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریده عالم دوام ما
پى نوشت:
۱- خلیفه: در آیین اهل حق کسى است که در جمع خدمت مى کند و وظیفه دعا خواندن بر نذور و قربانى ها را دارد

[Borna66]

معرفی سلسله مهدویه اشراقیه
دز به صد متر نمی رسد جایی که مشرف است به مهمترین پل دزفول (پل شریعتی). مهدویه ابتدا منزل مسکونی حاج سید حسین ظهیرالاسلام یکی از عرفای بنام دزفول بوده است و از سال 1355 به امر مبارک آقا سید علی مبدا درویش به نام مهدویه متبرک می گردد.
وقتی که از دومین کوچه ی "خراطون" به سمت رودخانه می پیچیم درب بزرگ سبز رنگی را مشاهده می کنیم که در بالای آن تابلوي برنز تیره رنگی نصب گردیده که مشخص ترین کلمه ی آن"مهدویه " به رنگ سبز از جلوه خاصی برخوردار است.
با ورود به صحن مبارک این آستانه درخت کنار کهن سال پر شاخ و برگی از آخر حیاط سلام تو را پاسخ می گوید. در ابتدای حیاط که مشرق این مکان محسوب می شود به ترتیب وضوخانه و اتاق آستانه داری مهدویه بنا شده است.
در سمت راست حیاط که در واقع ضلع شمالی این بناست سالن اصلی "مهدویه" که محل حضور سالکین این سلسله است با یک در بزرگ در وسط و دو در کوچک در کنار آماده ی پذیرایی از میهمانان اهل دل است . این سالن که در سه مرحله ساخت وساز گردیده دارای 250 متر مربع مساحت است قسمتی از این سالن که به ارتفاع پنج پله از بقیه سالن جدا می گردد به مساحت 110 متر به عنوان مسجد اختصاص پیدا کرده است.
در سمت چپ حیاط به ترتیب آشپزخانه ی بزرگی با ساخت وبافت قدیمی وجود دارد که هر پنج شنبه خدمتگزاران میکده ی عشق از بام تا شام به پخت وپز شام عاشقان مشغولند بعد از آشپزخانه کتابخانه ی مهدویه به مساحت 50 متر قرار گرفته است این کتابخانه تقریبا دارای 4000 جلد کتاب در زمینه های مختلف است که در بخش مبانی و تاریخ تصوف و عرفان کتاب های منحصر به فردی برای مطالعه ی شیفتگان عرفان به چشم می خورد.

مراسم عمومی
هر پنج شنبه اندکی مانده به اذان مغرب اندک اندک جمع مستان با بوسیدن خاک مقدس آستانه وارد می شوند مراسم با نماز جماعت مغرب شروع می شود پس از نماز مغرب سوره ی فتح از قرآن مجید تلاوت می گردد پس از تلاوت قرآن وادای نماز عشا به قول دراویش سفره کرم مرتضی علی گسترده می شود میهمانان دل از سر نیاز برای تبرک لقمه ای تناول می کنند و تعدادی هم کاسه ی نیاز خود را پر می کنند تا خانه نشینانی را که توان آمدن ندارند از خوان کرم مولا بهره مند سازند وپس از صرف شام معمولا دعای کمیل قرائت می شود.

اما گفتنی ترین موضوع تشکیل حلقه ذکر است که از اختصاصی ترین آداب محافل طریقتی می باشد خواندن اشعار عاشقانه با آواز دلربای هنرمندان صاحب دل هر سالک عاشق را به تناسب مرتبه و موقعیت طریقتی خود به وجد می آورد و دست افشانی و گاهی پایکوبی نمودهای مختلفی از انبساط درونی و "حال" سالک عاشق است که از جذاب ترین آداب اهل طریق است. از میان این مراسم آنچه "حال" سالک را به اشتیاقی برای وصال حق تبدیل می کند وفرمان سیر و سلوک او را به دست می گیرد بیاناتی است که قبل یا بعد از آداب شوق حضرت آقای محسنی پیر منیر سلسله مهدویه می فرمایند که در واقع چراغ .راه سالک است وبا توسل به اولیای حق و توکل به ذات لایزال حق مراسم به پایان می رسد.

و امّا در سایر شهر های ایران بخصوص در تهران خیابان مقدّس اردبیلی ( زعفرانیه ) نیز جمع کثیری
از شیفته گان و سالکین شبهای جمعه گرد هم جمع می آیند که معمولا به تناوب حضرت آقای محسنی در این جلسات حضور دارند و در خارج از کشور نیز اوّلین محفل طریقتی مهدویه اشراقیه در شهر آمستردام مرکز هلند به همّت جمعی از ارادتمندان این سلسله جلیله تشکیل گردیده است و فعلا هر دو هفته یکبار روزهای شنبه از ساعت هفت تا ده شب ارادتمندان مکتب علوی و طریقت معنوی حلقه انس و صفا را برقرار
می کنند که با استقبال چشمگیر هموطنان عزیز و سایر دوستداران مکتب عشق و عرفان اسلامی و ایرانی
روبرو شده است.


زندگی نامه حضرت سید علی درویش مبدا (درویش کفری)

آقاى سيد على مبدا

عارف كامل و عاشق واصل حضرت آقا سيّد علي مبدأ معروف به مبدأ درويش تهراني فرزند ابوجعفر در سال 1268 هجري شمسي مطابق با 1302 هجري قمري در تنكابن ديده به نور ذوالجلال باز كرد. از نحوه ي زندگي و تحصيلات او در دوران نوجواني وجواني اطلاع دقيقي در دست نيست، ولي برخي ازدوستان و مريدان نزديك او گفته اند كه مرحوم آقا سيّد علي مجتهد مسلّـم بوده است. تــاريخ دقيـق نـزول اجـلال حـضرتش را در دزفول ـ همچون تابش ازلي ـ همه از ياد برده اند. امّا از جمع بندي اقوال ارباب معرفت به تقريب سال 1290 هجري شمسي را مي توان نخستين طلوع اين آفتاب تابناك به ميهماني دل هاي عاشقان اين ديار گرفت.
به  طوري كه مشهور است از قول حضرتش که : « مرحوم ظهيرالاسلام مرا خواست »
ايشان مدّت هيجده سال در دزفول و اهواز اقامت داشته‎اند و در خلال اين سال ها مسافرت‎هايي به نجف اشرف و ساير عتبات عاليات جهت زيارت و اعتكاف داشته اند و مراحلي از سلوك را در خدمت سيّدفتح علي فرزند مرحوم حضرت راز ـ رحمت الله عليهم اجمعين ـ به انجام رسانيد. در طول مدتي كه دزفول از بوي خوش او معطر مي شد پيوسته حبيب و انيس دل هاي خاص بوده  است به طوري كه صاحب ديوان مجنون در آرزوي هم صحبتي با او چنين مي سرايد:
جــانا هواي گلشن و بستانم آرزوست
شــب دركنار رود دز و چــهارده مهي
گـر صحبت از قلندري و فـقر مـي كنم حور و قصور و جنت و غلمانم آرزوست
بـر روي صفـه صحبت جانانم آرزوسـت
رنـدانــه‎اي زسيـد عــريـانـم آرزوســت
ولي از جايي كه آتش طلب از اعماق وجودش زبانه مي كشيد طوطي جانش قفس وطن را شكست و به هندوستان معني پرواز كرد. اولين تصويري كه از حضرت ايشان در هندوستان در دست است تاريخ حمل (=فروردين) 1320 را نشان مي‎دهد ـ اگرچه مهاجرت او به هندوستان قبل از اين تاريخ بوده است ـ با حدود چهل سال اقامت در خلوت‎كده هاي هندوستان از يار و اغيار بريد تا به يگانه يار رسيد. اگرچه در اين ساليان دراز اقامت در غربت، مريدان غالباً از طريق مكاتبه دستورات لازم را از محضر مقدّس ايشان مي گرفتند ولي آتش هجران يار تاب و توان عاشقانش راگرفته بود و مشتاقانه از حضرتش استدعاي رجعت داشتند. سرانجام در سال 1352 از خلوت حرم دل به جلوت ياران پيوست و مريدان پروانه وار گرد شمع وجودش حلقه زدند و تا پايان عمر مبارك در دل و ديده ي آن ها جا داشت.
حضرت سيّد در واپسين لحظات زندگي سراسر رياضت و هدايتش به حكم آيه ي شريفه ي:
«افنَّ         الذينَ  يفبايعونَكَ افنّما يبا يفعون  الله يدالله  فوقَ ايديهم» همه ي دست ها يي را كه به ساحت مقدسش ارادت ورزيده بودند به دست خداوند ذوالجلال والاكرام كه بالاترين دست ها ست سپرد و براي حفظ و استمرار اين يگانگي اقدام به تأسيس سلسله ي جليله ي «گمناميه مهدويه» نمود تا سالكان طريق الي الله در پرتو خورشيد ولايت حضرت قائم آل محمّد، مهدي موعود، روحي و ارواح العالمين له الفدا از گزند انحراف مصونيت داشته باشند و مقام تبليغ و ارشاد اين سلسله ي جليله را به پير منير حضرت آقاي حاج سيّد محمّد محسني ـ دامت بركاته ـ كه از مريدان مقرب ايشان بودند به خط مبارك خويش افاضه نمودند و چنين مرقوم فرمودند: «آقاي سيّد محمّد محسني شريعت گر نبودي انبيا را طريقت كي رسيدي اوليا را مراتب شرع از همه جهت محفوظ است دراحكام شرع كاملاً بايد رفتار كرد تا در آخرت به نتيجه ي اعمال خود مي رسد حورٌ مقصورات الي آخر آيه امّا درطريقت برياضات شاقّه مافوق الطّا قه به موت ارادي مو توا قبل ان تموتوا مراتب عقبي وآخرت را مشاهده خواهيد نمود به چشم دراين عالم...القصه قصه كوتاه شما مجا ز هستيد در طريقت گمناميه ي مهدويه تبليغ و ارشاد نماييد...» [ اهواز، زمستان 1353]
سرانجام اين ميهمان ماندگار دل در تاريخ هفتم آبان ماه 1356 دل ميزبانان عاشقش رابه آتش فراق سوخت و پس از ازسپردن كفن خويش  ـ  در محضر جمعي از مريدان ـ به حضرت آقاي محسني دعوت حق را لبيك گفت.
درپايان با عرض پوزش از همه ي سالكان راه حق مخصوصاً پيروان حضرت سيّد ـ اعلي الله مقامه الشريف ـ براي جلوگيري ازهرگونه انحراف و اشتباه وسوء استفاده از اين نام وسلسله ي مقدس هرگونه ادعايي را مبني بر هدايت و پيشوايي اين سلسله بجز مراتب فوق تكذيب مي نماييم و براي اطمينان اهل دل اسنادي كه به خط مقدس حضرت سيد جهت افاضه‌ي مقام تبليغ و ارشاد به حضرت آقاي محسني مرقوم فرموده‌اند منعكس مي‌گردد.

[Borna66]

ادامه بحث مهدویه اشراقیه

طريقت کي رسيدي اوليا را

مهم ترين توصيه اي که جاودان ياد حضرت سيد علي مبدا سلسله جنبان مهدويه به حضرت آقاي حاج سيد محمد محسني در ارشادنامه ي خود متذکر شده اند چنين است:

« آقاي سيد محمد محسني،
شريعت گر نبودي انبيا را طريقت کي رسيدي اوليا را
مراتب شرع از همه جهت محفوظ است. در احکام شرع کاملاً بايد رفتار کرد تا در آخرت به نتيجه اعمال خود مي رسد ... اما در طريقت به رياضات شاقٌه ي مافوق الطٌاقه به موت ارادي مفوتو قَبلَ اَن تَمفو توا مراتب عقبي و آخرت را مشاهده خواهيد نمود به چشم در اين عالم ... » (1)
آنچه از توصيه و تاکيد در عبارت بالا دريافت مي شود، توجه دقيق پيران سلسله جليله به مراتب و مدارج ديني است. يعني براساس اين ديدگاه اديان مقدٌس الهي داراي سه مرتبه هستند و اين سه مرتبه عبارتند از: شريعت، طريقت، حقيقت.
شريعت،مراتب ياد شده نيز در اقوال و احاديث گوناگون ذکر شده اند از جمله قول معروف رسول اکرم(ص) که مي‌فرمايند:

« الشريعةف اقوالي و الطريقةف افعالي و الحقيقةف حالي » (2)
( شريعت گفتار من است و طريقت اعمال من است و حقيقت ديد و شهود من است )
شريعت که در لغت به معني راه ورود به آب است « در اصطلاح عبارت از راهي است که خدا بر بندگان خويش از اعتقادات و احکام [و اخلاق] نازل کرده است » (3)
البته طبق اين تعريف، توسٌعاً شريعت به معني دين تلقي شده است، همانطوري که گاهي گفته مي شود شريعت حضرت موسي يا شريعت حضرت عيسي (ع) يعني دين يهود يا مسيح، ولي غالباً شريعت در اختصاصي ترين معني خود، به مجموعه احکام فقهي گفته مي شود : « احکام يعني مسائل مربوط به کار و عمل که چه کارهايي و چگونه بايد
انجام شود از قبيل نماز، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهي از منکر، بيع، اجاره، نکاح، طلاق، تقسيم ارث و ... » (4)
البته ناگفته پيداست که ياد گرفتن علوم شرعي در حدٌ تحقيق و اجتهاد فقط براي متخصصين و طالبين اين دانش ضروري است. اما براي غير متخصص اعم از عامي، عارف، سالک، زاهد و دانشمند هيچ کونه ضرورتي ندارد و به قول خود فقها «واجب کفايي» است.
يعني سايرين چه عامي چه عارف و ... پس از حصول اعتقادات يعني اصول دين که غير تقليدي است مي‌توانند در احکام شريعت يعني «فروع دين» براي حل مسائلي خود به فقيه مراجعه کنند و در عين حال متخلق به اخلاق ديني باشند.
طريقت
در فرهنگ نامه ي اشعار حافظ به نقل از صوفي نامه ي قطب الدين عبادي چنين ميخوانيم :
« طريقت راهي است که از شريعت خيزد و شريعت بيان توحيد و طهارت و نماز و روزه و حج و نماز و جهاد و زکات است و بيان معاملات دنيا و محاسبات عقبي و لقا و سلام و کلام و رضاي خداي تعالي است. اما طريقت طلب کردن تحقيق اين معاملات و تفحص اين مشروعات است و آراستن اعمال به صفاي ضماير و تهذيب اخلاق از کدورات طبيعي چون ريا و جفا و شرک خفيّ و حقد و حسد و تکبّر و اعجاب و مانند اين همه ... در جمله هر چه به تهذيب ظاهر متعلق است از شريعت خيزد و هر چه به تصفيت باطن بازگردد از طريقت خيزد مثلآ جامه نمازي [پاک] کردن از لوت نجاست شريعت است و دل را نگاه داشتن از کدورات بشري طريقت است... روي به قبله آوردن در نماز شريعت است و دل به حق حاضر داشتن، طريقت، و در جمله هر چه در مرتبه ي حواس فرود آيد مراقبت آن کردن، شريعت است و هر چه در درون پرده ي قالب است، رعايت آن کردن، از طريقت است. و هرچه در قرآن عبارت به « ناس » است که « يا ايها الناس » جمله لوازم شرعي است که به شريعت ايمان بر مردمان ميرسانند و هرچه در تبع ايمان است که ياد کرده است که « يا ايها الذين آمنوا » جمله لوازم طريقتي است که يعد از ايمان از مؤمنان طلب کرده است که دعوت به ايمان است و شريعت به ايمان است و طريقت در پرده ي ايمان است.
و اصل طريقت آن دو چيز است : تقوي در عمل و قول سديد در علم.»

« يا ايّها الّذين آمنوا اتّقوالله و قولآ سديدآ »

سر در خانقاه مهدویه اشراقیه این شعر نقش بسته
سرزمینیست که ازآن بوی وفا میاید
تکیه گاهی ست که هر شاه گدا می اید
جان من پاک بیا که منزل نا پاکان نیست
هر که پاک است به سر منزل ما اید

[Borna66]

آرمگاه شاه نعمت اللٌه ولی

این آرامگاه در شهر ماهان ، در جنوب کرمان واقع شده است. شاه نعمت اللٌه ولی بنیانگذار فرقهای از دراویش ایران بود و در سال ۱۴۳۱ وفات یافت . آرامگاه وی توسط یکی از پادشاهان هندی در قرن ۱٥ بنا گردید، امٌا سایر بناهای این مجموعه در زمان سلطنت شاه عباس در قرن۱۸ ساخته شدند. از ویژگیهای این ساختمان کاشیکاریهای بسیار نفیس آن است. این بنا دارای هفت درب چوبی و یک نماز خانه زیبا می باشد که توسط آیات وسوره های قرآن تزئین گردیده است.

[Borna66]

از درویشان ایران چه می دانیم

شاید آنان که اهل سفرند، مسافران کشور ترکیه نیز بوده اند.

</IMG>چندی پیش یکی از دوستان که با تور سیاحتی به ترکیه سفری داشت، با موضوع جالبی برخورد کرده بود. در یک رستوران، به همراه برنامه های مختلف عوام‌فریب، پس از اجرای چند خواننده ترک، گروهی با لباس دراویش در کنار گفتاری انگلیسی به اجرای مراسم سماع پرداخته بودند.
مسلما این نخستین بار نیست که ترک ها از دست تقدیر که مرحوم مولانا جلال الدین، اکنون در خاک کشورشان آرمیده است، کسب درآمد می کنند. برگزاری برنامه های بزرگداشت و سالگرد فوت مولوی و اجرای مراسم سماع، آن هم در کنار انواع برنامه های بی هویت ترک ها که ملغمه ای از فرهنگ های ایرانی، عربی، اروپایی و ته مانده فرهنگ عثمانی است جز برای جلب توجه ورود توریست بیشتر به این کشور و درآمدزایی نیست؛ که البته به راه انداختن این نمایش ها در این مکان‌ها، دور از شخصیت بزرگ و بی تکلف حضرت مولانا است.
مولانا به همراه پدرش پس از مهاجرت از بلخ، چندی در شهرهای مختلف زندگی کرد و سرانجام بنا به درخواست امیر سلجوقی، علاءالدین کیقباد به قونیه رفت، بیشتر عمر خود را در قونیه اقامت داشت و حال بقعه این شاعر نام آور پارسی در شهر قونیه ترکیه قرار دارد. از این رو اکثر مردم و مسئولان فرهنگی کشور ترکیه، مولانا جلال الدین را شاعری ترک تبار و متعلق به خود می دانند. گرچه امروز نام مولوی فراتر از هر حد و مرزی است، اما اگر قرار باشد بگوییم مولوی کجایی است، همه به یقین می دانند که او پیش از آن که ترک و عرب و رومی باشد، ایرانی است، ولی بداقبالی ماست که کشورهای دوست و همجوار، یادگار های «به جای مانده» و «به یادمانده» ما را میان خودشان تقسیم می کنند.
البته مولانا اشعاری هم به ترکی سروده، ولی سرودن هزاران بیت شعر در دیوان شمس و مثنوی معنوی به زبان پارسی، خود به تمام حرف و حدیث ها پایان می دهد.
در ترکیه، بازماندگان و شاگردان مکتب اخوت روحانی مولانا، از زمانی " مولانا اشعاری به ترکی سروده، ولی سرودن هزاران بیت شعر در دیوان شمس و مثنوی معنوی به زبان پارسی، خود به تمام حرف و حدیث ها پایان می دهد... "
که حکومت آتاتورک در سال 1925 سلسله های دراویش را غیرقانونی اعلام کرد، به تدریج از میان رفتند و جای خود را به «درویشان چرخ زن» یا «رقاصان و نوازندگان عارفانه سرا» یعنی کارمندان کاباره ها دادند که با زیرکی، بهره گیری از نشان دراویش واقعی که باید به دور از دنیا و مافیها باشند و درج نامشان به صورت رقصنده در آگهی ها، علاقه گردشگران همه عالم را به خود جلب می کنند و به قولی بین ترکیه غیرمذهبی امروز و میراث مذهبی عثمانی، پیوندی سمبلیک برقرار می سازند! البته نام مولانا جهان شمول تر از این است. در آمریکا هم سخن از اوست.
در همین سال‌های اخیر مجله «پابلیشرز ویکلی» که توسط اتحادیه ناشران آمریکا چاپ می شود، اعلام کرد که «جلال الدین رومی» از نظر میزان فروش دیوان های شعر، مشهورترین و پرفروش ترین شاعر در آمریکا است. همچنین نشریه کریستین ساینس مانیتور در مقاله ای به قلم الکساندرا مارکس به تاریخ 25 نوامبر، 1997 اشعار مولانا را در ایالت متحده آمریکا پرفروش ترین کتاب شعر معرفی می کند.
روزنامه «لس آنجلس تایمز» مولوی را مایه رشک همه شاعران داخل و خارج آمریکا می داند و روزنامه واشنگتن پست نیز در این مورد می نویسد: «سروده های مولانا منبع الهام برای مردم آمریکا است.»
البته داستان به اینجا ختم نمی شود. با گرایش بیشتر مردم و طرفداران شعر عرفانی به این شاعر نام آور پارسی و تحلیل و بررسی آثار او، 2 جریان متضاد پدید می آید.
عده ای به فکر پر کردن جیبشان از این ‌چنین جریان های داغ روز می افتند و عده ای هم راه دل در پیش می گیرند، تا از این دریای بی کران بنوشند و سیراب شوند که هرچه بنوشی، تشنه تر شوی.
کالمن بارکس بیش از هر فرد دیگری موجب شهرت مولانا در آمریکا شده است. در جلسات شعر خوانی او که اغلب با ترنم موسیقی زنده همراه است، حاضران با شور و شوق نسبت به اشعار مولوی ابراز احساسات می کنند. کتاب او به نام«رومی روشن ضمیر» مجموعه ای است ازترجمه ها و تصاویر الهامی به شیوه کتاب های مناسب میز قهوه خوری، که اکثر روزنامه های پر خواننده آمریکا آن را به خوانندگان خود توصیه می کنند.
(Deirdre Schwiesow ,U.S.A Today, November3.1997) حقیقت آن است که نام او همه جا هست. مولوی حتی به فرهنگ عامه مردم آمریکا نیز پا نهاده است. چهره های مشهور نیز از دل سپردن به سخن او غافل نمانده اند. در خیابان لافایت، نیویورک سیتی، مشتریان مرکز یوگای جیوا موکتی که تعدادشان در هر روز به حدود 400 نفر می رسد گهگاه شاهد چهره های مشهوری هستند که افراد سرشناسی چون مری استوارت مسترسان و ساراجسیکا پارکر از آن جمله اند.
صدای یکنواخت طبل که مرموزانه در فضا می پیچد و گاهی با موسیقی راک " سروده های مولانا منبع الهام برای مردم آمریکا است... "
و خواندن شعرهای مولانا در هم می آمیزد، حس لازم را برای تمرینات بدنی توام با استنشاقات روحانی فراهم می آورد.
(Penelope Green, New York Time , March1998 , Sec .91) دیدن مولوی در قلمرو فعالیت طراحان و کاسبان مد روز واقعا در تصور هیچ ساده لوحی نمی گنجد.
اما مانکن هایی که در نمایشگاه لباس Donna Karan به پارچه های ذغال سنگی و خاکستری مد پاییزی آراسته بودند در حالی که نوای شعر مولوی طنین انداز بود، از جلوی چشمان مدونا و دمی مور می گذشتند.
(Robin Givan , Washington post, April6 , 1998) البته نباید بدبینانه به همه این فعالیت ها نگاه کرد. به طوری که کار فیلیپ گلاس آهنگساز مشهور آمریکایی قابل تقدیر است. او که پیش از این اپراهایی را به انیشتین و گاندی اختصاص داده بود قطعه ای چند رسانه ای (Multi Media ) موسوم به اعاجیب رحمت (Monsters of Grace , Version 1.0) ساخته است که با برنامه ای به اتمام می رسد که قسمت مشخص آن اشعاری به شیوه اپراست برگرفته از 114 شعر مولوی با ترجمه کالمن بارکس. این قطعه با تک خوانی ملایم خواننده ای شروع می شود که به آواز می گوید (برماندن این ترانه ها غم می خورید) و در نهایت امر مولوی را در این امروزی ترین و تکنولوژیکال ترین نوع رسانه ها ماندگاری می بخشد.
به اینها اضافه کنید انواع فیلم های مستند و داستانی که در سراسر دنیا درباره او ساخته می شود.
اما چرا از اشعار مولوی اینقدر استقبال می شود؟ یکی از خصوصیات اشعار مولوی همه فهم بودن آن است. از کودکی که سخنان او را در کتاب های درسی اش می خواند تا پیرمردی پا به سن گذاشته، همه و همه به قدر فهم خود از تمثیل و داستان شیرین او که پر از درس و اندرز است بهره می‌گیرند که به قول مولانا «هر کسی از ظن خود شد یار من.» و همین همه فهم بودن شعر او است که سخنش را جهان‌گیر کرده است. نشان ترجمه آثار مولانا به ده‌ها زبان زنده دنیا که مردم جهان را مسحور ساخته، جز این نیست که:

شکر شکن شوند همه طوطیان هند
زین قند پارسی که به بنگاله می‌رود
با این وجود تاکید فراوان بر این که برای ما ایرانیان و مولوی دوستان مولانا جلال‌الدین محمد بلخی عارف نامی ما است نه رومی، بسیار مهم است، چراکه به گفته همه بزرگان از جمله استاد " مولانا همواره خود را مدیون همان دوران کودکی و بلخ و بعد سفرهایش می‌داند و گاه‌گاه این نکته و تجربه این سفرها را در تمثیل‌ها و داستان‌هایش می‌توان دید... "
بدیع‌الزمان فروزانفر، «مولد مولانا شهر بلخ است و ولادتش در ششم ربیع‌الاول سنه 604 هجری قمری اتفاق افتاده و علت شهرت او به رومی و مولانا رم همان طول اقامت وی در شهر قونیه که اقامتگاه اکثر عمر و مدفن او است بوده، لیکن خود وی همواره خویش را از مردم خراسان شمرده و اهل شهر خود را دوست می‌داشته و از یاد آنان فارغ نبوده است.»
در آن زمان سرزمین ایران قلمروی بس گسترده و وسیع داشته که از شرق و غرب ادامه داشته است و بلخ شهری از شهرهای خراسان بزرگ بوده و آناتولی نیز بخشی از خاک این کشور که مولوی پس از مناقشه پدرش، سلطان ولد با خوارزمشاه، بلخ را ترک گفت و به بلاد غرب مهاجرت کرد و این مسئله همچنین نزدیک به زمان هجوم مغول‌ها بوده است.
مولانا همواره خود را مدیون همان دوران کودکی و بلخ و بعد سفرهایش می‌داند و گاه‌گاه این نکته و تجربه این سفرها را در تمثیل‌ها و داستان‌هایش می‌توان دید.
«... و چون به نیشابور رسید وی را با شیخ فریدالدین عطار اتفاق ملاقات افتاد و شیخ عطار خود به دیدن مولانا بهاءالدین آمد و در آن وقت مولانا جلال‌الدین کوچک بود، شیخ عطار کتاب اسرارنامه را به هدیه به مولانا جلال‌الدین داد و مولانا بهاءالدین را گفت: «زود باشد که این پسر تو آتش درسوختگان عالم زند» و بسیاری این داستان را کم و بیش ذکر کرده و گفته‌اند که مولانا پیوسته اسرارنامه عطار را با خود داشت، چنانچه گویا چند داستان مثنوی برگرفته از آثار عطار است. ... برخورد با عطار و مطالعه سخن او، آواز و نی و شعر و این جرقه‌های آشنایی اوست با جهانی دگر که از آنجا به سوی او پرتاب می‌شود.

تحفه‌های آن جهانی می‌رسانی دم به دم

می‌رسان و می‌رسان، خوش می‌رسانی، شاد باش
که بعد سخن از شمس است و تابش عشق و هرچه در این وادی گام نهی کمتر رفته‌ای و این تنها یک قصه از هزار و یک شب قصه عشق است و این گفتیم تا بگوییم دوستان، یاد دوست باید کرد. یاد مولوی که دوستی بود از دوستداران حضرت دوست.
مولوی، مولوی ایرانی که از بد حادثه باید ایرانی بودنش را به خیلی‌ها ثابت کنیم و اول به خودمان با آوردن نامش و رفتن راهش و شنیدن سخنش ضرورت توجه بیشتر و ارج نهادن به این یادگارهای فرهنگی به ویژه مولوی که شعرش نگین شعر عرفانی ایران است، جز افتخار آیندگان و گذشتگان خود نخواهد بود. ثبت و ضبط مجالس سماع و رقص دراویش در ایران، برپایی بزرگداشت و سالگرد تولد یا وفات او با بار فرهنگی بیشتر و به دور از خرج‌های بیهوده و برنامه‌ریزی بهتر می‌تواند ما را در این راه یاری کند. توجه افزونتر به روز بزرگداشت مولوی در تقویم ایرانی، 8 مهر و ساخت یک یادمان ارزشمند معماری در شأن حضرت مولانا در ایران، گام‌های موثری در این زمینه خواهد بود و امیدواریم که این شور راه رسیدن به منزل مقصود را هموار کند که به قول مولانا
کی شود این روان من ساکن
این چنین ساکن روان که منم

[Borna66]

شماره ثبت تاريخي : 132
ماهشاه نعمت اله ولی در کرمانان در 42 کيلومتري جنوب شرقي کرمان در مسير راه کرمان به بم واقع شده است. آرمگاه شاه نعمت الله ولي , عارف مشهور , عامل اصلي شهرت و آباداني ماهان بوده است. شاه نعمت الله ولي که نام وي نورالدين بوده از 731 تا 834 هجري قمري مي زيسته , زادگاه وي حلب بوده و دوران کودکي و نوجواني را در کرمان گذرانده است. شاه نعمت الله علاوه بر مقام عرفان در شعر و ادب هم پايگاهي والا داشته و ديواني از قصيده و غزل و مثني و رباعي دارد .
مرگ اين عارف بزرگ در سال 834 هجري اتفاق افتاده است. مزار وي يکي از باصفاترين بقعه هاي ايران است .
بناي اصلي آستانه ماهان متعلق به نيمه اول قرن نهم هجري قمري (840 هجري قمري ) است که بعدا" ساختمانهايي به بناي اوليه اضافه شده است. اين الحاقات بيشتر متعلق به دوران شاه عباس اول صفوي و محمد شاه و ناصرالدين شاه قاجار و عصر حاضر مي باشد .
قديمي ترين قسمت آستانه گنبدي است که بر مزار شاه قرار دارد , اين گنبد در سال 840 هجري قمري به هزينه و دستور احمد شاه بهمني دکني که از ارادتمندان شاه بود , ساخته شده است. کتيبه بقعه اي که احمد شاه دکني برمزار شاه نعمت الله در ماهان ساخته هنوز باقي است .
آستانه شاهکاري است از هنر معماري شش قرن اخير با تلفيقي از فضاي معماري مقبول و باغسازي بسيار فرح انگيز و صفايي عارفه .
بارگاه شاه نعمت الله از ورودي شمالي شامل صحن اتابکي , صحن وکيل الملکي , رواق شاه عباسي , چله خانه , صحن ميرداماد (حسينيه ) و سردرد محمد شاهي مي باشد. به طور کلي مجموعه ابنيه آستانه شامل : سردر و گلدسته هاي آن , صحن حسينيه (ميرداماد ) , صحن ورواق شاه عباسي ( مورخ سال 998 هجري قمري ) , حرم و مرقد , گنبد , رواق جنوبي , چله خانه , آرمگاه شاه خليل , رواق شمالي , صحن وکيل الملکي واماکن و مقابر ديگري نيز مي باشد .
گنبد زيرين مزار شاه داراي کاربندي بسيار زيباست و گنبد روئين با کاشيکاري فيروزه اي مزين شده و بر گريوگنبد عبرات " يا مقلب القلوب و الابصار و سبحان الله و الحمدالله و لااله الا الله و الله اکبر " با خط بنايي از کاشي به چشم مي خورد . سه طرف مرقد را رواق وکيل الملکي احاطه نموده و در طرف جنوب گنبد رواق شاه عباسي قرار دارد.
درهاي زيباي مقبره عمل " عليشاه نجار " مي باشد. بر بدنه شمالي سردر ورودي به حرم , داخل رواق شاه عباسي سنگ زيبايي مزين به نام دوازده امام (ع) نصب است که شخصي به نام قطب الدين نذر شاه نموده است . در زاويه جنوب شرقي حرم , دري خاتمکاري است که به چله خانه باز مي شده و اکنون چله خانه جزو رواق شده است .
چله خانه احتمالا" قبل از عصر صفويه ساخته شده که در زمان احداث رواق آن را حفظ نموده اند. تزئينات داخل آن بنا به تنوع رنگها مربوط به دوران بعد از تيموريان است. چله خان نيز مانند گنبد از قديمي ترين آثار ساختماني مجموعه است . در شرقي , رواق شرقي , به صحن دلگشايي باز مي شود که سي ودو متر عرض و چهل و چهار متر ارتفاع دارد. باني اين صحن , محمد اسماعيل خان وکيل الملک مي باشد .
از ملحقات آستانه کاروانسرائي است از دوره قاجاريه که کنار ضلع غربي آستانه قرار گرفته است.
اين کاروانسرا که ورودي آن در جهت شمال واقع شده از شاه نشين و صحن و حجره هائي دراطراف تشکيل مي شده است اين کاروانسرا به مرور به صورت نيمه مخروبه در آمده و عملا" استفاده اي از آن نمي شد تا اينکه برنامه تعميرات احياي کامل کاروانسرا انجام گرديد. قبر امير نظام گروسي در جنوب ايوان وکيل الملکي قرار دارد .
در آستانه شاه نعمت الله موزه اي است که در آن اشياي نسبتا"نفيسي وجود دارد. دراين موزه دو صفحه از قرآني باقي مانده که به خط کوفي است وسبک نگارش آن , تاريخ کتاب را مطمئنا" از هشتصد سال پيشتر مي برد .

[Borna66]

گفت:الهی اگر خلق را بيازارم، همين که مرا ببينند راه بگردانند،و چندان که تو را بيازرديم ، تو با مايی...
چند روز قبل کتابی از ويليام فاکنر اومد دستم به اسم« همچون که دراز کشيده بودم و داشتم می مردم» ، البته مترجم نجف دريابندی، استادانه «گور به گور» ترجمه کرده.موضوع با وجود پيچيدگی، به سادگي و زيبايی نوشته و ترجمه شده و از همون لحظه که شروع کردم اصلا نشد رهاش کنم.از اونا که بايد بی وقفه خوند.مادر يه خانواده فقير روستايی می ميره و ساير اعضا يکی يکی ميان و حرف ميزنن و داستان رو پيش ميبرن.بايد جسد رو ببرن به قبرستون خانوادگی مادر که کمی دوره و البته طوفان هم شده و سيل پلهای رودخونه رو خراب کرده.داستانی ساده درباره آدمای ساده که هرکدوم مشکلات روحی و روانی و جسمی خودشون رو دارن.....از ميون اونا من از دارل خوشم اومد؛ دارل برادرمه!! درد و بلا پشت هم نازل ميشه و دنيای اطراف پر از بيرحمی و دروغه؛بيرحمی و دروغ..مشکل من با اين کتابا همذات پنداريه و کلی ميرم تو فکر و سوالای احمقانه و تصويرهای کودکانه.....برادرم دارله که داره از گدار رودخونه رد ميشه، لباساش همه خيس و گليه.گل زرد...و سوالاي احمقانه...دارل حالا کيو داره؟ آينده چقدر تاره! خدايا چرا خيليا که من ديدم و خوندم و حتما وجود دارن رو آفريدي؟ چرا دارل رو آفريدی؟ برای عذاب ابدی؟ خدايا چرا منو آفريدی؟ چرا منو آفريدی؟
تو اصلا حق نداری از اين سوالا بپرسی و همين که به مشکلی بر ميخوری زمين و آسمون رو ميبری زير سوال....تو ميدونی درد چيه؟؟ ای.......
حالا که اينطور شد خواستم اعتراف کنم که چقدر درباره مرگ فکر کردم؛ و چقدر خواب ديدم.يکی توی يه بيابون خشک و خالی بود و چقدر تشنه و خسته بودم.تشنه و خسته.از دور آب ديدم و رفتم طرفش اما خوب،سراب بود و بعد ديدم بالای کوه برف ميبينم و فکر کردم حتما آب هم هست،اما وقتی رسيدم يه چيزی بود شبيه نمک.. يه صحنه ديگه روی شنهای صحرا دراز کشيده بودم و نفس نفس ميکشيدم.سخت نفس ميکشيدم و دهنم خشک؛ صدای قلبم رو شنيدم..چقدر لذت بخش بود...لذت مستانه!لذت مستانه! ...بيدار که شدم نميدونم چرا برا خودم گريم گرفت.خيلی بده! از اون بدتر اينکه اصلا جايی پيدا نکنی که تنها و راحت گريه کنی...از اون بدتر اينکه .....
آنچه آنجا مي بينی نه درياست و نه آب و ....
بهر حال خدايا منو ببخش بخاطر اون حرفايی که گفتم ؛ بعضی حرفای بد و فکرهای بد در دلم...خواستم تشکر کنم که ويليام فاکنر رو آفريدی..خيلی باهاش کار دارم....
اينو برای تبريک سال نو وشتم و اين عکس از مقبره خرقانی کنار گل و سبزه ، برای همه دوستام که گاهی اينجا سر ميزنن و ديگه...همون جمله های که هميشه موقع تبريک سال جديد بايد گفت.دوست دارم همتون خوشحال باشين..اکثر دوستام ميدونم الان خوشحالن..کلی قوی شدن امسال؛خيلی قوی و با اعتماد و تجربه... خرقانی هم خوشحاله...
و گفت: بهترين چيزها دلی است که در آن هيچ بدی نباشد.
اونجا ديگه الان گمون نکنم کسی باشه که يه تيکه نون بده دست آدم؛ بهر حال يه دوره ای، اگه مسافری،زايری،خسته ای،...ميرسيد ، حتما يه کمی نون ميگرفت.خوب الان شايد نون نباشه اما آرامش هست.شايد اصلا نونی در کار نبوده، نونی که ميگن اصلا تموم نميشده.......

[Borna66]

آنچه را که با توجّه به شیوۀ تربیتی مبتنی بر قواعد و نظامات تصوّف، که از دوران کودکی تحت نظارت و راهنمائی پدر بزرگ و پدرم، چهلمین و چهل و یکمین پیران و استادان مکتب طریقت اویسی، فراگرفتم این است که یک مرید، سالک و شاگرد حقیقی، قانع به نتایج یافته های دیگران نبوده، بلکه تنها باید خود او در جهت کشف حقیقت کوشا باشد. طلب انسان جهت شناخت، فقط زمانی معتبر است که هدف آن، کشف حقیقت ارزشهای پنهان در ورای ظاهر کلمات، اجسام، ماهیّت ها، موجودیّت ها و غیره باشد.
(...)
امّا جوهرۀ تعالیم پیامبران چیست؟ چگونه با عرفان ربط دارد و ارتباط آن با زمان ما چیست؟ اگر به گونۀ حقیقی و از روی صداقت به تعالیم و زندگی پیامبران بنگریم، روشن خواهد شد که زندگی آنها وقف ابلاغ و سهیم نمودن دیگران در کشف منحصر بفردشان شده است. روشی که سبب دستیابی پیامبران به کشف خود گردیده، نه بر اساس گفته های پیشینیان ایشان و نه بر اساس ترس و یا اعتماد آنان نسبت به افراد دیگر مبتنی بوده است، بلکه آنها عطشی درونی و سیراب نشدنی برای «دانستن» داشتند که جز با تجربۀ شخصی خاموش شدنی نبوده است.
(...)
یکی از اصول تصوّف این است که انسان نمیتواند چیزی را که خارج از وجود اوست بشناسد، زیرا شناخت چیزی در تمامیّت آن، مستلزم این است که انسان عین همان چیز گردد. از آنجائی که تشخیص ما از مسائل، بر اساس یک سری قراردادها بوده و درک ما بر معانی سمبلیک آنها پایه ریزی شده و به سبب اینکه احساسات ما مدام در حال تغییر است و حسیّات ما بی وقفه فعّال هستند، نمی توانیم هیچ چیز را که بیرون از خود ماست حقیقتاً بشناسیم. بنابراین بهترین جا برای جستجوی پاسخ دربارۀ هستی و همچنین ضرورت شناخت وجود خودمان، درست درون واقعیّت نامحدود وجود خود ماست. در این معنا، هر کسی خود هم محقّق و هم آزمایشگاه و هم موضوع مورد مطالعه است.
(...)

تصوّف، آئین یا طریقی است که به انسان می آموزد چگونه به مقام حقیقی خود، که توسّط پیامبران توصیف شده است، دست یابد. بنابراین تصوّف، واقعیّت دین است. تصوّف راهی است که پیامبران از طریق آن به شناخت خدا و هویّت حقیقی و شخصیّت خود نائل آمده اند. کلمۀ دقیق برای معنای تصوّف، عرفان است که از لغت عربی معرفت به معنای شناخت مشتق شده است. شاید بهترین کلام برای توصیف آن این باشد که بگوئیم تصوّف مکتب خودشناسی است، که به شاگردان می آموزد تا استعدادها و قابلیّت های نهان خود را کشف کنند، ادراک خود را بسط دهند و مرزهای محدودیّت را شکافته و نهایتاً در آسمان وجود خود سیر کنند.
(...)
هدف نهائی سالک، فنا در حقیقت مطلق، یعنی خداست. رهنمود و دستورهائی که سالک از پیر خود دریافت می دارد، به منظور هدایت او به مرحلة معرفت است. هم چنانکه در قرآن مجید ذکر شده است:
«مردانی که نه تجارت و نه کسب، آنان را از یاد خدا و برپاداشتن نماز باز نمی دارد.»

بایزید بسطامی، شاگرد امام جعفر صادق (ع) فرموده است:
«در خرقۀ من نیست مگر خدا.»

تصوّف، روش و نظام تعلیم و تربیتی است که انسان ها را از حالت فعلی طبیعی به مرتبۀ الهی متحوّل می سازد. هر یک از مراحل این سیر با خود نوعی تغییر، انقلاب و دگرگونی برای سالک به همراه دارد.
(...)
قشرها یا غلاف های متعدّدی بدن را به قلمرو روح وصل می کنند. این لایه ها مستقیماً با مراکز الکترومغناطیسی موجود در مناطق مختلف بدن انسان مرتبطند که هر کدام عملکرد خاصّی داشته و دائماً در ارتباط با اعضاء و غدد گوناگون بدن می باشند. بدن انسان دارای سیزده خازن الکترومغناطیسی مرکزی و شمار زیادی خازن های فرعی است. خازن اصلی در قلب است که توسّط پدر من عقده حیاتی در قلب نامیده شده است. این خازن در تعالیم مکتب عرفان اسلامی اهمّیّت بسیار دارد.
حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) فرموده اند:
« قلب، کتاب گشوده ای است.»
(...)
قلب در تعالیم تصوّف (عرفان) جایگاه علم است. به همین دلیل اهمّیّت بسیار زیادی به تمرکز کردن در قلب داده شده و این عمل رجوع به اصل وجود و یا به مرکز و هویّت حقیقی انسان می باشد.

[Borna66]

گفتار شیخ خرقان در دم آخر

دردم آخر که جان آمد به لب شیخ خرقان این چنین گفت ای عجب کاشکی بشکافتندی جان من باز کردندی دل بریان من پس به عالمیان نمودندی دلم شرح دادندی که درچه مشکلم تا بدانندی که با دانای راز بت پرستی راست ناید، کژ مباز بندگی این باشد و دیگر هوس بندگی افکندگیست ای هیچ کس نه خدایی می‌کنی نه بندگی کی ترا ممکن شود افکندگی هم بیفکن خویش و هم بنده بباش بنده و افکنده شو ، زنده بباش چون شدی بنده به حرمت باش نیز در ره حرمت بهمت باش نیز گر درآید بنده بی حرمت به راه زود راند از بساطش پادشاه شد حرم بر مرد بی‌حرمت حرام گر به حرمت باشی این نعمت تمام

خرقانی به قلم عرفان نظر آهاری

حکایت هایی از زندگی شیخ حسن خرقانی برای نوجوانان مکتوب می شود
عرفان نظر آهاری - شاعر و نویسنده ، مراحل پایانی تحقیق خود را در مورد زندگی " شیخ حسن خرقانی " یکی از عرفای قرن چهار و پنج که زادگاهش در خرقان شاهرود بوده است ، به پایان می رساند .
به گزارش خبرنگار فرهنگ وادب خبرگزاری مهر، عرفان نظر آهاری بخش هایی از زندگی " شیخ حسن خرقانی " را که در تذکره اولیاء آمده است ، در قالب حکایت هایی باز نویسی می کند . این نویسنده بیشتر بر روی مفاهیمی با مضمون جوانمردی از دیدگاه شیخ حسن خرقانی فعالیت می کند که در نهایت به 40 حکایت از او خواهد رسید که تا به حال 35 حکایت را به اتمام رسانده است .
عرفان نظر آهاری در خصوص چاپ این کتاب با ناشر خاصی هنوز صحبت نکرده است و در ادامه این کتاب آثار دیگری را نیز عرضه خواهد کرد که در خصوص عرفای دیگر از قبیل " اویس قرنی " ، " علاء الدوله سمنانی " ، " احمد غزالی " ، " عین القضات همدانی " و...می باشد .
این نویسنده و شاعر در گفت و گو با مهر یادآور شد : ما در جامعه ای زندگی می کنیم که دچار عرفان های وارداتی شده است ، عرفان هایی از قبیل عرفا ن سرخ پوستی ، هندی ، چینی و ژاپنی که در واقع با ذات ایرانی ما همخون و همسان نیست .
وی افزود : هدف من از نوشتن این کتاب زنده نگاشتن میراث عرفانیمان است یعنی میراثی که با میراث دینی ما همگونی دارد و چون زبان کلاسیک ، زبان دشواری است ما انتظار نداریم که تمام جوانان به راحتی بتوانند کتابهایی از قبیل " تذکره اولیاء " ، " نورالعلوم" و...را بخوانند .
عرفان نظرآهاری گفت : ما اینجا نقش واسطه را بازی می کنیم و مفاهیم درشت و سنگین را به صورت ساده برای جوانان امروز به رشته تحریر در می آوریم که البته ممکن است مخاطبان خاص نیز داشته باشد اما بشترین هدف من نوجوانان و جوانان هستند .
به گزارش مهر ، همچنین کتاب " پیامبری از کنار خانه ما رد شد " به زودی از این شاعر توسط نشر " صابرین " منتشر می شود .
السلام عليک يا ابا عبدالله (وضعيت مذهبی قلعه نو خرقان) از آنجائيکه اين محل ازديرباز محلی فرهنگی و فرهنگ دوست و با سابقه تاريخی ديرينه همراه بوده، همواره در زمينه های فرهنگی حرف برای گفتن بسيار داشته است و از جمله مسائلی که می توان به آن اشاره کرد برگزاری مراسم ناب عزاداری دهه اول محرم می باشد که اين مراسم در پنج حسينيه و بالغ بر ده منبر خانه بنامهای مختلف با شيوه ای خاص بر گزار می گردد که می توان آنرا از نوادر برگزاری مراسم در سطح کشور دانست . (کيفيت آماده سازی حسينيه ها) از روز ۲۷ ماه ذيحجه امناء به کمک محبان سيدالشهداء شروع به تميز نمودن حسينيه ونصب پارچه های مزين بنام سيدالشهداء وشهدای کربلا و اشعار مختلف خصوصا محتشم کاشانی و پارچه های سياه می نمايند وحسينيه ها را فرش نموده اسباب واثاثيه آنرا تميز ومرتب می کنند به مجوعه کارهای فوق سياهپوش کردن حسينيه ها می گويند. (از روز اول محرم تا روز چهارم) از اول محرم با برنامه های خاصی نوحه خوانی ـ مرثيه و مداحی وسخنرانی در اوقات ظهر و شب بصرف ناهار اقدام ميشود در اين فرصت قلعه نو خرقانی های مقيمسراسر کشور برنامه ريزی برای حضور در مراسم محرم را دارند و روز به روز جمعيت اين محل رو به افزايش پيدا ميکند بطوريکه اکثريت غالب حتما سعی می کنند روز تا سوعا و عاشورا را در اين محل بگذرانند.(روز پنجم محرم) در اين روز ضمن مراسم عادی که ذکر شد در برخی خانه ها که از گذشته صاحب علامت(علم) بوده اند اقدام به بستن علمهای خود می کنند که اين مراسم را علمبندان گويند که طوق آهنی علم را با پارچه های منازل زينت مينمايند واين مراسم همراه با مداحی و بعد از صرف نا هار علمها را با دسته های سينه زنی به حسينيه ها هدايت می کنند (روز هفتم) به علت کثرت علمها و مراسمها تعدادی از علمها را در روز هفتم مطابق شرح روز پنجم می بندند اين روز مطعلق به با ب الحوائج ابوالفضل العباس (ع) می باشد واکثر مداحی ها پيرامون شجاعت و بزرگوار علمدار امام حسين (ع) قرائت می شود( شب هفتم) از شب هشتم علاوه بر مراسمهای روزانه مراسم خاص در شبها بجز مراسم عزاداری داخل حسينيه ها که اول محرم برگزار می شده اجرا می شود با برنامه خاصی که بزرگان و صاحب فکر برنامه ريزی کرده اند حسينيه ها با نظم و انظباط خاص و سبک سينه زنی مخصوص به ديدن يکديگر رفته و عرض تسليت مينمايند در اين شب هيات خسينيه قلعه بالا به ديدن خسينيه های ديگر خرقان ـذوالفقارـميانه ـ پايين ميروند و ضمن عرض تسليت به عنوان مهمان امام حسين مورد پذيرايی قرار ميگيرند (شب هشتم) حسينيه ميانه و پايين مشترکا به ديدن حسينيه خرقان و ذوالفقار بصورت سينه زنی رفته و عرض تسليت مينمايند (شب نهم شب تاسوعای حسينی) در اين شب حسينيه خرقان با خيل عزاداران بديدن حسينيه های ميانه و پايين ميروند (شب عاشورا) در اين شب حسينيه پايين و ميانه به خرقان آمده و هيات خرقان وقعه بالا و ذوالفقار جمعا به مرقد معصوم زاده از نوادگان موسی بن جعفر(ع) برای عرض تسليت که در آنشب به مزار مطهر شهدای جنگ تحميلی که بالغ بر ۶۵ تن ميباشند رفته و عزاداری مينمايند وهر کدام از عزاداران که سر مزار اموات خود رفته وشمعی روشن مينمايند در مراسم عزاداری خودشان اموات را شريک نموده وبرای آنان از ساحت مقدس سيد الشهداء بعنوان شفيع در درگاه الهی طلب آمرزش و مغفرت می نمايند که در اين شب صحنه بسيار زيبا و غمناک در محل مزار مومنين ترسيم ميگردد يکی از دلايل اين بيدلری تا صبح در شب عاشورا همدردی با امام حسين (ع) و شهدای کربلا و تاهلبيت آن بزرگوار می باشد (سلام علمها) قابل ذکر است هنگامی که علمداران يک هيات به علمداران هيات ديگر ميرسند قدری صاحبان علم آنها به سمت علمهايطرف مقابل خم نموده و اصطلاحا سلام ميدهند سپس از هيات يک نفر با اشعار خاص به طرف مقابل عرض تسليت نموده و اون نيز با انصار جواب او را ميدهد که صحنه بسيار دلسوز و اشک آور است(صبح روسياه) بعداز اتمام ديدارها و عرض تسليتها در شب عاشورا تقريبا نزديک اذان صبح می شويم در اين زمان گروهی از عزاداران بصورت دسته جمعی با خواندن اشعاری خاص از جمله{ ای صبح رو سياه به چه رو ميشوی سفيد فردا حسين فاطمه تشنه لب می شود شهيد} به منبر خانه و منازل کليه کسانی که از محرم سال گذشته تا محرم سال جاری از دنيا رفته اند می روند و عرض تسليت ميگويند ،پذيرايی و اسپندمی شوند (روز عاشورا) از صبح زود عزاداران سه گروه ميشوند يک گروه مشغول بستن اسبها (ذوالجناح) می شوند که با پارچه های رنگی اسبها را به طريق خاص زينت می کنند که اين مراسم را بستن ذوالجناح می گويند گروه دوم با پارچه های مختلف نسبت به تزئين نخل اقدام می کنند که اين مراسم را نخلبندان می گويند گروه سوم مقدمات دسته جات سينه زنی را فراهم می کنند و در ساعت مشخص حسينيه های پايين و ميتنه به خرقان و سپس به محل مشخصی که به آن قتلگاه ميگويند ميروند در اين روز نفرات هياتها به حد اکثر خودمی رسند که گاهی بالغ بر بيست هزارنفر ميشود همه هياتها با نخلهاوعلمها و کجاوه ها و ذوالجناح ها و طوقها در قتلگاه که در جوار معصوم زاده می باشند، اجتماع می کنند. اين به طريقی برنامه ريزی می شود که ۱۵ دقيقه قبل از ظهر همه در قتلگاه حاضر می شوند و قبلا

[Borna66]

استاد عرفاني اين حقير عرفان را چنين معرفي فرمودند :

عرفان يعني شناخت كه از پايين ترين سطوح آغاز ميشود و تا درجات اعلي وسعت يافته ارتقاء ميابد . هر كس در حد خود از عرفان برخوردار است . همين قدر كه كسي بداند خدايي وجود دارد و خود را مخلوق او بداند آن شخص درجه اي از عرفان را داراست هر چند قليل است . اماقليلي از اين هم فراتر رفته مقامات بسياري را طي ميكنند وبه مقام شهود رسيده محبوب را در نظاره مي نشينند اين افراد نيز به درجه اي از عرفان رسيده اند كه بسيار رفيع و بلند است

در معناي درويش
درويش در لغت به معناي نيازمند و سائل مي باشد . اين لغت در ميان صوفيه عارف به كسي اطلاق مي شود كه آن شخص خود را نسبت به ماسوي الله بي نياز بيند و خود را تنها در مقابل خداوند نيازمند تام داند . لغت درويش ساخته و پرداخته ذهن صوفيان نيست بلكه ريشه در آيات قرآن دارد كه خداوند در آيه شريفه 15 از سوره مباركه فاطر چنين ميفرمايد : يا ايها الناس انتم الفقراء الي الله . يعني اي انسانها شما همه نسبت به خداوند فقير و نيازمند هستيد . و همين فقر مي باشد كه حضرت رسول ميفرمايد : الفقر فخري .( فقر مايه ي افتخار من است )( سفينه البحار ج 2 ص 378 )

در معناي خرقه :
بسياري از محققين و مستشرقيني كه از خارج از حلقه ي صوفيه در خصوص اين مسلك لب به سخن گشوده اند و دستي به قلم برده اند گاه به سهو و بعضا به عمد از ظرافتهاي عرفاني نهفته در آداب صوفيه تعبير غلط نموده اند . يكي از اصطلاحات تصوف لغت خرقه است كه در ميان عوام به عبايي تعبير مي شود كه صوفي از دست مرشد خود گرفته و بر دوش مي اندازد و درويشي كه داراي اين خرقه نباشد درويش حقيقي نيست يا آنكه مي پندارند گرفتن خرقه از مرشد در معناي جانشيني گيرنده ي خرقه پس از مرشد خويش است . حال آنكه خرقه در اصطلاح صوفيه يعني : فرا گرفتن ذكر خفي و معاني و اسرار عرفاني بقدر استعداد از انسان كامل يا همان پير و مرشد خويش و متصف شدن بصفات و اخلاق او . پس خرقه نشان انتساب به سلسله ي اوليا و تلمذ نزد مرشد عرفاني و كامل است .

وجوب پير :
سلوك بي پير محال است . اولين ركن از اركان سلوك وجوب وجود مرشد و راهبر براي سالك است تا سالك را علم به مقصد و علم به راه و علم چگونگي پيمودن راه بياموزد .
برخي بيخردان برآنند كه سلوك و كسب معارف الهي نياز به مرشد ندارد . سوال ما از اين قوم اين است كه اگر بر شناخت خداوند نياز به راهبر نبود چرا خداوند اين همه پيامبر و ولي بر روي زمين قرار داد ؟؟ و سوال ديگر اينكه چطور براي تعليم دروس ظاهري از قبيل رياضي ... شيمي ... فيزيك و يا فقه نياز به آموزگار هست اما براي شناخت خداوند با تمام حجابهاي او نياز به آموزگار نيست ؟ ... به هر حال بهتر است كمي انديشمندانه و صادقانه تر قدم برداشته پند مولانا را گوش فرا دهيم كه فرمود :
هيچ چيز نكشد نفس را جز ضل پير دامن آن نفس كش را سخت گير



چون بگيري سخت آن توفيق هوست در تو هر قوت كه آيد جذب اوست
هرکه در ره بی غلاووزی رود ... هر دو روزه راه صد ساله شود

هر كه تازد سوي كعبه بي دليل

همچو اين سرگشتگان گردد ذليل
هركه گيرد پيشه اي بي اوستا

ريشخندي شد به شهر و روستا

رسيدن به حضرت دوست و كشف حقيقت هستي جز به چنگ زدن در دامان



خضر راه ممكن نيست هر كه جز اين گويد يا غرضمند است و يا در بی



خبري به بيراهه ها سرگردان .اگر دروس ظاهري از قبيل رياضي _ شيمی



_فيزيك و .... نياز به يك معلم براي تعليم دارد چگونه ميتوان تصور كرد كه



رسيدن به معرفت الهي با تمام رمز و رازهايش بدون استاد كاملی كه راه را



بلد باشد مقدور خواهد بود؟؟!



بي شك اگر در انسان ميلي به سمت حقيقت وجود دارد ابتدا بايد پير راه را



بجويد و صادقانه و مجنون وار دل و جان به دست مولاي خويش بسپارد و



سراپا گوش به فرمان او باشد .



امروزه غرض ورزاني سعي درحذف كردن اين حقيقت آشكار دارند و با تمام



توان ميكوشند كه تفكر غلط سلوك و رسيدن به كمالات بدون پير و مرشد را



در جامعه بگسترانند .



سلوک بدون پير محال است محال