علي عليه السلام خورشيد كعبه

[javad jan]

امشب علي عليه‏السلام مي‏آيد

ساقه‏هاي نيلوفري از پايه‏هاي عرش بالا رفته و سرير ولايت را به عطر وجودي خود آراسته‏اند، تا او بيايد و بر تکيه‏گاه پوشيده از رازقي آن تکيه زند. درون کعبه چه غوغايي است امروز! ملائک، بال در بالْ گستره آسمان‏ها را پوشانيده‏اند و جبرائيل و ميکائيل و اسرافيل حلقه خانه کعبه شدند تا پر به نور وجود او بسايند! طنين نام او هلهله شادي ملائک است. جام‏هاي افلاکيِ عاشقان به سوي او مي‏آيند و گيسوان سياه شبْ به يُمن وجود او گل خنده‏هاي نقره‏اي را در ميان آبشار آسماني‏اش تقسيم مي‏کند؛ چرا که امشب علي عليه‏السلام مي‏آيد!...

شکوه سيزده

13 رجب سال سي‏ام از عام الفيل! آسمانيان طبق طبق نور مي‏آوردند، آن‏گاه که ديوار کعبه شکافته شد و فاطمه بنت‏اسد قدم به درون کعبه نهاد که عليِّ اعلي خانه خويش را از براي قدوم مبارک او آماده کرده بود... . و او آمد که نام خود را از خدا گرفته بود و آمده بود تا بت‏هاي خانه را درهم بشکند و بر پشت بام آنْ نداي يگانگي و توحيد ذات مقدس خداي تعالي را سر دهد و او را تقديس کند و فرياد حق‏طلبي‏اش را از ميان کفرها و نفاق‏ها به گوش جان‏هاي عاشقان برساند و پرواز شورآفرين کبوتران عشق را جاني تازه بخشد.

معشوق خدا

آسمانيان همه از شراب عشق علي عليه‏السلام نوشيده‏اند و لب از جام وصال او تر کرده‏اند و اينک زمينيان را فرصتي است تا در چشمه جوشان معرفت او تن بشويند و به نور وجودي او رخ برگشايند؛ او که معشوق خداوند است و محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، در خانه خدا، خانه عشق و شوريدگي پا به عرصه خاکي نهاد. او علي است و خدايش اعلي. او که مهتاب سپيدي رويش را از او دارد و کوچه‏ها همه بي‏قرار اويند و پنجره‏ها در انتظار قدوم مبارکش. او که چشمانش همه حديث و اعجاز است و نگاه هستي‏بخششْ پياله جان‏ها را از شور زندگي، عشق وشيدايي لبريز مي‏کند؛ او معشوق خداست.

طبيب دردمندان

ياس‏ها و نرگس‏ها در بي‏کران‏هاي گذرگاه هستي، عرشيان و زمينيان را در هاله‏اي از عطر و رويا مي‏برند؛ چرا که عطر وجودشان را از وجود علي عليه‏السلام به وديعت گرفته‏اند! آب‏هاي همه درياها از انعکاس نام او مي‏درخشند و مي‏خندند و نسيم‏هاي بهاري، در وزش لابه‏لاي شاخ و برگ‏هاي بيدهاي مجنونْ نام او را زمزمه مي‏کنند و نغمه خوش‏طنين نام اوست که اين‏گونه بلبلان عاشق را به ترنّم درآورده است و بهشتْ براي خاطر او تمام زنبق‏هايشان را نثار زمينيان کرده است! او علي است؛ طبيبي که هر کجا که لازم باشد بر زخم‏ها مرهم مي‏نهد و دل‏هاي نابينا و گوش‏هاي ناشنوا و زبان‏هاي بي‏کلام را درمان مي‏کند. او علي عليه‏السلام است که غفلت و ناداني و حيرت و سرگرداني را معالجه و روشني‏هاي حکمت و عرفان را تقديم دل‏ها و جان‏هاي تشنه عاشقان الهي مي‏کند.

مردي از تبار نور

مردي مي‏آيد از تبار نور، از تبار عاشقان و شوريدگان. مردي که محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله از گل خنده‏هاي نگاه او نشاط مي‏يابد و ابوطالب در نيمه شب‏هاي بيداري دل، با او راز دل مي‏گويد و فاطمه بنت اسد باغ چشمانش را به روي او مي‏گشايد تا گل شادماني را آبشار لبخند او شکوفا کند. مردي که طلوع مهرانگيز نگاهشْ ديگر بار حلاوت وصال و عشق را در چشمه لايزال به جان پاکان مي‏نوشانْد و پياله حيات عاشقانْ از نگاهش لبريز مي‏شد. علي، فصيح‏ترين شعر حيات و زيباترين آواز آفرينش بود.

بهار جاوداني

چلچله‏ها به تمنّاي پاسخ او، آمدن بهار را نويد مي‏دهند. او که مهرباني را نثار عالميان مي‏کند و لاله‏ها در دشت دلدادگي از عشق او شور زندگي مي‏گيرند. او که در کوچه باغ باورمان ماندني و جاويدان است. او که قوهاي سپيدبال آرام دريايي، صبحشان را با نام او آغاز مي‏کنند. او که آفاق پرواز همه پرندگان مهاجر است. او که تجلّيِ هستي و مظهر ايمان است. او که شهر دلمان همراه با نفس پاک او نفس مي‏کشد و نبض هستي‏اش به تپش مي‏افتد. او که دنيا از براي جلوه تمام وجودش کوچک بود و هست. او که پايان شام انتظارمان و صبح صادق شام تارمان بود. آري، علي بهار جاوداني سال‏هاي زندگيِ همه ما انسان‏هاست.

سفر دل

علي جان، با تو از کاوش پياپي قلب‏ها و دل‏هايي مي‏گوييم که در آن‏ها، ذره ذره گرميِ خورشيدوار عشقت را جست‏وجو مي‏کنند. از شراب و شوري که با کلام آسماني‏ات به جام جانمان بخشيدي. از طلوع پاکت در عمق جانمان که از برايمان اشارت صبح سپيد دل‏دادگي و شور است. از اشتياقمان به تو که با بانگ آسماني‏اتْ آن‏را شور حيات مي‏بخشي. از گلبرگ‏هاي عشقي که در مسير آمدنت بر خانه دلمان افشانده‏ايم و از احتياجمان به طلوعِ مهر تو بر صفحه قلب‏هايمان تا سفر دل را با بدرقه نگاه سخن‏گوي تو آغاز کنيم و تو فانوس نظرگاه شب‏هاي بي‏پايان سفرمان شوي؛ سفري از برون به درون، و از جاده افلاکي جسم خاکي، تا روح جاودانگي!

آرامشم را با تو مي‏يابم

علي جان، پنجره دلم را به روي صحن وجود آسماني‏ات مي‏گشايم و خويش را اسير کمند شوق‏آفرين عشقت مي‏کنم، اي هم‏زبانِ بهترين دقايق حيات، با تو سخن آغاز مي‏کنم که پياله حياتم را، ساقي بزم شورانگيز خيال تو لبريز ساخته، و خاکستر وجودم را آتش عشق تو بر باد داده است. علي جان، درخشش طليعه با شکوه وجود تو از پشت کوهسار چشمان هميشه مشتاق ما، شکوفايي گل‏هاي آفرينش را برايمان به ارمغان مي‏آورد، آن‏گاه که نم نم باران لطيف مهر تو بر صفحه دلمان جاري مي‏شود. نسيم مهرورزي با تو، در آسمان قلبمان وزشي آرام از سر مي‏گيرد و عطر دل‏انگيز کوچه باغ‏هاي آرام انديشه مطهّرت را به ما هديه مي‏کند. علي جان، در کلاس مهر تو، گل‏هاي سرخ باغ دل‏بستگي شکوفا مي‏شود و عطر بنفش سادگي و خلوصت، هم‏دم نفس‏هاي زندگي، به روح پر تلاطم انساني‏ات آرامش مي‏بخشد.

خانه‏اي از عشق

علي جان، امشب در خجسته شب ميلادتْ در خانه‏اي که تار و پودش را با عشق تو پرداخته‏ايم، شوق آمدنت را به شادي مي‏نشينيم تا آستان دلمان را با بهار وجودت همراه سازي. امشب خيال آمدنت به خانه قلبمانْ همان شميم روح‏بخش جان‏نوازي است که درون کوچه‏هاي نهج‏البلاغه‏ات مي‏وزد. در درياي ذهنمانْ موجِ الهام کلام تو جاري است و ما چشماني را در طلوع آمدنت نظاره مي‏کنيم که همه حديث و اعجاز است در بي‏نهايت بودن؛ چشماني که در افق بي‏انتهايشْ دردهاي بي‏شماري ترنّم گفت‏وگو دارند. امشب قدوم مبارکت را بر صفحه دلمان بوسه‏گاه خويش قرار مي‏دهيم و گلْ‏دانه‏هاي اشک چشمانمان را در مسير آمدن مي‏افشانيم ودلمان را به يادتْ روانه تربت غريب خلوتت مي‏کنيم. علي جان، ميلاد سراسر نورت مبارک باد.

[javad jan]

تو آمده‏اي تا...

علي جان، تو آمده‏اي تا از سرّ دلبران پرده بگشايي و در سايه وجودتْ دل‏دادگانت به آرامش برسند. تو آمده‏اي تا مَحرم جان عاشقانت باشي تا آن‏ها با تو راز دل بگويند و امروز اين کبوتران سبک‏بال، اين فرزندان امامْ در روزگاري که حضور تو را درک نکرده‏اند و در کوير ستيز دشمنان گرفتار آمده‏اند و از طبيب دردهايشان جدا مانده‏اند، پروانه‏وار گرد شمع وجود فردي از تبار تو مي‏گردند؛ او که هم‏نام توست و از تبار اهل‏بيت تو. عشق در غياب تو و فرزندت مهدي(عج)، در حضور «سيد علي» رنگي ديگر يافته است و ما منتظران وصال روي دوست، دست نيايش بر آستان کوي دوست برداشته‏ايم تا شاهد روزي باشيم که دستان سيدمان را در زير بيرق يوسف زهرا(عج) در دست‏هاي تو ببينيم.

تولد در خانه خدا

مکه در يکي از ماه‏هاي حرام، ماه رجب، پذيراي مقدم زيارت کنندگان خانه خدا بود. زائران با آداب و مناسک خود به گرد خانه خدا طواف مي‏کردند، گاه پروردگارشان را مي‏خواندند و گاه بت‏ها را. در ميان آنان، بانوي بزرگ‏واري هم مشغول طواف بود، ولي نه چونان ديگران به کار پرستش بت‏ها. او با روحي لب‏ريز از خضوع و چشماني گريانْ از خدا مي‏خواست تا ولادت فرزندش را بر او آسان کرده و او را برهمگان مبارک گرداند. در اين هنگام، ناگهان ديوار کعبه شکافته شد و اين بانوي ارج‏مند به درون کعبه رفت و فرزندش را در آن‏جا، به ديدگان منتظر گيتي هديه داد. آن روز مبارک، جمعه سيزدهم رجب سي سال بعد از عام‏الفيل بود.

نسب علي عليه‏السلام

نسب که به معناي اصل و نژاد است، از عوامل موثر در ساختار وجودي انسان و تشکيل‏دهنده شخصيت اوست. طبق گفته قرآن و روايات و ائمه معصومين و نيز علم روان‏شناسي، فردْ بسياري از صفات و روحيات خود را از طريق وراثت به ارث مي‏برد. حضرت علي عليه‏السلام به داشتن اين ويژگي ممتاز بوده که اجداد طاهرش همگي از نظر فضيلت و بزرگ‏واري معروف و مشهور بودند. پدر و مادر حضرت علي عليه‏السلام هر دو از خاندان هاشم بوده‏اند و اين خانواده، در فضايل اخلاقي و صفات والاي انساني، در ميان عرب و قريش، زبان‏زد همگان بود و شجاعت و تيزهوشي و زيرکي، از امتيازات آن‏ها به شمار مي‏رفت و همه اين فضايل، در حد اعلاي خود به علي بن ابي‏طالب به ارث رسيد.

پدر علي عليه‏السلام

يکي از شخصيت‏هاي نقش‏آفرين صدر اسلام، حضرت ابوطالب پدر حضرت علي عليه‏السلام و عموي بزرگ‏وار پيامبر خدا عليه‏السلام است. او يکي از دَه فرزند عبدالمطلبْ و خود از بزرگان مکه و رئيس قبيله بني‏هاشم، و سراسر وجودش، سرشار از بخشش، مهرباني و فداکاري در راه آيين توحيدي بود. ابوطالب بعد از وفات عبدالمطلب، سرپرستي پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله را به عهده گرفت و بعد از اين‏که پيامبر به مقام رسالت رسيد، در راه هدف مقدس ايشان که همان گسترش آيين يکتاپرستي بود، با تمام وجود جانبازي و فداکاري کرد تا آن‏جا که گفت: «تا جان در بدن دارم، از محمد دفاع مي‏کنم». او سرانجام در سال دهم بعثت در 64 سالگي ديده از جهان فروبست. حضرت علي عليه‏السلام مراحل آغازين کودکي را در دامان تربيت چنين پدري بزرگ‏وار رشد يافت.

مادر علي عليه‏السلام

مادر گرامي حضرت علي عليه‏السلام ، فاطمه دختر اسد از فرزندان هاشم است. وي از نخستين زناني بود که به پيامبر ايمان آورد و در دوران کودکي پيامبر، مدتي سرپرستي او را به عهده داشت. از اين رو، پيامبر اکرمْ ضمن تکريم وي، با تعبير مادر از او ياد مي‏کرد و حتي هنگام رحلت فاطمه بنت اسد، پيامبر اکرم بسيار متأثر شده و پيراهن خود را بر او پوشانده و بر او نماز خواند و فرمود: «خداوند است که زنده مي‏کند و مي‏ميراند. اي خدا، به حق من و همه انبياي پيش از من، مادرم فاطمه بنت اسد را ببخشاي و دليل و برهانش را بر او تلقين کن و جايگاهش را وسعت بده، همانا که تو ارحم الراحمين هستي».

کنيه علي عليه‏السلام

در فرهنگ عرب، کنيه اسمي غير از نام اصلي شخص است، که براي مردان با کلمه اَب و اِبنْ، و براي زنان با اُم و بنت مي‏آيد و غالبا براي تعظيم و تکريم شخص به کار مي‏رود. حضرت علي عليه‏السلام هم کنيه‏هاي مختلفي داشت؛ از جمله:

ابوتراب که کنايه از هم‏نشيني آن حضرت با خاک و سجده‏هاي طولاني ايشان داشت. در سال دوم هجري، روزي علي عليه‏السلام روزي زمين خوابيده و مقداري گرد و غبار بر لباسش نشسته بود. در اين هنگام، پيامبر اسلام بر بالين ايشان آمد و با خطاب «يا ابوتراب» آن حضرت را بيدار کرد. از آن زمان، آن حضرت به اين کنيه مشهور شدند.

ابوريحانتين: اين کنيه را هم پيامبر براي ايشان قرار داد و به معناي پدر دو ريحانه بهشت، امام حسن عليه‏السلام و امام حسين عليه‏السلام است.


القاب علي عليه‏السلام

در فرهنگ اعراب، لَقَب اسمي غير از اسم اصلي شخص و نامي است که کسي به آن شهرت مي‏يابد. لقب بر مدح يا ذَمّ شخص اشاره دارد. القاب حضرت علي عليه‏السلام فراوان است و همگي دلالت بر مدح حضرت علي عليه‏السلام مي‏کنند؛ از جمله:

يعسوب الدين و يعسوب المؤمنين: ابن ابي الحديد که از بزرگان اهل سنت است، در اين باره مي‏گويد: اين دو لقب را پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در دو نوبت به علي بخشيد. يک بار به او لقب يعسوب الدين را داد؛ يعني مالک و رييس و حاکم دين، و در نوبت ديگر فرمود يعسوبُ المؤمنين؛ يعني آقا و رئيس مؤمنان.

مرتضي لقب ديگر حضرت علي عليه‏السلام به اين معناست که رفتار و کردار آن حضرت، مورد پسند خدا و رسول خداست.

از ديگر لقب‏هاي آن حضرت، مي‏توان به اسداللّه‏ (شيرخدا)، حيدر (شير بيشه ايمان) و کاشِفُ‏الکَرْب (بر طرف کننده غم) اشاره کرد.

پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مربي علي عليه‏السلام

دوران کودکي هر شخص، مقدمه تحول و تکامل شخصيت اوست. حضرت علي عليه‏السلام اين دوران را در دامان برترين وجود هستي، يعني پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله گذارند. بنابر نقل مرحوم مجلسي رحمه‏الله در کتاب بحارالانوار، يک سال در مکه قحطي شد و چون ابوطالب از تأمين معاش فرزندان خود ناتوان بود، به پيشنهاد رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، عباس عموي پيامبر، جعفر بن ابي‏طالب را و حمزه، طالب را، و پيامبر اکرم هم حضرت علي را براي سرپرستي به نزد خود بردند. الفت و علاقه بي‏نظيري بين پيامبر و علي بود که رشته محکم آن به هيچ‏وجه قابل گسيختن نبود و اين همراهي، تا هشت سالگي حضرت علي عليه‏السلام ادامه داشت و آن‏گاه ايشان به منزل پدرش بازگشت و البته اينْ مانع همراهي علي با پيامبر نشد و اين همراهي تا آخر عمر پيامبر ادامه يافت.

خود حضرت علي عليه‏السلام هم به اين مطالب در نهج البلاغه اشاره مي‏کند و مي‏فرمايد: «رسول اکرم مرا در همان اوايل زندگي‏ام در دامنش مي‏پروراند و هر روز دري از درهاي علم و اخلاق به روي من مي‏گشود».

پذيرش اسلام از طرف علي عليه‏السلام

از امتيازات پيروان حق و حقيقتْ پذيرايي و قبول حق بعد از شناخت آن است. حضرت علي عليه‏السلام از اين ويژگي ممتاز بهره‏مند بود و از اين رو، پس از بعثت پيامبر اکرمْ اولين کسي که به رسالت ايشان ايمان آورد، حضرت علي عليه‏السلام بود. پيامبر در اين‏باره مي‏فرمايند: «نخستين کسي که در روز رستاخيز مرا در حوض کوثر ملاقات مي‏کند، پيش‏قدم‏ترين شما در اسلام، علي بن ابيطالب است». حضرت علي عليه‏السلام هم مي‏فرمايد: «خدايا، من نخستين کسي هستم که پيام تو را شنيد و دعوت پيامبر تو را پاسخ گفت و پيش از من، جز پيامبر خدا کسي نماز نگذارد» همه علماي شيعي و سني، به اين فضيلت بزرگ حضرت علي عليه‏السلام اعتراف دارند.

[javad jan]

علي، تنها برادر پيامبر

پيوند برادري، از اصول اجتماعي آيين اسلام است و پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به شيوه‏هاي گوناگون در ايجاد و استوار ساختن اين پيوند کوشش مي‏کرد. از اين رو، آن حضرت بعد از هجرت به مدينه، واداشت تا سيصد نفر از مهاجران و انصار با يکديگر پيمان برادري ببندند و در اين ميانْ تنها علي ماند، پس عرض کرد که «اي رسول خدا، بين من و کسي عقد برادري برقرار نکرديد». در اين هنگام پيامبر فرمود: «تو در دنياو آخرتْ برادر من هستي» و بعد پيمان برادري بين خود وعلي خواند.

اين حادثه بزرگ را تاريخ‏نگاران و عالمان شيعه واهل سنت نقل کرده‏اند. پيمان برادري ميان حضرت علي عليه‏السلام و پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، افزون بر محکم کردن پيوند محبت، نوعي يگانگي در ديدگاه و رفتار آن دو عزيز را هم مي‏رساند.

علي از ديدگاه پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله
در تاريخ اسلام، احترام ويژه پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به حضرت علي عليه‏السلام بي‏نظير بوده است. آن حضرت، همواره پيروي و محبت به علي عليه‏السلام را توصيه کرده و مي‏فرمودند: «هر کس بخواهد به حضرت آدم در عملش، به نوح در تقوايش، به ابراهيم در بردباري‏اش، به موسي در هيبتش و به عيسي در عبادتش بنگرد، به علي بن ابي‏طالب نظر کند». ابن ابي الحديد در شرح نهج البلاغه، خود درباره والايي مقام حضرت علي عليه‏السلام به نقل روايتي از پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله پرداخته و مي‏نويسد: «هر کس دوست دارد مثل من زندگي کند و مثل من بميرد، به ولايت علي بن ابي‏طالب عليه‏السلام تمسک جويد». وي هم‏چنين اضافه مي‏کند که: «علي، امير مردم با ايمان، پيشواي متقين، رهبر کمال يافتگان پاک به بهشت پروردگار عالميان است. کسي‏که او را تصديق کند، رستگار شود و کسي که او را تکذيب نمايد، رسوا و ساقط گردد».

علي عليه‏السلام دروازه شهر دانش
پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله همواره و با تعبيرات مختلف مي‏فرمودند: «من شهر علم هستم و علي دروازه آن، هر کس خواهان علم و دانش است، بايد از طريق علي اقدام کند».

علامه اميني در جلد ششم کتاب الغدير، 143 نفر از عالمان اهل سنت را نام مي‏برد که به شکلي اين روايت را نقل کرده‏اند. هم‏چنين آن‏ها علاوه بر اين روايت، تعبيرات ديگري از پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله که حاکي از علم و حکمت حضرت علي عليه‏السلام است، آورده‏اند؛ مانند اين روايت: «من خانه حکمت و علي دروازه آن است».

اعتراف منافقان
سلمان فارسي از پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله نقل مي‏کند که وقتي ايشان حديث «من شهر علم هستم و علي دروازه آن»، را فرمودند: منافقان به علي حسد بردند و ده نفر از آنان با هم توافق کردند که يک سؤال را جداگانه از علي بپرسند و با خود گفتند اگر علي به همه يک پاسخ داد، مي‏فهميم او دانش چنداني ندارد. اولي آمد و پرسيد: «اي علي، علم بهتر است يا ثروت؟» حضرت فرمودند: «علم بهتر است؛ چون علم ميراث پيامبران است و ثروت ميراث قارون». دومي همين سؤال را پرسيد و باز حضرت علي عليه‏السلام فرمود: «علم بهتر است، چون ثروت را تو بايد نگه داري، ولي علم تو را نگه مي‏دارد». آن‏ها به همين ترتيب مي‏پرسيدند و حضرت به هر کدام جواب جداگانه‏اي مي‏داد. وقتي همگي از جواب‏ها با خبر شدند، بي‏اختيار زبان به اعتراف گشودند و گفتند: «پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله راست گفته و شکي نيست که علي دروازه همه دانش‏هاست».

محبت علي عليه‏السلام
علي عليه‏السلام اسوه انسان کامل و محبت به او شرط ايمان است. در اين باره فخر رازي که يکي از علماي بزرگ اهل سنت است، از زمخشري نقل مي‏کند که وقتي آيه 109 سوره شعرا نازل شد، از پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله پرسيدند: «خويشاونداني که محبتشان بر ما واجب است، چه کساني هستند؟» حضرت فرمود: «علي، فاطمه و پسران آنان عليهم‏السلام ». هم‏چنين سيوطي، يکي ديگر از علماي اهل سنت نقل مي‏کند که پيامبر فرمود: «دوستي علي نشانه ايمانْ و دشمني او، نشانه نفاق است».

مهمان‏نوازي علي عليه‏السلام
در فرهنگ شکوه‏مند اسلام بر احترام به مهمان وآيين شايسته مهمان‏نوازي، سفارش بسيار شده است. درباره حضرت علي عليه‏السلام گفته‏اند: روزي پدري همراه پسرش مهمان علي عليه‏السلام بودند. بعد از صرف غذا، علي عليه‏السلام ظرفِ آبي آورد تا دست‏هاي پدر را بشويد. علي ظرف آب را نزد پدر برد و دست‏هاي او را شست. وقتي نوبت به پسر رسيد، علي ظرف آب را به فرزندش محمد حنفيه داد تا او دست‏هاي پسر را بشويد و فرمود: «اگر اين دو با هم نيامده بودند، دست هر دو را مي‏شستم، چه پسر باشد و چه پدر. ولي چون با هم آمده‏اند، خداوند نمي‏پسندد که بين پدر و پسر به طور مساوي رفتار شود».

جهاد علي عليه السلام
مسأله جهاد در اسلام، يکي از مسائل با اهميت است که در هر زمانْ شرايط خاص خود را دارد و گاهي با بخشش مال و گاهي هم با بخشش جان تحقق مي‏يابد. نمونه کامل يک رزمنده و مجاهد راه خدا، حضرت علي عليه‏السلام بود که همواره مرد اول کارزار و ميزان نبرد بود تا آن‏جا که در جنگ خندق، سرنوشت جنگ را با کشتن پهلوان نامي عرب عمرو بن عَبدوَدْ عوض کرد و به شهادت همه عالمان شيعه و سني، اين مدال افتخار را از پيامبر گرفت که: «ضربه علي در روز خندق، از عبادت جن و انس برتر است».

حضرت علي عليه‏السلام شمشير بُرنده اسلام بود که هيچ وقت کُند نشد و اين‏را در همه پيکارها نشان داد، چنان‏که ابن عباس هم مي‏گويد: «پرچم مهاجران همواره و در همه جنگ‏ها به دست علي بود و او در تمام جنگ‏ها پرچم‏دار سپاه توحيد بود».

عدالت علي عليه‏السلام
عدالتْ در سايه‏سار احکام اسلام، حياتي دوباره يافت. در بسياري از آيات قرآن بر آن تأکيد شد و با سيره امامان معصوم همراه گشت. رعايت عدالت اسلامي به ويژه در سخن و کردار حضرت علي عليه‏السلام موج مي‏زد.
از نظر ايشان، آن اصلي که مي‏تواند تعادل اجتماع را حفظ کند و همه را راضي نگه دارد و به پيکر اجتماع آرامش تزريق کند، عدالت است. عدالت خود آن حضرت به حدّي بود که زبان‏زد دوست و دشمن و عام و خاص گرديد. جبران خليل جبران نويسنده مسيحي مي‏گويد: «علي در محراب عبادت و به خاطر شدت عدالتش شهيد شد».
عبادت علي عليه‏السلام
حقيقت عبادت، تعظيم و طاعت خدا و چشم پوشي از غير او و نتيجه آنْ نزديکي به خداوند متعال است. بنابر نقل ابن ابي الحديد شارح بزرگ نهج‏البلاغه، حضرت علي عليه‏السلام در عبادت، عابدترين مردم شمرده مي‏شد و نماز و روزه‏اش از همگان بيش‏تر بود و مردمان، نماز شب و انجام مستحبات را از او آموختند. امام سجاد عليه‏السلام با اين‏که خودش به زينت عابدان مشهور است، ولي درباره حضرت علي عليه‏السلام مي‏گويد: «چه کسي قدرت دارد مثل علي عليه‏السلام خدا را عبادت کند».

جوان‏مردي علي عليه‏السلام
حضرت علي عليه‏السلام از زمره مردان نيک روزگار و اسوه مروّت و جوان‏مردي است و جوان‏مردي، يعني شجاعت آميخته با ايثار و گذشت. نقل مي‏کنند که در جنگ صفين، معاويه مانع رسيدن آب به امام و اصحابش شد. پس حضرت علي عليه‏السلام دستور حمله داد و آب پس گرفته شد. در اين هنگام بعضي از ياران امام خواستند مانع رسيدن آب به معاويه و يارانش شوند، ولي ايشان فرمود: «من هرگز پيروزي را از اين راه نمي‏خواهم؛ زيرا اين پيروزي، نشانه مسلماني نيست.» بعد امام دستور دادند که مانع رسيدن آب به معاويه و طرفدارانش نشوند. و با اين حرکت، بر دفتر بزرگ‏منشي و جوان‏مردي خود برگ سبز ديگري افزودند.

امير سخن
در دوران جاهليت و هم‏زمان با ظهور اسلام در عربستان، افراد با فصاحتِ بي‏نظير مثل «اِمرَءُالقيس» شاعر پر آوازه عرب، و ديگراني که اشعاري سحرانگيز مي‏سرودند، بسيار بودند. ولي فصاحت کلام علي عليه‏السلام همه اديبان عرب را به تعجب واداشت و جملگي در برابر آن کلام آسماني درمانده شده و او را «اميرسخن» ناميدند. ابن‏ابي‏الحديد دانشمند بزرگ اهل سنت دراين‏باره مي‏گويد: «علي پيشواي فصاحت و استاد بلاغت است. سخن او پايين‏تر از کلام پروردگار و بالاتر از کلام آفريدگان است.» او هم‏چنين در جاي ديگري درباره خطبه 222 نهج‏البلاغه مي‏گويد: «اگر کسي اين فصل نهج البلاغه را بررسي کند، خواهد فهميد سخن معاويه که: علي بلاغت را براي قريش بنيان‏گذاري کرد، صحيح است. اگر تمام فصيحان عرب در جايي جمع باشند و اين خطبه بر آنان قرائت شود، شايسته است همگي به خاک افتاده، سجده کنند».

امير بيان
حضرت علي عليه‏السلام امير بيان و خطيب بي‏همانندي است که چشمه‏هاي شور و معنا در زلال بي‏کران سخنانش موج مي‏زند. بي‏شک همه کلام علي عليه‏السلام از فصاحتي اعجازگونه بهره برده، ولي بعضي سخنان آن حضرت، از شگفتي بيش‏تري برخوردار است که از آن جمله مي‏توان به دو خطبه امام علي عليه‏السلام اشاره کرد که حضرت در يکي از آن‏ها، خطبه‏اي در 85 سطر بيان داشتند، بدون آن‏که حتي يک بار از حرف «الف» استفاده کنند و در خطبه‏اي ديگر، از آوردن نقطه خودداري کردند که اين خود، امير بيان بودن حضرت را تأييدي دو چندان است.

[javad jan]

علي عليه‏السلام و زيبايي‏ها
حيات سراسر نور علي عليه‏السلام سرشار از زيبايي‏هايي معنوي است:

زيباترين ولادت: تنها کسي که در داخل خانه خدا به دنيا آمد علي عليه‏السلام است؛

زيباترين نام: بنابر روايت متعدد، نام علي مشتق از نام خدا است؛

زيباترين ايثار: در توطئه مشرکان در قتل پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، علي جاي پيامبر آرميد؛

زيباترين معلم: علي تربيت شده دست پيامبر بود؛

زيباترين سخنان: به تعبير بسياري از بزرگان، نهج البلاغه برادر قرآن است.

نگاهي به نهج البلاغه علي عليه‏السلام
شيخ محمد عبده، يکي از بزرگ‏ترين دانشمندان عالم تسنن مي‏گويد: «کلام امام علي بن ابي طالب، پس از کلام خداي متعال و پيغمبرش صلي‏الله‏عليه‏و‏آله شريف‏ترين و برترين سخن، و سرشارترين کلام از لحاظ مواد و داراي بهترين شيوه است و بيش‏ترين معاني و محتوا را دارد».
جُرج جرُداق، يکي از دانشمندان مسيحي مي‏گويد: «در نهج البلاغه علي، به همان اندازه که براي عرب خير و ارزش وجود دارد، براي همه انسان‏هاي ديگر نيز خير و ارزش وجود دارد».

دکتر زَکي مبارک، يکي از عالمان اهل تسنن مي‏گويد: «من اعتقاد دارم که مطالعه کتاب نهج البلاغه، روح شهامت و مردانگي و عظمت نفس را تقويت مي‏کند؛ زيرا از روح پر تواني صادر شده است».

سخن انديشمندان مسيحي درباره علي عليه‏السلام
جرج جرداق، يکي از نويسندگان مشهور مسيحي مي‏نويسد: «آيا انسانِ بزرگي مانند علي را مي‏شناسي که حقيقت انساني را به عقول و مشاعر بشري آشنا ساخت. آن حقيقت انساني که سرگذشتي چون ازل، و آينده پربقايي چون ابديت و ژرفاي بس عميقي دارد».
جرج زيدان انديشمند ديگر مسيحي مي‏نويسد: «علي عليه‏السلام ، امروزه پس از ده‏ها قرنْ در خلال سخنان شورانگيز و دل‏فريبش، کاملاً مجسّم است و هم‏چون آفتاب نيم‏روز مي‏درخشد».
شبلي شميل ـ طبيعي‏دان معروف مي‏نويسد: «امام علي عليه‏السلام بزرگِ بزرگان و تنها نسخه‏اي است که شرق و غرب، صورتي مطابق با اصل آن نديده است».
مانند علي که ديده در اوج کمال در عالم شرق و غرب و بگذشته و حال
حسان

کلام اهل سنت درباره علي عليه‏السلام
حسن بن يسار بصري، از مشهورترين فقيهان و دانشمندان قرن اول هجري مي‏گويد: «علي بن ابي طالب، ربّاني امت اسلامي و داراي عظمت و سابقه منحصر و نزديکي با پيامبراکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله است. او هرگز از امر الهي غفلت نورزيد و در راه دين هيچ ملامتي در او تأثير نداشت».

ابن ابي الحديد، يکي از آگاه‏ترين عالمان اهل تسنن که شرحي در بيست جلد بر نهج البلاغه نوشته، مي‏گويد: «من چه بگويم درباره مردي که همه فضيلت‏ها به او منتهي مي‏شود و هر مکتب و هر گروهي، خود را به او منسوب مي‏سازند. آري، او رئيس همه فضيلت‏هاست».

علي در آينه شعر فارسي

گنج علم
بس بود در مدح و توصيفش همين يک افتخار لافَتي اِلاّ عَلي، لا سَيف اِلاّ ذوالفَقار
من چه گويم مدح او، جايي که قرآن مادح است کِي همانندش ببيند چشم پير روزگار
شهر دانش، گنج علم سينه پيغمبر است باب علمش خسرو دين، حيدر والا تبار

حسان

گفتم علي
گفتم علي

از جاي خود برخاستم

از او مدد

در راه حق مي‏خواستم

گفتم علي

تا آفتاب از نو دميد

با ياد او

غم از دل من پرکشيد

گفتم علي

چون روز نو آغاز شد

از ياد او

هي زد دلم بر اسب خود

گفتم علي

با اسب دل برتاختم

من راه را

با يادش آخر يافتم

شکوه قاسم‏نيا

[javad jan]

علي از نگاه امام خميني عليه‏السلام
امام خميني رحمه‏الله ، رهبر کبير انقلاب ژرفاي روح بلند حضرت علي عليه‏السلام را اين چنين گفته‏اند: «امام علي عليه‏السلام ، آينه تمام نماي اسلام است و اسلام ديني است جامعْ که هم به دنيا نظر دارد و هم آخرت».

ايشان هم‏چنين مي‏فرمايند: «اين علي همه چيز ماست و ما همه بايد تابع او باشيم. در عبادت فوق تمام عبادت کنندگان... [و] در زهد فوق همه زاهدها بود.... علي بن ابي طالب، اسلام‏شناس بود. در عملش هم آن طور بود که عملش هم اعجاز است. يک معجزه‏اي بود و لهذا مي‏بينيد که فقها حضرت امير را از خودشان مي‏دانند، خطبا هم از خودشان مي‏دانند [و [پهلوانان هم از خودشان مي‏دانند».
علي از نگاه مقام معظم رهبري
رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آيت اللّه‏ خامنه‏اي درباره والايي مقام حضرت علي عليه‏السلام فرموده‏اند: «هيچ کس با مولاي متقيان قابل مقايسه نيست؛ چرا که او در اوج فلک است و ما در خاک تيره. بشر از فهم صحيح خصوصيات معنوي و ملکوتي اميرمؤمنان ناتوان است».

ايشان در جاي ديگر مي‏فرمايند: «زندگي اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام به معناي زهد او در عين حکومت است و کساني که در مدح او شعر مي‏سرايند، بايد در اشعار خود به تبيين مقام معنوي، عبادت، حکومت، عدل، ضعيف‏نوازي، دشمن‏ستيزي و جهاد او بپردازند».

«اميرالمؤمنين يک الگوي کامل براي همه است. جوانيِ پرشور و پرحماسه او، الگوي جوانان... [و] زندگي سراپا مجاهدت و سراپا مسؤوليت او، الگوي همه مؤمنان است».

در زلال کلام علي عليه‏السلام
هم‏نشيني با حکيمان، موحب زنده شدن عقل‏ها و شفاي روح هاست.

همراهي با دوست خردمند، موجب حيات روح است.

پاکيزه‏ترين زندگي، زندگي همراه با قناعت است.

هرگاه بر دشمنت پيروز شدي، به شکرانه نعمت پيروزي، از او درگذر.

دوست اگر در سه مورد دوستش را حمايت نکند، دوست نيست: در گرفتاري او، در غيبت او، و پس از مرگش.

سه چيز زينت مومن است: از خدا ترسيدن، راست‏گويي و امانت‏داري.

شيريني پيروزي، تلخي صبر را از بين مي‏برد.

خوش‏خلقي باعث محبت مي‏شود و رشته دوستي را محکم مي‏گرداند.

هر کس تجربه‏اش کم باشد، فريب مي‏خورد.

هر کس پند وعبرت را بپذيرد، مثل اين است که با گذشتگان زندگي کرده است.

هر کس براي آموختن علم سر از خواب بردارد، فرشتگان سايه رحمت بر او مي‏گسترانند و در زندگي او برکت به وجود مي‏آيد و چيزي از روزيِ او کاسته نمي‏شود.

هر کس نهايت سعي و کوشش خود را به کار گيرد، به آخرين مرحله اراده و خواسته خويش مي‏رسد.

آيات درباره امام علي عليه‏السلام
خطيب بغدادي در تاريخ خود، از ابن عباس روايت کرده که سيصد آيه درباره امام علي عليه‏السلام نازل شده است. ما در اين جا به دو نمونه از آن اشاره مي‏کنيم:

آيه انفاق
«پاداش آنان که اموال خود را شب و روز و نهان و آشکارا انفاق مي‏کنند، با پروردگارشان است؛ نه بيمي بر آن‏هاست و نه اندوهگين مي‏شوند». از ابن عباس روايت شده که آيه انفاق درباره علي عليه‏السلام نازل شده است. او چهار درهم داشت که يکي را در شب انفاق کرد، يکي را در روز، يکي را در نهان و يکي را آشکارا.

آيه فروش جان
«برخي از مردم، جان خود را براي خوشنودي خدا مي‏فروشند و خدا با اين بندگان مهربان است». در روايتي از ابن‏عباس آمده است: رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در شبي که به سوي آن غار بيرون شد، علي عليه‏السلام را در بستر خود خوابانيد. ابوبکر به دنبال پيامبر آمد و علي عليه‏السلام را از خروج پيامبر آگاه کرد. ابوبکر در پي آن حضرت روان شد و قريشيانِ بيدار و پاسدار، علي عليه‏السلام را [به جاي پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ] هدف خويش گرفته بودند. چون صبح شد، با شگفتي علي عليه‏السلام را فرا روي خود ديدند. سپس آيه 207 سوره بقره درباره او نازل شد.

آيات درباره مقام امام علي عليه‏السلام در قيامت
علي عليه‏السلام در قيامت جايگاه بلند و با شکوهي دارد. در اين زمينه آيات فراواني نازل شده است. در آيه 46 سوره اعراف مي‏خوانيم: «در اعراف، مرداني هستند که هر يک را از سيمايشان مي‏شناسند». از ابن عباس روايت شده که اعراف، جايگاه بلندي از صراط است که عباس، حمزه، علي بن ابي طالب عليه‏السلام و جعفر طيار بر بلنداي آن‏اند و دوستانشان را با سيماي نوراني، و دشمنانشان را با سيماي ظلماني مي‏شناسند.

[javad jan]

امام علي عليه‏السلام از نگاه پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله

شجاعت و جهاد علي عليه‏السلام
پيامبراکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، بارها دليري و پايداري علي عليه‏السلام را در جنگ ستوده و او را به سبب پايداري و پيروزي در جنگ‏ها، به القابي هم چون «اسد اللّه‏ الغالب» مفتخرکرده است. براي نمونه در تاريخ آمده است: پيامبر خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به منبر رفت و... و فرمود: علي بن ابي‏طالب کجاست؟ علي عليه‏السلام به سوي پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله رفت و گفت: من اين جا هستم. آن گاه رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله علي عليه‏السلام را در آغوش گرفت و با بلندترين صدا گفت: اي گروه مسلمانان! اين مرد، برادر، پسرعمو و داماد من است. او، گوشت و خون من است. او، پدر دو فرزند زاده من حسن و حسين است که سرور جوانان اهل بهشت هستند. او، از بين برنده غم و اندوه‏هاي من است. او، شير خدا و شمشير خدا در زمين بر سر دشمنان اوست.

ايمان و عبادت علي عليه‏السلام
پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، بارها ايمان و عبادت علي عليه‏السلام را ستوده، او را با ايمان‏ترين و عابدترين فرد دانسته است. نقل شده که در جنگ خندق، آن گاه که علي عليه‏السلام با عمرو بن عبدود رو به رو شد، پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: «همه ايمان در برابر همه شرک برخاسته است».

دانش و حکمت علي عليه‏السلام
علي عليه‏السلام از کودکي بر دوش پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به صحرا مي‏رفت و هر چه به نظرش ناشناخته مي‏آمد، از پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏پرسيد و پاسخ مي‏شنيد. او برخي از روزها همراه پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به غار حرا مي‏رفت و عبادت پيامبر را از نزديک مي‏ديد. پس از بعثت نبّي مکرم اسلام نيز پيوسته همراه و همگام پيامبر بود. از اين رو، علي عليه‏السلام دانش‏آموز موفق مکتب پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله است. پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، بارها علي عليه‏السلام را وارث علم و صاحب گنج دانش و مخزن اسرار خود معرفي کرده است.

پيشگويي‏هاي پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله درباره علي عليه‏السلام

پيشگويي جنگ علي عليه‏السلام با خوارج
در روايتي آمده است: «آن گاه که اهل نهروان کشته شدند، همراه علي عليه‏السلام بودم. گويي مردم از اين که آيا کشتن اينان کاري درست است يا نه، به ترديد افتاده بودند. دراين هنگام علي عليه‏السلام فرمود: اي مردم! پيامبر خدا ما را خبر داده از گروهي که همانند تير از کمان مي‏پرند و از دين بيرون مي‏روند، و هرگز بدان باز نمي‏گردند».

پيشگويي شهادت علي عليه‏السلام
پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در احاديثي، از شهادت علي عليه‏السلام خبر داده و فرموده است که او به دست پست‏ترين مردمان کشته مي‏شود. در احاديث آمده است: پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به علي عليه‏السلام فرمود: اي علي! مي‏داني نگون بخت‏ترين مردم از اولين و آخرين کيست؟ علي عليه‏السلام فرمود: خدا و پيامبرش داناترند. پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: «نگون بخت‏ترين اولين، پِي کننده شتر صالح پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله است و نگون‏بخت‏ترين آخرين، کسي است که بر تو ضربت مي‏زند». آن گاه به جاي ضربت اشاره کرد.

فضيلت‏هاي علي عليه‏السلام از زبان پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله

برادر پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله
بيشتر تاريخ نگاران نوشته‏اند که پيامبر خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در ماه‏هاي نخست هجرت، سيصد نفر از مهاجران و انصار را با يکديگر برادر کرد. چون کار به پايان رسيد، علي عليه‏السلام با چشم گريان گفت: اي رسول خدا! ياران خود را با يکديگر برادر کرديد، ولي ميان من و کس ديگري برادري برقرار نساختيد! در اين هنگام پيامبر به علي عليه‏السلام فرمود: «تو در دنيا و آخرت برادر من هستي». هم چنين فرمودند: «سوگند به خدايي که مرا به پيامبري برانگيخت، تو را براي کسي جز خود برنگزيدم. تو براي من مانند هارون براي موسايي؛ جز آن‏که پس از من پيامبري نخواهد بود. تو برادر و وارث مني».

سدّ ابواب
هنگامي که رسول گرامي اسلام به مدينه هجرت کرد، نخستين کاري که انجام داد، بناي مسجد مدينه بود تا پايگاهي براي اجتماع مسلمانان و عبادت و نماز و بيان معارف و احکام اسلامي، و مرکزي براي آموزش و پرورش و انجام امور قضايي و سياسي باشد. حضرت دستور داد زميني را که شترش هنگام ورود به مدينه در آن جا زانو خم کرده بود، به ده دينار از صاحبانشان خريدند و با کوشش شبانه روزي مهاجران و انصار، در آن زمين مسجدي بنا کردند.

پس از آن، که کار مسجد به پايان رسيد، پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، علي عليه‏السلام و مهاجران به تدريج خانه‏هايي دراطراف مسجد ساختند، و براي سهولت در رفت و آمد، دري به مسجد باز کردند. رسول خدا پس از مدتي فرمان داد همه درهايي که به مسجد باز شده است، جز در خانه علي عليه‏السلام بسته شود. پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله در جواب اعتراض برخي افراد فرمودند: «من در خانه علي را باز نگذاشتم، بلکه خداي متعال آن را باز گذاشت».

علي عليه‏السلام ، تقسيم کننده بهشت و دوزخ
بدون ترديد بهشت و دوزخ، ثمره کردار انسان در دنياست و از آن جا که پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله و جانشينان به حق ايشان، مظهر تام قرآن و نماد عدل و عدالت اند، هر اندازه اعمال آدميان به آنان نزديک‏تر باشد، به اسلام و در نتيجه به بهشت نزديک‏تر مي‏شوند. نقل شده است که رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به علي عليه‏السلام فرمود: «اي علي! هنگامي که قيامت به پا شود، تو را بر تختي از نور سوار مي‏کنند و به محشر مي‏آورند و تاجي که نورافشاني مي‏کند، بر سرت مي‏گذارند. آن‏گاه از سوي خدا ندا مي‏دهند. کجا است وصي محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله رسول خدا؟ تو مي‏گويي: من اين جايم. سپس همان منادي ندا مي‏کند: هر کس تو را دوست داشته است، به بهشت درآور و هر کس تو را دشمن داشته است، به جهنم بيفکن؛ تو تقسيم کننده بهشت و دوزخي».
از کودکي تا بعثت با محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله
حضرت علي عليه‏السلام در دوران کودکي در خانه محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله و تحت تربيت او به سر برد. در اين زمينه آمده است: يک سال، قحطي بزرگي در مکه رخ داد. در آن زمان، ابوطالب عموي پيامبر داراي خانواده زياد و هزينه سنگيني بود. حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به عموي ديگر خود عباس که از ثروتمندترين افراد بني‏هاشم بود پيشنهاد کرد که هر کدام از ما يکي از فرزندان ابوطالب را به خانه خود ببريم، تا فشار مالي ابوطالب کم شود. عباس موافقت کرد و هر دو نزد ابوطالب رفتند و موضوع را با او در ميان گذاشتند. ابوطالب با اين پيشنهاد موافقت کرد. در نتيجه عباس، جعفر و حضرت محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، علي عليه‏السلام را به خانه خود برد. علي عليه‏السلام هم چنان در خانه آن حضرت بود که خداوند او را به پيامبري برگزيد و علي عليه‏السلام او را تصديق کرد و از او پيروي نمود.

[javad jan]

امام علي عليه‏السلام از ديدگاه صحابه

ابوهيثم بن تيهان
ابوهيثم بن تيهان، نزد علي عليه‏السلام به پا خاست و گفت: «دو گروه از قريشيان بر تو حسد مي‏ورزند: نيکان آن‏ها از آن رو که آرزو دارند چون تو باشند و در عرصه رقابت به سان بزرگان به مقام تو رسند، و بدکاران آن‏ها که حسد برتو، دل هايشان را سنگين کرد و کارهاي آنان را تباه ساخت؛ زيرا تو را از عنايت ازلي برخوردار، و خود را از آن محروم ديدند».

ابوذر غفاري
روايت شده که مردي در مسجد النبي نزد ابوذر آمد و گفت: اي ابوذر! جه کسي نزد تو محبوب‏تر است؛ زيرا مي‏دانم که محبوب‏ترين مردم نزد تو، محبوب‏ترين مردم نزد رسول خداست. ابوذر گفت: «آري، به خدا سوگند که محبوب‏ترين آنان نزد من، محبوب‏ترين آنان نزد رسول خداست، و او آن مرد است» و با دست خود به علي عليه‏السلام که پيش روي او به نماز ايستاده بود، اشاره کرد.

جابر بن عبداللّه‏ انصاري
امام باقر عليه‏السلام فرمود: از جابر بن عبداللّه‏ درباره علي عليه‏السلام پرسيده شد، گفت: «به خدا سوگند او اميرمؤمنان و معيار آزمايش و شناخت منافقان است. شمشير او، پيمان شکنان، ستم کاران و از دين بيرون شدگان را نابود مي‏کند».

امام علي عليه‏السلام در نگاه امام خميني رحمه‏الله
بنيانگذار انقلاب اسلامي ايران درباره شخصيت امام علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «مولود امروز، وصف کردني نيست. آن چه که وصف کنند از او، دون شأن اوست، و آن چه شعرا و عرفا و فلاسفه و ديگران درباره او گفته‏اند، شمه‏اي از آن چيزي است که او هست. غالبا مسايلي که درک مي‏کرده‏اند و مي‏کنند راجع به مولا علي بن‏ابي‏طالب، عرضه مي‏داريم. آن چيزهايي را که ما نمي‏توانيم درک کنيم و دست عرفا و فلاسفه و ديگران از آن کوتاه هست، آن چيز قابل ذکر نيست. انسان تا نشناسد، نمي‏تواند بگويد و آن مقداري هم که در دسترس ماست، آن قدر زياد است که گفتن او محتاج به زمان‏هاي طولاني است. و لهذا ما بايد در پيشگاه مبارک ايشان عذرخواهي کنيم و عذر تقصير بخواهيم که ما قاصريم و نمي‏توانيم بيان کمال شما را بکنيم».

امام علي عليه‏السلام از منظر مقام معظم رهبري
مقام معظم رهبري درباره شخصيت بي‏نظير اميرمؤمنان علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «در مورد شخصيت علي بن ابي طالب عليه‏السلام هر چه گفته شود، کم گفته شده است؛ چون آن شخصيت، شخصيت قابل احاطه ذهني و بياني نيست؛ يعني نمي‏شود با بيان، ابعاد نامتناهي آن شخصيت الهي را توصيف کرد... نمي‏شود به اوج شخصيت علي بن ابي طالب عليه‏السلام رسيد. اين را ائمه بزرگوار معصوم ما که خود فرزندان و جانشينان او هستند، گفته‏اند».

خداشناسي علي عليه‏السلام
علي عليه‏السلام يگانه خداشناسي است که در خانه خدا چشم به جهان گشود و در خانه حق، کام جانش به نام حق و به ياد خدا شيرين شد. کعبه، زادگاه اوست و کسي که در خانه حق پا به گيتي نهاد، خداي جهان را چنان مي‏شناسد که او را با چشم جان مي‏بيند و درباره خداي کعبه به کمال يقين مي‏رسد، تا آن جا که به صراحت مي‏گويد: «من درباره پروردگار خود به سر منزل يقين رسيده‏ام و ترديدي در دينم ندارم». خداشناسي علي عليه‏السلام به اندازه عظمت و بزرگي خود اوست ؛ زيرا خدا را در همه حال، حاضر و ناظر بر اعمال و برنامه‏هاي خويش مي‏داند و او را به چشم دل مي‏بيند. از اين رو در برابر عظمت پروردگار با کمال فروتني اظهار بندگي مي‏کند و وقتي از او مي‏پرسند که آيا خداوند را ديده‏اي تا او را بپرستي، پاسخ مي‏دهد: «آيا کسي را که نديده باشم مي‏پرستم؟ چشم‏ها هرگز او را نمي‏بينند، اما قلب‏ها با نيروي حقيقت ايمان، وي را درک مي‏کنند. به همه چيز نزديک است، اما نه آن طور که به آن‏ها چسبيده باشد، و از همه چيز دور است، اما نه آن چنان که از آن‏ها بيگانه باشد».

اهتمام امام علي عليه‏السلام به نماز اول وقت
علي عليه‏السلام آن چنان به نماز اول وقت اهتمام داشت که در بحراني‏ترين زمان‏ها و مکان‏ها نيز نماز اول وقت او به تأخير نمي‏افتاد؛ چنان که نوشته‏اند: در جنگ صفين، گاه و بيگاه به خورشيد نگاه مي‏کرد و مراقب بود که از وقت زوال نگذرد. ابن عباس از حضرت پرسيد: اي اميرمؤمنان! چرا گاهي دست از جنگ مي‏کشي و به آسمان مي‏نگري؟ فرمود: به خورشيد و زوال آن نگاه مي‏کنم تا وقت نماز را بدانم، و نماز اول وقت را از دست ندهم. ابن‏عباس با شگفتي پرسيد: آيا در هنگام نبرد که مجال انديشيدن، چيز ديگري جز جنگ نيست، به نماز اول وقت مي‏انديشي؟ فرمود: «ما براي چه با آنان مي‏جنگيم؟ آيا براي نماز نبرد نمي‏کنيم؟».

فراواني عبادت اميرمؤمنان
اميرمؤمنان علي عليه‏السلام ، چه در روزگار شرکت در جنگ‏هاي پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، چه در روزگار خانه‏نشيني و چه در دوران خلافت، هيچ گاه تغييري در برنامه عبادت‏هاي خويش پديد نياورد و در همه حال، عابدترين فرد پس از پيامبر بود. ابن ابي الحديد مي‏گويد: «علي عليه‏السلام عابدترين مردم بود و بيش از همه نماز مي‏خواند و روزه مي‏گرفت، و مردم نماز شب و بر پاداشتن نمازهاي نافله را از او آموختند. چه گمان مي‏بري درباره مردي که براي محافظت بر مراسم عبادي و نيايش و اقامه نماز، هنگام نبرد و در عرصه ميدان جنگ به نماز شب ايستاد و در اين حال، تيرهاي فراوان از سوي دشمن در اطراف سجاده نماز وي فرود مي‏آمد و از چپ و راست حضرت مي‏گذشت و او به آن‏ها اهميت نمي‏داد و از سجاده بر نمي‏خاست، مگر اين که نماز شب خود را تمام کرده باشد و چه گمان مي‏بري درباره مردي که پيشاني‏اش از طولاني بودن سجده‏هايش پينه بسته بود».

جوانمردي امام علي عليه‏السلام
اميرمؤمنان علي عليه‏السلام ، در پاکدلي، مردانگي و گذشت حتي در برابر دشمنان و مخالفان، آن چنان بلند مرتبه بود که همگان را به شگفتي واداشت. آن حضرت در همه جنگ هايي که در رکاب رسول خدا مي‏جنگيد و در همه نبردهايي که در عهد امامت و خلافت بر وي تحميل شد، در پايان جنگ، در دل از دشمنان کينه و عداوتي نداشت و از آنان مي‏گذشت. تاريخ نگاران مسيحي و مسلمان، همه بر اين خلق و خوي علي عليه‏السلام گواه‏اند که امام در جنگ جمل بر کشته‏هاي دشمن نماز گزارد. حتي هنگامي که ابن ملجم به علي عليه‏السلام ضربت زد و حضرت در بستر شهادت افتاد، درباره قاتل خود به نرمي و مدارا سفارش کرد و فرمود: «من ديروز مثل شما بودم، امروز براي شما عبرتم و فردا از ميان شما مي‏روم. اگر زنده بمانم، خود ولي خون خويشم و اگر بميرم، مرگ ميعادگاه و قرار گاه من است».

فروتني امام علي عليه‏السلام
علي عليه‏السلام ، هم‏چون رسول گرامي اسلام و ديگرامامان معصوم عليه‏السلام در برخورداري از صفت فروتني، ممتاز بود. امام صادق عليه‏السلام درباره آن امام همام مي‏فرمايد: «روش اميرمؤمنان چنين بود که خود هيزم بر پشت مي‏نهاد، آب مي‏کشيد، جارو مي‏کرد، و همسرش فاطمه عليهاالسلام آرد فراهم مي‏آورد و خمير مي‏کرد و نان مي‏پخت».

ابن شهر آشوب نقل مي‏کند: هميشه علي عليه‏السلام خرما و نمک را با دست خود به خانه مي‏برد و مي‏فرمود: «هيچ گاه انسان کامل، از کمالش کاسته نمي‏شود، اگر چيزي براي خانواده خويش ببرد». نقل است که علي عليه‏السلام در بازار به تنهايي قدم مي‏زد، گمشده‏ها را راهنمايي مي‏کرد، به ناتوانان ياري ي رسانيد، به فروشندگان نصيحت مي‏کرد و... .

دوست خدا و رسول صلي‏الله‏عليه‏و‏آله
در برخي از روايات، مقام امام علي عليه‏السلام به دوستي حضرت ابراهيم عليه‏السلام با خداوند تشبيه شده و آن حضرت، دوست خدا و دوست رسول خدا معرفي گرديده است. براي نمونه رسول خدا فرمود: «علي بن ابي طالب عليه‏السلام ، دوست خدا و دوست من است».

از ابوذر نقل شده که گفت: روزي در محضر پيامبر بودم که ديدم حضرت به نماز ايستاد و براي به جا آوردن شکر خداوند، رکوع و سجده کرد و سپس فرمود: «هر که مي‏خواهد به علم آدم، فهم نوح، دوستي ابراهيم نزد خدا، مناجات موسي، سياحت عيسي و امتحان و صبر ايوب بنگرد، بايد مردي را بنگرد که هم اکنون مي‏آيد؛ قوي دل‏ترين از همه در شجاعت و دست و دل بازترين در سخاوت است». ابوذر گويد: همه مردم چشم دوختند تا ببينند چه کسي مي‏آيد، آن گاه ديديم علي بن ابي‏طالب عليه‏السلام وارد شد.
صاحب برترين امتيازه
امتيازهاي علي عليه‏السلام در نزد خدا، از همگان بزرگ‏تر است. پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله و اصحاب در مسجدالحرام گرد آمده بودند که علي عليه‏السلام وارد شد. حضرت رسول صلي‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود: «برادر من نزد شما مي‏آيد». آن گاه رو به کعبه کرد و دستي به آن زد و فرمود: «سوگند به کسي که جانم به دست اوست، او و شيعيانش در روز قيامت رستگارند». نيز از آن حضرت است که: «به راستي او در ايمان آوردن به من نخستين نفر است، و در عهد و ميثاق الهي پايدارترين شماست و امتيازش در پيشگاه حق، از همه شما برتر است».

علي عليه‏السلام ، ابوتراب
از ابن عباس پرسيدند: چرا رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، علي عليه‏السلام را ابوتراب ناميد؟ گفت: چون علي عليه‏السلام صاحب زمين و حجت خدا بر اهل آن پس از پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله است و زمينْ به وجود او باقي است و آرامش خواهد داشت؛ از اين رو او را ابوتراب (صاحب زمين) ناميد.

برترين فرزانه
هر روز در مکه آياتي از سوي خداوند بر محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله نازل مي‏شد و مشرکان ميان مردم تبليغ مي‏کردند که او پيامبر نيست و بر گفته‏اش گواه و شاهدي ندارد. در اين جا بود که فرشته وحي فرود آمد و اين آيه را بر پيامبر نازل کرد: «و کساني که کافر شدند، مي‏گويند تو پيامبر نيستي. بگو کافي است خدا و آن کس که دانش کتاب نزد اوست، گواه ميان من و شما باشد». در اين آيه، دو شاهد بر درستي گفتار محمد صلي‏الله‏عليه‏و‏آله گواهي دادند: يکي خدا و ديگري آن که علم کتاب نزد اوست. از اين رو براي عده‏اي از مسلمانان اين پرسش پيش آمد که اين چه شخصيت با عظمتي است که هم رديف خدا در شهادت بر درستي گفتار پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله است. شخصي از پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله پرسيد: اي رسول خدا! مقصود از دارنده علم کتاب در اين آيه کيست؟ پيامبر فرمود: «کسي که علم کتاب نزد اوست، علي بن ابي طالب عليه‏السلام است».

بزرگ‏ترين حجت و نشانه خدا
پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، در وصف حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد: «اي مردم! به راستي او بزرگ‏ترين حجت و بزرگ‏ترين نشانه خدا، و امام جهانيان است». نيز در روايت ديگري مي‏فرمايد: «به راستي جانشينانم و اوصيايم و حجت‏هاي خدا بر مردم، دوازده نفرند که اولينشان برادرم، و آخرينشان فرزندم است». پرسيدند: برادرت کيست؟ فرمود: «علي بن ابيطالب عليه‏السلام ». گفتند: فرزندت کيست؟ فرمود: «مهدي عليه‏السلام ، همو که جهان را پُر از عدل و داد کند، آن چنان که پر از جور و ستم شده است». خود حضرت امير نيز مي‏فرمايند: «منم بزرگ‏ترين حجت خدا، و بزرگ‏ترين آينه صفات خدا و عالي‏ترين نمونه آفرينش».

[javad jan]

علي عليه‏السلام قرآن ناطق
امام علي عليه‏السلام در کلام شيريني مي‏فرمايد: «اين قرآن است، پس از آن بخواهيد تا سخن گويد، اما هيچ گاه براي شما سخن نگويد و رازهاي نهفته‏اش را بيرون نريزد؛ ولي اگر از من بپرسيد، آن اسرار را براي شما از قرآن باز مي‏گويم؛ زيرا من آگاه‏ترين شمايم». نيز از آن حضرت است که: «هيچ آيه‏اي بر پيامبر فرود نيامد، مگر آن که حضرت آن را بر من تلاوت و املا فرمود تا با خط خويش بنگارم و تأويل، تفسير، ناسخ، منسوخ، محکم و متشابه آن را به من آموخت».

شروع کارها با نام خدا
شخصي از حضرت علي عليه‏السلام درباره تفسير اللّه‏ پرسيد، حضرت فرمود: «اللّه‏ همان کسي است که همه آفريده‏ها هنگام سختي و نياز و قطع اميد از غير او، به سوي او واله و شيدا مي‏شوند. اين بدان سبب است که هر طالب رياست و بزرگي، با وجود طغيان و بي‏نيازي، هنگام بالا گرفتن حاجت زير دستانش، نمي‏تواند به تمام آن‏ها پاسخ مثبت دهد و حتي خودش نيازهايي پيدا مي‏کند که قادر به برآوردن آن‏ها نيست. در اين جاست که به سوي خدا متوجه مي‏شود، اما وقتي به هدف رسيد، دوباره به شرک خود باز مي‏گردد. خداوند به بندگانش فرموده... من سزاوارترين کسي هستم که به آستانش گدايي و تضرع و زاري مي‏کنند. پس در آغاز و شروع هر کاري، چه کوچک و چه بزرگ، بگوييد: بسم‏اللّه‏ الرحمن الرحيم که در واقع گفته‏ايد در اين کار، از خدا ياري مي‏طلبم».

اميرالمؤمنين عليه‏السلام
شيخ مفيد رحمه‏الله مي‏گويد: از جمله فضيلت‏هاي حضرت علي عليه‏السلام اين است که پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله ، در زمان حياتش، او را اميرالمؤمنين خواند. در بعضي از روايات نيز آمده است که پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به ديگران امر فرمود تا به او اين گونه سلام کنند: السلام عليک يا اميرالمؤمنين. روايت شده که پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله به‏ام سلمه فرمود: «گوش کن و شاهد باش که علي عليه‏السلام ، اميرمؤمنان و آقاي اوصيا است».

اقتدا به علي عليه‏السلام
مرحوم شيخ عباس قمي مي‏فرمايد: از ابن عباس روايت شده که شخصي سلمان فارسي را در خواب ديد که در بهشت تاجي از ياقوت بر سر دارد. از او پرسيد: اي مسلمان! بگو در بهشت بعد از ايمان به خدا و رسولش چه عملي برتر است؟ سلمان فرمود: «چيزي برتر از دوستي علي عليه‏السلام و اقتداي به آن حضرت نيست».

در مکتب مولاي متقيان علي عليه‏السلام
توکل، بهترين تکيه‏گاه است.
هر که خِرد نورزد، خوار شود، و هر که خوار شود، احترامش نکنند.
بهترين کسان براي مشورت، صاحبان خرد و دانش، و افراد با تجربه و دورانديش‏اند.
خوش بيني، اندوه را مي‏کاهد و از افتادن در بند گناه مي‏رهاند.
آيين جوانمردي، تحمل لغزش‏هاي برادران و رسيدگي به همسايگان است.
خوشحالي مؤمن در سيماي او و اندوهش در قلب اوست.
هر چه محبت داري نثار دوستت کن، اما هر چه اطمينان داري به پاي او نريز.
ترک گناه، آسان‏تر از درخواست توبه است.

تا بود، علي بود...
تا صورت پيوند جهان بود، علي بود تا نقش زمين بود و زمان بود، علي بود
شاهي که ولي بود و وصي بود، علي بود سلطان سخا و کرم و جود، علي بود
هم آدم و هم شيث و هم ايوب و هم ادريس هم يوسف و هم‏يونس و هم هود علي بود
هم موسي و هم عيسي و هم خضر و هم الياس هم صالح پيغمبر و داوود، علي بود
آن شير دلاور که ز بهر طمع نفس بر خوان جهان پنجه نيالود، علي بود
آن کاشف قرآن که خدا در همه قرآن کردش صفت عصمت و بستود، علي بود
آن قلعه گشايي که دراز قلعه خيبر بر کند به يک حمله و بگشود، علي بود
اين کفر نباشد، سخن کفر نه اين است تا هست علي باشد و تا بود، علي بود

ديوان شمس تبريزي

كتاب شناسي پيشواي شيعيان جهان

برگزيده‏اي از آثار مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيما

امام علي عليه‏السلام از منظر قرآن
نويسنده: حجت‏الاسلام سيدحسين اسحاقي
نوبت و تاريخ چاپ: چاپ اوّل تيرماه 1379
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
اين اثر با هدف تبيين ويژگي‏هاي اخلاقي و فضيلت‏هاي انساني و الهي از ديدگاه آيات قرآن مجيد به نگارش درآمده است. مجموعه مباحث اين اثر در چهار فصل و 62 صفحه به اين شرح تدوين شده است:

فصل اوّل. امام علي عليه‏السلام از منظر قرآن: در اين فصل 45 آيه به همراه رواياتي که در تفسير اين آيات وارد شده است بررسي شده است؛

فصل دوّم. آفتاب آمد دليل آفتاب: در اين قسمت قسمتي از روايات پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وس� �� �م که در توصيف فضايل اميرالمؤمنين عليه‏السلام وارد شده است به همراه سخناني از خود آن حضرت آمده است؛

فصل سوّم. امام علي عليه‏السلام از نگاه شاعران: در اين بخش تعدادي از اشعار شاعران متعهّد که در مناقب علي عليه‏السلام سروده‏اند به چشم مي‏خورد؛

فصل چهارم. نمونه‏هايي از کرامات حضرت علي عليه‏السلام : در اين قسمت حکايت‏هايي از عنايات خاصّ حضرت مولي الموحدين علي بن ابي‏طالب عليه‏السلام به برخي از شاعران و عالمان آمده است.

[javad jan]

امام علي عليه‏السلام در منظر معصومين
نويسنده: حجت‏الاسلام حبيب‏اللّه سروش
تاريخ و نوبت چاپ: تيرماه 1379 چاپ اوّل
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
اين اثر دفتر دوّم از مجموعه آثاري است که تحت عنوان «آيينه آفتاب» منتشر شده است. در اين پژوهش مجموعه‏اي روايت‏هاي اهل‏بيت عليهم‏السلام در زمينه فضايل و مناقب علي عليه‏السلام به همراه اعترافاتي از خلفاي راشدين و انديشمندان مسلمان و غير مسلمان درباره شخصيّت والاي آن حضرت عرضه شده است. مباحث اين دفتر در سه بخش و پنجاه صفحه تنظيم و تدوين شده است.

عناوين بخش‏هاي آن عبارتند از:

1. علي عليه‏السلام از ديدگاه انبياي الهي و معصومين عليه‏السلام . در اين بخش ديدگاه انبياي الهي، پيامبر اکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وس� �� �م و معصومين عليهم‏السلام درباره امام علي عليه‏السلام به چشم مي‏خورد؛

2. علي عليه‏السلام از ديدگاه شخصيّت‏ها (علماي شيعه، خلفا، علماي اهل‏سنت، دانشمندان غيرمسلمان)؛

3. علي عليه‏السلام در آيينه ادبيات و کتاب الغدير.

داستان‏هاي الغدير
نويسنده: سيّدرضا باقريان موحّد
تاريخ چاپ: مرداد 1379
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
در اين اثر که سومين دفتر از «آيينه آفتاب» است داستان‏هايي از زندگي حضرت علي عليه‏السلام به نگارش درآمده است که هريک به بُعد خاصّي از شخصيّت و عظمت‏روحي و فضايل اخلاقي بي‏نظير آن حضرت دلالت دارند. اين دفتر در دو بخش و ده فصل تنظيم شده است.

بخش اوّل: علاّمه اميني پاسدار حريم ولايت. در اين قسمت در ضمن سه فصل، مطالب ارزنده و مختصري درباره زندگي علامه اميني و اثر گران‏قدرش، الغدير، به چشم مي‏خورد؛

بخش دوّم. امام علي عليه‏السلام در آيينه الغدير. در اين بخش طي هفت فصل مباحثي در مورد قضاوت‏ها و فضايل و زندگي علي عليه‏السلام به همراه داستان‏هايي از شاعران اهل‏بيت عليهم‏السلام و دوستان و دشمنان علي عليه‏السلام عرضه شده است.

آيين بصيرت
نويسنده: حجت الاسلام مجيد دستياري
تاريخ چاپ: اسفند 1379.
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
در اين اثر نويسنده تلاش مي‏کند تا عملکرد عوام و خواصّ را در دوران اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام ، از زمان رحلت پيامبراکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وس� �� �م تا شهادت حضرت علي عليه‏السلام ، بررسي کند. مجموعه مطالب در ضمن سه بخش به اين شرح به نگارش درآمده است :
بخش اوّل: کليّات (تعريف عوام و خواص و ويژگي‏هاي هريک، مسئوليت‏هاي عوام و خواصّ، حديث غدير و خلافت و ولايت در نهج البلاغه و...)
بخش دوّم: عملکرد عوام و خواصّ در برابري امام علي عليه‏السلام (فصل اوّل: عوام و خواص در سقيفه بني‏ساعده؛ فصل دوّم: نقش خواصّ از سقيفه تا خلافت علي عليه‏السلام ؛ فصل سوّم: عملکرد خواصّ در دوران خلافت علي عليه‏السلام )
بخش سوّم: همراه با برنامه‏سازان (وظيفه ما در شرايط فتنه؛ فتنه چيست؟؛ علل پيدايش فتنه؛ فتنه در انقلاب اسلامي ايران و...
مجموعه اين مباحث در 79 صفحه عرضه شده است.

سيماي معرفت
نويسنده: محمّد شيخ فروتن
تاريخ و نوبت چاپ: بهمن‏ماه 79، چاپ اوّل
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
نويسنده مجموعه حاضر با هدف کمک به الگويابي مناسب نسل‏نو مطالبي را در ضمن شش فصل با توجّه به ابعاد مختلف زندگاني علي بن ابي طالب عليه‏السلام به اين شرح نگاشته است:

1. از ولادت تا امامت؛ 2. شخصيت امام علي عليه‏السلام ؛ 3. امام علي عليه‏السلام و پاسداري از مباني ديني؛ 4. ياران و اصحاب امام علي عليه‏السلام ؛ 5. علي عليه‏السلام در آيينه ادب؛ 6. همراه با برنامه‏سازان.
مجموعه اين مطالب در ضمن 74 صفحه عرضه شده است.

نگين قرآن
مؤلف: محمدعلي محمّدي، محمدرضا رضواني‏پور و محمديان
تاريخ چاپ: اسفندماه 1379
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
در اين مجموعه ويژگي‏هاي رفتاري علي عليه‏السلام از ديدگاه قرآن، پيامبراکرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وس� �� �م و خلفاي سه‏گانه بيان مي‏شود. تلاش نويسندگان آن است تا فضايل و کمالات اخلاقي و سيره آن حضرت از جهات مختلف تبيين شود تا از اين طريق زمينه آشنايي هرچه بيشتر نسل جوان با شخصيت والاي امام علي‏بن‏ابي‏طالب عليه‏السلام فراهم گردد.

مطالب اين اثر در ضمن چهار بخش و 99 صفحه به اين شرح تنظيم شده است:

بخش اوّل: علي عليه‏السلام در قرآن؛

بخش دوّم: علي عليه‏السلام در سخن پيامبراسلام صلي‏الله‏عليه‏و‏آله‏وس� �� �م ؛

بخش سوّم: علي عليه‏السلام از نگاه ديگران؛

بخش چهارم: علي عليه‏السلام و خلفا.

غدير: تجليلگاه ولايت
نويسنده: سيدحسين اسحاقي، مهدي فاني
تاريخ و نوبت چاپ: اسفندماه 1377، چاپ اوّل
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
بدون ترديد حادثه غديرخم از بزرگ‏ترين وقايع تاريخ اسلام است که تبيين ابعاد مختلف آن در ايجاد پيوند قلبي و وحدت حقيقي مسلمانان بسيار مفيد خواهد بود. در اثر حاضر نيز تلاش شده است از طريق مجموعه روايات معصومين عليه‏السلام و سخنان انديشمندان اسلامي ويژگي‏هاي غدير و آثار و برکات آن بررسي شود. عناوين بخش‏هاي مختلف اين اثر عبارت است از:

غدير از ديدگاه معصومين عليه‏السلام ؛ غدير در کلام امام و رهبري؛ عيد غدير؛ بررسي نظريه انتخاب و انتصاب در مسئله غدير؛ نقش رهبري در جامعه اسلامي؛ شورا در امامت و خلافت؛ آيا رأي اکثريّت حجّت است؛ بررسي حادثه سقيفه؛ و خطبه غدير.
علي از نگاه فاطمه عليه‏السلام
نويسنده: محمدهادي فلاح
تاريخ چاپ: شهريورماه 1380
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
همان‏گونه که از عنوان اثر حاضر برمي‏آيد نويسنده اين مجموعه مي‏کوشد تا معارف علوي و فضايل بي‏نظير مولي‏الموحدين علي‏بن‏ابي‏طالب عليه‏السلام را با استفاده از سخنان حضرت فاطمه عليه‏السلام بررسي کند. مباحث اين اثر در طي پنج بخش و هفتاد صفحه به اين شرح نگاشته شده است:

بخش اوّل: علي عليه‏السلام در قاموس محبّت؛ بخش دوّم: علي و ارزش‏هاي والا؛ بخش سوّم: علي و رهبري؛ بخش چهارم: علي عليه‏السلام در برابر نفاق و سطحي‏نگري؛ بخش پنجم: مبارزه فاطمه عليه‏السلام براي دفاع از حقوق و ارزش‏هاي علي عليه‏السلام

تساهل و تسامح از ديدگاه امام علي عليه‏السلام
مؤلف: دکتر محمدرضا آقاجاني
تاريخ چاپ: مهرماه 1380
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
همان‏گونه که در مقدمه اثر حاضر آمده است در نگارش اين اثر اين اهداف دنبال شده است:

1. تعيين معنا و مفهوم تساهل و تسامح؛ 2. بررسي مباني فکري و تاريخي تساهل در غرب؛ 3. بررسي ميزان انطباق تساهل و تسامح به معناي امروزي با بينش و روش امام علي عليه‏السلام .
اين نوشتار در 152 صفحه و چهار بخش به اين شرح نگاشته شده است:
بخش اوّل: معناي لغوي و اصطلاحي تساهل و تسامح؛
بخش دوّم: بررسي تاريخ و مباني تساهل و تسامح از ديدگاه علي عليه‏السلام و غرب؛
بخش سوّم: بررسي تاريخ تساهل و تسامح در سيره امام علي عليه‏السلام ؛
بخش چهارم: صدا و سيما و تساهل و تسامح (نقش رسانه و عملکرد آن در موضوع تساهل و تسامح و توصيه به برنامه‏ريزان).

[javad jan]

علي عليه‏السلام از غدير تا شهادت
نويسنده: حجت الاسلام مهدي رضايي
تاريخ و نوبت چاپ: بهمن‏ماه 1380، نوبت اوّل
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
در اين اثر تلاش مي‏شود تا مجموعه وقايع زندگي حضرت علي عليه‏السلام از زمان حادثه غدير خم تا لحظه شهادت به تصوير کشيده شود تا زمينه آشنايي هرچه بيشتر با فضايل و سيره و کمالات اخلاقي و الهي اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام براي همه گروه‏ها به‏ويژه جوانان فراهم گردد. مجموعه مطالب مورد نظر نويسنده در 248 صفحه و در قالب نه بخش به اين شرح نگاشته شده است:

بخش اوّل غدير در آينه تاريخ؛ بخش دوّم: فضايل اميرالمؤمنين‏علي عليه‏السلام ؛ بخش سوّم: نمونه‏هايي از سيره اميرالمؤمنين‏علي عليه‏السلام ؛ بخش چهارم: نگاهي به زندگاني اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام در دوران حکومت 25 ساله خلفا؛ بخش پنجم: چگونگي انتخاب اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام براي رهبري جامعه؛ بخش ششم: جنگ‏هاي سه‏گانه جمل، صفين، نهروان؛ بخش هفتم: قضاوت اميرالمؤمنين‏علي عليه‏السلام ؛ بخش هشتم: اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام از زبان ياران؛ بخش نهم: گزارشي از واپسين روزهاي حيات اميرالمؤمنين علي عليه‏السلام .

گلستان غدير
مؤلّف: حجت‏الاسلام محمدباقر انصاري، ميرصادق سيدنژاد
تاريخ چاپ: اسفندماه 1379
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
غدير گلستان پرطراوتي است که گشت و گذار در آن برکات و ثمرات بسياري در پي دارد که پيوند با ولايت و عشق به امامت از جمله آنهاست. نوشتار حاضر به مناسبت فرا رسيدن عيد بزرگ غدير خم تهيّه شده و مطالبي بدين شرح دربر دارد:

1 ـ با غدير آشنا شويم؛ 2 ـ مراسم غدير؛ 3 ـ خطابه غدير؛ 4 ـ جشن و عيدغدير؛ 5 ـ فرهنگ غدير؛ 6 ـ شعر غدير؛ 7 ـ يادگارهاي غدير؛ 8 ـ غدير در دعاها؛ 9 ـ غدير در کلام اهل‏بيت عليهم‏السلام ؛ 10 ـ دفاع از غدير؛ 11 ـ غدير در آينه کتاب.

اين مباحث در 82 صفحه تنظيم و تقديم علاقمندان فرهنگ امامت و ولايت شده است.

سلوک علوي
نويسنده: حجت‏الاسلام سيدحسين اسحاقي
تاريخ و نوبت چاپ: سال 1381، نوبت اوّل
ناشر: بوستان کتاب قم (انتشارات نشر تبليغات اسلامي)
در اين مجموعه به دنبال بررسي ديدگاه‏هاي حضرت علي عليه‏السلام درباره تربيت و مسائل مهمّ و ضروري مربوط به آن، اساسي‏ترين روش‏هاي تربيت به همراه مطالبي در زمينه تبيين مسئوليت‏هاي متولّيان تربيت اسلامي در جامعه بررسي شده است.

اثر پيش‏گفته در 123 صفحه و سه بخش به شرح زير تنظيم و تدوين شده است:

بخش اوّل: تربيت و مسائل اساسي آن از ديدگاه علي عليه‏السلام ؛

بخش دوّم: مهم‏ترين روش‏هاي تربيت از منظر امام علي عليه‏السلام ؛

بخش سوّم: وظايف و مسئوليت‏هاي متولّيان امر تربيت.

فقر و فقرستيزي در ديدگاه امام علي عليه‏السلام
نويسنده: گروه نويسندگان
تاريخ چاپ: مهرماه 1377
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
در اين مجموعه با هدف دستيابي به راه‏هاي مبارزه با فقر، شش مقاله عرضه شده است. مقاله‏ها با توجّه به رواياتي که از علي‏بن‏ابي‏طالب عليه‏السلام درباره فقر و فقرستيزي وارد شده است به نگارش درآمده‏اند. عناوين مقالات عبارت است از:

1. فقر و آثار زيان‏بار آن بر انسان؛ 2. راه‏بردهاي اقتصادي فقرستيزي؛ 3. وظايف توانگران در برابر نيازمندان؛ 4. فقرزدايي در شيوه رفتاري اميرمؤمنان؛ 5. ر ابطه فقر و زهد؛ 6. آسيب‏شناسي فقر. مجموعه اين مباحث در 87 صفحه تهيه و تنظيم شده است.

غدير از ديدگاه اهل سنت
نويسنده: حجت الاسلام محمدرضا جباران
تاريخ و نوبت چاپ: دي‏ماه 1377، نوبت اوّل
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
اين مجموعه با هدف تبيين صحيح مسئله غدير، با توجّه به منابع اهل‏سنت تدوين شده است. نويسنده تلاش مي‏کند تا با طرح مناسب اين موضوع در حدّ توان به استحکام پيوند برادري بين مسلمانان کمک نمايد. مباحث اين اثر در 103 صفحه و پنج فصل تدوين شده است. عناوين فصل‏ها عبارتند از:

1 ـ داستان غدير (غديرخم، گزارشي از حجة‏الوداع، مفاد حديث غدير و...)؛

2 ـ خلافت و وصايت (خليفه برحقّ، دلايل خلافت علي عليه‏السلام و...)؛

3 ـ معيارها (محبّت، علي و حقّ، اطاعت از علي عليه‏السلام ، ميزان ايمان، نشانه ايمان و...)؛

4 ـ يک آسمان فضيلت (تربيت علي عليه‏السلام ، سابقه در اسلام، علم و آگاهي، فداکاري و دفاع از اسلام و قرابت و زهد و...)؛

5 ـ آداب و سنن غديري (آداب و اعمال عيد غدير، عقد اخوت در روز غدير، آثار عقد اخوّت، دعاهاي غدير و...).

گرداب هلاکت
نويسنده: علي آقاجاني
تاريخ چاپ: مردادماه 1380
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
مجموعه حاضر پژوهشي است درباره فتنه و فتنه‏گران در جامعه اسلامي که با کاوش در سيره امام علي عليه‏السلام ، ويژگي‏ها در زمينه‏هاي پيدايش فتنه و شيوه برخورد علي‏بن‏ابي‏طالب عليه‏السلام با آن بررسي شده است.

مجموعه مباحث اين دفتر در ضمن 135 صفحه و سه بخش تحت عناوين زير تنظيم و منتشر شده است .

بخش اوّل: فتنه و مسايل آن؛ بخش دوّم: فتنه از منظر امام علي عليه‏السلام ؛ بخش سوّم: انقلاب اسلامي و رويارويي با فتنه‏ها.

سراي گذر
نويسنده: عزيزه فروردين، سليمان طايي
تاريخ و نوبت چاپ: مردادماه 1380، نوبت اوّل
ناشر: مرکز پژوهش‏هاي اسلامي صدا و سيم
در سخنان و رهنمودهاي علي‏بن‏ابي‏طالب عليه‏السلام ، درباره اوصاف دنيا و راه‏هاي درست برخورد با آن مطالب بسيار مهمّي به چشم مي‏خورد. در اثر حاضر نويسنده مي‏کوشد تا راه‏هاي درست زندگي را با توجّه به ماهيّت دنيا در منظر علي عليه‏السلام بررسي کند. نويسنده ابتدا در فصل اوّل به معني و ماهيت دنيا اشاره مي‏کند، آن‏گاه در فصل دوّم ستايش‏هاي مربوط به آن، و در فصل سوّم نکوهش‏هاي وارد شده در مورد دنيا را بررسي مي‏کند. در فصل‏هاي بعدي مسائلي چون دنياگرايي، راه‏هاي مقابله با دنيازدگي، رابطه دنيا و آخرت، چگونگي برخورد انسان با دنيا، دنيا و پيشوايان، هدف‏نهايي زندگي، دنيا در کلام امام خميني و مقام معظّم رهبري و... تبيين مي‏شود. مجموعه اين مطالب در قالب ده فصل و 217 صفحه تدوين شده است.



مكه گرديده چراغان
روي ماهش شد نمايان
شاه مردان شير يزدان آيت پروردگار
لافتي الا علي لاسيف الا ذوالفغار

تهيه و تنظيم : مهدي همائي

mahdi852@yahoo.com

www.farhangi1386.blogfa.com