فرهیختگان ایران باستان

[Borna66]

12- اردشیر درازدست :

اردشیر دراز دست فرزند خشایار شاه و آمس تریس دختر اتانس بود.گویند دست راستش از دست چپش بلند تر بود و برخی گویند چون با دو دست به خوبی شمشیر می زد به دراز دست شهرت یافت.او را دلیر-دادگستر و رعیت پرور دانسته اند.در زمان وی تمیستوکل به دربارایران پناه آورد .اردشیربا شورش مصرمواجه شد که مردم آن ایناروس پسر پسامتیک و امیر لیبی را شاه خوانده بودند .اردشیر برادرش هخامنش را رئیس گارد ایران کرد.ابتدا لشگر ایران هزیمت نمود و مدت یک سال بعد نبردی به همت مگابیز و ارته باذ در گرفت.در این نبرد ایران فاتح شد و آتنی ها که به مصری ها کمک کرده بودن به کشورشان بازگشتند.شورش مصر 6 سال طول کشید و پس ار فتح از ایالات ایران شد. مگابیز ماموریت یافت اسرای آتنی و سردار آنها را به شوش برد اما در شوش آمنس تریس مادر هخامنش قصد داشت به تلافی قتل پسرش سردار آنها را اعدام و یونانی ها را گردن زند.مگابیز بر خود پیچید و بارها و بارها بر سلطنت عاصی شد و هر بار با وساطت همسرش آمتیس که خواهر شاه بود از مجازات رهایی یافت.در زمان اردشیر میان ایران و آتن صلح کیمون به سال 449 ق.م بسته شد.اردشیر در سال 424 یا 425 ق.م احتمالا در اثر دیابت نابینا شد و درگذشت.از وی کتیبه هایی در تخت جمشید باقی مانده است.ملکه او داماسپیا نام داشت و دیگر همسرانش آلوگون-کسمارتی دین-آندیا بودند و از فرزندانش می توان خشایار-سغدیانس-اخس-پروساتس(پروشات) و آرسی تس را نام برد.چون اردشیر مرد داماسپیا نیز فوت کرد و همان زمان خشایار شاه دوم توسط سغدیانس و خواجه ای بنام فارناسیاس کشته شد و این سه را تشیع جنازه نموده و در پارس دفن کردند.

منبع:ایران باستان زنجانی-ایران باستان گیرشمن-ایران باستان پیرنیا

[Borna66]

13- بردیا :

بردیا بردار دوقلوی کمبوجبه که چون شبیه وی بود کمبوجیه دستور داد بردیا همیشه از تقاب استفاده کند.به همین دلیل بردیا همشه در خفا به سر می برد.در کتاب پیرنیا آمده خود کمبوجیه بردیا را کشت تا مدعی سلطنت وجود نداشته باشد.اما دکتر زنجانی معتقد است گئومات ,بردیا را کشت.گئومات مغ بردیا را کشته و نقاب وی را به چهره زد و چون کمبوجبه در مصر بود وی مدتی به پادشاهی پرداخت.از ظلم بسیار او مردمان به تنگ آمدند.روزی اتانس از دخترش خواست که وقتی نزد بردیا رفت ببیند گوش او سالم است یا بریده.چون گئومات به دستور کوروش یک گوش خود را از دست داده بود.دختر اتانس کشف کرد گوش شاه بریده است.داریوش دستور دستگیری وی را داد و گئومات گور بردیا را که در آتشکده بود به او نشان داد. به فرمان داریوش, گئومات را زنده زنده پوست کندند.چون گئومات کشته شد مردم نیز دست به مغ کشی زدند و آن روز را ماگوفونی نام نهادند.بردیا دختری به نام پارمیس داشت که همسر داریوش شد.

منبع:ایران باستان زنجانی-پیرنیا

[Borna66]

14- آریوبرزن :
آريو برزن سردار رشيد هخامنشي در زمان داريوش سوم و حمله اسكندر است كه مدافع دربند پارس بود.اين محل معبري بود كه از پارس به شوش مي رفت.او با 25000 سپاهي نگهبان اين معبر بود .وقتي اسكندر به آنجا رسيد حملات سختي كرد اما كاري از پيش نبرد و سربازانش سپر را بر سر گذاشته و عقب نشيني كردند.در حاليكه اسكندر فكر ميكرد بي هيچ قرباني آنجا را تسخير ميكند.تا اينكه يك اسير ،كوره راهي را به اسكندر نشان داد و از اين راه سپاهيان اسكندر به پشت جنگاوران پارس رسيدند پارسها كه غافلگير شده بودند تسليم نشدند .آريو برزن با تعدادي از ياران به قواي اسكندر حمله كرد و حلقه محاصره را شكافت تا خود را زودتر از آنان به پايتخت برساند دو تن از سرداران اسكندربا سپاهيان خود( كه زودتر از او حركت كرده بودند) راه او را سد كردند و جنگي سهمگين در گرفت .آريو برزن رشيد حاضر به تسليم نشد و از جان گذشته خود را به صفوف مقدوني ها زد و آنقدر جنگيد تا خود و سربازانش شرافتمندانه به خاك افتادند و خاطره اين جدال بر صفحه تاريخ باقي ماند.
منبع:دائرة المعارف پرویز اسدی زاده و..

[Borna66]

15- اردشیر بابکان :

اردشیر پسر بابک و از اهالی اصطخر پارس و روستاي تيرده بود.او در سال 224.م با اردوان پادشاه اشکانی جنگید و او را شکست داد و به متصرفات ایران دست یافت.در ابتدا نامه ای به اهالی رم نوشت و دخالت آنها را در متصرفات آسیایی بیجا دانست و آنها را املاک موروثی خود نامید.از جنگ های او می توان به حمله به بین النهرین-حران-نصبین و ارمنستان اشاره کرد.او به موبدان(روحانیون زرتشت)آزادی داد ،آیین زرتشت و آتشکده ها را احیا کرد.او سپاهی همیشه آماده شد و نظامیان در زمان او حقوق میگرفتند.او شهرهای زیادی به نام خود ساخت و از عقایدش این بود که:تخت و آتشکده هرگز از هم جدا نیستند. او موسس سلسله ساسانیان بود.ساسان پدر بزرگ او بود و رئیس معبد آناهیتا و به همین جهت او نام ساسان را بر سلسله اش گذاشت.

تاج ستانی اردشیر

منبع:جزوات کلاسی ساسانیان-تاریخ ایران پیش از اسلام گیرشمن-جزوات کلاسی تاریخ تمدن

[Borna66]

16- مزدک :

مزدک پسر بامداد اهل استخر فارس ,موبدی از دربار ساسانی که چون در زمان فیروز قحطی پدید آمد وی درد دل مردم را به اطلاع شاه می رساند.شاه به او اعتماد یافت اما موبدان که موقعیت خود را در خطر دیدند شاه را عزل و پسرش قباد را به تخت نشاندند.قباد در دوره دوم سلطنت خود با کمک پسرش انوشیروان توانست در یک مهمانی مزدک و مزدکیان را به قتل رساندند مزدک بر این عقیده بود که دو چیز مایه اختلاف میان مردم است مال و زن.مال را باید یکسان میان مردم تقسیم کرد و شاهان نباید زنان بسیاری را در حرمسرای خود حبس کنند بلکه باید جامعه را طوری پیش برد که هر مرد حداقل یک زن داشته باشد.خودش از خوردن گوشت و گرفتن زن پرهیز داشت.پیدایش مزدک در اوایل سده پنجم پس از میلاد رخ داد.

درباره مزدك در پست 32 بيشتر بخوانيد .

[Borna66]

17- اردوان پنجم :

این شخص آخرین پادشاه اشکانیان است .بلاش چهارم دو پسر به نامهای بلاش و اردوان داشت که پس از فوت پدر بر سر جانشینی در گیری بوجود آمد.ایندو در پایان صلح کردند و بلاش حاکم بابل شد و اردوان حاکم مناطق غربی.کاراکالا حاکم روم خواهان ازدواج با دختر اردوان شد اردوان به شرط آمدن خود کاراکالا ،خواستگاری را قبول کرد.امپراطور روم آمد اما در شب جشن خائنانه همراهان اردوان را کشت.اردوان جان سالم بدر برد .گرچه پس از مدتی کاراکالا کشته شد اما جنگ با جانشین او (مکرینوس)انجام شد و رومیان شکست خوردند.اردوان در سال 216.م بر بلاش نیز فائق آمد اما کم کم بدلیل جنگهای داخلی و نارضایتی مردم این سلسله توسط اردشیر بابکان منقرض شد.

منبع:دائرة المعارف پرویز اسدی زاده و..-جزوات کلاسی بخش اشکانیان

[Borna66]

18- خسرو انوشیروان :

از پادشاهان بزرگ ساساني كه به او انوشك روان مي گفتند. او فرزند دختر دهقانی بود که قباد در زمان فرار از چنگ بلاش در اهواز به زنی گرفت.او پادشاهي دادگر بود كه مردم در زمان او در آسايش بودند. چون مزدكيان سعي داشتند پسر كوچك قباد را پادشاه كنند وی در مجلسي، مزدك و يارانش را به قتل رساند.سپس ماليات را اصلاح كرد، مزارع ويران را آباد و دهكده ها را تعمير كرد و در مرز ها پادگان ايجاد كرد.از هر کس به حد توان او و از هر زمین به شرط محصول مرغوب آن مالیات میگرفت .در زمان او زنان-افراد زیر بیست سال- افراد بالای پنجاه سال معاف از مالیات بودند.او كل كشور را به 4 قسمت(پادکس) تقسيم كرد . با رم جنگيد كه اين جنگ به صلح انجاميد.او با تركان هم پيمان شد و دولت هياطله را شكست داد.در دوران سلطنت او ،عمان از آن ايران شد.در زمان او بود كه شطرنج به ايران آمد.وی برزويه طبيب را به هند فرستاد تا پزشكي ياد بگيردو كتاب كليله و دمنه را به زبان پهلوي ترجمه كرد.او وزيری دانا به نام بزرگمهر داشت.شهر مدائن در تيسفون -كاخ كسري در تيسفون و...از يادگارهاي اوست.روایت است که حضرت محمد(ص)فرمودند:من در زمان پادشاهی عادل به دنیا آمدم.مورخان میگویند پادشاه موردنظر انوشیروان بود.این حاکم دادگر در سال 579 .م وفات يافت.

منبع:دائرة المعارف پرویز اسدی زاده و..-جزوات کلاسی شاهان ساسانی.

[Borna66]

19-کرتیر :

کرتیر، موبدان موبد در دربار ساسانيان بود.در واقع او رهبر روحانيون زرتشت در كشوربود كه در استحكام آيين زرتشت بسيار تلاش كرد وي در زمان 5 پادشاه ساساني مي زيست (اردشير-شاپور-هرمز اول-بهرام اول –بهرام دوم)حتي برخي گفته اند 7 پادشاه.ميتوان گفت از سال 226م تا 293م .كه مي شود 67 سال.در تمام اين سالها او رياست امور ديني را داشت و در مسائل سياسي نيز دخالت مي كرد.كرتير در واقع لقب اين شخص بود.او در زمان بهرام اول بسيار قدرت يافت و در زمان بهرام دوم زمامدار ايران شد.او در اعدام ماني دخالت مستقيم داشت.روحانيون، مانويان را تحقير مي كردند چون حس مي كردند رقيبي ديني براي آنان پيدا شده.او در زمان اردشير يك روحاني ساده بود.در زمان شاپور اول سرپرست انجمن مغان شد.ودر زمان هرمز به مقام هرمزد موبد ارتقا و از شاه ،كمر و كلاه مخصوص دريافت كرد. .بهرام دوم با كمك او به پادشاهي رسيد و براي سپاس به كرتير لقب غير عادي {كرتير بخت روان هرمز}را تقديم كرد. با سياست هاي او در

آن زمان دين زرتشت، يك دين رسمي و استوار شد. .درنقش رستم پشت سر اسب پادشاه ایران(شاپور اول) تصویر کرتیر دیده میشود که کلاهی بیضی شکل مزین به نشان قیچی به سر دارد و انگشت سبابه دست راست اش را به نشانه احترام به سوی شاپور دراز کرده است و گردن بندی مرواریدی آراسته شده به گردن دارد .

کرتیر در نقش رجب

منبع:جزوات کلاسی سلسله ساسانی.

[Borna66]

20-شاپور دوم :
شاپور ساسانی فرزند آذر نرسی است .آذر نرسی فردی بسیار خون ریز بود که بخاطر همین رفتارها از سلطنت خلع شد .او فرزندی نداشت و برادرش نیز کور شده بود(طبق قانون شخصی که نقص بدنی داشت نمی توانست پادشاه باشد) و هرمز(برادر دیگرش)به رم گریخته بود.اما همسر دوم او باردار بود و به این ترتیب تاج را بر تخت واقع در اتاق ملکه گذاردند.تا 16 سا له شدن شاپور ،مادرش و بزرگان کشور به امور رسیدگی میکردند. در سن بلوغ ،کشور را به شاپور تحویل دادند.کنستانتین، پادشاه رم برای حمایت از مسیحیان ایران و ارمنستان قصد حمله به این مناطق را کرد اما در سال 337 مرد.بهرحال این جنگ انجام شد و ارمنستان از آن ایران.شاپور مردی زیبا و چهارشانه بود به همین دلیل به او لقب زوال اکتاف داده بودند(برخی می گویند چون او شانه های اعراب راسوراخ می کرد و از آن ریسمان عبور می داد صاحب این لقب شد اما احتمال اول قوی تر است).او 70 سال پادشاهی کرد و در سال 379 فوت نمود.

منبع:دائرة المعارف پرویز اسدی زاده

[Borna66]

21-یزدگرد سوم :
یزدگرد سوم در سال 362.م بر تخت سلطنت نشست.برخی میگویند او نوه خسروپرویز(پسر شهریار) بود و به عقیده برخی دیگرچون بر اثر کشتار شاهزادگان توسط قباد دوم ،کس دیگری نزدیک به تاج و تخت نبود ،او را پادشاه کردند.درآن دوران هرج و مرج کشور را فراگفته بود ونهضت مسلمین و حملات آنها به او مجال نداد.از جمله جنگهای او با اعراب:جنگ پل- جلولاء-قادسیه-نهاوند-شوشتر را میتوان نام برد.پس از شکست در جنگ نهاوند در برابر عثمان بن ابی العا ص و عبدالله بن عامر، یزدگرد به خراسان گریخت و نزد ماهویه(کارگزارش در مرو و داماد خاقان ترک)رفت.پس از مدتی از سوءقصد ماهویه نسبت به خود پی برد و با پای پیاده فرار کرد پس از دو فرسخ به آسیابی رسیدو از آسیابان تقاضای مکانی برای استراحت کرد.آسیابان(که او را نمی شناخت) به شرط گرفتن چهار درهم پذیرفت.وقتی یزدگرد به خواب رفت ؛آسیابان به طمع لباس فاخر او، با میله ای وی را کشت.لباسش را برداشت و جسدش را به نهری انداخت.صبح فردا مردم جسد پادشاه را در نهر دیدند و لباسش را بر تن آسیابان.این حادثه در سال 30 تاریخ هجری رخ داد و سلسله ساسانیان پس از 416 سال منقرض شد. ایران به دست اعراب افتاد و سرآغاز تاریخ تاریخ تقویمی ایران شد.

دست خط یزدگرد طی نامه اش به عمر

منبع:دائرة المعارف پرویز اسدی زاده