امتحان و ابتلا

[javad jan]

فلسفه امتحان



بلا عامل بيداري

دين حنيف

[javad jan]

بلا عامل بيداري



يكي از عوامل بيداري فطرت خفته بلاست.در اين باره به خواندن آيات شريفه 42 تا 44 سوره انعام و به دنبال آن توجه به بياناتي از پيامبر اكرم و حضرت علي مي پردازيم:



وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إلي اُمَمٍ مَنْ قَبْلِكَ



ما پيش از تو رسولاني به سوي امتهاي پيشين فرستاديم.



اما اقوام و امتها با فرستادگان خداوند مخالفت مي كردند.در پي آن مخالفتها چنان ميشد كه در دنباله آيه آمده است:



فَأخَذْناهُمْ بِالْبَأساءِ وَ الضَّرَّاءِ



آنان را با سختيها و زيانها گرفتار كرديم.



آن سختيها كه به آن گرفتار مي شدند عبارت بود از بيماري و گرسنگي و درد و ناراحتي.خداوند چنان ميكرد تا:



لَعَلَهُمْ يَتَضَرَّعون



شايد آنان به درگاه خدا ناله و زاري كنند.



آنگاه ياداوري مي فرمايد كه:



فَلَوْلا إِذْ جاءَهُمْ بَأسُنا تَضَرَّعوا



پس چرا هنگامي كه سختي ما آنان را فرو گرفت ناله و زاري نكردند ؟



خداوند خود به اين پرسش كه از باب تذكر بيان شده است پاسخ مي دهد:



وَلكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ ما كانوا يَعْمَلون



ولي دلهايشان سنگو سخت شد و شيطان كارهايي را كه انجام مي دادند در نظرشان آراست.

به اين ترتيب آن سختيها و ناراحتيها آنان را به خود نياورد و بيدارشان نكرد و همچنان بر كفر و سر كشي پاي فشردند.چون چنان شد:



فَلَمْا نَسُوا ما ذُكِّروا بِهِ فَتَحْنا عَلَيْهِمْ أبْوابَ كُلِّ شَيْءٍ



پس هنگامي كه آنچه را كه به آن يادآور شدند از ياد بردند درهاي همه چيز را برويشان گشوديم.

به اين ترتيب آنان به زيبايي ها و دلبستگي هاي دنيا مشغول شدند و از آخرت باز ماندند.در پي اين بازماندن از آخرت و شاد شدن به بازيچه هاي فريبنده دنيايي:



حَتّي إذا فَرِحُوا بِما أُتُوا أخَذناهُمْ بَغْتَةً فَإذا هُمْ مُبْلِسون



تا آنكه چون به آنچه به ايشان داديم شادمان شدند بناگاه ايشان را به عذاب بر گرفتيم پس در آن هنگام از رهايي و رحمت خدا نااُميد شدند.



از همين روست كه از پيامبر نقل شده است كه فرمود:



إِذا رَأيْتَ الله يُعْطِي عَلَي الْمَعاصِي فَذلِكَ اسْتِدْراجٌ[1]



هنگامي كه ديد خداوند در هنگام بلا نعمت عطا مي فرمايد آگاه باش كه آن عطا و دهش از آن روست كه خداوند اراده فرموده تا صاحب آن نعمت را بالا برد و سپس عذاب ناگهاني را بر او فرود آرد.



پس از اين بيانات پيامبر آيه بالا را تلاوت فرمود.



حضرت علي نيز در اين باره فرموده است:



يا ابْنِ آدَمَ إذا رَإَيْتَ رَبَّكَ يُتابِعَ عَلَيْكَ نِعَمَهُ وَ أنْتَ تَعْصيهِ فَاحْذَرْهُ



اي فرزند آدم!آن هنگام كه ديدي خداوند نعمتهايش را پياپي بر تو ارزاني مي كند در حالي كه تو اورا نا فرماني مي كني، از خدا بترس .[2]



خلاصه آن كه از آيات شريفه قرآني چنان بر مي آيد كه بلاها و مصيبت ها نعمت هايي از جانب خداوندمي باشند تا به آن بلاها آدمي زادگان غافل بيدار شوند و به خود بيايند و گناهان را رها كنند.



چنانكه علي (ع) در همين باره فرموده است:



وَ لَوْ أنَّ النّاسَ حِينَ تَنْزِلُ بِهِمُ النَّقَمُ وَ تَزُولُ عَنْهُمْ النِْعَمُ فَزِعوا إلي رَبِّهِمْ بَصِدْقٍ مِن نيّاتِهِمْ وَ وَلَهٍ مِنْ قُلؤبِهِمْ لَرَدَّ عَلَيْهِمْ كُلَّ شارِدٍ وَ إصْلََحَ لَهُمْ كُلَّ فاسِدٍ.



اگر آدميان آن هنگام كه نقمت و ناراحتي برآنان فرود مي آيد ونعمت از آنان روي بر مي تابد به خود بيايند و با نيتهاي صادق و دلهاي از همه كس بريده به در گاه الهي پناه ببرند خداوند همه آنچه را كه از دست دادهاند به آنان بر مي گرداند و همه خرابيها را برايشان اصلاح مي فرمايد.[3]

به اين سخن قدسي و آسماني نيز گوش دل بسپاريم:



كانَ في مَناجاتِ الله تَعالي لِموسي:يا موسي! إِذا رَأَيْتَ الْفَقْرَ مَقْبِلاً فَقُلْ: مَرْحَباً بِشِعارِ الصّالِحين!وَ إِذا رَأيْتَ الآغِني مَقْبِلاً فَقُلْ: ذَنْبٌ عِجِّلَتْ عُقوبَتُهُ.



از امام صادق نقل شده است كه فرمود:



درمناجات خداوند با موسي آمده است كه:



خداوند به او فرمود: اي موسي !آن گاه كه ديدي فقر و ناداري بر تو روي آورده بگو:آفرين به شعار صالحان! و آن هنگام كه ديدي دارايي رو به تو آورده است بگو: گناهي ست كه عقوبت آن پيش افتاده است.



امام در ادامه فرمايش خويش افزود :



فَما فَتَحَ اللهُ علي أحَدٍ في هذِهِ الدُّنْيا إلا بِذَنْبٍ لِيُنْسِيَهُ ذلِكَ الذَّنْبَ فَلا يَتوب،فَيَكونُ إِقْبالُ الدُّنْيا عَلَيهِ عُقوبَةً لِذُنُبِهِ



پس خداوند در اين دنيا گشايشي براي كسي قرار نمي دهد مگر به خاطر گناهي كه كرده است تا آن گناه را از خاطرش ببرد و در نتيجه توبه نكند و بدين سان روي آوردن دنيا بر او عقوبتي است بر گناهانش.[4]



به اين ترتيب خداوند كسي را كه پرواي پرهيزگاري در سر ندارد و نميخواهد بيدار شود و به خود آيد رها مي كند و در خوشيها غوطه ورش مي سازد تا غفلت و بي خبري اورا از بياد آوردن گناهانش باز دارد.البته پيش از اين هم گفته ايم اين نكبت و عقوبت شامل حال كساني مي شود كه به هيچ روي رو به سوي خدا نمي آورند و نمي خواهند به راه رستگاري گام نهند.



امير المومنين علي عليه السلام مي فرمايند :

خداوند پيامبران را برانگيخت و وحي را به آنان اختصاص داد ، و پيامبران را حجت خود بر بندگان قرار داد ، تا استدلالي يا جاي عذري براي کسي باقي نماند ، پس پيامبران انسان ها را با زبان راستگويي به راه حق فراخواندند .[5]



و همچنين مي فرمايند :

خداوند بندگان خود را که گناهکارند ، با کمبود ميوه ها ، و جلوگيري از نزول برکات ، و بستن در گنج هاي خيرات آزمايش مي کند ، براي اين که توبه کننده اي بازگردد ، و گناهکار ، دل از معصيت بکند ، و پند گيرنده ، پند گيرد ، و باز دارنده ، راه نافرماني را بر بندگان خود ببندد . همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را وسيله دائمي فروريختن روزي ، و موجب رحمت آفريدگان قرار داد و فرمود :

« از پروردگار خود آمرزش بخواهيد ، که آمرزنده است ، برکات خود را از آسمان بر شما فرو مي بارد ، و با بخشش اموال فراوان و فرزندان، شما را ياري مي دهد ، و باغستان ها و نهرهاي پر آب در اختيار شما مي گذارد . »



پس رحمت خدا بر آن کس که به استقبال توبه رود ، و از گناهان خود پوزش طلبد ، و پيش از آن که مرگ او فرا رسد ، اصلاح گردد .[6]



و همچنين در جايي ديگر مي فرمايند :

در صورتي که خداوند بندگان خود را با انواع سختي ها مي آزمايد ، و با مشکلات زياد به عبادت مي خواند ، و به اقسام گرفتاري ها مبتلا مي سازد ، تا کبر و خودپسندي ، را از دل هايشان خارج کند ، و به جاي آن فروتني آورد ، و درهاي فضل و رحمتش را به رويشان بگشايد ، و وسايل عفو و بخشش را به آساني در اختيارشان گذارد .[7]



امير المومنين علي عليه السلام مي فرمايند :

پس همانا خداوند سبحان بندگان متکبر را با دوستان خود که در چشنم آنها ناتوانند ، مي آزمايد ، وقتي که موسي بن عمران و برادرش هارون عليهما السلام بر فرعون وارد شدند ، و جامه هاي پشمين به تن ، و چوب دستي در دست داشتند ، و با فرعون شرط کردند که اگر تسليم پروردگار شود ، حکومت و ملکش جاودانه بماند و عزتش برقرار باشد ، فرعون گفت : « آيا از اين دو نفر تعجب نمي کنيد که دوام عزت و جاودانگي حکومتم را به خواسته هاي خود ربط مي دهند ، در حالي که در فقر و بيچارگي به سر مبي برند ؟ اگر چنين است چرا دستبندهاي طلا به همراه ندارند ؟ » [8]







[1] بحار الانوار 64/198

[2] نهج البلاغه صبحي صالح ص 472

[3] نهج البلاغه صبحي صالح ص 178

[4] بحار الانوار 64/199

[5] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 144/1

[6] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 143/3

[7] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 192/64

[8] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 192/41

[javad jan]

دين حنيف



اساس آفرينش آدم و آدميان از آغاز بر معرفت خداوند نهاده شده است. اين آفرينش نخستين و نهادينه،«فطرت» نام دارد.بر اين اساس همه ي انسانها در دل و درون به راستي خداشناس و يكتا پرست مي باشند.



فَأقِمآ وَجْهَكَ لِلدينِ حَنيفاً فِطْرَةَ الله الَّتي فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها لا تَبْديلَ لِخَلْقِ الله ذَلِكَ الدّينُ القَيِّم



پس روي خود را براي دين خداوند راست گردان در حالي كه به آيين راست گراييده اي.اين همان فطرت خداوندي است كه مردم را بر آن اساس آفريده است.درآفرينش خداوند تغيير و دگرگوني راه ندارد.اين است دين استوار و آيين پايدار.[1]



اما مردم در اين دنيا بر اثر غفلت و گناه روي از آيين راست و دين پاك كه همان توحيد است بر مي تابند و مشرك مي شوند. آن گاه خداوند از روي رحمت و شفقت براي بيدار شدن فطرت خفته آدميان آنان را به انواع ابتلائات و گرفتاريها مبتلا مي كند.يكي از حكمتهاي ابتلا همين است.



در پي اين بحث لازم است با يكي از ويژگيهاي انسان آشنا شويم:



إنَّ الإنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً*إذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعآ*وإذا مَسَّهُ الخَيْرُ مَنوعاً



همانا آدمي به شدت نا شكيبا و آزمند آفريده شده است.هنگامي كه شر و بدي به او برسد بسيار بي صبر مي شود و آنگاه كه خير و خوبي به آن برسد سخت بازدارنده از خير ميگردد.[2]



انسان با اين ويژگي آفريده شده است اما او در ميدان آزمايش اگر گوي ايمان را صاحب شود چنان ميشود نه تنها خصوصيت نام برده را ندارد بلكه مراتب بالاي ايثار و صبر و جوانمردي را مي پيمايد.در دنباله همين آيه كساني از اين قاعده كلي آفرينش استثناء مي شوند. آنان اين ويژگيها را دارند:



- نمازگزاراني كه در حفظ و حراست حدود نماز مي كوشند و آن را همواره پاس مي دارند.

- كساني كه بخشي از دارايي خويش را به تهي دستان و محرومان اختصاص مي دهند.

- آنان كه به روز جزا ايمان دارند و آن را راست مي شمارند.

- كساني كه از عذاب الهي مي ترسند.

- آنان كه دامن از آلودگي ها پاك مي دارند.

- امانتداران با ايمان كه براي شهادت و گواهي به حق و راستي آماده اند.[3]



به هر روي چون خصوصيات عمومي انسانها را در موضع مورد بحث بيان مي كنيم به بحث اصلي باز مي گرديم و آيات ديگري را مي خوانيم:



لا يَسْئَمُ الإنْسانُ مِنْ دُعاءِ الْخَيْرِ وَ مَسَّهُ الشَّرُّ فَيَؤُوسٌ قَنُوط*وَ لَئِنْ أذَقْناهُ رَحْمَةً مِنّا مِنْ بَعْدِ ضَرّاءَ مَسَّتْهُ لَيَقولَنَّ هذا لي وَ ما أظُنَّ الّاعَةَ قائِمَةً وَلَئِن رُجِعْتُ إلي رَبّي إنّ لي عِنْدَهُ لَلْحُسني



خداوند نخست اين ويژگي را بيان مي دارد كه انسان هرگز از خواندن و درخواست خوبي ها براي خويش خسته نمي شود و اگر ناراحتي و بدي به او برسد بسيار نا اميد و مأيوس مي گردد و اگر پس از رسيدن ضرر و بدي رحمتي از جانب خويش به او بچشانيم مدعي مي شود :اين رحمت از آن من است و من هرگز باور ندارم كه قيامت برپا شدني باشد و اگر هم به سوي خدا بازگردم براي من نزد خدا جايگاهي نيكو فراهم است.



خداوند به اين پندار پوچ چنين پاسخ ميدهد:



فَلَنُنَبِّئَنَّ الَّذين كَفَروا بِما عَمِلوا و لَنُذيقَنَّهُمْ مِنْ عَذابٍ غَلظٍ



ما بي ترديد كافران را به آنچه كرده اند آگاه مي كنيم و حتماً به آنان از عذابي سخت و درد ناك مي چشانيم.



و در ادامه اين ويژگي را براي انسانها بيان مي دارد:



وَ إذا أنْعَمْنا عَلَي الإنسانِ أعْرَضَ وَ نا بِجانِبِهِ وَ إذا مَسَّهُ الشَّرُّ فَذو دُعاءٍ عَريضٍ



و هنگامي كه انسان را از نعمت ها بهره مند مي سازيم از خدا روي بر ميگرداند و بي اعتنا دور مي شود و آنگاه كه بدي و زياني به او برسد صاحب دعايي بزرگ ميگردد و همواره خدا را مي خواند.[4]



همين مطلب در جاي ديگري از قرآن مجيد نيز ياداوري شده است:



وَ إذا أنْعَمْنا عَلَي الإنسانِ أعْرَضَ وَ نا بِجانِبِهِ وَ إذا مَسَّهُ الشَّرُّ كانَ يَؤوساً



و هنگامي كه انسان را از نعمت ها بهره مند مي سازيم از خدا روي بر ميگرداند و بي اعتنا دور مي شود و آنگاه كه بدي و زياني به او برسد شدت نااميد و مأيوس مي گردد.[5]



خوشحالي بيش از حد به هنگام بروز نعمت و رحمت و نا اميدي شديد به گاه سختي و بلا از ويژگيهاي بارز انسان است كه در آيات ديگر هم بيان شده.



پيش ازادامه بحث ابتلا لازم است به استفاده از آيه شريفه اي از قرآن كه درباره يكي ديگر از ويژگيهاي انسان سخن مي گويد:



وَ إذا مَسَّ النّاسَ ضُرُّ دَعَوْا رَبَّهُمْ منيبينَ إلَيهِ ثُمَّ إذا أذاقَهُمْ مِنْهُ رَحمَةً إذا فريقٌ مِنْهُمْ بِرَبِّهِمْ يُشْرِكون



مردم چنانند كه چون زياني به آنان برسد ، در حال توبه و انابه به سوي خدا او را مي خوانند. و آن گاه كه خداوند گشايش و رحمتي از جانب خويش به آنها مي چشاند در آن هنگام گروهي به پروردگارشان شرك مي ورزند.[6]



اين خصوصيت آدمي ظاهراً فراگير است كه در آيات نحل53و54،زمر8و49،معراج21و20،اس� �� �اء83،فصلت49و50 ،هود10،يونس21،مومنون75تكرار و بر آن تأكيد شده است .



وَ إذا مَسَّ الإنسانَ الضُّرُّ دَعانا لِ‍جَنْبِهِ أوْ قاعِداً أوْ قائماً فَلَمّا كَشَفْنا عَنْهُ الضُّرَهُ مَرَّ كَأنْ لَمْ يَدْعُنا إلي ضُرٍّ مَسَّهُ كَذلِكَ زُيّنَ لِلمسْرِفينَ ما كانوا يَعْمَلونَ



هنگامي كه سختي و زياني به انسان مي رسد در همه حال مارا مي خواند اما همين كه آن سختي را از او برطرف كرديم چنان غافل به راه خود مي رود گويي در آن دشواري ما را نخوانده بود.اين گونه است كه كردار كساني كه پاي از حريمشان بيرون مي نهند در نظرشان آراسته مي شود.[7]



يكي از موارد بسيار روشن و گويا كه چون آدمي دچار سختي مي شود در آن حال به راستي خدارا مي خواند هنگامي است كه در دريا دچار طوفان مي شود و مرگ را پيش رو مي بيند.به اين واقعيت انكار ناپذير که در آيات شريفه اسراء،67عنكبوت65،لقمان32 تصريح شده است :



هُوَ الَّذي يُسَيُّرُكِمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ حَتّي اِذا كُنْتُمْ فِي الْفُلْكِ وَ جَرَيْنَ بِهِمْ بِريحٍ طَيِّبَةٍ وَ فَرِحوا بِها جاءَتْها ريحٌ عاصِفٌ وَ جاءَهمُ الْمَوْجُ مِنْ كُلِّ مَكانٍ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ أُحيطَ بِهِمْ دَعَوُا الله مُخْلِصينَ لَهُ الدّينَ لَئِنْ أَنْجَيْتَنا مَنْ هذِهِ لَنَكونَنَّ مِنَ الشّاكِرينَ*فَلَمّا أَنْجاهُمْ اِذا هُمْ يَبْغونَ فِي الارضِ بِغَيْرِ الحَقْ



خداوند همان كسي است كه شما را در خشكي و در دريا سير مي دهد. تا آن جا كه چون به كشتي در مي آييد و بادي موافق مي وزد و ايشان را به حركت در مي آورد و شادمان مي شوند. ناگهان تندي بادي خطر خيز بر ميخيزد و موج آن از همه سو به آنها هجوم مي آورد ويقين مي كنند كه ايشان را فرا خواهد گرفت خدارا مي خوانند و مي گويند : اگر ما را از اين طوفان نجات دهي بي ترديد از سپاسگذاران خواهيم بود. اما هنگامي كه نجاتشان مي دهيم در همان حال به ناحق در زمين سر كشي مي كنند.[8]



چنانكه پيشتر هم گفتيم اين ويژگي غفلت و ناسپاسي و كفران و پرده پوشي در باره كافراني است كه حتي هنگامي كه رحمت خدا به آنها مي رسد سركشي شان فزوني مي يابد:



وَ لَوْ رَحِمْناهُمْ وَكَشَفْنا ما بِهِمْ مِنْ ضُرٍّ لَلَجُّوا في طُغيانِهيمْ يَعْمَهونَ



و اگر به آنها رحم كنيم وآنچه را كه از زيان و بدي به ايشان رسيده برطرف سازيم در طغيان و سر كشي شان اصرار مي ورز ند.و بر آن پاي مي فشارند در حالي كه حيران و سر گردانند.[9]



اين نكته كه كافران و مشرك به گاه سختي ها روي به خدا مي آورند و به هنگام راحتي و آسايش مشرك مي شوند در اين آيه آمده است:



وَ ما بِكُمْ مِن نِعْمَةٍ فَمينَ الله ثُّمَ إذا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فَإلَيْهَ تَجْئَرونْ * ثُّمَ إذا كَشَفَ الضُّرَّ عشنْكُمْ إذا فَريقٌ مِنْكُمْ بِرَبِّهِمْ يُشْرِكون



هر آنچه نعمت در اختيارتان هست از جانب خداوند است سپس چنان است كه چون بدي و زياني به شما برسد به سوي او پناه مي برد و آن گاه كه آن سختي و زيان از شما برطرف شد آن هنگام است كه گروهي از شما به خداي خويش شرك ميورزيد.



علت اين امر در آيه بعد ذكر شده است:



لِيَكْفُروا بِما آتَيْناهسمْ



براي آنكه كه نسبت به آنچه كه به آنان داده ايم كافر و ناسپاس شوند.



و در پاسخ خداوند به آنها مي فرمايد:



فَتَمَتَّعوا فَسَوفَ تَعْلَمونَ



پس از اين دنياي فاني بهره مند شويد به زودي فرجام كفرو ناسپاسي را خواهيد ديد.[10](همين مطالب در آيات 33و34 سوره روم نيز آمده است.)



آري آدمي بسي فراموشكار است و در سختي ها خدارا مي خواند و درآرامش و آسايش به شرك پيشين باز ميگردد.








[1] روم 30

[2] معراج 19-21

[3] معراج 22-33

[4] فصلت 49-51

[5] اسراء 83

[6] روم 33

[7] يونس 12

[8] يونس 22 و 23

[9] مومنون 75

[10] نحل 53-55

[javad jan]

زمينه ها و عوامل بلا




امتحان در مقام قصد و نيت

غرور

دنيا

ترک امر به معروف و نهي از منکر

عظمت خدا

[javad jan]

امتحان در مقام قصد و نيت




افکار و نيت ها مي توانند وسيله امتحان باشند ، مثلا در قضاوت درباره اشخاص از موارد اين آزمايش است . همين که فرد در فکر و انديشه خود سوءظني بي جا نسبت به کسي داشته باشد ، اين بدگماني آفتي براي ايمان اوست . انسان وظيفه دارد تا آن جا که مي تواند نسبت به رفتار برادران و خواهران ايماني خود خوش بين باشد و از بدگماني بپرهيزد .

دل مومن بايد مرکز خواسته ها و نيت هاي خير و صواب باشد . چه بسا در طول زندگي انسان زمينه بسياري از کارهاي خير براي او پيش نيايد ، ولي او مي تواند آرزوي انجام چنين کارهاي پسنديده اي را در دل داشته باشد . نور ايمان با وجود اين نيت ها و آرزوهاي خداپسندانه روز به روز پر فروغ تر مي شود :

امام صادق عليه السلام فرمودند :

همانا بنده مومن فقيري مي گويد : خدايا ، به من روزي عطا فرما تا کارهاي خير انجام دهم ، چون خداوند صدق و پاکي نيت او را ملاحظه مي فرمايد براي او اجري منظور مي نمايد برابر با پاداشي که اگر وسعت روزي مي داشت و آن اعمال صالح را انجام مي داد ، به او تعلق مي گرفت .[1]

علاوه بر اين که نيت ها و آرزوهاي پسنديده موجب تعلق پاداش در عالم آخرت مي گردند ، گاه راستي ايمان با همين نيت ها سنجيده مي شود . رسول اکرم صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايند :

مسلماني که جهاد نکرده باشد و در دلش آرزوي جهاد نداشته باشد اگر بميرد برشعبه اي از نفاق مرده است .

يعني اگر براي کسي تا پايان عمر زمينه و شرايط حضور در ميدان هاي جهاد فراهم نشود بايد نيت و آرزوي انجام چنين فريضه اي را در درون خود داشته باشد که اين امتحاني براي راستي ايمان اوست و بدون اين امتحان غبار نفاق از چهره ايمان زدوده نمي شود .
[1] احتجاج ، ج 2 ، ص 85

[javad jan]

غرور




اميرالمومنين علي عليه السلام مي فرمايند :

.......... و فرمود : « بر آدم سجده کنيد پس فرشتگان همه سجده کردند جز شيطان » غرور و خود بزرگ بيني او را گرفت و شقاوت و بدي بر او غلبه کرد ، و به آفرينش خود ازآتش افتخار نمود ، و آفرينش انسان از خاک را پست شمرد. خداوند براي سزاوار بودن شيطان به خشم الهي ، و براي کامل شدن آزمايش ، و تحقق وعده ها ، به او مهلت داد و فرمود : « تا رو زرستاخيز مهلت داده شدي » .[1]

و در جايي ديگر مي فرمايند :

پس در عزت و ناز دنيا بر يکديگر پيشي نگيريد ، و فريب زينت ها و نعمت ها را نخوريد و مغرور نشويد و از رنج و سختي آن نناليد و ناشکيبا نباشيد ، زيرا عزت و افتخارات دنيا پايان مي پذيرد ، و زينت و نعمت هايش نابود مي گردد ، و رنج و سختي آن تمام مي شود ، و هر مدت و مهلتي در آن به پايان مي رسد و هر موجود زنده اي به سوي مرگ مي رود .[2]

و در جايي ديگر مي فرمايند :

خداوند اگر اراده مي کرد ، آدم عليه السلام را از نوري که چشم ها را خيره مي کند ، و زيباييش عقل ها را مبهوت مي سازد ، و عطر و پاکيزگي اش حس بويايي را تسخير مي کرد ، مي آفريد ، که اگر چنين مي کرد ، گردن ها در برابر آدم فروتني مي کردند ، و آزمايش فرشتگان براي سجده آدم عليه السلام آسان بود ، اما خداوند مخلوقات خود را با اموري که گآگاهي ندارند آزمايش مي کند ، تا بد و خوب تميز داده شود ، و تکبر و خود پسندي را از آنها بزدايد و خود بزرگ بيني را از آنها دور کند .


[1] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 1/31

[2] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 99/5

[javad jan]

دنيا




امير المومنين در خطبه 111 دنيا را به ما نشان مي دهند و در فرازي از آن مي خوانيم :

کسي از دنيا شادماني نديد ، جز آن که پس از آن با اشک و آه روبرو شد ، هنوز با خوشي هاي دنيا روبرو نشده است که با ناراحتي ها و پشت کردن آن مبتلا مي گردد ، شبنمي از رفاه و خوشي دنيا ، بر کسي فرود نيامده ، جز آن که سيل بلاها همه چيز را از بيخ و بن مي کنند .[1]

و همچنين در جاي ديگر مي فرمايند :

دنيا خانه اي است پوشيده از بلاها ، به حيله و نيرنگ شناخته شده ، نه حالات آن پايدار و نه مردم آن از سلامت برخوردارند . داراي تحولات گوناگون ، و دوران هاي رنگارنگ ، زندگي درز آن نکوهيده و امنيت در آن نابود است. اهل دنيا ، همواره هدف تيرهاي بلا هستند ، که با تيرهايش آنها را مي کوبد و با مرگ آنها را نابود مي کند .[2]

مبادا آنچه که مردم دنيا را فريفت شما را بفريبد ! که دنيا دامي است مانند سايه اي گسترده و کوتاه که تا سرانجامي روشن و معين آدميان را رها نمي کند .[3]

آگاه باشيد ! دنيا خانه اي است که کسي در آن ايمني ندارد ، جز آنکه به جمع آوري توشه آخرت بپردازد و از کارهاي دنيايي کسي نجات نمي يابد . مردم به وسيله دنيا آزمايش مي شوند ، پس هر چيزي از دنيا را که براي دنيا به دست آورند از کفشان بيرون مي رود و بر آن محاسبه خواهند شد ، و آنچه را که در دنيا براي آخرت تهيه کردند به آن خواهند رسيد و با آن خواهند ماند . دنيا در نظر خردمندان ، چونان سليه است که هنوز گسترش نيافته ، کوتاه مي گردد ، و هنوز فزوني نيافته کاهش مي يابد .[4]

و از دیگر سخنان گهر بار ایشان است که می فرمایند :

پس از ياد خدا و درود ! همانا خداوند سبحان دنيا را براي آخرت قرار داده ، و مردم را در دنيا به آزمايش گذاشت ، تا روشن شود کدام يک نيکوکارتراست . ما را براي دنيا نيافريده اند ، و تنها براي دنيا به تلاش فرمان داده نشديم ، به دنيا آمديم تا در آن آزمايش گرديم .[5]

و نیز می فرمایند :

و بدان که دنيا سراي آزمايش است ، و دنيا پرست ساعتي در آن نمي سايد جز آن که در روز قيامت از آن افسوس مي خورد ، و هرگز چيزي تو را از حق بي نياز نمي گرداند .[6]





[1] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 111/4

[2] نهج البلغه مرحوم دشتي خ 226/1

[3] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 89/8

[4] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 63

[5] نهج البلاغه مرحوم دشتي نامه 55/1

[6] نهج البلاغه مرحوم دشتي نامه 59/3

[javad jan]

ترک امر به معروف و نهي از منکر



امام علی علیه السلام می فرمایند:

اي مردم! همه افراد جامعه در خشنودي و خشم خدا شريک مي باشند ، چنان که شتر ماده ثمود را ، يک نفر دست و پا بريد ، اما عذاب آن تمام قوم ثمود را گرفت ، زيرا همگي آن را پسنديدند .[1]





عظمت خدا



حضرت امیر در سخنی دارند که:

هر کس که با او کينه و دشمني ورزد تيره روزش کند ، و بر دشمنانش پيروز است ، هر کس به او توکل نمايد ، او را کفايت کند ، و هر کس از او بخواهد ، مي پردازد ، و هر کس براي خدا به محتاجان قرض دهد ، وامش را بپردازد ، و هر که او را سپاس گويد ، پاداش نيکو دهد .[2]






[1] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 201/2

[2] نهج البلاغه مرحوم دشتي خ 90/6

[javad jan]

انواع امتحانات




آزمون ها در چهره هاي مختلف

امتحانات اجتماعي

امتحانات فردي

امتحانات مکاني

امتحانات مقامي

[javad jan]

آزمون ها در چهره هاي مختلف



بيان عموميت امتحان براي تمام اقوام و جمعيت ها ، اثر سازنده قابل ملاحظه اي براي هر گروه و جمعيتي که به نوعي در سنت الهي شريک و سهيمند و امتحانات خداوند در چهره هاي گوناگون به سراغ آنها مي آيد ، دارد. گروهي در محيط هايي قرار مي گيرند که از هر نظر آلوده است ، وسوسه هاي فساد از هر طرف آنها را احاطه مي کند ، امتحان بزرگ آنها اين است که در چنين جو و شرايطي همرنگ محيط نشوند و اصالت و پاکي خود را حفظ کنند .

گروهي در فشار محروميت ها قرار مي گيرند ، در حالي که مي بينند اگر حاضر به معاوضه کردن سرمايه هاي اصيل وجود خود باشند ، فقر و محروميت به سرعت درهم مي شکند ، اما به بهاي از دست دادن ايمان و تقوا و آزادگي و عزت و شرف ، و همين آزمون آنها است .

گروهي ديگر برعکس غرق در نعمت مي شوند و امکانات مادي از هر نظر در اختيارشان قرار مي گيرد ، آيا در چنين شرايطي ، قيام به وظيفه شکر نعمت مي کنند ؟ يا غرق در غفلت و غرور و خودخواهي و خود بيني ، غرق در لذات و شهوات و بيگانگي از جامعه و از خويشتن مي شوند ؟!

گروهي _ همچون غرب و شرق زده هاي عصر ما _ با کشورهايي روبرو مي شوند که در عين دوري از خدا و فضيلت و اخلاق ، از تمدن مادي خيره کننده اي بهره مندند و رفاه اجتماعي قابل ملاحظه اي دارند ، در اينجا جاذبه نيرومند مرموزي آنها را به سوي اين نوع زندگي مي کشاند که به قيمت زير پا نهادن همه اصولي که به آن اعتقاد دارند و به قيمت تن دادن به ذلت وابستگي چنان زندگي را براي خود و جامعه خويش فراهم سازند ، اين نيز يک نوع آزمون است .

مصيبت ها ، درد و رنج ها ، جنگ و نزاع ها ، قحطي و گراني و تورم ، حکومت هاي خود کامه ، که انسان ها را به بردگي و اسارت خود دعوت مي کنند و آنها را به تسليم در برابر برنامه هاي طاغوتي خود فرا مي خوانند ، و بالاخره امواج نيرومند هواي نفس و شهوت ، هر يک از اين ها وسيله آزمايشي است بر سر راه بندگان خدا ، و در همين صحنه ها است که ايمان و شخصيت و تقوا و پاکي و امانت و آزادگي افراد مشخص مي شود .

اما براي پيروزي در اين آزمون هاي سخت ، جز تلاش و کوشش مستمر و تکيه بر لطف خاص پروردگار راهي نيست .

جالب اين که در حديثي که در اصول کافي از بعضي از معصومين در تفسير آيه احسب الناس ان يترکوا ان يقولوا آمنا و هم لا يفتنون آمده چنين مي خوانيم :



يفتونن کما يفتن الذهب ، ثم قال يخلصون کما يخاص الذهب ! :



آزمايش مي شوند همان گونه که طلا در کوره آزمايش مي شود ، و خالص مي شوند همان گونه که فشار آتش ناخالصي هاي طلا را از بين مي برد و آن را خالص مي کند .[1]



به هر حال عافيت طلباني که گمان مي کنند همين اندازه که اظهار ايمان کنند در صف مومنان قرار مي گيرند و در اعلي عليين بهشت همنشين پيامبران و صديقين و شهداء خواهند بود سخت در اشتباهند .[2]



بلاء در اصل به معني آزمايش کردن است منتهي گاهي به وسيله نعمت هاست که آن را « بلاءحسن » مي گويند و گاهي به وسيله مصيبت ها و وجازات ها است که به آن « بلا< سيء » گفته مي شود چنانکه درباره بني اسرائيل مي خوانيم :



و بلوناهم بالحسنات و السيئات



آنها را به وسيله نعمت ها و مصائب آزموديم .[3]



[1] اصول کافي طبق نقل تفسير نور الثقلين ج 4 ص 148

[2] تفسير نمونه ج16ص 206-207

[3] اعراف _ 168