حسن عسکری
نقش
یازدهمین امام شیعیان
نام
حسن عسکری
کنیه
ابومحمد
تولد
۸ ربیع الثانی سال ۲۳۲ پس از هجرت
وفات
۸ ربیع الاول سال ۲۶۰ پس از هجرت
محل تولد
مدینه
مدفن
مرقد امامان علی الهادی و حسن عسکری، سامرا
طول عمر
پیش از امامت ۲۲ سال
(سال ۲۳۲ تا ۲۵۴ پس از هجرت)
دوران امامت ۶ سال
(سال ۲۵۴ تا ۲۶۰ پس از هجرت)
القاب
عسکری
زکی
همسر
نرجس خاتون
پدر
هادی
مادر
حدیث یا سوسن
فرزندان
مهدی
حسن پسر علی معروف به امام حسن عسکری (عسگری) از دیدگاه شیعیان سیزدهمین معصوم و یازدهمین امام میباشد.
نام، القاب و کنیه
نامش حسن، کنیه وی ابومحمّد و القابش: ابن الرّضا[۱][۲]، زکی، هادی و عسکری است[۳]. [۴]
تولد
وی در روز جمعه، ۸ ربیع الآخر سال ۲۳۲ به دنیا آمد[۵]. مکان تولد وی شهر مدینه است. پدر وی علی النقی (امام دهم شیعیان) و مادرش امّ ولدی بود که وی را «حدیث»، «سوسن»، «سلیل» نیز می‌گفتند. [۶]
خلفای معاصر
او با چند خلیفه عباسی هم عصر بود[۷]:
- المعتزّ بالله (معتز عباسی) (۱۵۲- ۲۵۵)
- المهتدی بالله (مهتدی عباسی) (۲۵۵- ۲۵۶)
- المعتمد بالله (معتمد عباسی) (۲۵۶- ۲۷۹)
دوران امامت
فشار واختناق
خلفای عباسی همواره امامان را تحت فشار و محدودیت قرار می‌دادند و این فشارها در دوران امام جواد، امام هادی و امام عسکری در سامرا به اوج رسید به طوری که این امامان عمر کوتاهی داشتند. تعقیب و مراقبت از امام دهم و یازدهم به قدری بود که آنان را در میان لشکریان جای داده بودند و به همین دلیل این دو امام را «عسکریین» لقب داده‌اند.[۹]. با این حال فشارها و محدودیت‌ها برای امام حسن عسکری از دو جهت بیش از دیگران بود:
- در دوران او شیعه به صورت یک قدرت عظیم در عراق درآمده بود (و این باعث میشد حاکمین احساس خطر کنند).
- دودمان عباسی می‌دانستند طبق روایات فراوان و متواتر مهدی موعود که از بین برنده حکومت‌های باطل و برپاکننده حق است فرزند امام حسن عسکری است؛ و این باعث میشد امام تحت نظر بیشتری باشد (بلکه مانند فرعون از تولد موسی جلوگیری کنند).
بنابر این امام را مجبور کرده بوند که هر دوشنبه و پنجشنبه در دربار حاضر شود.[۱۰] حتی معتز به این مقدار هم کفایت نکرده و امام را زندانی کرد (حتی نقشه قتل امام را کشیده بود که اجل مهلتش نداد[۱۱]).
فعالیت ها
با وجود همه فشارهای موجود امام فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی-علمی در جهت حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضد اسلامی انجام می‌داد:
- تلاش‌های علمی:
حسن عسکری در شرایط اختناق و تحت کنترل شدید حکومت وقت قرار داشت. اما با این حال به صورت محدود، همانند پدرانش به تربیت شاگردان و گسترش علوم پرداخت.
- ایجاد شبکه ارتباطی با شیعیان:
در زمان وی، شیعیان در مناطق مختلف گسترش یافته بودند. این گسترش و پراکندگی باعث شد تا امام شبکه ارتباطی وکالت و نصب را در مناطق مختلف راه‌اندازی کند.
- فعالیت‌های سری سیاسی:
به خاطر محدودیت‌ها امام مجبور به رهبری یک سلسله فعالیت‌های مخفی برای راهبرد اهداف خود شده بود.
- حمایت‌های مالی از شیعیان:
یکی دیگر از موضع‌گیری‌های او حمایت مالی از شیعیان، بویژه از یاران خاص، بود. چرا که شیعیان تحت فشار دستگاه حکومت بودند.
- آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت:
از آنجا که غایب شدن امام و رهبر هر جمعیتی یک حادثه نامأنوس است و باور و تحمل آن برای مردم دشوار است، پیامبر و امامان پیشین به تدریج مردم را برای این موضوع آماده می‌کردند؛ به‌ویژه امام هادی و امام عسکری که به زمان غیبت نزدیک می‌شدند. امام عسکری بر تولد مهدی تاکید می‌کرد و فضای ارتباطی امام با شیعیان (به خاطر محدودیت‌های حکومت) حالتی شبیه به غیبت صغری را داشت.
فعالیت دیگر وی تقویت و توجیه سیاسی رجال و عناصر مهم شیعه و استفاده گسترده از آگاهی غیبی برای از بین بردن شک‌ها و تردیدها بود.[۱۲]».
اصحاب
شیخ طوسی تعداد شاگردان امام حسن عسکری را بیش از ۱۰۰ نفر ثبت کرده‌است.[۱۳]
مشهورترین اصحاب و راویان ایشان عبارت‌اند از[۱۴][۱۵]:
- ابو عمرو عثمان بن سعید عَمری (نائب اول امام زمان)
- احمد بن اسحاق قمی
- ابراهیم بن مهزیار
- ابو هاشم داود بن قاسم جعفری
- محمد بن حسن صفار
- محمد بن عثمان بن سعید عمروی (نائب دوم امام زمان)
- عبدالله بن جعفر حمیری
- احمد بن محمد بن مطهّر
- ابوسهل اسماعیل بن علی
- محمد بن صالح بن محمد همدانی
مرگ حسن عسکری و مسئلهٔ جانشینی او
در روز جمعه ۸ ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری در سن ۲۹ سالگی با زهر معتمد عباسی کشته شد[۱۶].[۱۷] در سامرا کنار پدرش امام هادی به خاک سپرده شد[۱۸].[۱۹].
از دید شیعیان دوازده‌امامی، فرزندی از او ماند که همنام پیامبر اسلام است و او را مهدی موعود میدانند. پس از مرگ حسن عسکری، پیروانش بر سر جانشینی او به چند گروه تقسیم شدند. بعضی می‌گفتند که او به غیبت رفته است و منتظر رجعتش بودند. برخی دیگر معتقد بودند که از او پسری همنام پیامبر اسلام مانده است که مهدی موعود است. فرقه‌ای هم معتقد بودند که یکی از کنیزانش از او حامله است و روزی مهدی موعود را به دنیا می‌آورد. گروه‌هایی هم امامت برادران حسن عسکری، جعفر یا محمد، را پذیرفتند.
در میان فرقه‌های مختلفی که پس از مرگش ایجاد شد، تنها تشیع دوازده‌امامی (که معتقد به وجود پسری از حسن عسکری، همنام پیامبر اسلام، بودند) دوام یافت.[۲۰]
شیعیان دوازده‌امامی جعفر (برادر حسن عسکری و از مدعیان اصلی جانشینی او) را «جعفر کذاب» می‌نامند. به عقیدهٔ آنان جعفر کذاب ویژگی‌های امامت را نداشت. به عقیدهٔ آنان، هنگام نماز گزاردن بر بدن امام، فرزندش حجت بن الحسن بر او نماز گزارد و شک را از شیعیان برداشت.[۲۱][۲۲][۲۳]
پاسخ با نقل قول
