- مقدمه
تاريخچه كيفيت و كنترل كيفيت به زمانهاي خيلي دور برميگردد . از زماني كه كارخانجات شروع به رقابت كردند، مصرف كنندگان محصولات را با هم مقايسه كرده و جذابترين را انتخاب مي نمودند (به استثناي محصولات انحصاري) اگر كارخانه اي حس ميكرد كه رقيب سود بيشتري كسب ميكند، تلاش ميكرد وضعيت خود را از طريق افزايش سطح كيفيت محصول خروجي و يا كاهش قيمت بهبود دهد.
اماكنترل كيفيت آماري بطور نسبي علم جديدي محسوب ميشود . سابقه علم آمار به ۲ يا سه قرن اخير بر ميگردد و بيشترين پيشرفت آن به قرن بيستم مربوط است . اولين كاربردها ي آمار در ستاره شناسي، فيزيك، بيولوژي و علوم اجتماعي بود.با شروع انقلاب صنعتی در اواسط قرن هیجدهم ماشین های تولیدی کم کم جایگزین ابزار و مهارتهای فردی افراد هنرمند و صنعتگر گردید. با پیدایش روشهای جدید و پیچیده اشتیاق به تولید افزایش یافت و بدین ترتیب نیاز به کنترل کیفیت نیز ابعاد تازه ای پیدا نمود.
پایه و اساس کنترل کیفیت آماری به مفهوم امروزی آن، طی سالهای دهه 1920 گذاشته شد. استفاده از روشهای کنترل کیفیت آماری، کلیه صنایع کارخانه ها را در راستای بهبود بهر ه وری، جلوگیری از تولید اقلام معیوب، جلوگیری از تنظیم های غیرضروری و آگاهی از فرآیند یاری می رساند. طبق تجربیات متمادی، واحدهای تولیدی که از روشهای کنترل کیفیت آماری بهره می برند، از بازده قابل توجهی نسبت به سایرین برخوردارند. امروزه دیدگاهی مهندسی در صنایع مختلف حاکم بوده و دیگر از بافت کارگاهی و تجربی گذشته خبری نیست. سودآوری، دریافت گواهینامه های استاندارد داخلی و بین المللی، تامین نیازهای مشتریان از نظر تنوع طراحی، استحکام و زیبایی، واحدهای تولیدی را بر آن داشته تا از تکنیکهای کنترل کیفیت آماری به عنوان اهرم و وسیله سهل الوصول برای بهبود کیفیت محصولات وفرآیندهای تولیدی کارخانه استفاده نمایند. از دید دیگر می توان گفت که روشهای کنترل کیفیت آماری در صنایع گوناگون بوسیله کنترل تمامی مشخصه ها از مواد اولیه تا محصول نهایی باعث می شوند تا ضایعات و دوباره کاری ها و همین طور هزینه ها به حد قابل قبولی رسیده و در نتیجه عمر مفید فرآورده ها نیز افزایش یابد.
آقای ادبلیو شوهارت ( 1924 )، اصول کاربرد نمودارهای کنترل را در صنعت معرفی کرد. این نمودارها مانند یک آزمون، فرضیه تحت کنترل بودن فرآیند را از لحاظ آماری بررسی می کنند، به این معنا که قرار گرفتن یک نقطه خارج از حدود کنترل بیانگر رد چنین فرضیه ای است. داج و رومینگ( 1928) ، روش نمونه گیری جهت پذیرش یا رد را ارائه کردند. استانداردهای امریکا milstd برای بازرسی اقتصادی فراورد ههای تولیدی توسط ارتش آمریکا در سال 1934 تدوین گردیدند.
صنايع كشور ما نيز اخيرا در پي رواج سيستمهاي مديريت كيفيت از جمله استانداردهاي سريiso 9000 به فنون كنترل كيفيت آماري روي آورده اند اما مشكلي كه اغلب ايشان با آن مواجه اند اين است كه معمولا مكان،زمان وشرايط استفاده ازاين فنون براي استفاده كنندگان روشن نبوده وگاها بكار گيري غلط،بي موقع،شتابزده و نامناسب از اين ابزارها خود مشكلي را بر معضلات سازما ن خواهد افزود .در واقع مساله اصلي كه بايد براي استفاده كنندگان روشن باشد آن است كه براي حل مشكلات سازمان، از ميان فنون مختلف آماري بايد از كدام ابزار، چه موقع، چگونه و كجا استفاده نمود تا بتوان افزايش كيفيت را با كاهش هزينه توام نمود.
از جمله تحقیقات اولیه که در کشور ما انجام گرفت می توان به این موارد اشاره کرد:آقای محمدرضا مهرگان ( 1366 )، به بررسی کاربرد کنترل کیفیت در صنایع ریسندگی پرداخته و پس از تعیین مشخص ههای کنترل در یک خط تولید کارخانۀ ریسندگی بوسیلۀ
استانداردهای milstd نحوۀ بازرسی مشخصه های مهم محصول نهایی را تشریح و ارزیابی نمود. آقای جواد زینالی ( 1376 )، به بررسی طراحی و توسعۀ یک سیستم کنترل کیفیت یکپارچه در یک واحد صنعتی کارگاهی پرداخت و دریافت که اگر کنترل کیفیت آماری و کنترل فرآیند آماری با یک سیستم اطلاعاتی که قابل مستندسازی است ادغام شود، کاربردهای بسیار مطلوبی پیدا خواهد کرد.