عودلاجان، محله فراموش‌شده تهران
عودلاجان، محله فراموش‌شده تهران
از هر كوچه و پس‌كوچه این محله كه گذر كنی، دیوارهای در حال ریختن، سردرهای قدیمی روبه خرابی، درهای چوبی قدیمی كه فقط جای سوراخ كوبه روی آن‌ها باقی مانده است و.....
خانه‌های تاریخی و كوچه‌های باریك تهران قدیم را بیشتر در محدوده خیابان‌های ری، مولوی، امیركبیر و مصطفی خمینی می‌توان دید. محدوده‌ای كه امروزه در برخی فیلم‌ها یادآور خاطرات نسل گذشته است و نام «بافت تاریخی عودلاجان» را یدك می‌كشد.
از هر كوچه و پس‌كوچه این محله كه گذر كنی، دیوارهای در حال ریختن، سردرهای قدیمی روبه خرابی، درهای چوبی قدیمی كه فقط جای سوراخ كوبه روی آن‌ها باقی مانده است و بادگیرهایی را كه به جای خنك كردن، گرد و خاك را به خانه می‌آورند، می‌بینی.
خانه‌های آپارتمانی امروزی در كوچه‌های باریك و قدیمی، دیگر جایی برای «لی‌لی‌های» كودكان باقی نگذاشته‌اند. نمی‌دانم كودكان امروز برای فرزندان آینده‌شان از چه بازی‌هایی خاطره می‌گویند.
رد هر دیوار را كه بگیری، در سر پیچ تند كوچه‌های باریك، نام‌هایی به چشم می‌خورند كه امروز دیگر كمتر نشانی از گذشته دارند؛ «سرطون»، «ناظم الاطبا»، «مشیر الخلوت» و «آقاموسی» شاید آخرین نام‌هایی باشند كه پس از گذشت حدود 50 سال همچنان بر دیوار كوچه‌های قدیمی عودلاجان خودنمایی می‌كنند.
حالا عودلاجان در محدوده‌ای تاریخی كه هر روز تراكم شهری ذره‌ذره آن را می‌خورد، كوچك‌تر و شكسته‌تر می‌شود. بخش غربی این بافت تاریخی مانند دیگر بخش‌های شمالی، جنوبی و شرقی‌اش كمتر نشانی از گذشته را با خود دارد و هر نشانی كه در كوچه‌های این بافت از جمله بنا، مسجد یا خانه‌ای تاریخی پیدا می‌شود، یا به انبار و كارگاه تبدیل شده یا خالی از سكنه و در حال تخریب و ریزش است.
مسجد مدرسه نظام‌الدوله، مسجد آقامیر، سقاخانه آقامیر، خانه دكتر احسانی، خانه مؤتمن الاطبا، خانه امین نظام و خانه عزت‌الدوله از جمله بناهای تاریخی هستند كه در شرایط نامناسبی قرار دارند.
با این وضعیت، برخی از این خانه‌ها به نام ایجاد آسایش و امنیت برای اهالی محل توسط یك بنیاد تخریب می‌شوند تا شاید پس از جمع‌آوری كارتن‌خواب‌ها، معتادان و اراذل و اوباشی كه مكانی امن برای كارهای‌شان یافته‌اند، روزی به یك مكان فرهنگی برای باقی‌مانده‌های عودلاجان تبدیل شود.
با این وجود، حمیده توسلی، جامعه‌شناس بهترین نقطه تهران و پراهمیت‌ترین بافت پایتخت را عودلاجان می‌داند و معتقد است كه این بافت تاریخی به یك نگاه ویژه نیاز دارد.
او گفت: برای حفظ بافت تاریخی فقط دستور و قانون نمی‌توان داشت، مردم باید بافت را حفظ كنند. عودلاجان یك بافت فرامحله‌ای، فراملی، فرامنطقه‌ای و بین‌المللی است. حفظ آن یك ارزش است و همه ایران باید این را بدانند.
وی با اشاره به سابقه حدود شش‌هزار ساله تهران، ادامه داد: مردم تهران كه اكنون ادعای شش‌هزار سال تمدن را دارند، توانایی و قدرت نگهداری یك‌دهم درصد از بافت قدیم را هم ندارند.
او با تأكید بر لزوم حفظ این میراث به هر قیمتی، بیان كرد: این كار به آگاهی جمعی ما نیاز دارد، تا وقتی كسی از میزان ارزش ترمه مادربزرگ خود اطلاع نداشته باشد، لزومی به حفظ آن نمی‌بیند.
توسلی افزود: همه ما به هویت نیاز داریم، ولی تهران یك شهر بی‌هویت است، هر اتفاقی كه مخاطب را به خود بیاورد، اتفاق خوبی است. هر شهری كه نتواند میراث طبیعی، فرهنگی و تاریخی خود را حفظ كند، موفق به داشتن توسعه پایدار نمی‌شود.
بافت تاریخی عودلاجان در قدیمی‌ترین منطقه تهران هر روز و در هر نفس به از بین رفتن نزدیك می‌شود.
شاید امروز این اتفاق برای بسیاری از مردم تهران و حتی ساكنان این بافت اهمیت نداشته باشد و چه بسا از مدرن شدن آن خوشحال شوند، ولی روزی می‌رسد كه همه دلتنگ یك كوچه‌باغ، یك در و حتی یك سردر قدیمی می‌شویم كه ما را به تاریخ گذشتگان پیوند دهد.
پاسخ با نقل قول
