بسیاری از شرکتها و بخشهای فعال، تمایلی به ترویج رسمی و به کارگیری راهکارهای OSS از قبیل FreeBSD، لینوکس، آپاچی،پرل یا StarOffice ندارند. یکی از دلایل این بیمیلی، تاثیر FUDدر زمینه داستانهای کذبی باشد که در مورد مفاهیم OSS و افراد فعال در این حوزه شایع میشود. در این مقاله، به معرفی برخی از جنبههای حقیقی مدل OSS (مشکلات یا چالشها) برخی تصورات اشتباه در این حوزه میپردازیم.
·اشتباه ۱: OSS صرفاً یک ابزار جدید است. این تصور اشتباه است. در شروع پیدایش صنعت کامپیوتر، اغلب نرمافزارهای موجود (مثل ابرکامپیوترهای IBM/Unisys) همگی OSS بودند. جنبش OSS امروزی واکنشی علیه اقدام ATT برای تجاری سازی لینوکس میباشد. زیربنای اینترنت یک نمونه بارز از رویکرد متنباز است.
·اشتباه ۲: OSS به هیچ فردی تعلق ندارد. اگر از دیدگاه مالکیت رسمی و اداری بررسی کنیم، این موضوع صحت دارد، اما از نظر رهبری، کنترل و مالکیت معنوی (منظور حق نشر یا کپیرایت)، اعتقاد به این مسئله اشتباه است. راهکارها همیشه توسط افراد یا گروههای کوچک کنترل شده و بررسی میشوند، در نهایت مشارکتهای بیشتری از گروههای دیگر توسعهدهندگان را شاهد هستیم.
·اشتباه ۳: افراد را نمیتوان به تولید و توسعه OSS، یعنی توسعه «هیچ»، ترغیب کرد. خیر، این چنین نیست. توسعه OSS برای افراد مستعد و توسعهدهندگان جوان فرصتی استثننایی است تا تواناییهای خود را نشان دهند و جامعه ارتباطات را بزرگتر ساخته و توسعه دهند. این افراد بدون هیچگونه دستور، سلسله مراتب، اجبار و الزام و قراردادی وارد این فعالیتها میشوند. بسیاری از آنها در حال حاضر در سیستمهای مدیریتی در سازمانهای تجاری یا دولتی مشغول به کار میباشند.
·اشتباه ۴: OSS فقط به هکرها و دانشجویان تعلق دارد و نه به جامعه تجارت و کسب و کار. امروزه بسیاری از افراد فعال در زمینه تجارت، بخشی از راهبردهای تجاری خود را بر روی OSS متمرکز کرده و بر اساس آن سرمایهگذاری میکنند. علاوه بر توزیعکنندگان خاص (مثل ردهت، کالدرا، VaLinux ،ُSuSE مندریک و....)، اغلب شرکتها بزرگ مثل IBM، سان، اینتل واپل،در حال حاضر بر ترویج راهکارهای oss (یا پشتیبانی مانند آپاچی IBM'sAS/400-i-series) تاکید کرده و مشغول فعالیت میباشند.
·اشتباه۵: OSS یک الدورادوی(Eldorado=سرزمین زر)جدید است و در آینده نزدیک کلیه نرمافزارهای تجاری از OSS تولید میشوند. این یک تصور اشتباه اما »مثبت« است.این که وانمود کنیم لینوکس با کلیه سیستم عاملهای موجود جایگزین می شود، فرض غلط و گمراه کنندهای است. مدلهای oss فنی و فلسفی در حال حاضر به خوبی عمل می کنند، اما در مدلهای تجاری کسب درآمد برای انجمن کوچک که نرم افزارها را به رایگان دریافت می کند، روند کندتری دارد.
·اشتباه ۶: در oss هیچ گونه پشتیبانی وجود ندارد. به دلیل وجود اینترنت اکثر برنامه های معروف oss دارای گروه های کاربری، تالارهای گفتگوی توسعه دهندگان و اتاق چت می باشد. همچنین به دلیل عدم وجود هیچ گونه قرار داد و التزامی، داوطلبان به سوالات پاسخ خواهند داد .زیرا آنها نیز زمانی مشکلات شما را داشته اند و اکنون پاسخ را به درستی می دانند و از این رو سطح پشتیبانی، بازه زمانی که پاسخ مناسبی دریافت می کنید و عدم وجود بروکراسی (تشکیلات و تاسیسات اداری) در نهایت نتایج پایداری برای شما به همراه خواهند داشت. دولتها و شرکتهای تجاری نیز برای جوابگویی، به دنبال نسل جدیدی از خدمات پشتیبانیoss می باشند.
·اشتباه ۷:هیچ گونه پایداری وجود ندارد، اگر افراد می توانند نرم افزار را دستکاری کنند. البته برای شما این کاملا این امکان وجود دارد که نرم افزار را برای استفاده شخصی خود تغییر دهید. اما اگر بخواهید تغییراتتان را در بعد وسیع تری توزیع نمایید ،داستان دیگری دارد: یک گروه کارشناس در این زمینه ها، نسخه های منتشر شده نرم افزارها را به صورت رسمی و اداری بررسی و کنترل می کنند .ممکن است نسخه های بتای نرم افزارها در دسترس همگان قرار گیرد ،اما شما همواره می توانید نسخه های آزمایش شده و پایدار نرم افزار را انتخاب کرده و دریافت نمایید.
·اشتباه ۸:تقسیمات یا انشعابها، ossرابه گونه های ناسازگاری تجزیه خواهد کرد. یکی از مباحث اصلی سیستمهای اختصاصی مانند IBMOS/400 در برابر یونیکس این است که گونه های اختصاصی ناسازگار زیادی از سیستم عامل لینوکس موجود است.آیا این اتفاق می تواند برای مثلا لینوکس در مقابل ویندوز مایکرو سافت نیز رخ دهد؟ خیر، به علت وجود مجوز GPL و کد رایگان موجود پاسخ منفی است: به محض اینکه گروهی یک ویژگی برتر و بهتری به برنامه بیافزاید که کارایی آن رابالا ببرد، همزمان دلایل آن را در اینترنت توضیح نیز خواهد داد. پس از آن گروه توسعه دهندگان نسخه »مادر« می توانند تغییرات گروه مذبور را کپی کرده و به نسخه اصلی بیافزاید. هیچ کس از تجزیه کد یا ایجاد استانداردهای ناسازگار، سودی نمی کند.
ریسکهای OSS
ریسک ۱: فقدان پاسخگویی. اگر با مشکلی مواجه شوید، احتمال دارد پشتیبانی خوبی (هر چند غیر قابل پیش بینی) را از هر نقطه ای در دنیا شاهد باشید، اما هیچ کس، هیچ گونه مسئولیتی در قبال آن به عهده نخواهد گرفت. به طور پیش فرض، هیچ فروشنده ای قرار داد یا التزامی برای ضمانت دادن به شما ندارد، اگر شما به این نوع از امنیت قانونی و حقوقی نیاز دارید، باید یک توافق نامه سطح خدمات یا نگهداری با یک شرکت دیگر جهت ارائه پشتیبانی فنی منعقد نمایید.
ریسک۲: مجموع اندک سخت افزارهای پشتیبانی شده .چاپگرها، اسکنرها، کارتهای ویدئویی و دیگر سخت افزارها به راه اندازهایی جهت پشتیبانی نیاز دارند. درسیستمهای oss رسیدن به این پشتیبانی و کسب برنامه های لازم ممکن است زمانی طولانی تری بطلبد.
ریسک۳: مجموعه اندک برنامههای کاربردی تجاری. برنامه های تجاری موجود در مقایسه با ویندوز هنوز اندک می باشد.
ریسک۴: فقدان راهنما. عدم وجود مشاورین مخصوص یا معماران سیستم، بهره برداری از/ پیکربندی بهینه برنامه های متعدد OSS برای کاربران و حتی مدیران IT ممکن است مشکل به نظر برسد.
ریسک ۵ عدم وجود ضمانت برای ادامه فرایند توسعه: برنامه ها و پروژه های بسیاری وجود دارند که اگر بودجه لازم برایشان فراهم نشود یا تعداد برنامهنویسان آنها کافی نباشد،کم کم محو شده و یا خاتمه پیدا می کنند. این موضوع ممکن است برای نرمافزارهای اختصاصی نیز اتفاق بیفتد. هنگامی که مقدمات لازم برای توسعه پروژه ای فراهم می شود، ممکن است تیم دیگری روند پیشرفت کار را در دست بگیرد. مثالی که در این مورد وجود دارد، کارساز وب آپاچی است که به عنوان یک وصله برای کارساز وب NCSA آن زمان که تیم NCSA به Netscape پیوست تولید شد.
ریسک ۶ وجود برخی محدودیت با توجه به عملیات نصب: جدای از محیطهای خیلی خاص (مثل ابرکامپیوترهای IBM) هسته های (کرنلهای) OSS محدود بودند و همچنان نیز باتوجه به ویژگیهای استانداردهای شرکتی مانند پشتیبانی از چند پردازنده ای و ژدرنالینگ محدود می باشند. مثلا هسته لینوکس، حتی اگر بتواند کارسازهای اینتل ۸ پردازندهای را بپذیرد (به جای ۴پردازنده در نگارش ۲.۲)، باز هم قدرت پردازش زیادی نخواهد داشت.
دلایل منطقی به کارگیری OSS در بخش عمومی (PublicSector)
انگیزه های به کارگیری OSS، دامنه گسترده ای دارند و دلایل اخلاقی، فلسفی و ...دارند.
واقعیت ۱: هزینه های اندک. اولین برتری به اثبات رسیده مدلهای متن باز این واقعیت است که نرم افزار متن باز اغلب به صورت رایگان و یا با یک هزینه اندک در دسترس قرار می گیرد. هر چند که هزینه های حق مالکیت ،بخشی از (معمولا ۲۰ درصد) هزینه کلی مالکیت (TCO) را تشکیل می دهند و کاربران باید به دقت سایر هزینههای گسترش، آموزش،پشتیبانی و همکاری بینابینی را نیز لحاظ کنند.
واقعیت ۲: استقلال. دومین برتری مشاهده شده استقلال سیاسی از هر فروشنده خصوصی می با شد. این استقلال به طور ویژه برای اجرای راهکارهای دولت الکترونیکی در مقیاس وسیع بسیار مهم می باشد: دولت ممکن است تمایلی به عمومیت دادن به رای گیری الکترونیکی یا تبادلات الکترونیکی مستندات بخش اجرائی نداشته باشد، البته این در صورتی است که نیاز به استانداردهای معمول و متداول مستلزم اجبارهای بالفعل به منظور به کارگیری ابزارهای اختصاصی (در تبادل فرمها ،نامه ها یا صفحات گسترده) باشد. دولت معمولا به دنبال استانداردهای رایج و مرسوم است و راه کارهای استاندارد، منحصر به یک فروشنده نخواهد بود.
واقعیت ۳: امنیت و محرمانگی. موجود بودن کد منبع و حق تغییر بسیار اهمیت دارد و این اهمیت صرفا به خاطر مقاصد شخصی نیست ،بلکه در اینجا متوجه می شویم که هیچ »جعبه سیاهی« وجود ندارد: دانستن نحوه کار سیستم، اساس مقررات بخش عمومی در راستای شفاف سازی می باشد. هیچ نرم افزاری، چه OSS و چه غیرOSS، به طور ۱۰۰ درصد ایمن نیست، اما در مورد OSS حداقل نکته مثبتی که می توان به آن اشاره کرد آن است که هیچ جاسوس (Spy) الکترونیکی نمی تواند در جایی از نرم افزار شما مخفی شود.
واقعیت ۴: سازگاری. بررسیهای اخیر نشان داده است که برنامه های اندکی در بازه های زمانی طولانی بدون تغییر می مانند و احتمال اینکه یک برنامه نویس برنامه ای را بررسی کرده ،اشکالات آن را رفع کند (مانند اشکالات Y2k) یا آن را با ویژگیهای جدید تطبیق دهد، بسیار زیاد می باشد .موجود بودن کد منبع و حق تغییر در آن انجام این کار را بسیار ساده می کند.
واقعیت ۵: کیفیت. در بیشتر موارد، کیفیت نرم افزارها و قابلیت اطمینان آنها نسبت به نرم افزارهای غیر OSS بالاتر است. این نرم افزارها معمولا آزمایش شده اند و بسیاری از توسعه دهندگان در اوقات فراغت خود، با فراغ بال و بدون هیچ فشار کاری و زمانی، آنها را بهبود داده اند.
واقعیت ۶: در نظر گرفتن استانداردها. از آنجا که OSS علاقه و اشتیاق هر فردی را برای مشارکت بر می انگیزد و هیچ استاندارد اختصاصی نیز برای حفظ بازار انحصاری فروشنده وجود ندارد، استانداردها بسیار بهتر و بیشتر مورد توجه قرار می گیرند. تحقیقات دائمی در مورد استانداردهای رایج عمومی باعث می شودOSS برای تعاملات و همکاریهای بینابینی در دراز مدت کار آمدتر باشد. تهدیدی که در برابر استاندارد سازی ممکن است وجود داشته باشد، از ناحیه حق اختراع نرم افزارها است، البته در صورتیکه توسعه دهنده از استانداردهای »تجاری« استفاده نماید.
واقعیت ۷: توزیع مجدد. بخش عمومی بر اساس کاربران زیادی که در حوزه OSS وجود دارند، حساسیت بیشتری در مورد حق توزیع مجدد نرم افزار، آن چنان که هست، نشان می دهد. توزیع تغییرات و اصلاحات و استفاده مجدد از کد دیگران توسط انجمنهای بزرگ امکان انتشار نرم افزار را در بعد وسیع تری فراهم می آورد. به عنوان مثال با مجوز GPL، حق توزیع مجدد را نمی توان لغو کرد.
واقعیت۸: عدم محدودیت حقوقی برای استفاده از برنامه. حق استفاده از نرم افزار به هر شکلی و در هر راهی ،برای عموم توسعه دهندگان، کاربران، و راهبران آزاد است. به عنوان مثال اگر استفاده به مقوله غیر تجاری محدود نشود، این عامل حتی می تواند امنیت بیشتری برای بخش عمومی به همراه آورد. همچنان که مفهوم تجاری می تواند آن را در معرض تفاسیر و برداشتهای بسیاری قرار دهد.
واقعیت۹: پایداری. این واقعیت که نرم افزار هیچ مالک یکتائی ندارد، به نوعی یک ضمانت محسوب می شود و از این رو هیچ فردی نمی تواند برنامه را متوقف ساخته یا آن را نابود کند، در حالی که موضوع ورشکستگی را در امور تجاری، پیدایش یک شرکت جدید، خرید شرکت توسط دیگری یا تغییرات ناگهانی در راهبردهای تجاری را نمی توان نادیده گرفت یا با آن مقابله کرد. در این حالت کاربران گزینه ای برای مهاجرت به/به کارگیری یک سیستم جدید و پر هزینه ندارند، زیرا صاحب برنامه خود تصمیم به توقف پشتیبانی از برنامه می گیرد و هیچ کس حق توسعه کد منبع را نخواهد داشت. در مورد OSS نیز به دلایل مشابه هیچ فروشنده خصوصی کاربران را در مورد مهاجرت به برنامه های جدید محدود نخواهد کرد. در غیر این صورت اگر این امکان وجود می داشت از یک بستر سخت افزاری قدیمی دیگر پشتیبانی نمی شد و کاربران مجبور می شدند که هزینه ای برای خریداری یک نگارش جدید از بستر جدید صرف کنند؛ برنامه ای که فقط تفاوتهایی بسیار جزئی با برنامه قدیمی تر خود دارد.
واقعیت۱۰: آزادی. روند توسعه در انجمنهای OSS بر پایه تصمیم گیریهای دموکراتیک می باشد و این چنین نیست که برای توسعه صرفاً انتخاب یک راه حل پیشنهاد شده از موارد جدید، اجباری شود. کاربران همواره می توانند نگارشهای کامل و پایدار را دریافت کرده و از نصب گونه های ناپایدار و در حال توسعه نرم افزار اجتناب ورزند.
واقعیت۱۱: تسهیل توسعه ها و راهکارهای جدیدتر. پروژه های جدید یا توسعه های جدیدتری را می توان از منابع موجود، بدون کسب اجازه از کسی آغاز کرد و در این راه هیچ هراسی از وجود محدودیتهای حقوقی و نیز محدودیتهای مالکیت معنوی وجود نخواهد داشت.